Greenwashing/Πρόταση Οδηγίας για Οικολογικούς Ισχυρισμούς: Ασφαλιστικές Δικλείδες & Μικρότερες Επιχειρήσεις Επαρκώς κατανοήσαμε, ήδη, την αναγκαιότητα καθώς και το πεδίο εφαρμογής και στόχους της Πρότασης Οδηγίας για τους οικολογικούς ισχυρισμούς (Greenwashing). Θεσπίζει, η τελευταία, συγκεκριμένες απαιτήσεις τεκμηρίωσης και γνωστοποίησής τους, προκειμένου να διασφαλίσει την παροχή αξιόπιστων, συγκρίσιμων και επαληθεύσιμων πληροφοριών στους καταναλωτές. Θεσπίζει, ως φυσιολογικό προαπαιτούμενο, συγκεκριμένη διαδικασία επαλήθευσης για τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και τα σήματα. Η συμμόρφωση, όμως, των εμπλεκομένων επαφίεται, άραγε, στην καλή τους διάθεση; Κι οι μικρότερες επιχειρήσεις; Θα αφεθούν, άραγε, να αντιμετωπίσουν, με ίδιες δυνάμεις, τις νέες προκλήσεις και συναφείς υποχρεώσεις τους; Για όλα τούτα, το παρόν.

Διαδικασία επαλήθευσης περιβαλλοντικού ισχυρισμού ή σήματος

Η επαλήθευση της τεκμηρίωσης και γνωστοποίησης ρητών περιβαλλοντικών ισχυρισμών θα πρέπει να λαμβάνει χώρα, όπως ήδη αναφέρθηκε, πριν από τη δημοσιοποίηση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών ή την αναγραφή και χρήση των αντίστοιχων σημάτων. Η εν λόγω επαλήθευση οφείλει να διενεργείται με βάση συγκεκριμένες διαδικασίες και απαιτήσεις που καθιερώνονται από τα κράτη μέλη (άρ. 10 §1 και Σκέψεις 50 & 51).

Η επαλήθευση αυτή μπορεί να λαμβάνει χώρα (άρ. 10 §4) μόνον από ελεγκτή που πληροί συγκεκριμένες απαιτήσεις (αρ. 11). Μετά την (επιτυχή) ολοκλήρωση της διαδικασίας επαλήθευσης, ο ελεγκτής καταρτίζει πιστοποιητικό συμμόρφωσης με το οποίο πιστοποιείται ο ρητός περιβαλλοντικός ισχυρισμός ή η πλήρωση των απαιτήσεων της Οδηγίας όσον αφορά το περιβαλλοντικό σήμα (αρ. 11§6).

Η διαδικασία της εκ των προτέρων επαλήθευσης των ρητά προβαλλόμενων περιβαλλοντικών ισχυρισμών (βεβαίως και των συγκριτικών ομοίων), που θα λαμβάνει χώρα από ανεξάρτητους διαπιστευμένους φορείς, θα μειώσει την πίεση στις εθνικές αρχές αλλά και στις επιχειρήσεις. Ο έλεγχος μιας καταγγελίας (αναλυτικότερα στη συνέχεια) για ισχυρισμούς για τους οποίους υπάρχει (ή όχι) πιστοποιητικό συμμόρφωσης θα διακρίνεται, εκ των πραγμάτων, από μεγαλύτερη διαφάνεια, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Η διαδικασία επιβολής κυρώσεων θα καθίσταται περισσότερο αυτοματοποιημένη. Η υποβοήθηση των όρων του υγιούς ανταγωνισμού και των επιχειρήσεων που θα είναι συνεπείς με τις υποχρεώσεις τους θα αποδεικνύεται, το δίχως άλλο, περισσότερο άμεση (Αιτ. Έκθεση-υπό 3.2.2).

Περαιτέρω: για τις επιχειρήσεις που διατυπώνουν περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς ένα πιστοποιητικό συμμόρφωσης θα αρκεί για όλη την ΕΕ-αρκεί να έχει εκδοθεί με τους όρους και προϋποθέσεις της πρότασης Οδηγίας. Η συγκεκριμένη λύση θα οδηγήσει σε ασφάλεια δικαίου και μειωμένο κόστος για τις εταιρείες που αναπτύσσουν δραστηριότητα σε περισσότερες χώρες της Ε.Ε.

Κανόνες επιβολής και συμμόρφωσης˙ κυρώσεις

Η συμμόρφωση των εμπλεκομένων δεν είναι δυνατό να επαφίεται στην καλή τους διάθεση. Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην ευρωπαϊκή (τουλάχιστον) αγορά -όπως, ήδη περιγράφηκε- αυτό επιβεβαιώνει. Προκειμένου να εξασφαλισθεί η συμμόρφωση με την εκδοθησόμενη Οδηγία τα κράτη μέλη οφείλουν να αναθέσουν στις αρμόδιες, κατά περίπτωση, αρχές τις αναγκαίες εξουσίες επιθεώρησης και επιβολής (αρ. 14§1). Το εύρος των συναφών εξουσιών των αρμοδίων αρχών δεν θα είναι ήσσονος σημασίας. Προβλέπεται δικαίωμα πρόσβασης τους σε έγγραφα, δεδομένα, πληροφορίες-ανεξάρτητα από τον τόπο και μέσο αποθήκευσής τους˙ δικαίωμα να αξιώσουν από νομικά και φυσικά πρόσωπα να τα παραδώσουν˙ δυνατότητα να κινήσουν έρευνες και διαδικασίες˙ δυνατότητα να αξιώσουν από εμπορευόμενους να λαμβάνουν τα κατάλληλα διορθωτικά μέτρα, να αίρουν τις παραβάσεις τους και να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους˙ δικαίωμα να λαμβάνουν ασφαλιστικά μέτρα και να επιβάλλουν κυρώσεις στους παραβάτες (αρ. 14§2).

Οι κατά περίπτωση αρμόδιες αρχές δικαιούνται να προβαίνουν σε τακτικούς (αρ. 14§1) και εκτάκτους ελέγχους των ρητών περιβαλλοντικών ισχυρισμών (Σκέψεις 59 & 62). Επί διαπίστωσης παραβάσεων δικαιούνται να αξιώσουν συμμόρφωση και να επιβάλλουν τη λήψη άμεσων, αναλογικών και αποτελεσματικών διορθωτικών μέτρων (αρ. 14§3 & Σκέψη 60).

Εναπόκειται στα κράτη μέλη να προσδιορίσουν τις κυρώσεις που θα επιβάλλονται σε βάρος των παραβατών. Οι εν λόγω κυρώσεις θα πρέπει, όμως, να είναι «αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές», στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων που προσδιορίζονται στην Οδηγία (αρ. 17, Σκέψεις 63 &64).

Καταγγελίες και πρόσβαση στη δικαιοσύνη

Όσοι έχουν έννομο συμφέρον δικαιούνται, επί παραβάσεων, να προβούν σε καταγγελίες στις αρμόδιες αρχές (αρ. 16 §§1&2). Ρητά, μάλιστα, διευκρινίζεται πως θεωρείται ότι τέτοιο έννομο συμφέρον έχουν, μεταξύ άλλων, οι ΜΚΟ και οργανώσεις που ασχολούνται με το περιβάλλον, την προστασία της ανθρώπινης υγείας, του περιβάλλοντος και των καταναλωτών-με όποια θετικά και αρνητικά μια τέτοια παραδοχή συνεπάγεται.

Μετά την υποβολή μιας τέτοιας καταγγελίας θα ζητείται από τον καταγγελλόμενο να τοποθετηθεί επ’ αυτής. Θα ακολουθείται το διοικητικό τμήμα της διαδικασίας. Διατηρείται, σε κάθε περίπτωση, η δυνατότητα προσφυγής του καταγγελλόμενου στη δικαιοσύνη (αρ. 16 §§4 &5).

Οι μεσαίες, μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις

Η πρόταση Οδηγίας εξαιρεί (αρ. 3§3 και 4§3), και ορθά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις (λιγότεροι από 10 εργαζόμενοι σε συνδυασμό με ετήσιο κύκλο εργασιών ή σύνολο ετήσιου ισολογισμού που δεν υπερβαίνει τα €2εκ.-άρ. 2 Παραρτήματος Σύστασης 2003/361/ΕΚ)-εκτός κι αν οι ίδιες ζητήσουν επαλήθευση με σκοπό τη λήψη πιστοποιητικού συμμόρφωσης (κατά το άρ. 10).

Ανεξάρτητα πάντως από την υπαγωγή των πολύ μικρών επιχειρήσεων στο ρυθμιστικό πεδίο της εν λόγω πρότασης Οδηγίας, δεν υπάρχουν εξαιρέσεις (κι ως εκ τούτου κι εκείνες οφείλουν να αποφεύγουν τέτοιες, όπως οι ανωτέρω, αθέμιτες πρακτικές). Οι βλαπτόμενοι (καταναλωτές και επιχειρήσεις) θα διατηρούν το δικαίωμα να καταγγέλλουν τέτοιες πρακτικές στις εθνικές αρχές, στα εθνικά δικαστήρια και στο Δικαστήριο της ΕΕ.

Θα πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένο πως η εφαρμογή των απαιτήσεων της πρότασης (όχι μόνον από τις μεγάλες, πολύ μεγάλες αλλά και από τις μεσαίες, μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις θα συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της Οδηγίας αλλά και, ευρύτερα, στην σχετική πολιτική της ΕΕ. Η υποβοήθησή τους, επομένως (άρ. 12), με τα κατάλληλα μέτρα (ενδ.: με χρηματοδοτική στήριξη, πρόσβαση σε χρηματοδότηση, εξειδικευμένη κατάρτιση της διοίκησης και του προσωπικού, οργανωτική και τεχνική βοήθεια)-τα οποία τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν, θα κινηθεί προς την κατεύθυνση των κεντρικώς, σε επίπεδο ΕΕ, ζητούμενων.

Η συμμόρφωση των επιχειρήσεων που επιλέγουν να υιοθετήσουν ρητούς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και συστήματα περιβαλλοντικής επισήμανσης δεν επαφίεται, φυσικά, στην καλή τους διάθεση. Τα κράτη-μέλη οφείλουν να εξοπλίσουν τις αρμόδιες αρχές με τις αναγκαίες εξουσίες. Να θέσουν τους κατάλληλους κανόνες επιβολής και συμμόρφωσης. Να θεσπίσουν κυρώσεις για την αποτροπή παραβατικών συμπεριφορών, διαδικασίες για την υποδοχή και εξέταση συναφών καταγγελιών καθώς και διαδικασίες για την δικαστική επίλυση των σχετικών διαφορών. Η υποβοήθηση της συμμόρφωσης των μεσαίων, μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος. Και περί αυτού υφίστανται σχετικές μέριμνες. Απομένει, όμως, μια σειρά κρίσιμων ερωτημάτων: Μήπως όλα τούτα παραμείνουν ευχολόγιο; Μήπως καταλήξουν πρόβλημα για τις επιχειρήσεις; Ή, μήπως, εν τέλει αποτελέσουν ένα πρόδηλο business opportunity; Περί αυτών το επόμενο (και τελευταίο) άρθρο της παρούσας ενότητας.-

Γράφει ο  Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το άρθρο Greenwashing/Πρόταση Οδηγίας για Οικολογικούς Ισχυρισμούς: Ασφαλιστικές Δικλείδες & Μικρότερες Επιχειρήσεις αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στην ενότητα ESG και Επιχειρήσεις

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί  Αποποίηση ευθύνης

Greenwashing / Πρόταση Οδηγίας: Πεδίο Εφαρμογής & Στόχοι | Προσεγγίσαμε, ήδη, την αναγκαιότητα (ψευδοοικολογική ταυτότητα και αμφίβολα σήματα βιωσιμότητας), που οδήγησε στην πρόταση Οδηγίας για τους Οικολογικούς Ισχυρισμούς (Greenwashing). Τα προβλήματα που επιχειρεί να επιλύσει. Τις  απολύτως παρούσες και ιδιαίτερα πιεστικές ανάγκες που επιχειρεί να καλύψει, οι οποίες συναρτώνται με (συχνά ανεδαφικούς και στερούμενους σοβαρότητας) περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και σημάνσεις. Ποιο όμως είναι το πεδίο εφαρμογής της και ποιες οι προσδοκίες από αυτήν;

Πεδίο εφαρμογής

Η συγκεκριμένη πρόταση Οδηγίας εφαρμόζεται (βλ. και Δελτίο Τύπου Επιτροπής της 22.3.23): «στους ρητούς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς που διατυπώνονται από εμπορευόμενους σχετικά με προϊόντα ή εμπορευόμενους στο πλαίσιο εμπορικών πρακτικών των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές»-αρ. 1. Εφαρμόζεται, επομένως και στους προαιρετικούς (ρητούς) περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και συστήματα περιβαλλοντικής επισήμανσης που δεν ρυθμίζονται από κάποια άλλη πράξη της Ένωσης. Δεν εφαρμόζεται, όμως, σε ρητούς  περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς για τους οποίους η νομοθεσία της Ένωσης έχει θεσπίσει ή πρόκειται να θεσπίσει ειδικούς κανόνες (Σκέψεις 8-13 και αρ. 1 §2).

Θεμελιώδη δικαιώματα

Η πρόταση Οδηγίας είναι συνεπής με το άρθρο 38 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. («Οι πολιτικές της Ένωσης διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο προστασίας του Καταναλωτή»). Τούτο θα επιτευχθεί με την διασφάλιση της αξιοπιστίας, της συγκρισιμότητας και της  επαληθευσιμότητας των περιβαλλοντικών ισχυρισμών και με την αντιμετώπιση της προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας και της χρήσης αναξιόπιστων και αδιαφανών περιβαλλοντικών ισχυρισμών και σημάτων. Συνεπής είναι, επίσης, με το άρθρο 37 του ίδιου Χάρτη (:«Υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και η βελτίωση της ποιότητάς τους πρέπει να ενσωματώνονται στις πολιτικές της Ένωσης και να διασφαλίζονται σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης»). Πρόδηλο καθίστασται πως με την καταπολέμηση της ψευδοοικολογικής ταυτότητας η πρόταση Οδηγίας θα εξασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις κατά την εμπορική προώθηση του οικολογικού χαρακτήρα των προϊόντων τους. Εγγυάται, ως εκ τούτου, την επιχειρηματική ελευθερία στη βάση των ενωσιακού και εθνικών δικαίων.

Τα προβλήματα των επιχειρήσεων

Οι επιχειρήσεις που προσφέρουν πραγματικά βιώσιμα προϊόντα βρίσκονται, δυστυχώς-όπως και ανωτέρω υπονοήθηκε, σε δυσμενέστερη και μειονεκτική θέση σε σύγκριση με εκείνες που δεν προσφέρουν τέτοια προϊόντα αλλά υιοθετούν, ψευδοοικολογικούς, ισχυρισμούς (Αιτ. Έκθεση-υπό 1.1.β). Οι καταναλωτές που επιθυμούν να επιλέξουν τέτοια βιώσιμα προϊόντα δεν καταλήγουν, δυστυχώς, σε ασφαλείς επιλογές, προς προφανή βλάβη (και) των επιχειρήσεων που τα προσφέρουν.

Περαιτέρω, η επιβολή διαφορετικών απαιτήσεων από την εθνική νομοθεσία ή τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες για τη ρύθμιση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών δημιουργεί περιττές επιβαρύνσεις για τις εταιρείες κατά το διασυνοριακό εμπόριο. Και τούτο προκύπτει, κατ’ αναπόδραστη συνέπεια, καθώς πρέπει να συμμορφωθούν με διαφορετικές μεθόδους σε κάθε κράτος-μέλος. Αυτό επηρεάζει την ικανότητά τους να δραστηριοποιούνται στην εσωτερική αγορά και να επωφελούνται από αυτήν. Κι ακόμα περισσότερο: οι συμμετέχοντες στην εσωτερική αγορά δυσκολεύονται να εντοπίσουν αξιόπιστους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και να λάβουν τις βέλτιστες, σχετικές, αποφάσεις (Αιτ. Έκθεση-υπό 2.1).

Ο αναμενόμενος θετικός αντίκτυπος των προτεινομένων μέτρων

Τα προτεινόμενα να ληφθούν (στο πλαίσιο της Οδηγίας) μέτρα θα αυξήσουν, με βεβαιότητα, το επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος. Το σημαντικότερο: θα οδηγήσουν σε περαιτέρω εναρμόνιση όσον αφορά τη ρύθμιση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών. Ως περαιτέρω, αλλά και αυτονόητη συνέπεια, προκύπτει η αποφυγή του κατακερματισμού της αγοράς λόγω διαφορετικών εθνικών προσεγγίσεων-ελλείψει κανόνων σε επίπεδο ΕΕ.

Η επιλογή της ΕΕ για την έκδοση της εν λόγω οδηγίας στοχεύει: (α) στην αύξηση του επιπέδου της προστασίας του περιβάλλοντος και (β) στην δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ.

Και είναι αλήθεια πως μέσα από τις ισχύουσες διατάξεις (λ.χ. Οδηγία για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές) θα ήταν δυνατό να υποστηριχθούν οι επιχειρήσεις και εθνικές αρχές στην αναζήτηση όρων ισότιμου ανταγωνισμού. Όμως, οι παραπλανητικοί περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί είναι τομέας αρκετά πολύπλοκος ώστε να απαιτεί ειδική σχετική ρύθμιση υπό το πρίσμα της προστασίας των επιχειρήσεων και του υγιούς ανταγωνισμού (Αιτ. Έκθεση-υπό 2.2).

Περαιτέρω, η παροχή ενιαίων κριτηρίων στους εθνικούς φορείς θα βοηθήσει να αξιολογήσουν, εύκολα, την ορθότητα και ακρίβεια κάθε περιβαλλοντικού ισχυρισμού. Θα βοηθήσει, όμως, και τον υγιή ανταγωνισμό καθώς τα ενιαία αυτά κριτήρια θα παρέχουν υψηλό βαθμό ασφάλειας δικαίου και θα διευκολύνουν την εφαρμογή των κανόνων, την επιβολή των κυρώσεων και την αποτροπή έκνομων και στερουμένων επιχειρηματικής ηθικής ισχυρισμών.

Να σημειωθεί πως υφίσταται περιορισμένος, μόνον, αριθμός ενιαίων απαιτήσεων για τη διασφάλιση της διαφάνειας και της αξιοπιστίας των περιβαλλοντικών σημάτων έναντι των χρηστών. Επομένως τόσο οι φορείς που τα διαχειρίζονται όσο και οι επιχειρήσεις που τα αιτούνται, δεν θα βρεθούν μπροστά σε δυσανάλογα κόστη.

Η τεκμηρίωση & γνωστοποίηση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών˙ επιπτώσεις της υιοθετηθείσας πολιτικής της ΕΕ

Προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι στους καταναλωτές παρέχονται αξιόπιστες, συγκρίσιμες και επαληθεύσιμες πληροφορίες ώστε να λαμβάνουν βιώσιμες από περιβαλλοντική άποψη αποφάσεις και να μειώνουν τον κίνδυνο προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας, θεσπίζονται συγκεκριμένες απαιτήσεις. Τόσο για κείνες που αφορούν το περιεχόμενο, τεκμηρίωση και αξιολόγηση των εν λόγω περιβαλλοντικών ισχυρισμών (άρ. 3) όσο και των αντίστοιχων που αφορούν την τεκμηρίωση των συγκριτικών όμοιων (αρ. 4-βλ. και Σκέψεις 15 και επ.). Ποια όμως η αξία της εν λόγω τεκμηρίωσης αν δεν ελάμβανε χώρα η γνωστοποίησή τους; Αναγκαία λοιπόν η, με συγκεκριμένο τρόπο, γνωστοποίηση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών (αρ. 5) καθώς και των συγκριτικών όμοιων (αρ. 6). Προφανώς καθίσταται αναγκαίο να υφίσταται εύκολη πρόσβαση των καταναλωτών  στις εν λόγω γνωστοποιήσεις (αρ. 5 §6 και Σκέψη 36).

Η τεκμηρίωση και γνωστοποίηση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών που υπόκεινται σε επαλήθευση, θα πρέπει να διενεργείται πριν από τη χρήση του ισχυρισμού σε εμπορικές επικοινωνίες. Οι εν λόγω περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί θα πρέπει να επικαιροποιούνται και επαναβεβαιώνονται εντός πενταετίας, το αργότερο, από την ημερομηνία παροχής των συναφών πληροφοριών  (αρ. 9).

Τα συστήματα πιστοποίησης

Κάθε σύστημα πιστοποίησης ενός προϊόντος ή μιας διαδικασίας ή ενός εμπορευομένου για την συμμόρφωσή του με τις απαιτήσεις ενός περιβαλλοντικού σήματος («σύστημα περιβαλλοντικής σήμανσης»-αρ. 8§1) θα πρέπει να πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις και να συμμορφώνεται με συγκεκριμένες απαιτήσεις (άρ. 8§2). Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι πως δεν θα είναι ανεκτή η θέσπιση νέων εθνικών ή περιβαλλοντικών σημάτων μετά την μεταφορά της εν λόγω Πρότασης Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο (αρ. 8 §3). Τα σήματα, πάντως, που θα είναι επιτρεπτό να υπάρχουν στην αγορά της Ένωσης θα δημοσιοποιούνται και επικαιροποιούνται από μέρους της Επιτροπής και θα πρέπει να συμμορφώνονται με το ενωσιακό δίκαιο (αρ. 8§4 και Σκέψη 44). Περαιτέρω, η καθιέρωση νέων συστημάτων περιβαλλοντικής επισήμανσης από ιδιωτικούς φορείς θα είναι πλέον ανεκτή μόνον υπό την προϋπόθεση ότι θα προσφέρουν σημαντική προστιθέμενη αξία σε σύγκριση με τα υφιστάμενα εθνικά, περιφερειακά ή ενωσιακά όμοια (άρ. 8§5 και Σκέψη 46).

Η συγκεκριμένη αξίωση είναι δεδομένο ότι θα εξαλείψει (ή, έστω, δραστικά απομειώσει) τους παραπλανητικούς ή ψευδείς ισχυρισμούς. Θα επιφέρει, όμως, αυτονοήτως και πρόσθετο κόστος σ’ εκείνους που επιλέγουν να τους προβάλλουν. Δεν χωρεί καμιά αμφιβολία πως το κόστος θα είναι αναλογικά επαχθέστερο για τις μικρότερες επιχειρήσεις.

Η πρόταση Οδηγίας για τους Οικολογικούς Ισχυρισμούς (Greenwashing) είναι, αυτονοήτως, συνεπής με τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Εφαρμόζεται στους ρητούς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς τους οποίους δεν καλύπτει ειδική νομοθεσία της Ένωσης. Ευθέως στοχεύει στην αύξηση του επιπέδου της προστασίας του περιβάλλοντος και στην δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού.  Θεσπίζει συγκεκριμένες απαιτήσεις τεκμηρίωσης και γνωστοποίησης των οικολογικών ισχυρισμών, προκειμένου να διασφαλίσει την παροχή αξιόπιστων, συγκρίσιμων και επαληθεύσιμων πληροφοριών στους καταναλωτές. Κάθε σύστημα πιστοποίησης ενός περιβαλλοντικού σήματος θα πρέπει να πληροί, στο εξής, συγκεκριμένες προϋποθέσεις και να συμμορφώνεται με συγκεκριμένες απαιτήσεις. Ποιες διασφαλιστικές δικλείδες υιοθετεί; Και, περαιτέρω, τι συμβαίνει με τις μικρότερες επιχειρήσεις (Μεσαίες έως και Πολύ Μικρές); Περί αυτών σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Γράφει ο  Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το άρθρο Greenwashing / Πρόταση Οδηγίας: Πεδίο Εφαρμογής & Στόχοι αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στην ενότητα ESG και Επιχειρήσεις

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί  Αποποίηση ευθύνης

Greenwashing: Ψευδοοικολογική ταυτότητα & (αμφίβολα) σήματα βιωσιμότητας: Είδαμε, ήδη, πως στο πλαίσιο της ανωτέρω αναφερόμενης Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας υπήρξε δέσμευση από μέρους της Ευρωπαΐκής Επιτροπής για την υποβοήθηση και διασφάλιση των καταναλωτών στη λήψη (περισσότερο) βιώσιμων αποφάσεων. Αξιολογήθηκε (και ορθά) πως εφόσον οι πληροφορίες που δημοσιοποιούνται από μέρους των επιχειρήσεων καθίσταντο περισσότερο αξιόπιστες, συγκρίσιμες και επαληθεύσιμες θα αντιμετωπιζόταν καλύτερα το φαινόμενο του Greenwashing-της προβολής, δηλ., ψευδοοικολογικής ταυτότητας (Αιτ. Έκθεση-υπό 1.1/εισαγωγικά).

Η ολοκλήρωση, βέβαια, του νομοθετικού πλαισίου για τη στήριξη της περισσότερο βιώσιμης κατανάλωσης θα ενθάρρυνε, κατ’ αναπόδραστη συνέπεια, τις εταιρείες (ιδίως τις μεγάλες και υπερεθνικές) για την υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών και την ενσωμάτωση πληροφοριών σχετικά με την βιωσιμότητα στον κύκλο υποβολής στοιχείων τους. Είναι αλήθεια, όμως, πως ακόμα και σήμερα, κυριαρχεί η έλλειψη εμπιστοσύνης όσον αφορά την αξιοπιστία των προβαλλόμενων οικολογικών ισχυρισμών. Τούτο οφείλεται στην ευρεία πρακτική της διάδοσης παραπλανητικών εμπορικών πρακτικών, που σχετίζονται με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα των προϊόντων (Αιτ. Έκθεση-υπό 1.1/εισαγωγικά). Όλα τούτα λειτουργούν, προφανώς, σε βάρος του περιβάλλοντος, των καταναλωτών, του υγιούς ανταγωνισμού και, εν τέλει, των επιχειρήσεων.

Προβαλλόμενοι (προβληματικοί) περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί

Η Πρόταση Οδηγίας για τους οικολογικούς ισχυρισμούς (Greenwashing) καθορίζει ειδικές απαιτήσεις για τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς, απαγορεύει τους γενικούς όμοιους καθώς και εκείνους με ασαφείς και διφορούμενες διατυπώσεις (λ.χ.: «οικολογικά φιλικό», «οικολογικό», «πράσινο», «φιλικό προς τη φύση», «περιβαλλοντικά ορθό», «μπλουζάκι από ανακυκλωμένες πλαστικές φιάλες», «με αντιστάθμιση των εκπομπών CO2», «συσκευασία από 30 % ανακυκλωμένο πλαστικό» ή «αντηλιακό φιλικό προς τον ωκεανό», «ουδέτερο από κλιματική άποψη», «με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα», «μηδενικές εκπομπές»–Σκέψεις 14, 21 και Δελτίο Τύπου Επιτροπής της 22.3.23).

H ανωτέρω οδηγία (:lex specialis) έρχεται να συμπληρώσει την υφιστάμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία (lex generalis) αναφορικά με την προστασία των καταναλωτών (Αιτ. Έκθεση-υπό 1). Περιορίζεται όμως στους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς-εκείνους δηλαδή που καλύπτουν κυρίως περιβαλλοντικές πτυχές ενός προϊόντος ή ενός εμπορευόμενου˙ όχι τις κοινωνικές τους πτυχές.

Σχετικά πρόσφατη μελέτη της Επιτροπής (του 2020) επιχείρησε να διαπιστώσει τη σαφήνεια, βασιμότητα και τεκμηρίωση περιβαλλοντικών ισχυρισμών για ευρύ φάσμα προϊόντων-με βάση τις αρχές της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (:σαφήνεια, απουσία αμφισημίας, ακρίβεια και επαληθευσιμότητα). Τα πορίσματα της διαπίστωσης υπήρξαν εξαιρετικά ενδιαφέροντα-μάλλον αποκαρδιωτικά: το 53,3% των περιβαλλοντικών ισχυρισμών που εξετάστηκαν στην ΕΕ διαπιστώθηκε ότι ήταν ασαφείς, παραπλανητικοί ή αβάσιμοι˙ το 40% του συνόλου ήταν ατεκμηρίωτοι (Αιτ. Έκθεση-υπό 1.1.α). Επιπρόσθετα: Σάρωση (:σύνολο ελέγχων που διενεργούνται σε διαδικτυακούς τόπους) σχετικά με παραπλανητικούς ισχυρισμούς του Νοεμβρίου του 2020 κατέληξε πως σε περισσότερες από τις μισές(!!!) περιπτώσεις που ελέγχθηκαν (:57,5%) ο εμπορευόμενος δεν παρείχε επαρκή στοιχεία, τα οποία θα καθιστούσαν δυνατή την εκτίμηση της ακρίβειας του ισχυρισμού. Η Επιτροπή διαπίστωσε, εν τέλει, πως: «Η απουσία κοινών κανόνων για τις εταιρείες που διατυπώνουν οικειοθελείς οικολογικούς ισχυρισμούς οδηγεί στην προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας και δημιουργεί άνισους όρους ανταγωνισμού στην αγορά της ΕΕ, εις βάρος των πραγματικά βιώσιμων εταιρειών».

Τα οικολογικά σήματα

Σε σχετικά πρόσφατη (10/2021) προπαρασκευαστική μελέτη διαπιστώθηκε πως στην ΕΕ υπάρχουν περισσότερα από διακόσια (230) διαφορετικά οικολογικά σήματα. Η προσπάθεια επαλήθευσης για τα μισά, περίπου, από αυτά είτε κατέληξε ανεπαρκής είτε κατέστη ανέφικτη.

Οι εταιρείες που καταβάλλουν προσπάθειες για την τήρηση ή ανάπτυξη αξιόπιστων συστημάτων περιβαλλοντικής επισήμανσης βρίσκονται σε μειονεκτική θέση έναντι εκείνων που χρησιμοποιούν αναξιόπιστα περιβαλλοντικά σήματα. Οι καταναλωτές δεν είναι σε θέση, κατά κανόνα, να ελέγξουν τη συμμόρφωση του ενός ούτε και την ενδεχόμενη παραπλάνηση του άλλου (Αιτ. Έκθεση-υπό 1.1.β).

Είναι προφανές πως η παροχή αξιόπιστων πληροφοριών βιωσιμότητας στους καταναλωτές θα ενισχύσει τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις. Θα περιορίσει, επίσης, τον πολλαπλασιασμό των σημάτων και παραπλανητικών περιβαλλοντικών ισχυρισμών στην ενιαία αγορά.

Αναγκαίο, επομένως, να βασίζονται οι ρητοί περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί που διατυπώνονται σ’ αυτά σε ένα σύστημα πιστοποίησης (Σκέψη 39). Δεν χωρεί αμφιβολία πως ρητοί περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί που διατυπώνονται στα περιβαλλοντικά σήματα θα πρέπει να υπόκεινται στις απαιτήσεις για την τεκμηρίωση και γνωστοποίηση των ρητών περιβαλλοντικών ισχυρισμών (Σκέψη 40).

Ως εκ τούτου αξιολογήθηκε (και ορθά) πως τα περιβαλλοντικά σήματα θα πρέπει  να πληρούν τις απαιτήσεις των εμπεριεχόμενων σ’ αυτά ρητών περιβαλλοντικών ισχυρισμών (άρ. 7§1). Όσα μάλιστα έχουν θεσπιστεί στο πλαίσιο συστημάτων περιβαλλοντικής επισήμανσης βάσει του ενωσιακού δικαίου μπορούν, μόνα αυτά, να παρουσιάζουν αξιολόγηση ή βαθμολογία προϊόντος ή εμπορευομένου βάσει συγκεντρωτικού δείκτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενός προϊόντος ή ενός εμπορευομένου (άρ. 7§2). Αναγκαίο όμως να υπόκεινται, επιπρόσθετα, σε επαλήθευση και πιστοποίηση της τεκμηρίωσης και γνωστοποίησής τους (αρ. 10).

Ψευδοοικολογική ταυτότητα και αμφίβολα σήματα βιωσιμότητας

Ο ισχυρισμός περί «οικολογικού» και βιώσιμου χαρακτήρα έχει καταστεί, όπως ήδη αναφέρθηκε, παράγοντας ανταγωνιστικότητας. Τα (φερόμενα ως) οικολογικά προϊόντα καταγράφουν μεγαλύτερη ανάπτυξη από ό,τι τα αντίστοιχα τυποποιημένα. Οι οικολογικοί ισχυρισμοί όμως δεν είναι πάντα αξιόπιστοι, συγκρίσιμοι και επαληθεύσιμοι. Οι καταναλωτές είναι ενδεχόμενο να κληθούν να επιλέξουν ένα προϊόν ή μια επιχειρηματική συναλλαγή με βάση παραπλανητικές πληροφορίες (Σκέψεις 1, 2, 3 & 5).

Οι όροι ανταγωνισμού δεν είναι, κατά τα προαναφερθέντα-δυστυχώς, ισότιμοι. Επωφελούνται, πολυεπίπεδα, οι φορείς της αγοράς που διατυπώνουν ανακριβείς οικολογικούς ισχυρισμούς (Σκέψη 5).

Οι καταναλωτές, λοιπόν, έρχονται αντιμέτωποι με παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα των προϊόντων. Τούτο μπορεί να συμβεί μέσω προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας (:ασαφείς ή ελλιπώς τεκμηριωμένοι περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί). Επίσης μέσω αμφίβολης αξίας, διαφάνειας και αξιοπιστίας σημάτων βιωσιμότητας στα προϊόντα.

Για την αντιμετώπιση των εν λόγω αθέμιτων πρακτικών επιλέχθηκε, και ορθά, συνδυασμός απαγορεύσεων: των περιβαλλοντικών ισχυρισμών που δεν πληρούν ένα ελάχιστο σύνολο κριτηρίων καθώς και των σημάτων που δεν πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις διαφάνειας και αξιοπιστίας.

Η Πρόταση Οδηγίας για τους Οικολογικούς Ισχυρισμούς (Greenwashing) ήρθε για να επιλύσει προβλήματα αλλά και να καλύψει απολύτως παρούσες και ιδιαίτερα πιεστικές ανάγκες που συναρτώνται με (συχνά ανεδαφικούς και στερούμενους σοβαρότητας) περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και σημάνσεις. Να συνδράμει στον αποχωρισμό «της ήρας από το σιτάρι»˙ να συνδράμει τους σοβαρούς και ηθικά ενεργούντες˙ να αποτρέψει τους στερούμενους ηθικής από την υιοθέτηση (ή διατήρηση) πρακτικών βλαπτικών του ανταγωνισμού, του περιβάλλοντος και των καταναλωτών. Να επιλύσει, επίσης, προβλήματα. Ο αντίκτυπος αναμένεται θετικός. Οι προσδοκίες υψηλές! Περί αυτών, μεταξύ άλλων, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Γράφει ο  Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το άρθρο Greenwashing: Ψευδοοικολογική ταυτότητα & (αμφίβολα) σήματα βιωσιμότητας αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στην ενότητα ESG και Επιχειρήσεις

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί  Αποποίηση ευθύνης

Εκθέσεις βιωσιμότητας: Διαπιστώσαμε σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, πως ο Κανονισμός (ΕΕ)2020/852 (Taxonomy/Ταξινομία) στοχεύει να προσδιορίσει, μεταξύ άλλων, τα κριτήρια με βάση τα οποία μια οικονομική δραστηριότητα είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη να προστατεύσει τους ανθρώπους της αγοράς αλλά και τους ιδιώτες επενδυτές από το Greenwashing˙ να διαφυλάξει τη διαφάνεια. Οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση, όμως, θα απέβαινε «άνευ αντικειμένου», αν οι πληροφορίες που απαιτούνταν από τις υπόχρεες επιχειρήσεις να δημοσιοποιηθούν δεν ήταν πιστοποιημένες από καθ’ ύλη αρμόδιους-εγνωσμένης αξιοπιστίας τρίτους, αν δεν βασίζονταν σε συγκεκριμένα πρότυπα και δεν ήταν επαρκώς αξιοποιήσιμα από όλους τους ενδιαφερόμενους.

Η αρτιότητα, πιστοποίηση και αξιοποιήσιμο των πληροφοριών

Τα εισαγωγικά αναφερόμενα κενά ήρθε να καλύψει η Οδηγία (ΕΕ) 2022/2464/14.12.2022. Ήδη από τις αιτιολογικές της σκέψεις (ενδ.: Αιτ. Σκέψη 9 & 11) συναντάμε τη μέριμνα για τους πελάτες, εργαζόμενους, επενδυτές, αποταμιευτές, κοινωνικούς εταίρους, μη κυβερνητικές οργανώσεις, φορείς χάραξης πολιτικής, περιβαλλοντικές οργανώσεις. Σημαντική επίσης (αν και εκ περισσού, μάλλον, διατυπούμενη) διαπίστωση (ενδ.: Αιτ. Σκέψη 9 & 12) πως «…η άρτια υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας μπορεί να ενισχύσει την πρόσβαση μιας επιχείρησης σε χρηματοοικονομικά κεφάλαια». Εξάλλου (Αιτ. Σκέψη 32): «Για να μπορούν οι επενδυτές να κατανοούν καλύτερα το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ της λογιστικής αξίας πολλών επιχειρήσεων και της αποτίμησής τους στην αγορά, το οποίο παρατηρείται σε πολλούς τομείς της οικονομίας, θα πρέπει να απαιτείται επαρκής υποβολή εκθέσεων για τους άυλους πόρους…» για όλες τις επιχειρήσεις (εκτός από τις πολύ μικρές) «των οποίων οι μετοχές έχουν εισαχθεί προς διαπραγμάτευση σε ρυθμιζόμενη αγορά στην Ένωση».

Υπόχρεα νομικά πρόσωπα

Επιχειρήσεις που είναι υπόχρεες στη δημοσιοποίηση των κρίσιμων πληροφοριών είναι-μεταξύ άλλων (αρ. 19α§1 Οδηγίας 2013/34/ΕΕ):   Οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (εξαιρούνται οι πολύ μικρές), οι οποίες είναι οντότητες δημοσίου συμφέροντος. Στην έκθεση διαχείρισής τους υποχρεούνται να περιλαμβάνουν τις πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την κατανόηση των επιπτώσεων της επιχείρησης σε θέματα βιωσιμότητας, καθώς και τις πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα θέματα βιωσιμότητας επηρεάζουν την εξέλιξη, τις επιδόσεις και τη θέση της επιχείρησης.

Οι εξ αυτών μικρές και μεσαίες δικαιούνται (αρ. 19α§6 Οδηγίας 2013/34/ΕΕ) να υποβάλλουν περιορισμένες σε εύρος δεδομένων, στοιχείων  και πληροφόρησης εκθέσεις βιωσιμότητας. Μάλιστα, τα οικονομικά έτη που αρχίζουν πριν από την 1η Ιανουαρίου 2028 δικαιούνται να μην συμπεριλάβουν τις εν λόγω πληροφορίες στην έκθεση διαχείρισής τους.

Υπόχρεες είναι, επίσης-(αρ. 29α§1 Οδηγίας 2013/34/ΕΕ), οι μητρικές επιχειρήσεις μεγάλου ομίλου. Οι εν λόγω επιχειρήσεις συμπεριλαμβάνουν στην ενοποιημένη έκθεση διαχείρισης τους τις πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την κατανόηση των επιπτώσεων του ομίλου σε θέματα βιωσιμότητας, καθώς και τις πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα θέματα βιωσιμότητας επηρεάζουν την εξέλιξη, τις επιδόσεις και τη θέση του ομίλου.

Περιεχόμενο πληροφόρησης

Προκειμένου να καταστούν χρήσιμες οι αναγκαίες, κατά τη νομοθεσία, πληροφορίες θα πρέπει να δημοσιοποιούνται με βάση συγκεκριμένα πρότυπα (προσθήκη άρ. 29β στην Οδηγία (ΕΕ) 2013/34/ΕΕ-άρ. 1 Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2064). Τα πρότυπα αυτά αξιώνουν πληροφορίες σχετικά:

(α) με συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς παράγοντες: (i) το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής˙ (ii) την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή˙ (iii) τη βιώσιμη χρήση και προστασία των υδάτινων και θαλάσσιων πόρων˙ (iv) τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία˙ (v) την πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης και (vi) την προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων.

(β) με συγκεκριμένους παράγοντες ανθρωπίνων κοινωνικών δικαιωμάτων: (i) την ίση μεταχείριση και ίσες ευκαιρίες για όλους (συμπεριλαμβανομένης της ισότητας των φύλων, της ισότητας της αμοιβής για εργασία ίσης αξίας, της κατάρτισης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων, της απασχόλησης και της ένταξης ατόμων με αναπηρία, των μέτρων κατά της βίας και παρενόχλησης στον χώρο εργασίας και της διαφορετικότητας)˙ (ii) τις συνθήκες εργασίας, συμπεριλαμβανομένων της ασφαλούς απασχόλησης, του χρόνου εργασίας, των επαρκών μισθών, του κοινωνικού διαλόγου, της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι, της ύπαρξης συμβουλίων εργαζομένων, των συλλογικών διαπραγματεύσεων, συμπεριλαμβανομένης της αναλογίας των εργαζομένων που καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις, των δικαιωμάτων ενημέρωσης, διαβούλευσης και συμμετοχής των εργαζομένων, της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής και της υγείας και ασφάλειας˙ (iii) τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών, των δημοκρατικών αρχών και των προτύπων που θεσπίζονται στον Διεθνή Χάρτη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σε άλλες βασικές συμβάσεις των Ηνωμένων Εθνών˙

(γ) με συγκεκριμένους παράγοντες διακυβέρνησης: (i) τον ρόλο των διοικητικών, διαχειριστικών και εποπτικών οργάνων της επιχείρησης σε σχέση με θέματα βιωσιμότητας, της σύνθεσής τους, καθώς και της εμπειρογνωσίας και των δεξιοτήτων τους σε σχέση με την εκπλήρωση αυτού του ρόλου ή της πρόσβασης αυτών των οργάνων στην εν λόγω εμπειρογνωσία και τις εν λόγω δεξιότητες· (ii) τα κύρια χαρακτηριστικά των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου και διαχείρισης κινδύνων της επιχείρησης, σε σχέση με τη διαδικασία υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας και λήψης αποφάσεων· (iii) την επαγγελματική δεοντολογία και την επιχειρηματική νοοτροπία, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της διαφθοράς και της δωροδοκίας, της προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος και της ευημερίας των ζώων· (iv) τις δραστηριότητες και δεσμεύσεις της επιχείρησης που αφορούν την άσκηση της πολιτικής επιρροής της, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων εκπροσώπησης συμφερόντων· (v) τη διαχείριση και την ποιότητα των σχέσεων με τους πελάτες, τους προμηθευτές και τις κοινότητες που επηρεάζονται από τις δραστηριότητες της επιχείρησης, συμπεριλαμβανομένων των πρακτικών πληρωμών, ιδίως σε ό,τι αφορά τις καθυστερημένες πληρωμές, σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

Αυτοτελή, πάντως, πρότυπα, πρόκειται να εκδοθούν από την Επιτροπή όσον αφορά τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις-με περιορισμένο, προφανώς, σε σχέση με το ανωτέρω περιεχόμενο (προσθήκη άρ. 29γ§1 στην Οδηγία (ΕΕ) 2013/34/ΕΕ-άρ. 1 Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2064).

Ευθύνη για την παρεχόμενη πληροφόρηση

Διαφάνεια και Ταξινομία: Προσεγγίσαμε, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, την έννοια και αξία των ESG κριτηρίων, την έννοια του Greenwashing καθώς και τις βασικές παραδοχές της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας-όσον αφορά την αντιμετώπιση του φαινομένου. Συνειδητοποιήσαμε, στο ίδιο πλαίσιο, πως θα ήταν εξαιρετικά σημαντική η ύπαρξη ενός μηχανισμού που να προσδιορίζει τα κριτήρια με βάση τα οποία μια οικονομική δραστηριότητα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, με ασφάλεια, ως περιβαλλοντικά βιώσιμη. Ενός μηχανισμού που προστατεύει τους ιδιώτες επενδυτές και τους ανθρώπους της αγοράς από το Greenwashing.  Ενός μηχανισμού που θα υπηρετεί, με επάρκεια, τη διαφάνεια.

Κανονισμός για την Ταξινομία/Taxonomy

Για την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο πλαίσιο του αρχικού σχεδιασμού της, και προκειμένου να διασφαλισθούν οι κανόνες του υγιούς ανταγωνισμού, θεσπίστηκε ο Κανονισμός (ΕΕ)2020/852 (Taxonomy/Ταξινομία).

Ο εν λόγω Κανονισμός θεσπίζει τα κριτήρια με βάση τα οποία μια οικονομική δραστηριότητα χαρακτηρίζεται περιβαλλοντικά βιώσιμη καθώς και ο βαθμός επίτευξής τους (αρ. 1§1). Σε πρακτικό, πάντως, επίπεδο δεν είναι παρά ένας μηχανισμός που προστατεύει τους ιδιώτες επενδυτές από το Greenwashing˙ ένας μηχανισμός που παρέχει τη δυνατότητα στους ανθρώπους της αγοράς να παρακολουθούν, με πραγματικούς δείκτες, τα θέματα που ο ίδιος πραγματεύεται.

Ο συγκεκριμένος Κανονισμός θέτει, για την επίτευξη των στόχων του, συγκεκριμένα κριτήρια και συγκεκριμένες απαιτήσεις γνωστοποίησης, όσον αφορά τη βιωσιμότητα. Σκοπός του ο εντοπισμός των βιώσιμων επενδυτικών ευκαιριών από μέρους των επενδυτών, η καταγραφή της πλήρωσης (ή μη) των ESG κριτηρίων από μέρους των υποψήφιων πιστωτών-κατά κανόνα πιστωτικών ιδρυμάτων καθώς και, γιατί όχι, η αξιολόγηση από μέρους των καταναλωτών της πλήρωσης των αντίστοιχων κριτηρίων.

Πεδίο εφαρμογής

Ο ανωτέρω Κανονισμός εφαρμόζεται, μεταξύ άλλων, στους συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές, οι οποίοι διαθέτουν χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Επίσης, στις επιχειρήσεις που υπόκεινται στην υποχρέωση μη χρηματοοικονομικής κατάστασης ή ενοποιημένης μη χρηματοοικονομικής κατάστασης (αρ. 1§2). Οι υπόχρεες σε δημοσίευση τέτοιων βιώσιμων (:μη χρηματοοικονομικών) πληροφοριών επιχειρήσεις είναι, μεταξύ άλλων, «1. Οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, εκτός από τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες είναι οντότητες δημοσίου συμφέροντος» καθώς επίσης και «1. Οι μητρικές επιχειρήσεις μεγάλου ομίλου…» (αρ. 19^α και 29^α Οδηγίας 2013/34/ΕΕ).

Οι επιχειρήσεις αυτές υποχρεούνται να περιλαμβάνουν στην Έκθεση (και, αντίστοιχα, στην ενοποιημένη Έκθεση) Διαχείρισης σαφώς αναγνωρίσιμες  (άρ. 8§3) πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την κατανόηση των επιπτώσεων της επιχείρησης (και αντίστοιχα του Ομίλου) σε θέματα βιωσιμότητας. Επίσης τις πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα θέματα βιωσιμότητας επηρεάζουν την εξέλιξη, τις επιδόσεις και τη θέση της επιχείρησης (και αντίστοιχα του Ομίλου).

Να σημειωθεί, βέβαια, πως μολονότι δεν καλύπτει ο εν λόγω Κανονισμός το σύνολο των επιχειρήσεων, στο μέγιστο δυνατό αριθμό τους στοχεύει. Τούτο, εξάλλου, προκύπτει από το ίδιο το περιεχόμενό του [Σκέψη(15)]: «Η θέσπιση κριτηρίων για τις περιβαλλοντικά βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες ενδέχεται να ενθαρρύνει τους οικονομικούς φορείς που δεν καλύπτονται από τον παρόντα Κανονισμό, σε οικειοθελή βάση, να δημοσιεύουν και να δημοσιοποιούν στοιχεία στους ιστοτόπους τους σχετικά με τις περιβαλλοντικά βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες που ασκούν. Οι εν λόγω πληροφορίες …θα διευκολύνουν επίσης τους εν λόγω οικονομικούς φορείς να αντλούν χρηματοδότηση για τις περιβαλλοντικά βιώσιμες δραστηριότητές τους».

Περιβαλλοντικοί Στόχοι

Οι περιβαλλοντικοί στόχοι που υιοθετούνται από τον συγκεκριμένο Κανονισμό (άρ. 9) είναι:

• (α) ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής˙
• (β) η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή˙
• (γ) η βιώσιμη χρήση και προστασία των υδάτινων και θαλάσσιων πόρων˙
• (δ) η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία˙
• (ε) η πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης και
• (στ) η προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων.

Κριτήρια περιβαλλοντικά βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων

Προκειμένου να προσδιορισθεί ο βαθμός στον οποίο μια επένδυση είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη, αξιολογείται αν (αρ. 3): (α) συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη ενός ή περισσοτέρων από τους (αμέσως ανωτέρω αναφερόμενους) περιβαλλοντικούς στόχους, (β) δεν επιβαρύνει σημαντικά κανέναν από τους εν λόγω περιβαλλοντικούς στόχους, (γ) ασκείται σύμφωνα με τις ελάχιστες διασφαλίσεις που προβλέπονται στον εν λόγω Κανονισμό (:αρ. 18) και (δ) συμμορφώνεται προς τα τεχνικά κριτήρια που, κατά τον Κανονισμό, θεσπίζει η Επιτροπή.

Διαφάνεια

Σημαντική αξίωση του ανωτέρω Κανονισμού αποτελεί η διαφάνεια (ενδ.: αρ. 5-8).

Υποχρέωση, κατά την ευρωπαϊκή νομοθεσία, δημοσίευσης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών έχουν οι επιχειρήσεις που υπόκεινται στο ρυθμιστικό πεδίο των άρ. 19α ή 29α της Οδηγίας 2013/34/ΕΕ. Οι εν λόγω επιχειρήσεις υποχρεούνται (αρ. 8 §1) να περιλαμβάνουν στη μη χρηματοοικονομική κατάσταση τους (ή, κατά περίπτωση, στην ενοποιημένη μη χρηματοοικονομική κατάσταση τους) πληροφορίες για τον τρόπο και τον βαθμό στον οποίο οι δραστηριότητες της επιχείρησης συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά βιώσιμες (:κατ’ αρ. 3 και 9) του εν λόγω κανονισμού.

Υποχρεούνται, ειδικότερα, οι εν λόγω μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις να γνωστοποιούν (αρ. 8 §2): (α) το ποσοστό του κύκλου εργασιών τους από προϊόντα ή υπηρεσίες που συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά βιώσιμες (κατ’ 3 και 9 του ανωτέρω Κανονισμού) και (β) το ποσοστό των κεφαλαιουχικών δαπανών τους και την αναλογία των λειτουργικών δαπανών τους που σχετίζονται με περιουσιακά στοιχεία ή διαδικασίες που συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά βιώσιμες (κατ’ 3 και 9 του ανωτέρω Κανονισμού).

Σημαντικό, πάντως, να σημειωθεί πως οι αμέσως ανωτέρω επιχειρήσεις, υποχρεούνται (αρ. 8 §3) σε δημοσίευση ξεχωριστής έκθεσης που θα εμπεριέχει τις εν λόγω πληροφορίες.

Ο Κανονισμός για την Ταξινομία θεσπίστηκε για να επιτελέσει εξαιρετικά υψηλούς στόχους: να προσδιορίσει, μεταξύ άλλων, τα κριτήρια με βάση τα οποία μια οικονομική δραστηριότητα είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη˙ να προστατεύσει τους ανθρώπους της αγοράς αλλά και τους ιδιώτες επενδυτές από το Greenwashing˙ να διαφυλάξει τη διαφάνεια. Φαίνεται, ήδη, πως κινείται, με επάρκεια, προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Γράμμα κενό όμως θα κατέληγε στην περίπτωση που οι πληροφορίες που θα εδημοσιοποιούντο δεν βασίζονταν σε συγκεκριμένα πρότυπα και δεν ήταν πιστοποιημένες από καθ’ ύλη αρμόδιους-εγνωσμένης αξιοπιστίας τρίτους. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Γράφει ο  Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το άρθρο Διαφάνεια και Ταξινομία αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Περισσότερα σχετικά άρθρα μπορείτε να διαβάσετε στην σχετική ενότητα ESG και Επιχειρήσεις

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Διαβάστε περισσότερα περί  Αποποίηση ευθύνης

Κάναμε μια μικρή εισαγωγή, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, στην αληθή αξία των ESG κριτηρίων (ιδίως) ως προς τις επιχειρήσεις και την επιχειρηματικότητα. Βλάπτεται όμως, σοβαρά, η τελευταία από φαινόμενα τύπου Greenwashing. Εγκαίρως ήρθε η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία να τα στηλιτεύσει και εκκινήσει την αντιμετώπισή τους. Οι ρυθμοί όμως που κινείται η Ευρωπαϊκή Ένωση μοιάζουν, ήδη, απελπιστικά αργοί. Βλάπτονται, από τους συγκεκριμένους ρυθμούς, το περιβάλλον, οι καταναλωτές και, αυτονοήτως, η υγιής επιχειρηματικότητα.

Τι είναι, επιτέλους, το Greenwashing;

Υπάρχει ένα εξαιρετικά αυξημένο ενδιαφέρον για το «green marketing»: Οι καταναλωτές έχουν ένα, ολοένα αυξανόμενο, ενδιαφέρον για τα προϊόντα που έχουν κάποιου είδους οικολογικό σήμα. Επίσης για εκείνα που συνδέονται (σε επίπεδο marketing ή συσκευασίας λ.χ.)  με κάποιο ρητό περιβαλλοντικό ισχυρισμό (βιώσιμα ή πράσινα-με την έννοια της αειφορίας).

To Greenwashing είναι η μετάδοση ψευδών, παραπλανητικών (ή, έστω, μη επιβεβαιωμένων) πληροφοριών ή εντυπώσεων σχετικά με τον θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο (ή τον βαθμό του περιβαλλοντικού αντικτύπου) των προϊόντων μιας εταιρείας. Το Greenwashing περιλαμβάνει έναν αβάσιμο ισχυρισμό για εξαπάτηση των καταναλωτών ώστε να πιστέψουν ότι τα προϊόντα μιας εταιρείας είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Εναλλακτικά: πως έχουν μεγαλύτερο θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο από ό,τι στην πραγματικότητα. Tο παράδειγμα της Volkswagen φαίνεται πως θα παραμείνει, για καιρό, ως «κλασσικό»…

Για Greenwashing, επίσης, μιλάμε, όταν μια εταιρεία προβάλλει τις βιώσιμες πτυχές ενός προϊόντος για να επισκιάσει τη συμμετοχή της σε πρακτικές που βλάπτουν το περιβάλλον. Εκτελείται μέσω της χρήσης περιβαλλοντικών εικόνων, παραπλανητικών ετικετών και απόκρυψης αντισταθμίσεων.

Aντίστοιχα χρησιμοποιείται και o (υπό διαμόρφωση-ακόμα) όρος Bluewashing (για κάποιους τμήμα του Greenwashing), που επιχειρεί να περιγράψει το παραπλανητικό marketing που υπερεκτιμά τη δέσμευση μιας εταιρείας σε υπεύθυνες κοινωνικές πρακτικές [ενδ. εργασιακά δικαιώματα, ισότητα, συμπερίληψη, παραβίαση εργατικής νομοθεσίας, παραβίαση ελευθερίας οργάνωσης των εργαζομένων και διαπραγμάτευσης με τη διοίκηση, θέματα υγείας και ασφάλειας εργαζομένων, υποχρεωτική εργασία (λ.χ.: εμπορία ανθρώπων, σκλαβιά, βία, παρακράτηση διαβατηρίων)].

Περιβαλλοντικοί (και μη) ακτιβιστές τίθενται, ολοένα περισσότερο, απέναντι στις εταιρείες που χρησιμοποιούν τις αθέμιτες πρακτικές. Σε καμιά περίπτωση, όμως, δεν είναι ούτε γραφικοί ούτε και μόνοι: Συμπορεύονται με τους καταναλωτές και, στην περίπτωση αυτή, και με τους επενδυτές και με τις τράπεζες και, αυτονοήτως, με τις υπεύθυνες επιχειρήσεις και επιχειρηματικότητα.

Μη χρηματοοικονομικά κριτήρια & πληροφορίες (& επί το ορθότερον: πληροφορίες βιωσιμότητας)

Για την αξιολόγηση μιας επιχείρησης είναι σημαντική (μεταξύ άλλων για τους υποψήφιους επενδυτές και τις τράπεζες) η απεικόνιση των χρηματοοικονομικών τους δεδομένων μέσα από τις αντίστοιχες οικονομικές καταστάσεις.

Όχι ήσσονος σημασίας αποδεικνύεται, επιπρόσθετα, η απεικόνιση των επιδόσεων όσον αφορά τα μη χρηματοοικονομικά κριτήρια. Σημαντική, προεχόντως, για τη διοίκηση της επιχείρησης.

Ως μη χρηματοικονομικά κριτήρια προσδιορίζονται, κατά βάση, αυτά που αφορούν το Περιβάλλον, το Κοινωνικό Κεφάλαιο (:Social Capital), το Ανθρώπινο Κεφάλαιο (Human Capital), το Επιχειρηματικό Μοντέλο & η Καινοτομία (Business Model & Innovation), Ηγεσία και Διακυβέρνηση (Leadership & Governance).

Η ακριβής αποτύπωση και δημόσια αποκάλυψη των μη χρηματοοικονομικών κριτηρίων μοιάζει, κατά τούτο, ιδιαίτερα σημαντική (αν όχι ανάγκη επιτακτική) για τις επιχειρήσεις που επιλέγουν να επικαλούνται και να προβάλλουν τις ESG επιδόσεις τους-ακόμα και σε μεμονωμένα προϊόντα τους.

Ωστόσο, ο όρος «μη χρηματοοικονομικά κριτήρια» και «μη χρηματοοικονομικές πληροφορίες» έχει αξιολογηθεί, ήδη, ως ανακριβής˙ «ιδίως επειδή υποδηλώνει ότι οι εν λόγω πληροφορίες δεν έχουν οικονομική σημασία. Ωστόσο, οι πληροφορίες αυτές αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη οικονομική σημασία… Προτιμητέος, ήδη, ο όρος «πληροφορίες βιωσιμότητας» αντί του όρου «μη χρηματοοικονομικές πληροφορίες» [Αιτ. Σκέψη 8, Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2464/14.12.2022-και, κατά τούτο, σχετική τροποποίηση Οδηγίας (ΕΕ) 2013/34].

Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία

Από την ΕΕ γίνεται δεκτό πως η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος συνιστούν απειλή για την ύπαρξη της Ευρώπης και του κόσμου. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα μετατρέψει την ΕΕ σε μια σύγχρονη, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και ανταγωνιστική οικονομία, εξασφαλίζοντας: (α) μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, (β) οικονομική ανάπτυξη αποσυνδεδεμένη από τη χρήση πόρων και (γ) κανένας άνθρωπος και καμιά περιφέρεια δεν μένουν στο περιθώριο. Ένα τρίτο των επενδύσεων ύψους 1,8 τρισ. ευρώ από το σχέδιο ανάκαμψης NextGenerationEU καθώς και ο επταετής προϋπολογισμός της ΕΕ θα χρηματοδοτήσουν την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εγκρίνει σειρά προτάσεων με στόχο να προσαρμοστούν οι πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα, την ενέργεια, τις μεταφορές και τη φορολογία στον σκοπό της μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.

Στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2019) για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία συναντούμε την μέριμνά της, έκτοτε, για την αντιμετώπιση του Greenwashing: «Οι αξιόπιστες, συγκρίσιμες και επαληθεύσιμες πληροφορίες διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο ώστε να μπορούν οι αγοραστές να λαμβάνουν πιο βιώσιμες αποφάσεις, ενώ μειώνουν τον κίνδυνο προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας. Οι εταιρείες που προβάλλουν «οικολογικούς ισχυρισμούς» θα πρέπει να τους τεκμηριώνουν μέσω τυποποιημένης μεθοδολογίας που επιτρέπει την αξιολόγηση των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον. Η Επιτροπή θα εντείνει τις κανονιστικές και μη κανονιστικές προσπάθειές της για να αντιμετωπίσει τους ψευδείς οικολογικούς ισχυρισμούς».

Στην ίδια ανακοίνωση συναντούμε και τον, έκτοτε, σχεδιασμό της (της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) για το τρίτο τρίμηνο του 2020. Με βάση αυτόν επρόκειτο να παρουσιάσει «μια νέα στρατηγική για τη βιώσιμη χρηματοδότηση η οποία θα επικεντρώνεται σε ορισμένες δράσεις. Πρώτον, η στρατηγική θα ενισχύσει τα θεμέλια για βιώσιμες επενδύσεις. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει ιδίως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν την ταξινομία για την ταξινόμηση περιβαλλοντικά βιώσιμων δραστηριοτήτων. Η βιωσιμότητα θα πρέπει να ενσωματωθεί περαιτέρω στο πλαίσιο της εταιρικής διακυβέρνησης, καθώς πολλές επιχειρήσεις εξακολουθούν να εστιάζουν υπέρμετρα στις βραχυπρόθεσμες οικονομικές επιδόσεις σε σύγκριση με τις πτυχές μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και βιωσιμότητας. Ταυτόχρονα, οι επιχειρήσεις και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να δημοσιοποιούν περισσότερα δεδομένα τους για το κλίμα και το περιβάλλον, ώστε οι επενδυτές να είναι πλήρως ενημερωμένοι για τη βιωσιμότητα των επενδύσεών τους. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών….

Δεύτερον, θα παρασχεθούν αυξημένες ευκαιρίες στους επενδυτές και τις επιχειρήσεις, διευκολύνοντάς τους να εντοπίζουν βιώσιμες επενδύσεις και διασφαλίζοντας την αξιοπιστία τους…

Τρίτον, οι κίνδυνοι για το κλίμα και το περιβάλλον θα αντιμετωπίζονται και θα ενσωματώνονται στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Τούτο σημαίνει ότι ενσωματώνονται καλύτερα τέτοιοι κίνδυνοι στο πλαίσιο προληπτικής εποπτείας της ΕΕ και ότι αξιολογείται η καταλληλότητα των υφιστάμενων κεφαλαιακών απαιτήσεων για πράσινα στοιχεία ενεργητικού…». 

Αυτός, λοιπόν, ήταν έκτοτε ο σχεδιασμό της Επιτροπής.

Θα μπορούσαν, όμως, να υπάρξουν κριτήρια με βάση τα οποία μια οικονομική δραστηριότητα θα ήταν δυνατό να χαρακτηριστεί ως περιβαλλοντικά βιώσιμη; Να υπάρξει, σε πρακτικό επίπεδο, ένας μηχανισμός που να προσδιορίζει τα εν λόγω κριτήρια; Που να προστατεύει τους ιδιώτες επενδυτές και τους ανθρώπους της αγοράς από το Greenwashing; Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Γράφει ο  Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm

Με πληροφορίες από 
https://ashinyday.com/perivallon-ecology/greenwashing-fashion-ti-einai-pws-na-to-entopiseis/
https://uk.indeed.com/career-advice/career-development/non-financial-measures-of-performance/
https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/
https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:52019DC0640

Το θέμα του ESG μας έχει ιδιαίτερα απασχολήσει αλλά και συνεχίζει, ολοένα και περισσότερο να μας απασχολεί. Ακόμα και σε επίπεδο καθημερινότητας. Στην ενότητα αρθρογραφίας που με το παρόν εγκαινιάζεται θα επιχειρήσουμε την προσέγγιση του (και) υπό το πνεύμα του εθνικού και ευρωπαϊκού νομοθετικού γίγνεσθαι. Μια προσέγγιση, όμως, που δεν αφορά, κατά κύριο λόγο, τους νομοθέτες, νομικούς και δικηγόρους. Μια προσέγγιση που αφορά το περιβάλλον, τους καταναλωτές και, αυτονοήτως, τις επιχειρήσεις. Και, ειδικά όσον αφορά τις τελευταίες, την ανάγκη της προσαρμογής τους όχι μόνον για την ανάπτυξη αλλά, προεχόντως, για την επιβίωσή τους. Τα θέματα της διαφάνειας, της ταξινομίας και του Greenwashing δεν απασχολούν, μόνον, κάποιους (γραφικούς) ακτιβιστές…

Επενδύσεις ESG

Οι επενδύσεις ESG αναφέρονται σε ένα σύνολο προτύπων για τη συμπεριφορά μιας εταιρείας, που χρησιμοποιούνται από κοινωνικά (και όχι μόνον) συνειδητοποιημένους επενδυτές για τον έλεγχο πιθανών επενδύσεων.

Τα περιβαλλοντικά (Environmental) κριτήρια εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο μια εταιρεία προστατεύει το περιβάλλον-συμπεριλαμβανομένων των εταιρικών πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, για παράδειγμα. Τα κοινωνικά (Social) κριτήρια εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τις σχέσεις με τους υπαλλήλους, τους προμηθευτές, τους πελάτες και τις κοινότητες όπου δραστηριοποιείται. Η διακυβέρνηση (Governance)  ασχολείται με την ηγεσία μιας εταιρείας, τις αμοιβές στελεχών, τους ελέγχους, τους εσωτερικούς ελέγχους και τα δικαιώματα των μετόχων.

Η (αληθινή) αξία των ESG κριτηρίων

Το 2015 οι παγκόσμιοι ηγέτες ενέκριναν ομόφωνα την Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Κατά τον ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, “Οι στόχοι για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι το μονοπάτι που μας οδηγεί σε ένα κόσμο δικαιότερο, πιο ειρηνικό και ευημερούντα, και σε έναν υγιή πλανήτη”. Επιβεβαιώνεται: το θέμα δεν έχει νομική, κατά βάση, αξία.

Αποδεικνύεται, όμως, πως έχει ιδιαίτερη αξία (και) για τις επιχειρήσεις.

Προλογίζοντας ο Γιώργος Σεραφείμ(καθηγητής στο Harvard Business School, Πρόεδρος του Ελληνικού Συμβουλίου Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΣΕΔ) και μέλος της ΔΕ του XA) τον Οδηγό Δημοσιοποίησης Πληροφοριών ESG του Χρηματιστηρίου Αθηνών αναφέρει:  “εταιρείες που βελτιώνουν τις επιδόσεις τους σε θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG) …βελτιώνουν την πρόσβασή τους σε κεφάλαια, τη δέσμευση των εργαζομένων τους, την ικανοποίηση των πελατών τους και τις σχέσεις τους με την κοινωνία και τα ενδιαφερόμενα μέρη”.

To Σύμφωνο PRI

To Σύμφωνο PRI είναι μια επενδυτική πρωτοβουλία που αναπτύσσεται σε συνεργασία με την UNEP Finance Initiative και το UN Global Compact˙ μια πρωτοβουλία που προϋποθέτει τη δέσμευση των συμμετεχόντων στα ESG κριτήρια.

Τα δημοσιευμένα στοιχεία για την αυξανόμενη αποδοχή του Συμφώνου PRI μοιάζουν εντυπωσιακά: Στη συγκεκριμένη πρωτοβουλία συμμετέχουν, ήδη, 180 επενδυτές που διαχειρίζονται, με αυξητικούς ρυθμούς, 40τρισ.(!) USD καθώς και 28(!) Οργανισμοί Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας.

Η πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό-Sustainable Finance

Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (για την οποία, αναλυτικότερα, σε επόμενη αρθρογραφία μας) η ΕΕ έθεσε ως βασικό άξονα υλοποίησης το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Σκοπός της, η κινητοποίηση ιδιωτικών ροών κεφαλαίων προς αειφόρες επενδύσεις. Βασική παράμετρο αποτελούν τα νέα κριτήρια ESG, που συνδυάζουν την ανάπτυξη και την οικονομική απόδοση, με την κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Υπό το πρίσμα αυτό, τα πιστωτικά ιδρύματα καλούνται να ενσωματώσουν (και ήδη υιοθετούν) τη διάσταση της αειφορίας (ESG factors & risks) σε όλο το φάσμα της λειτουργίας τους. Λαμβάνουν δηλ., ολοένα και περισσότερο, υπόψη τους Περιβαλλοντικούς και Κοινωνικούς κινδύνους στην επιχειρησιακή στρατηγική τους, στη διακυβέρνηση και στην εν γένει διαδικασία διαχείρισης κινδύνων.

Tο ελληνικό τραπεζικό σύστημα λαμβάνει, ήδη, υπόψη του την πλήρωση των κριτηρίων ESG από τις προς χρηματοδότηση επιχειρήσεις. Ήδη, και από μακρού χρόνου, συναντάμε την αξίωση (και αποτύπωση) αντίστοιχης φύσης υποχρεώσεων των χρηματοδοτούμενων επιχειρήσεων στις συμβάσεις χρηματοδότησης.

Να σημειωθεί, επίσης, πως  η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα επιδοτεί με 5% τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων-μέσω του Ταμείου Εγγυοδοσίας Καινοτομίας και των συνεργαζομένων τραπεζών.

Κι οι καταναλωτές;

Βελτιώνοντας οι εταιρείες τις επιδόσεις τους σε θέματα ESG και, ιδίως, βιωσιμότητας, βελτιώνουν και την πρόσβασή τους σε κεφάλαια. Κι όχι, αυτονοήτως, γιατί οι διοικήσεις των τραπεζών ή των fund αποτελούνται από ακτιβιστές του περιβάλλοντος, υπέρμαχους των δικαιωμάτων των μετόχων τους, των εργαζομένων ή των καταναλωτών. Καθώς ο χρόνος περνά, οι τελευταίοι-αγοραστές και παραλήπτες των προϊόντων και υπηρεσιών επιλέγουν συνειδητά πλέον τις εταιρείες εκείνες που πληρούν (ή, έστω, λένε ότι πληρούν) τα σχετικά κριτήρια.

Όπου υπάρχει, όμως, υπευθυνότητα ξεπροβάλλει κι η ανευθυνότητα. Και τη θέση του (υγιούς) ανταγωνισμού λαμβάνει, συχνά, ο αθέμιτος˙ προφανώς σε βλάβη των υπεύθυνων επιχειρήσεων και των καταναλωτών.

Τα θέματα του ESG δεν (θα πρέπει να) απασχολούν, μόνον, τους παγκόσμιους ηγέτες και την παγκόσμια κοινότητα. Δεν (θα πρέπει να) απασχολούν, μόνον, κάποιους γραφικούς/φασαριόζους ακτιβιστές, που συχνά αναρωτιόμαστε ποιος, επιτέλους, τους χρηματοδοτεί. Θα πρέπει να απασχολούν όλους μας. Ως καταναλωτές. Ως κοινωνία. Ως επιχειρήσεις. Και, ειδικά οι τελευταίες, θα πρέπει να βρίσκονται σε διαρκή εκρήγορση. Εκείνοι που έχουν επιλέξει (ως επιχειρηματική πρακτική ή επιλογή marketing) να «ψαρεύουν σε θολά νερά» απειλούν την υγιή επιχειρηματικότητα. Τακτικές τύπου Greenwashing Bluewashing κινούνται προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Η ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η συναφής ευρωπαϊκή νομοθεσία προσπαθούν αρκετά επιτυχώς -αν και με σημαντική χρονική υστέρηση- να αποτρέψουν τους κινδύνους. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.

Γράφει ο  Σταύρος Κουμεντάκης Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm

Με πληροφορίες από:

https://www.investopedia.com/terms/e/environmental-social-and-governance-esg-criteria.asp
https://www.hbs.edu/faculty/Pages/profile.aspx?facId=15705
https://www.unpri.org/
https://www.unepfi.org/
https://www.unglobalcompact.org/
https://www.unpri.org/investment-tools/fixed-income/credit-risk-and-ratings
https://www.hba.gr/info/esg
https://hdb.gr/tameio-eggyodosias-kainotomias/