Ετικέτα: μετοχικό κεφάλαιο

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας αναφερθήκαμε στους τίτλους, που δικαιούται να εκδώσει η ΑΕ-στο πλαίσιο (και) της χρηματοδότησής της. Μεταξύ αυτών και οι (περισσότερο γνωστές και σε όλους μας οικείες) μετοχές. Κάποιες ενότητές τους θα μας απασχολήσουν στο παρόν. Μεταξύ αυτών: η έννοια και η αξία τους, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των ιδιοκτητών τους.

 

Η Έννοια Της Μετοχής

Την έννοια της μετοχής προσδιορίσαμε, ήδη, ως «πολυσήμαντη!». Και τούτο γιατί, όπως γίνεται δεκτό από τη νομολογία, ο όρος μετοχή δηλώνει: (α) «…το μερίδιο του εταιρικού κεφαλαίου». Επίσης, (β) «…το δικαίωμα συμμετοχής στην εταιρία». Τέλος, (γ) «…τον τίτλο στο οποίο ενσωματώνεται το δικαίωμα αυτό» (ενδ. 1227/2011 ΠολΠρωτΑθ, 4968/1993 ΕφΑθ). Ειδικότερα:

Τμήμα/Μερίδιο Του Μετοχικού Κεφαλαίου

Διαπιστώσαμε, ήδη-στην προαναφερθείσα αρθρογραφία μας, πως ως μετοχή νοείται, κατ’ αρχάς, ένα τμήμα/μερίδιο του μετοχικού κεφαλαίου. Το τελευταίο (:μετοχικό κεφάλαιο) της ΑΕ, διαιρείται σε ισότιμα, τέτοια, μερίδια. Το άθροισμα της ονομαστικής τους αξίας είναι που συναπαρτίζει το μετοχικό κεφάλαιο (άρ. 1 §1, εδ. β΄ και 34, εδ. α΄ ν. 4548/2018).

Μετοχική Σχέση

Ως τέτοια νοείται η έννομη σχέση που συνδέει τον μέτοχο με την ΑΕ. Η μετοχική σχέση, κατά τη νομολογία, αρχίζει να υφίσταται αφότου η εταιρία αποκτήσει νομική προσωπικότητα. Έκτοτε, και μόνον, είναι δυνατό να λάβει χώρα η μεταβίβασή της.

Η μετοχική ιδιότητα αποκτάται, πρωτότυπα, με την ανάληψη μιας, τουλάχιστον, μετοχής κατά την ίδρυση της ΑΕ ή στο πλαίσιο αύξησης μετοχικού κεφαλαίου με έκδοση νέων μετοχών˙ πριν την καταβολή, μάλιστα, του κεφαλαίου. Αποκτάται, εναλλακτικά, κατά τρόπο παράγωγο-με μεταβίβαση «εν ζωή ή αιτία θανάτου» (1227/2011 ΠολΠρωτΑθ).

Η μετοχική ιδιότητα παύει για λόγους που ανάγονται: (α) στο πρόσωπο του μετόχου (λ.χ. μεταβίβαση μετοχών, άσκηση δικαιώματος εξαγοράς από τον μέτοχο), (β) στην ίδια την ΑΕ (λ.χ. ακύρωση μετοχών λόγω μη καταβολής εισφορών, άσκηση δικαιώματος εξαγοράς από την ΑΕ) ή (γ) σε άλλους λόγους (λ.χ. ολοκλήρωση της εκκαθάρισης της ΑΕ).

Η δημιουργία της μετοχικής σχέσης συνδέεται με τη θέσπιση συγκεκριμένων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.

 

Δικαιώματα Από Τη Μετοχική Σχέση

Από την μετοχική σχέση απορρέουν δικαιώματα διοίκησης αλλά και περιουσιακά όμοια:

Δικαιώματα Διοίκησης

Ο μέτοχος δικαιούται να συμμετέχει και να ψηφίζει στη ΓΣ, η οποία (δικαιούται να) αποφασίζει για κάθε εταιρική υπόθεση, σύμφωνα με το νόμο (άρ. 116). Ο μέτοχος, με τον τρόπο αυτό, συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων αναφορικά με τα περισσότερο σημαντικά, κατά το νόμο και το καταστατικό, εταιρικά ζητήματα (βλ. σχετικά άρ. 130 §3). Επίσης: να ενημερώνεται για τις εταιρικές υποθέσεις και να ελέγχει τη διαχείριση της ΑΕ. Ελάχιστη διασφάλιση του μετόχου συνιστούν τα, κατά το νόμο, δικαιώματα μειοψηφίας.

Ενδέχεται, ωστόσο, κάποιοι μέτοχοι να στερούνται του δικαιώματος ψήφου (λ.χ.: κάτοχοι προνομιούχων μετοχών χωρίς δικαίωμα ψήφου). Οι συγκεκριμένοι μέτοχοι προσβλέπουν στα, κατά περίπτωση, περιουσιακά δικαιώματα.

Περιουσιακά Δικαιώματα

Κύρια, μεταξύ αυτών, τα δικαιώματα συμμετοχής: (α) στα κέρδη και (β) στο προϊόν της εκκαθάρισης. Παρά το γεγονός όμως ότι ο μέτοχος διατηρεί, λόγω της ιδιότητάς του, τις συγκεκριμένες χρηματικές αξιώσεις κατά της ΑΕ, δεν καθίσταται, εκ του λόγου αυτού, δανειστής της.

Ειδικά όμως όσον αφορά το δικαίωμα προτίμησης: έχει μικτό χαρακτήρα, καθώς εμπίπτει και στις δύο, προαναφερθείσες, κατηγορίες μετοχικών δικαιωμάτων (ενδ. 3403/2006 ΕφΑθ)-βλ. και προηγούμενη αρθρογραφία μας.

 

Υποχρεώσεις Από Τη Μετοχική Σχέση

Μοναδική υποχρέωση του μετόχου, που απορρέει από τη μετοχική σχέση, φαίνεται πως είναι, σε ένα πρώτο επίπεδο, η καταβολή εισφοράς: κατά την ίδρυση της ΑΕ ή την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου. Ωστόσο, η αρχή αυτή φαίνεται να διασπάται από την ύπαρξη επιπρόσθετων υποχρεώσεων (λ.χ. φορολογικών ή/και εκείνων που ανακύπτουν από την άρση της νομικής αυτοτέλειας της ΑΕ). Επίσης από την υποχρέωση πίστης αλλά κι εκείνη της μη καταχρηστικής άσκησης δικαιωμάτων Διοίκησης. Αναλυτικότερα:

Υποχρέωση Μη Καταχρηστικής Άσκησης Δικαιωμάτων Διοίκησης

Ο μέτοχος υποχρεούται να μην προβαίνει σε καταχρηστική άσκηση των δικαιωμάτων του. Η άσκηση του δικαιώματος ψήφου είναι μεν ελεύθερη, απαγορεύεται όμως (κατ’ άρθρο 281 ΑΚ) όταν ασκείται καταχρηστικά. Δεν δικαιούται, δηλ., ο πλειοψηφών μέτοχος να λαμβάνει αποφάσεις αποσκοπώντας σε βλάβη της μειοψηφίας. Στο πλαίσιο αυτό, τυχόν καταχρηστική ψήφος του μετόχου πάσχει από ακυρότητα. Κατ’ επέκταση, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου (άρ. 137), και η σχετική απόφαση της ΓΣ είναι ακυρώσιμη. Τα αντίστοιχα ισχύουν και για τα δικαιώματα μειοψηφίας.

Υποχρέωση Πίστης

Τον μέτοχο βαρύνει η (σημαντική αν και από μερίδα νομικών αμφισβητούμενη) υποχρέωση πίστης-τόσο προς την ΑΕ όσο και προς τους λοιπούς μετόχους (432/2016 ΑΠ). Το περιεχόμενό της αναφέρεται στην υποχρέωση του μετόχου να μην εκμεταλλεύεται την ιδιότητα και την επιρροή του, προκειμένου να προκαλέσει βλάβη/ζημία στην ΑΕ ή/και στους λοιπούς μετόχους.

 

Τίτλος

Η μετοχική ιδιότητα ενσωματώνεται, όπως ήδη αναφέραμε, στη μετοχή. Υπό την έννοια αυτή, η μετοχή υποδηλώνει τον τίτλο (άρ. 34, εδ. β΄ ν. 4548/2018). Ο εν λόγω τίτλος, ανήκει στην κατηγορία των αξιογράφων, που εγχαρτώνουν το μετοχικό δικαίωμα (1053/2012 ΜονΠρωτΡοδ)˙ δεν ενσωματώνουν, δηλ., χρηματική απαίτηση.

Όπως και ανωτέρω αναφέρθηκε, η μετοχική σχέση αρχίζει να υφίσταται αφότου η εταιρία αποκτήσει νομική προσωπικότητα. Όχι, δηλαδή, από την έκδοση των μετοχών, η οποία δεν είναι υποχρεωτική για την ΑΕ. Τούτο σημαίνει ότι η έκδοση των τίτλων έχει δηλωτικό και όχι συστατικό χαρακτήρα (1227/2011 ΠολΠρωτΑθ).

Σε κάθε περίπτωση, όπως προβλέπεται ρητά, οι μετοχές της ΑΕ μπορεί να είναι άυλες, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου (άρ. 34 in fine ν. 4548/2018).

 

Η Αξία Της Μετοχής

Οι μετοχές εμπεριέχουν αξία, η οποία αποτελεί αντανάκλαση της αξίας της εταιρικής περιουσίας. Η αξία έχει διαφορετικό, κατά περίπτωση, περιεχόμενο (1227/2011 ΠολΠρωτΑθ, με περαιτέρω παραπομπή σε Νισυραίο, Δίκαιο της ΑΕ, επιμέλεια Ε. Περάκη, πρώτος τόμ., σελ. 438-439):

(α) Ονομαστική Αξία: Πρόκειται για την αξία που αναγράφεται στον τίτλο (αρ. 35). Υποδηλώνει το τμήμα του μετοχικού κεφαλαίου που εκπροσωπεί η μετοχή (:το πηλίκο της διαίρεσης του μετοχικού κεφαλαίου με τον συνολικό αριθμό των μετοχών).

Η ονομαστική αξία κάθε μετοχής δεν μπορεί να υπολείπεται τα 0,04€ ούτε να υπερβαίνει τα 100€ (άρ. 35 §1). Το ακριβές ποσό της προσδιορίζεται, ελεύθερα μέσα στα συγκεκριμένα όρια,  στο ιδρυτικό καταστατικό. Εναλλακτικά: στις αποφάσεις των αρμόδιων εταιρικών οργάνων-σε περίπτωση αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου.

Η ονομαστική αξία κάθε μετοχής οφείλει να είναι η ίδια για όλες τις μετοχές. Είναι δυνατό, κατ’ εξαίρεση, μετοχές που ανήκουν σε συγκεκριμένη σειρά ή κατηγορία να έχουν διαφορετική ονομαστική αξία από τις υπόλοιπες.

(β) Πραγματική (Εσωτερική) Αξία: Προκύπτει από τη διαίρεση της πραγματικής αξίας της περιουσίας της ΑΕ με τον αριθμό των μετοχών της. Ακριβέστερα: το άθροισμα της αποτίμησης του συνόλου των στοιχείων του ενεργητικού και του παθητικού της ΑΕ (στην πραγματική τους αξία σε δεδομένη χρονική στιγμή) διαιρείται διά του συνολικού αριθμού των μετοχών της.

(γ) Αγοραία (ή Τρέχουσα) Αξία: Πρόκειται για την τιμή της μετοχής στην αγορά: διαμορφώνεται βάσει των συνθηκών προσφοράς και ζήτησης, αλλά και από άλλους παράγοντες, όπως: οι προβλέψεις πραγματοποιήσεως κερδών ή ζημιών, οι προοπτικές ευόδωσης των εταιρικών εργασιών, η ικανότητα των οργάνων διοίκησης η πορεία της εταιρίας.

(δ) Χρηματιστηριακή Αξία: Αφορά στις εταιρείες που οι μετοχές τους είναι εισηγμένες σε οργανωμένη αγορά. Πρόκειται για την αξία των συγκεκριμένων μετοχών, όπως διαμορφώνεται στην Χρηματιστηριακή αγορά δεδομένη χρονική στιγμή.

(ε) Λογιστική Αξία: Προκύπτει από τη διαίρεση της λογιστικής καθαρής θέσης της ΑΕ με τον συνολικό αριθμό των μετοχών.

 

Η Αρχής Της Ισότητας & Ίσης Μεταχείρισης Των Μετόχων

Η αρχή της ισότητας των δικαιωμάτων των μετόχων καθώς και της ίσης μεταχείρισης εκείνων (:των μετόχων) που βρίσκονται στην ίδια θέση, θεσπίζεται από το νόμο (άρ. 36). Συγκεκριμένα:

Αρχή Της Ισότητας

Τα δικαιώματα των μετόχων, που απορρέουν από την μετοχή, είναι υποχρεωτικά ανάλογα προς το ποσοστό του κεφαλαίου που αυτή αντιπροσωπεύει. Η ισότητα, δηλαδή, προβλέπεται ως αναλογική και όχι αριθμητική. Σε περίπτωση όμως περισσότερων κατηγοριών μετοχών, η αρχή της ισότητας αφορά το σύνολο των μετοχών της ίδιας κατηγορίας.

Επιπρόσθετα: κάθε μετοχή παρέχει δικαίωμα ψήφου. Δεν είναι δυνατό, επομένως, να τίθενται περιορισμοί στο συγκεκριμένο δικαίωμα-εκτός κι αν ο νόμος προβλέπει διαφορετικά. Ρητή εξαίρεση, κατά το άρ. 36 §1, αποτελούν οι προνομιούχες μετοχές (άρ. 38 ν. 4548/2018), οι οποίες παρέχουν μεν περιουσιακά δικαιώματα, όχι όμως, κατ’ ανάγκη, και δικαίωμα ψήφου.

Ο νόμος, περαιτέρω, προβλέπει και καθιστά επιτρεπτές κι άλλες ανισότητας (λ.χ. απευθείας διορισμός μέλους ΔΣ από μέτοχο).

Αρχή Της Ίσης Μεταχείρισης

Είναι νομοθετικά διασφαλισμένη (άρ. 36 §2) η ίση μεταχείριση όλων των μετόχων, που βρίσκονται στην ίδια θέση. Δεν δικαιούται, κατά τούτο, η ΑΕ να απονέμει ή να αφαιρεί δικαιώματα (άνευ ετέρου-μέσω των οργάνων της) από συγκεκριμένους μετόχους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τροπή κοινών μετοχών σε προνομιούχες. Η επιλογή των προς τροπή μετοχών θα πρέπει επαρκώς να δικαιολογείται. Σε κάθε περίπτωση: κριτήριο για την τήρηση της ίσης μεταχείρισης των μετόχων αποτελεί το εταιρικό συμφέρον και η αρχή της αναλογικότητας.

Αποκλίσεις από τη συγκεκριμένη αρχή, ωστόσο, είναι δυνατό να επιτραπούν. Η συναίνεση του θιγομένου αποτελεί προϋπόθεση για την εγκυρότητα της σχετικής απόφασης. Σε ορισμένες, μάλιστα, περιπτώσεις, απαιτείται  ομοφωνία των μετόχων.

 

Μεταξύ των περισσότερων τίτλων που δικαιούται να εκδώσει η ΑΕ, σημαίνουσα θέση κατέχουν οι μετοχές. Στους φορείς τους αναγνωρίζεται σειρά δικαιωμάτων αλλά και, συγκεκριμένων, υποχρεώσεων. Η γνώση αμφοτέρων αλλά και, ιδίως, η άσκηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτές είναι που τους αποδίδουν την αξία τους. Το «ταξίδι», όμως, της κατανόησης των μετοχών δεν σταματά εδώ! Σε επόμενη αρθρογραφία μας θα προχωρήσουμε σε περαιτέρω διερεύνησή τους (ενδ.: των ονομαστικών, άυλων, τιμής έκδοσης, υποχρέωσης έκδοσης μετοχικών τίτλων). Θα γίνει, με τον τρόπο αυτό, περισσότερο κατανοητή η σημασία και αξία τους!

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 19 Ιουνίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Μας απασχόλησαν, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, επιμέρους παράμετροι του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ: η κάλυψη, η καταβολή και η πιστοποίησή του. Επίσης, η αύξηση και μείωσή του. Διαπιστώσαμε, ήδη, πως το μετοχικό κεφάλαιο της ΑΕ (χρειάζεται να) προστατεύεται και διαφυλάσσεται-λόγω της φύσης και του σκοπού του. Κατά τούτο και η, κατ’ αρχήν, απαγόρευση επιστροφής στους μετόχους των εισφορών τους-πριν τη λύση και (ολοκλήρωση της) εκκαθάρισής της. Επιτρεπτή είναι, ωστόσο, η απόδοση στους μετόχους του συνόλου ή μέρους της ονομαστικής αξίας των μετοχών τους κατά τη διάρκεια λειτουργίας της ΑΕ, μέσω της απόσβεσης του μετοχικού της κεφαλαίου (άρθρο 32 ν. 4548/2018). Πρόκειται για έναν (εν πολλοίς) άγνωστο-πολυεπίπεδα, όμως, ωφέλιμο θεσμό. Χρήσιμη, κατά τούτο, η προσέγγιση των βασικών παραμέτρων του.

 

Περιεχόμενο Και Φύση Της Απόσβεσης

Η (μερική ή ολική) απόσβεση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ επιτρέπει σε/στους μετόχους της να εισπράξουν από αυτή μέρος ή το σύνολο της ονομαστικής αξίας των μετοχών τους. Και μάλιστα ενόσω η ΑΕ λειτουργεί.

Καθόλου δεν προσκρούει ο θεσμός της απόσβεσης στην προαναφερθείσα απαγόρευση επιστροφής των εισφορών των μετόχων: τα ποσά που καταβάλλονται στους μετόχους αντιστοιχούν μεν αριθμητικά στην ονομαστική αξία των εισφορών τους δεν ταυτίζονται, όμως, με αυτές. Τα συγκεκριμένα, καταβαλλόμενα, ποσά δεν προέρχονται από τη δεσμευμένη εταιρική περιουσία. Προέρχονται, αντίθετα, από ειδικό αποθεματικό ή από κέρδη της ΑΕ. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, η απόσβεση κεφαλαίου συνιστά ένδειξη οικονομικής ευρωστίας της.

Η απόσβεση είναι δυνατό να λάβει χώρα και μέσω μερικής ή ολικής απαλλαγής των ωφελούμενων μετόχων από την υποχρέωση καταβολής του ποσού του κεφαλαίου που έχουν μεν καλύψει, δεν έχουν όμως καταβάλει ακόμη (άρθρο 32 §3 in fine).

Η νομική φύση της απόσβεσης έχει αποτελέσει αντικείμενο θεωρητικών συζητήσεων. Κατά την ορθότερη άποψη (και υποβοηθητική μάλιστα της καλύτερης κατανόησής της) η απόσβεση συνιστά ιδιόρρυθμη διανομή κερδών.

Με την απόσβεση η ΑΕ καταβάλλει στους ωφελούμενους μετόχους ελεύθερη περιουσία με «αντίτιμο» την απόσβεση δύο συγκεκριμένων μελλοντικών, έναντι εκείνης, αξιώσεών τους. Συγκεκριμένα, των αξιώσεων: (α) διανομής ελάχιστου μερίσματος και (β) επιστροφής της εισφοράς ως προϊόν εκκαθάρισης (άρθρο 32 §4).

 

Η Διάκριση Από Τη Μείωση Του Μετοχικού Κεφαλαίου

Η απόσβεση κεφαλαίου δεν συνιστά μείωσή του. Η διαπίστωση, μάλιστα, αυτή είναι τόσο σημαντική, που ο ίδιος ο νομοθέτης έκρινε σκόπιμο να προβεί σε σχετική ρητή επισήμανση (άρθρο 32 §2).

Κατά την απόσβεση του μετοχικού κεφαλαίου καταβάλλεται, όπως ήδη αναφέρθηκε, ελεύθερη περιουσία στους ωφελούμενους μετόχους. Αντίθετα, στη μείωση μετοχικού κεφαλαίου αποδεσμεύεται τμήμα του δεσμευμένου ποσού της ΑΕ, που αντιστοιχεί στο μετοχικό της κεφάλαιο.

Στην περίπτωση, επομένως, της απόσβεσης, το μετοχικό κεφάλαιο της ΑΕ παραμένει αναλλοίωτο, ως μαθηματική (:αριθμητική) ποσότητα. Δεν διενεργείται, επομένως,  τροποποίηση του καταστατικού ούτε και (πολύ περισσότερο) απαιτείται έγκριση της διοίκησης. Δεν τυγχάνουν, εδώ, εφαρμογής οι διατάξεις για την προστασία των δανειστών εξ αφορμής της μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ.

 

Η Διαδικασία Της Απόσβεσης

Αρμόδιο Όργανο

Αρμόδιο όργανο να αποφασίσει την απόσβεση κεφαλαίου είναι η ΓΣ (άρθρο 32 §1). Η απόφασή της θα αφορά συγκεκριμένη μόνον, επικείμενη, απόσβεση (όχι τυχόν μελλοντικές), της οποίας και τις ειδικότερες παραμέτρους της ρητά θα προσδιορίζει (ολική/μερική απόσβεση, πηγές χρηματοδότησης κ.ο.κ.).

Η ΓΣ αποφασίζει, καταρχάς, με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία. Εφόσον, όμως, υφίσταται σχετική (αρχική ή επιγενόμενη) καταστατική πρόβλεψη, η ΓΣ μπορεί να αποφασίζει την απόσβεση του κεφαλαίου με απλή απαρτία και πλειοψηφία. Στην περίπτωση, όμως, της (επιγενόμενης) τροποποίησης του καταστατικού, η σχετική της τροποποίησης απόφαση της ΓΣ προϋποθέτει αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία.

Περιεχόμενο Απόφασης Απόσβεσης

Όπως ήδη αναφέρθηκε, η απόφαση της ΓΣ προσδιορίζει τους ειδικότερους όρους της απόσβεσης˙  καθορίζει-μεταξύ άλλων: (α) Τις μετοχές που πρόκειται να αποσβεστούν (στη βάση και της αρχής της ίσης μεταχείρισης των μετόχων). (β) Το ύψος της ονομαστικής αξίας ανά μετοχή-όπως αυτή θα διαμορφωθεί. (γ) Τους τρόπους απόσβεσης. (δ) Τις πηγές χρηματοδότησης. (ε) Τον χρόνο διενέργειας της απόσβεσης. Όσον αφορά, ειδικότερα, τους τρόπους της απόσβεσης και της πηγές χρηματοδότησής της, λεκτέα τα ακόλουθα:

Τρόποι Απόσβεσης

Η απόσβεση μπορεί να είναι ολική (με καταβολή, δηλ., ολόκληρης της ονομαστικής αξίας του συνόλου των μετοχών ή μερική (με καταβολή ολόκληρης της ονομαστικής αξίας μέρους των μετοχών ή μέρους της ονομαστικής αξίας του συνόλου των μετοχών).

Πηγές Χρηματοδότησης

Τα ποσά χρηματοδότησης της απόσβεσης μπορούν να προέρχονται (άρθρο 32 §3):

(α) Από Ειδικά Αποθεματικά:

Η ΑΕ ενδέχεται να προβεί στον σχηματισμό ειδικών αποθεματικών με σκοπό την χρηματοδότηση μελλοντικών αποσβέσεων. Ο σχηματισμός των συγκεκριμένων αποθεματικών είναι δυνατό να προβλέπεται από το καταστατικό ή από απόφαση της ΓΣ.

Είναι ενδεχόμενο, επίσης, να χρησιμοποιήσει η ΑΕ ελεύθερα αποθεματικά της για τη χρηματοδότηση της απόσβεσης. Στην περίπτωση αυτή, απαιτείται, καταρχήν, απόφαση της συνήθους ΓΣ (που αποφασίζει με απλή, δηλ., απαρτία και πλειοψηφία). Σε περίπτωση καταστατικής πρόβλεψης, όσον αφορά διαφορετική χρήση των εν λόγω αποθεματικών, είναι αναγκαία η τροποποίησή του.

(β) Από Ελεύθερα Διανεμητέα Ποσά (Καθαρά Κέρδη):

Η ΑΕ, μπορεί, επίσης, να χρησιμοποιήσει για την χρηματοδότηση της απόσβεσης ποσά που επιτρέπεται να διανεμηθούν (κατ’ άρθρα 159 και 160 ν. 4548/2018). Συγκεκριμένα: καθαρά κέρδη που προκύπτουν ύστερα από την αφαίρεση του τακτικού αποθεματικού και την καταβολή του ελάχιστου μερίσματος. Επίσης: κέρδη που έχουν συσσωρευθεί, λόγω μη διανομής τους, κατά τις προηγούμενες εταιρικές χρήσεις.

Έγκριση Περισσότερων Κατηγοριών Μετόχων

Στην ΑΕ ενδέχεται να υφίστανται περισσότερες κατηγορίες μετόχων. Με την απόσβεση του κεφαλαίου ενδέχεται να θίγονται τα συμφέροντα/δικαιώματα κάποιας από αυτές. Η εγκυρότητα της απόφασης απόσβεσης θα εξαρτάται, τότε, από την έγκριση των μετόχων που την συναπαρτίζουν.

Η εν λόγω έγκριση παρέχεται σε ιδιαίτερη συνέλευση της συγκεκριμένης κατηγορίας μετόχων, που αποφασίζει με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρθρο 32 §5). Για τη σύγκληση της συγκεκριμένης, ιδιαίτερης, συνέλευσης καθώς και τους όρους και προϋποθέσεις λήψης αποφάσεων από μέρους της, εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις για τη ΓΣ των μετόχων (άρθρο 32 §6).

Δημοσιότητα Της Απόφασης Απόσβεσης

Η απόσβεση κεφαλαίου ενδιαφέρει όσους συναλλάσσονται με την ΑΕ αλλά και τυχόν υποψήφιους μετόχους της. Υποβάλλεται, ως εκ τούτου, σε διατυπώσεις δημοσιότητας (άρθρο 32 §1 in fine). Καθώς η απόσβεση δεν προϋποθέτει τροποποίηση του καταστατικού ούτε και έγκρισή της από τη διοίκηση, γίνεται δεκτό πως η δημοσιότητά της έχει, απλώς, δηλωτικό (και όχι συστατικό) χαρακτήρα.

Αποσβεσμένες Μετοχές

Σε περίπτωση απόσβεσης, οι μετοχές στις οποίες αντιστοιχεί η ονομαστική αξία που καταβάλλεται στους φορείς τους καλούνται «αποσβεσμένες». Πρόκειται, με άλλα λόγια, για τις «μετοχές επικαρπίας»-με βάση παλαιότερη ορολογία (όπως διευκρινίζει και  η Αιτ. Έκθεση του ν. 4548/2018). Ο συγκεκριμένος, όμως, όρος δεν πρέπει να συγχέεται με το δικαίωμα επικαρπίας, που συστήνεται επί μετοχών.

Εφόσον διενεργηθεί απόσβεση μετοχών από ΑΕ που εκδίδει μετοχικούς τίτλους, ενδείκνυται η αντικατατάστασή τους από νέους με την ένδειξη: «αποσβεσμένες μετοχές».

 

Συνέπειες Της Απόσβεσης Κεφαλαίου

Όπως, ήδη, επισημάναμε, η απόσβεση δεν συνιστά, κατά κυριολεξία, επιστροφή εισφορών. Ως εκ τούτου, σε αντίθεση με τη μείωση, η συντέλεσή της δεν επιφέρει κατάργηση της μετοχικής σχέσης. Μεταβάλλει, ωστόσο, τα δικαιώματα που η σχέση αυτή παράγει.

Συγκεκριμένα, ο φορέας αποσβεσμένων μετοχών διατηρεί την μετοχική του ιδιότητα και δικαιώματα˙ με εξαίρεση δύο: (α) το δικαίωμα στο ελάχιστο μέρισμα και (β) το δικαίωμα στο προϊόν της εκκαθάρισης. Κατ’ αντιστοιχία, αμφότερα, στην αποσβεσθείσα ονομαστική αξία των μετοχών του.

Με άλλα λόγια: για το μη αποσβεσθέν τμήμα της ονομαστικής αξίας των μετοχών τους εξακολουθούν οι ωφελούμενοι μέτοχοι να διατηρούν, αναλογικά, τις προαναφερθείσες δύο αξιώσεις/δικαιώματα.

Οι φορείς αποσβεσμένων μετοχών δικαιούνται κάθε επόμενο μέρισμα, που τυχόν διανεμηθεί-καθ’ υπέρβαση του ελαχίστου. Παράλληλα, σε περίπτωση που μετά την ικανοποίηση και των μη αποσβεσμένων μετοχών από το προϊόν της εκκαθάρισης υφίσταται περίσσευμα, στη διανομή του συμμετέχουν και οι αποσβεσμένες μετοχές.

 

Χρησιμότητα Της Απόσβεσης

Η απόσβεση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ είναι δυνατό να αποδειχθεί ιδιαίτερα και πολυεπίπεδα ωφέλιμη. Ενδεικτικά: είναι δυνατό να συνδράμει στην απόδοση ρευστότητας στους μετόχους που την έχουν ανάγκη. Είναι δυνατό να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της αναδιάταξης των διανεμομένων κερδών μεταξύ των μετόχων (καθώς οι κάτοχοι αποσβεσμένων μετοχών δεν θα έχουν πρόσβαση στο ελάχιστο μέρισμα που τους αναλογεί)-χωρίς όμως και να διαφοροποιεί τα δικαιώματα ψήφου και να διαταράσσει τις μετοχικές ισορροπίες. Είναι, επίσης, δυνατό να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της ελαχιστοποίησης του επενδυτικού κινδύνου και μεγιστοποίησης του επενδυτικού οφέλους καθώς ο επενδυτής-μέτοχος μπορεί να λάβει, ακόμα και άμεσα, τμήμα ή/και το σύνολο του κεφαλαίου που έχει επενδύσει στην ΑΕ. Είναι, τέλος, δυνατό να αξιοποιηθεί για φορολογικούς λόγους ή στο πλαίσιο φορολογικών σχεδιασμών.

 

Η απόσβεση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ είναι ένας θεσμός που δεν είναι ευρύτερα γνωστός-ακόμα και στους εξ ημών φερόμενους ως επαΐοντες (:δικηγόρους, λογιστές, φοροτεχνικούς, ορκωτούς, οικονομικούς διευθυντές, συμβούλους κ.ο.κ.), οι οποίοι επαιρόμεθα για τη γνώση των σχετικών με την ΑΕ θεμάτων. Δεν αξιοποιείται, κατά τούτο, στο βαθμό που του αρμόζει. Εναπόκειται, επομένως, σε όλους μας (τους περί την ΑΕ εμπλεκόμενους-βεβαίως και τους επιχειρηματίες) να «ξαναδούμε» την απόσβεση του μετοχικού κεφαλαίου και αξιοποιήσουμε τις συναφείς ευκαιρίες και δυνατότητες.

Και είναι πολλές!

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 5 Ιουνίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με την έννοια της μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου και τις διακρίσεις της˙ σε επόμενη αρθρογραφία μας με την ακολουθητέα διαδικασία, τις τεχνικές και τις προϋποθέσεις της. Εδώ θα μας απασχολήσει το θέμα της μείωσης από μια κρίσιμη, λίγο διαφορετική, σκοπιά: εκείνη της προστασίας των δανειστών. Επίσης τα (έννομα) αποτελέσματα και η (αν)αποτελεσματικότητά της.

Η Προστασία Των Δανειστών

Πεδίο Εφαρμογής

Οι προστατευτικές διατάξεις για τους δανειστές αφορούν, κατά βάση, τις περιπτώσεις πραγματικής μείωσης-όταν, δηλ., η αποδεσμευμένη εταιρική περιουσία πρόκειται να καταβληθεί στους μετόχους. Αφορούν, επίσης, τις περιπτώσεις που η μείωση του κεφαλαίου γίνεται με (ολική ή μερική) απαλλαγή των μετόχων από την υποχρέωση καταβολής μετοχικού κεφαλαίου, που ανελήφθη μεν δεν έλαβε όμως χώρα-εν τέλει (άρθρο 30 §4 ν. 4548/18).

Περιεχόμενο Της Προστασίας

Οι δανειστές της ΑΕ  έναν, μόνον, τρόπο έχουν να προστατευθούν σε περίπτωση πραγματικής μείωσης του μετοχικού της κεφαλαίου-εφόσον, βεβαίως, την πληροφορηθούν: τη δημιουργία αναχωμάτων όσον αφορά την καταβολή στους μετόχους του αποδεσμευόμενου κεφαλαίου.

Συγκεκριμένα, εφόσον τηρηθούν οι σχετικές προϋποθέσεις, γεννάται αξίωση ενός εκάστου μετόχου, έναντι της ΑΕ, για την καταβολή του προϊόντος της μείωσης που του αναλογεί. Η καταβολή αυτή, όμως, δεν είναι δυνατό να λάβει χώρα πριν παρέλθει, άκαρπη, η προθεσμία υποβολής αντιρρήσεων των δανειστών ή (εφόσον τέτοιες υποβληθούν) αφού τηρηθούν όσα ο νόμος ορίζει.

Αντιρρήσεις Δανειστών Ληξιπρόθεσμων Απαιτήσεων

Όπως προκύπτει από τη ρύθμιση του νόμου (άρθρο 30 §1) προστατεύονται, καταρχάς, οι δανειστές των οποίων οι απαιτήσεις έγιναν ληξιπρόθεσμες πριν τη δημοσιοποίηση της απόφασης της ΑΕ για τη μείωση του μετοχικού της κεφαλαίου (άρθρο 29 §4 ν. 4548/2018 – βλ. προηγούμενη αρθρογραφία μας). Υποστηρίζεται όμως (και ορθά) ότι προστατεύονται και εκείνοι των οποίων οι αξιώσεις έγιναν ληξιπρόθεσμες έως τον χρόνο της συναφούς καταβολής προς τους μετόχους.

Δεν είναι, κατά τούτο, δυνατό να λάβει χώρα οποιαδήποτε καταβολή στους μετόχους της ΑΕ από ενδεχόμενη μείωση του μετοχικού της κεφαλαίου, πριν την παρέλευση της προθεσμίας εντός της οποίας οι δανειστές της εταιρείας, έχουν το δικαίωμα να υποβάλλουν τις σχετικές αντιρρήσεις τους˙ το σημαντικότερο: πριν ολοσχερώς εξοφληθούν ή, έστω, διακανονισθούν οι απαιτήσεις των δανειστών που θα υποβάλλουν τέτοιες. Με τη συγκεκριμένη επιλογή του ο νομοθέτης: (α) περιορίζει, σε λογικά επίπεδα, το εύρος των προστατευόμενων αξιώσεων (β) προβλέπει τη δυνατότητα διακανονισμού -κι όχι μόνον της εξόφλησης- των ληξιπρόθεσμων αξιώσεων.

Η συγκεκριμένη ρύθμιση μοιάζει, όμως, ανεπιεικής ως προς τους ακούσιους δανειστές (εκείνους, λ.χ., που ζημιώθηκαν από αδικοπραξία). Οι τελευταίοι δεν θα διαθέτουν, πιθανότατα, τους πόρους ή/και τη γνώση να παρακολουθούν τις ενέργειες της ΑΕ ούτε/και να προβάλλουν, εμπρόθεσμα, αντιρρήσεις. Θα μπορούσε όμως κάποιος να υποστηρίξει πως, εν μέρει-τουλάχιστον, προστατεύονται από τις διατάξεις για το ελάχιστο όριο του μετοχικού κεφαλαίου καθώς και από το δικαίωμά τους να στραφούν κατά των υπαιτίων φυσικών προσώπων.

Η Υποβολή Αντιρρήσεων

Τρόπος Υποβολής Και Περιεχόμενο Αντιρρήσεων

Δεν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη όσον αφορά τη ακολουθητέα διαδικασία υποβολής των ανωτέρω αντιρρήσεων των δανειστών, την τυποποίηση ή/και κάποιο, ελάχιστο, περιεχόμενό τους. Προτιμητέο, ωστόσο, για λόγους απόδειξης, να λαμβάνει χώρα εγγράφως η υποβολή τους. Ακόμα καλύτερα: με εξώδικη επιστολή, ώστε να μην τίθενται θέμα απόδειξης-ιδίως ως προς το περιεχόμενο και το εμπρόθεσμο της υποβολής τους. Ειδικά, μάλιστα, ως προς το περιεχόμενο, είναι σημαντικό να αναφέρουν (και αποδεικνύουν) το ληξιπρόθεσμο των προβαλλομένων αξιώσεων καθώς και τον χρόνο που αυτές κατέστησαν ληξιπρόθεσμες.

Χρόνος Υποβολής Αντιρρήσεων

Οι συγκεκριμένες αντιρρήσεις των δανειστών θα πρέπει να υποβληθούν στην ΑΕ μέσα σε προθεσμία σαράντα (40) ημερών (αντί 60 κατά το προϊσχύσαν δίκαιο) από τη δημοσιότητα της εταιρικής απόφασης για τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου (άρθρο 29 §4 ν. 4548/2018 – βλ. προηγούμενη αρθρογραφία μας). Ως αφετηρία της συγκεκριμένης προθεσμίας θα πρέπει να θεωρήσουμε την ημερομηνία ανάρτησής της στον διαδικτυακό τόπο του Γ.ΕΜ.Η. (άρθρο 12 ν. 4548/2018) και όχι στον διαδικτυακό τόπο της εταιρείας.

Αντιρρήσεις Δανειστών Μη Ληξιπρόθεσμων Απαιτήσεων

(Και) οι δανειστές, όμως, της ΑΕ με μη ληξιπρόθεσμες αξιώσεις προστατεύονται, επίσης, από τις συνέπειες της μείωσης του μετοχικού της κεφαλαίου (άρθρο 30 § 2). Δικαιούνται, και εκείνοι επίσης, να υποβάλλουν στην εταιρεία αντιρρήσεις κατά της πραγματοποίησης καταβολών αποδεσμευόμενης εταιρικής περιουσίας-λόγω μείωσης του μετοχικού της κεφαλαίου. Αρκεί να τίθεται, πράγματι, σε κίνδυνο η ικανοποίηση των απαιτήσεών τους.

Η υποβολή των αντιρρήσεων των συγκεκριμένων δανειστών θα πρέπει να λάβει χώρα μέσα σε τριάντα (30) ημέρες από τη δημοσίευση της απόφασης για τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου της. Ως προς τη διαδικασία και περιεχόμενο υποβολής τους ισχύουν, αντίστοιχα, όσα ήδη, αμέσως ανωτέρω αναφέραμε.

Στην περίπτωση που υποβληθούν αντιρρήσεις από τους δανειστές με μη ληξιπρόθεσμες αξιώσεις, η ΑΕ δικαιούται να τις προεξοφλήσει, να τους παράσχει επαρκείς εξασφαλίσεις ή να λειτουργήσει συνδυαστικά. Τυχόν διαφωνίες θα λυθούν, κατ’ ανάγκη, δικαστικά.

Η Δικαστική Επίλυση Των Αντιρρήσεων

Κατά το νόμο: «για το βάσιμο ή μη των αντιρρήσεων των δανειστών μη ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων…συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν την επάρκεια των προσφερόμενων από την εταιρεία ασφαλειών, αποφαίνεται το δικαστήριο» (άρθρο 30 §3, εδ. α΄).

Το γράμμα του νόμου φαίνεται να καταλαμβάνει μόνο τις απαιτήσεις δανειστών μη ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων. Ωστόσο, αβάσιμες ενδέχεται να είναι και απαιτήσεις, οι οποίες προβάλλονται, λ.χ., ως ληξιπρόθεσμες-χωρίς όμως και πράγματι να είναι. Τέτοιου είδους (κακόπιστες) απαιτήσεις ενδέχεται να έχουν σκοπό, απλώς, να ματαιώσουν την ολοκλήρωση της διαδικασίας μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ. Υποστηρίζεται, και ορθά, η αναλογική εφαρμογή (και στην προκειμένη περίπτωση) της δικαστικής διαδικασίας που αφορά στις αντιρρήσεις δανειστών μη ληξιπρόθεσμων αντιρρήσεων.

Αρμόδιο Δικαστήριο Και Διαδικασία

Αρμόδιο δικαστήριο για την επίλυση των συγκεκριμένων διαφορών είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της ΑΕ˙ διαδικασία αυτή της Εκούσιας Δικαιοδοσίας.

Κατά την εκδίκαση της σχετικής αίτησης της ΑΕ είναι δυνατό να παρέμβουν και αντιλέξουν οι δανειστές που υπέβαλαν τις αντιρρήσεις τους.

Η Δικαστική Κρίση

Το αρμόδιο δικαστήριο αποφαίνεται σχετικά με τη βασιμότητα ή μη των αντιρρήσεων των δανειστών. Είναι ενδεχόμενο οι δανειστές με μη ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις να αποδείξουν, ότι η πραγματοποίηση των καταβολών ενόψει της εταιρικής περιουσίας που θα απομείνει (μετά την πραγματοποίηση της μείωσης-λαμβανομένων υπόψη και των τυχόν ασφαλειών, που ήδη διαθέτουν) θέτει σε κίνδυνο την ικανοποίηση των απαιτήσεών τους. Η απόφαση που θα εκδοθεί, στην περίπτωση αυτή, θα επιτρέψει την καταβολή των αποδεσμευόμενων με τη μείωση ποσών, στη βάση τήρησης όρων ή παροχής επαρκών ασφαλειών που το ίδιο καθορίζει.

Δεν απαιτείται, πάντως, οι ασφάλειες να χορηγούνται από την ίδια την ΑΕ. Είναι δυνατή η παροχή τους (και) από τρίτους (λ.χ. τους μετόχους). Οι συγκεκριμένοι τρίτοι δικαιούνται, μάλιστα, να παρέμβουν στη σχετική δίκη, ώστε να καταστεί εφικτό το δικαστήριο να διατάξει την από μέρους τους παροχή των εν λόγω ασφαλειών.

Σε περίπτωση υποβολής αντιρρήσεων από περισσότερους δανειστές, εκδίδεται μία απόφαση ως προς όλες, προκειμένου να αποφευχθούν αντιφατικές αποφάσεις. Είναι δυνατό, σε θεωρητικό, τουλάχιστον, επίπεδο να υφίστανται πρόσθετες, εκκρεμείς, εμπροθέσμως, όμως, υποβληθείσες αντιρρήσεις. Στην περίπτωση αυτή, η απόφαση που έχει εκδοθεί μπορεί (και πρέπει) να μεταρρυθμιστεί, ώστε να καταστούν επιτρεπτές οι καταβολές στους μετόχους.

Τα Έννομα Αποτελέσματα

Της Πρόωρης Καταβολής

Σε περίπτωση που η ΑΕ προβεί σε καταβολές αποδεσμευμένης εταιρικής περιουσίας στους μετόχους χωρίς την τήρηση των προϋποθέσεων του νόμου, οι σχετικές καταβολές είναι άκυρες. Πρόκειται για ακυρότητα σχετική υπέρ των δανειστών της ΑΕ, όπως αυτοί προσδιορίστηκαν ανωτέρω.

Στην περίπτωση ακυρότητας των προαναφερθεισών καταβολών, οι μέτοχοι οφείλουν να επιστρέψουν το ποσό που εισέπραξαν στην ΑΕ, σύμφωνα με τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Τη σχετική, μάλιστα, αξίωση της ΑΕ κατά των μετόχων νομιμοποιούνται να ασκήσουν πλαγιαστικά οι προαναφερθέντες δανειστές.

Ο νόμος δεν θεσπίζει ειδική ευθύνη του ΔΣ σε περίπτωση άκυρης καταβολής. Ενδέχεται, ωστόσο, να στοιχειοθετηθεί αδικοπρακτική ευθύνη των μελών του ή/και των μετόχων που ωφελήθηκαν (σύμφωνα, λ.χ., με τις διατάξεις για την καταδολίευση δανειστών).

Γίνεται, βέβαια, δεκτό ότι η ως άνω ακυρότητα των πρόωρων καταβολών είναι ιάσιμη. Μπορεί, συγκεκριμένα, να θεραπευθεί εφόσον παρέλθει άπρακτη η προαναφερθείσα προθεσμία των σαράντα ημερών. Εφόσον, δηλ., δεν υποβληθούν αντιρρήσεις.  Σε περίπτωση που υποβληθούν τέτοιες, θεραπεία επέρχεται, εφόσον μετά τις καταβολές: (α) εξοφληθούν ή διακανονισθούν οι ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις, (β) προεξοφληθούν οι μη ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις ή δοθούν επαρκείς ασφάλειες ή τέλος, σε περίπτωση μη συναινετικής λύσης, τηρηθούν οι όροι της εκδοθησόμενης δικαστικής κρίσης.

Της Απόφασης Μείωσης

Δεδομένων των όσων ανωτέρω αναπτύχθηκαν, διαφαίνεται ότι οι αντιρρήσεις αφορούν στην καταβολή της αποδεσμευμένης εταιρικής περιουσίας. Αντίθετα, η απόφαση περί μείωσης δεν επηρεάζεται από αυτές. Η ισχύς της εκκινεί από την τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας.

Ωστόσο, στην περίπτωση της πραγματικής μείωσης, η αξίωση των μετόχων για είσπραξης του προϊόντος της, προϋποθέτει την τήρηση των προστατευτικών διατάξεων για τους δανειστές.

Αντίθετα, στην ονομαστική μείωση, ήδη από τη δημοσιότητα της απόφασης, ισχύει η νέα ονομαστική αξία των μετοχών. Τυχόν εκκρεμότητα αντικατάστασης των παλαιών τίτλων με νέους δεν ενδιαφέρει.

 

Είναι δεδομένο πως οι δανειστές της ΑΕ (με ληξιπρόθεσμες, ή μη, απαιτήσεις) έχουν ανάγκη προστασίας σε περίπτωση μείωσης του μετοχικού της κεφαλαίου. Ο νομοθέτης δεν θα ήταν δυνατό να μην τους την παράσχει. Η προστασία όμως είναι, σε πρακτικό επίπεδο, αμφιλεγόμενη. Ποιος δανειστής, άραγε, εξαντλεί ένα τμήμα, έστω, του χρόνου του στην αναζήτηση του ενδεχόμενου, η οφειλέτριά του ΑΕ να έχει προχωρήσει σε μείωση του μετοχικού της κεφαλαίου (και απόδοσή του στους μετόχους) με σκοπό να τον καταδολιεύσει; Δεδομένου όμως ότι αυτό είναι το μόνο μέσο που του παρέχεται από το νόμο, ο δανειστής της ΑΕ τούτο, ακριβώς, οφείλει: να βρίσκεται, δηλ., σε συνεχή εγρήγορση.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 29 Μαΐου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με την έννοια και τις διακρίσεις του μετοχικού κεφαλαίου. Για την υλοποίησή της όμως χρειαζόμαστε σχεδιασμό, προετοιμασία και, φυσικά, έναν «οδικό χάρτη». Ακριβώς αυτά θα μας απασχολήσουν εδώ, μαζί με τις τεχνικές και τις προϋποθέσεις της μείωσης. Τα δικαιώματα και η προστασία των δανειστών θα αποτελέσουν αντικείμενο επόμενης αρθρογραφίας μας.

 

Τεχνικές Μείωσης Μετοχικού Κεφαλαίου

Ο νομοθέτης δεν προσδιορίζει συγκεκριμένες τεχνικές μείωσης. Η θεωρία καλείται να καλύψει το σχετικό κενό˙ τρεις οι εναλλακτικές. Συγκεκριμένα:

Μείωση Ονομαστικής Αξίας Μετοχών

Η συγκεκριμένη τεχνική είναι που διασφαλίζει, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, την αρχή της ίσης μεταχείρισης των μετόχων. Μειώνεται, μέσω αυτής, η ονομαστική αξία των μετοχών (είτε συνολικά είτε ορισμένης κατηγορίας). Η ονομαστική αξία, όμως-μετά τη μείωση, δεν μπορεί να υπολείπεται της, κατά το νόμο, ελάχιστης των 0,04€ (άρ. 35 §1 ν. 4548/2018). Ενδεχόμενη ανάγκη για περαιτέρω μείωση θα πρέπει να ικανοποιηθεί με κάποια άλλη τεχνική (από τις εναπομένουσες δύο).

Ακύρωση Μετοχών

Η ακύρωση μετοχών επιφέρει, αυτονόητα, μείωση του συνολικού αριθμού τους. Άμεση συνέπειά της αποτελεί η απόσβεση των μετοχικών δικαιωμάτων, οι οποίες απορρέουν από τις ακυρωθείσες μετοχές.

Η ακύρωση των μετοχών πρέπει, καταρχήν, να γίνεται ομοιόμορφα και αναλογικά- για όλους τους μετόχους. Ενδεχόμενη μονομερής ακύρωση προϋποθέτει: είτε καταστατική ρύθμιση (αρχική ή επιγενόμενη με ομόφωνη, όμως, απόφαση των μετόχων) είτε συναίνεση εκείνων που θίγονται. Σε κάθε περίπτωση, ακύρωση μετοχών λαμβάνει χώρα στις περιπτώσεις υποχρεωτικής μείωσης.

Συνένωση Μετοχών

Η τεχνική της συνένωσης μετοχών αποτελεί, ουσιαστικά, συνδυασμό των αμέσως προηγούμενων. Βάσει αυτής, ορισμένες μετοχές ακυρώνονται. Μεταβάλλεται, ταυτόχρονα-και με συγκεκριμένη αναλογία, η ονομαστική αξία των υπολοίπων.

 

Προϋποθέσεις & Διαδικασία Μείωσης Κεφαλαίου

Δεδομένης της σημασίας του μετοχικού κεφαλαίου, έχουμε ήδη επισημάνει ότι το ύψος, η κάλυψη, η καταβολή του καθώς και η διατήρησή του σε συγκεκριμένα επίπεδα διέπονται από συγκεκριμένους κανόνες. Προς αποφυγή καταστρατήγησής τους, η διαδικασία μείωσης προϋποθέτει αυστηρούς κανόνες και προϋποθέσεις˙ περί αυτών, αμέσως στη συνέχεια.

Αρμόδιο Όργανο

Η απόφαση για τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου αποτελεί αρμοδιότητα της ΓΣ (άρ. 117 §1 περ. α΄ ν. 4548/2018), που αποφασίζει με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρ. 29 §1, 130 §3 και 132 §2 ν. 4548/2018). Το καταστατικό είναι, όμως, δυνατό να προβλέπει μεγαλύτερα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας-ακόμη και ομοφωνία (άρ. 130 §5 και 132 §3 ν. 4548/2018).

Ομοφωνία, πάντως, απαιτείται-όπως έχουμε επισημάνει σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, στην περίπτωση της ανομοιόμορφης μείωσης. Της μη αναλογικής, δηλαδή-και μη ισότιμης για τους μετόχους, μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου (167/2012 ΝΣΚ).

Ωστόσο, ορισμένες περιπτώσεις μείωσης δεν απαιτούν τα παραπάνω, αυξημένα, ποσοστά για τη λήψη των σχετικών αποφάσεων της ΓΣ. Η απόφαση για τη μείωση λαμβάνεται από τη συνήθη ΓΣ (άρ. 29 §1 και 130 §3 ν. 4548/2018), με απλή απαρτία και πλειοψηφία, στις περιπτώσεις υποχρεωτικής μείωσης˙ συγκεκριμένα:

(α) Στην περίπτωση της ακύρωσης μετοχών που δεν αποπληρώθηκαν-ύστερα από την άκαρπη προσπάθεια της ΑΕ να τις διαθέσει (άρ. 21 §§5 & 6 και 20 §9 ν. 4548/2018 -βλ. και προηγούμενη αρθρογραφία μας).

(β) Στην περίπτωση της ακύρωσης ιδίων μετοχών της ΑΕ-εφόσον δεν κατέστη εφικτή η από μέρους της πώλησή τους (§§6 & 7 άρθρου 49 ν. 4548/2018).

Η Πρόσκληση Σύγκλησης Της ΓΣ

Περιεχόμενο

Με εξαίρεση τις περιπτώσεις λήψης απόφασης από αυτόκλητη & καθολική ΓΣ ή της προσυπογραφής πρακτικού χωρίς συνεδρίαση (άρ. 135 ν. 4548/2018), απαιτείται πρόσκληση της ΓΣ. Η συγκεκριμένη πρόσκληση πρέπει να ορίζει, κατ’ ελάχιστο, τον σκοπό της μείωσης και τον τρόπο πραγματοποίησής της (άρθρο 29 §3 ν. 4548/2018). Θα πρέπει να γίνεται ειδική μνεία, στην περίπτωση που πρόκειται να λάβει χώρα μείωση μετοχικού κεφαλαίου σε είδος.

Σκοπός

Το ελάχιστο, κατά νόμο, περιεχόμενο της πρόσκλησης υπηρετεί διττό σκοπό.

Αποσκοπεί, αφενός, στην ενημέρωση και μη αιφνιδιασμό των μετόχων, ενόψει της πραγματοποίησης της ΓΣ που θα αποφασίσει τη μείωση. Οι τελευταίοι, λαμβάνοντας τη σχετική ενημέρωση, μπορούν, να διαβουλευθούν και προετοιμαστούν πληρέστερα, με σκοπό την άσκηση του δικαιώματος ψήφου τους.

Αποβλέπει, αφετέρου, στην ενημέρωση των δανειστών της ΑΕ (και των δυνητικών συμβαλλομένων της) προκειμένου να προβούν (ή όχι) στην ενάσκηση των νομίμων δικαιωμάτων τους (άρ. 30 ν. 4548/2018-για τα οποία επόμενη αρθρογραφία μας).

Έννομες συνέπειες παράβασης

Η ενδεχόμενη παράλειψη αναγραφής (ή η πλημμελής αναγραφή) στην πρόσκληση των στοιχείων που προβλέπονται από το νόμο συνέπεια είχε, υπό το προϊσχύσαν δίκαιο, την ακυρότητα της μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου.

Αντίθετα, όπως επισημαίνει η Αιτιολογική Έκθεση επί του άρθρου 29 ν. 4548/2018 «…διεγράφη η φράση…με ποινή ακυρότητας». Σήμερα, ως εκ τούτου, τυχόν παράλειψη ή πλημμέλεια αναγραφής στοιχείων επί της πρόσκλησης (ή επί της απόφασης) κρίνεται με βάση «…τους γενικούς κανόνες περί ελαττωματικών αποφάσεων της γενικής συνέλευσης».

Το Περιεχόμενο Της Απόφασης Της ΓΣ Περί Μείωσης

Σκοπός Μείωσης Και Τρόπος Πραγματοποίησης

Η απόφαση της ΓΣ για τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου πρέπει να ορίζει κατ’ ελάχιστο, όπως και η πρόσκληση, τον σκοπό της συγκεκριμένης μείωσης και τον τρόπο πραγματοποίησής της (άρ. 29 §3 ν. 4548/2018). Η ΓΣ μπορεί, ωστόσο, να αποφασίσει διαφορετικά ως προς τον τρόπο μείωσης.

Μείωση Κεφαλαίου Σε Είδος

Όπως σε προηγούμενη αρθρογραφία μας αναφέραμε, ειδικό τρόπο μείωσης συνιστά η μείωση μετοχικού κεφαλαίου με καταβολή σε είδος. Στην περίπτωση αυτή η απόφαση της ΓΣ πρέπει να περιγράφει με ακρίβεια τα περιουσιακά στοιχεία που θα περιέλθουν σε καθένα από τους μετόχους, προς αποφυγή κάθε είδους αμφιβολίας σχετικά με τη διανομή (άρ. 31 §1 ν. 4548/2018).

Τροποποίηση Καταστατικού

Η μείωση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ απαιτεί τροποποίηση της σχετικής διάταξης  του καταστατικού της από τη ΓΣ (29 §4 ν. 4548/2018). Συγκεκριμένα, η ΓΣ πρέπει να αποφασίζει την τροποποίηση του ύψους του μετοχικού κεφαλαίου, όπως αυτό διαμορφώνεται μετά τη μείωση. Παράλληλα, και ανάλογα με την τεχνική που υιοθετείται, την τροποποίηση της ονομαστικής αξίας των μετοχών ή/και την τροποποίηση του αριθμού τους. Η συγκεκριμένη τροποποίηση του καταστατικού προϋποθέτει έγκριση της Διοίκησης (άρ. 9 ν. 4548/2018).

Ελάχιστο Όριο Μείωσης Μ.Κ.

Η ΓΣ δεν είναι δυνατό, καταρχήν, να αποφασίσει μείωση μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ, ώστε να υπολείπεται του ελάχιστου ορίου των 25.000€ (άρ. 15 §2 ν. 4548/2018). Μπορεί όμως και να αποφασισθεί (μέχρι και) ο μηδενισμός του, εφόσον ταυτόχρονα αποφασισθεί και, ακολούθως, υλοποιηθεί αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου έως, τουλάχιστον, το ελάχιστο νόμιμο ύψος του.

Είναι όμως δυνατό, εναλλακτικά, να ληφθεί απόφαση για ταυτόχρονη μετατροπή της ΑΕ σε άλλο εταιρικό τύπο, που εξ ορισμού θα απαιτεί λιγότερο ή και καθόλου κεφάλαιο (άρθρο 29 §2, εδ. α΄ ν. 4548/2018).

Μέσο «Εκπαραθύρωσης» Μετόχων(;)

Η απόφαση για μηδενισμό του μετοχικού κεφαλαίου είναι δυνατό να λειτουργήσει ως μέσο απομάκρυνσης υφιστάμενων μετόχων. Ανάσχεση στο σχετικό ενδεχόμενο αποτελεί το δικαίωμα προτίμησης στην επερχόμενη, αναγκαία, αύξησή του. Συγκεκριμένα, ο νόμος προβλέπει ότι στην αύξηση αυτή «…οι μέτοχοι της εταιρείας έχουν δικαίωμα προτίμησης ανάλογα με τη συμμετοχή τους στο κεφάλαιο, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί πριν από τη μείωση.» (άρ. 29 §2, εδ. β΄ ν. 4548/2018). Παρά τις αμφισβητήσεις κατά το προϊσχύσαν καθεστώς, η Αιτιολογική Έκθεση επί του άρθρου 29 αναφέρει ότι: «…διευκρινίζεται ότι σε περίπτωση μείωσης του κεφαλαίου με ταυτόχρονη απόφαση για αύξησή του δεν αίρεται το δικαίωμα προτίμησης των παλαιών μετόχων, ακόμη και στην περίπτωση που μετά τη μείωση η συμμετοχή στο κεφάλαιο ενδεχομένως μηδενίστηκε». Πάντα υπάρχει, βέβαια, το ενδεχόμενο του, υπό προϋποθέσεις, αποκλεισμού του δικαιώματος προτίμησης και στη συγκεκριμένη αύξηση…

Έγκριση Περισσότερων Κατηγοριών Μετόχων

Στο μετοχικού κεφάλαιο της ΑΕ ενδέχεται να συμμετέχουν διάφορες κατηγορίες μετόχων (λ.χ. προνομιούχοι μέτοχοι, κάτοχοι εξαγοράσιμων μετοχών). Η απόφαση της ΓΣ για τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου είναι δυνατό να θίγει, άμεσα ή έμμεσα, τα δικαιώματα μιας ή περισσότερων κατηγοριών. Προβλέπεται, στην περίπτωση αυτή, έγκριση των θιγόμενων μετόχων ως προϋπόθεση της προόδου της σχετικής διαδικασίας. Η έγκριση αυτή παρέχεται με απόφαση των μετόχων της θιγόμενης κατηγορίας, που λαμβάνεται σε ιδιαίτερη συνέλευση με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρ. 29 §6 ν. 4548/2018).

Η ΓΣ της ιδιαίτερης κατηγορίας (ή των, ενδεχομένως, περισσότερων κατηγοριών) μετόχων αποφασίζει μόνον για τη χορήγηση ή μη της απαιτούμενης έγκρισης. Δεν αποφασίζει για τους επιμέρους όρους της μείωσης, οι οποίοι έχουν ήδη προσδιοριστεί από τους μετόχους της ΑΕ. Ως προς την διαδικασία σύγκλησης της ιδιαίτερης ΓΣ εφαρμόζονται, ανάλογα, οι σχετικές διατάξεις για τη ΓΣ των μετόχων (άρ. 29 §6 ν. 4548/2018).

Δημοσιότητα Της Απόφασης Μείωσης

Η απόφαση για τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου παρουσιάζει, όπως επισημάναμε, ιδιαίτερη σημασία τόσο για την ΑΕ και τους μετόχους της όσο, όμως και, για τους δανειστές και συναλλασσόμενους της ΑΕ. Αναγκαία, ως εκ τούτου, η δημοσιότητα της. Λαμβάνει χώρα, δεδομένης και της φύσης της ως τροποποίησης του καταστατικού, στον διαδικτυακό τόπο του Γ.ΕΜ.Η. ύστερα από έγκριση της Διοίκησης (άρ.12 ν. 4548/2018). Περαιτέρω, ο νόμος απαιτεί η σχετική απόφαση «…να αναρτάται και στο διαδικτυακό τόπο της εταιρείας» (άρ. 29 §4 in fine ν. 4548/2018).

 

Τα θέματα που συναρτώνται με τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου μοιάζουν, πράγματι, «στεγνά» τεχνικά και, φυσικά, κουραστικά. Αποδεικνύονται, εντούτοις, ιδιαίτερα σημαντικά για την εταιρεία, τους δανειστές και τους μετόχους της-πολύ περισσότερο που μπορεί να οδηγήσουν σε «εκπαραθύρωση» κάποιων από αυτούς. Λύσεις υπάρχουν για την προστασία των εμπλεκομένων. Ειδικά όμως όσον αφορά εκείνη των δανειστών, επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 15 Μαΐου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Οι διακρίσεις της μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ μοιάζουν περιττά τεχνικές. Επίσης και τα θέματα, ευρύτερα, που συναρτώνται με τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου. Είναι, εντούτοις-και στο σύνολό τους, σημαντικά καθώς δίνουν λύσεις σε άλυτα (ή, έστω, δυσεπίλυτα), με άλλους τρόπους, προβλήματα. Στην ιδιαίτερη σημασία του μετοχικού κεφαλαίου στην ύπαρξη και ανάπτυξη της ΑΕ έχουμε, επανειλημμένα, αναφερθεί στο πλαίσιο προηγούμενης αρθρογραφίας μας. Δεδομένης της σημασίας του, το ύψος, η κάλυψη και η καταβολή του καθώς και η διατήρησή του σε συγκεκριμένα επίπεδα διέπονται, όπως διαπιστώσαμε, από συγκεκριμένους κανόνες. Η παράκαμψή τους (μέσω της μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου) δεν θα μπορούσε παρά να λάβει χώρα με συγκεκριμένους, αντίστοιχα αυστηρούς, κανόνες (άρθρα 29-31 ν. 4548/2018). Οι κανόνες αυτοί και, εν γένει, η έννοια της μείωσης μετοχικού κεφαλαίου, η διαδικασία και οι προϋποθέσεις της καθώς και οι έννομες συνέπειές της είναι κάποια από τα θέματα που θα μας απασχολήσουν στον παρόν, αλλά και στη συνέχεια της αρθρογραφίας μας.

 

Διακρίσεις Μείωσης Μετοχικού Κεφαλαίου

Η μείωση του μετοχικού κεφαλαίου, ανάλογα με τον σκοπό που επιδιώκει και τον τρόπο με τον οποίο υλοποιείται, διακρίνεται ως εξής:

Πραγματική & Ονομαστική Μείωση

Η διάκριση σε πραγματική και ονομαστική μείωση προσιδιάζει στην αντίστοιχη της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου (για την οποία προηγούμενη αρθρογραφία μας). Ειδικότερα:

Πραγματική Μείωση

Η πραγματική μείωση λαμβάνει χώρα με την επιστροφή εταιρικής περιουσίας (συνηθέστερα: χρημάτων) στους μετόχους. Ή επίσης, ύστερα από απαλλαγή τους, μερική ή ολική, από την υποχρέωση καταβολής κεφαλαίου. Πάντοτε, βέβαια, υπό την προϋπόθεση της τήρησης των προϋποθέσεων του νόμου.

Η πραγματική μείωση συνιστά, επομένως, αποδέσμευση κεφαλαίου. Ενδέχεται να αποσκοπεί: (α) στην αναπροσαρμογή του κεφαλαίου στις πραγματικές ανάγκες της ΑΕ, (β) στην αλλαγή του συσχετισμού δυνάμενων και ισορροπιών μεταξύ των μετόχων της, (γ) στη διανομή περιουσίας της ΑΕ (αντί μερίσματος για λόγους φορολογικούς) προς τους μετόχους της (ή, κατά περίπτωση προς συγκεκριμένο μέτοχό της), (δ) στην αύξηση της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων της ΑΕ.

Ονομαστική Μείωση

Ως ονομαστική μείωση, αντίθετα, νοείται η λογιστική μείωση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ. Με άλλα λόγια, το μετοχικό κεφάλαιο μέσω της ονομαστικής μείωσης, μειώνεται μεν ως λογιστικό μέγεθος, δεν ακολουθείται όμως καταβολή στους μετόχους. Δεν επέρχεται, δηλαδή, πραγματική μείωση της εταιρικής περιουσίας.

Η ανάγκη ονομαστικής μείωσης υπαγορεύεται, πρακτικά, στις περιπτώσεις ύπαρξης ζημιών-όχι, πάντως, πρόσκαιρων και περιορισμένων. Στις περιπτώσεις αυτές, η ονομαστική/λογιστική μείωση αποβλέπει στην εξυγίανση της ΑΕ, την αναπροσαρμογή του μετοχικού κεφαλαίου στην (αντιστοιχούσα) μειωμένη εταιρική περιουσία και την ικανοποίηση, εν τέλει, των συμφερόντων των μετόχων αλλά και του ίδιου του νομικού προσώπου. Αν μάλιστα μια τέτοια μείωση συνδυαστεί με (ταυτόχρονη) αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ, πρόκειται, κατά κανόνα, για κίνηση εξυγίανσής της.

Προαιρετική & Υποχρεωτική Μείωση

Η απόφαση για τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ είναι δυνατό να έχει είτε προαιρετικό είτε υποχρεωτικό χαρακτήρα.

Προαιρετική Μείωση

Η απόφαση για τη μείωση και το ύψος της συνιστά, στη συγκεκριμένη περίπτωση, επιχειρηματική απόφαση. Λαμβάνεται ελεύθερα από το αρμόδιο εταιρικό όργανο, το οποίο αξιολογεί τα επιμέρους δεδομένα αλλά και τις, εν γένει, ανάγκες τις επιχείρησης.

Υποχρεωτική Μείωση

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, η προσφυγή της επιχείρησης στη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου γίνεται υποχρεωτική-και μάλιστα από το νόμο. Τέτοιες περιπτώσεις, λ.χ., συνιστούν:

(α) η περίπτωση της ακύρωσης ιδίων μετοχών της ΑΕ, εφόσον δεν κατέστη εφικτή η από μέρους της πώληση των ιδίων μετοχών, που εκείνη απέκτησε (§§6 & 7 άρθρου 49 ν. 4548/2018).

(β) η περίπτωση της ακύρωσης μετοχών που δεν αποπληρώθηκαν-ύστερα από την άκαρπη προσπάθεια της ΑΕ να τις διαθέσει (άρθρα 20 §9 και 21 §§6 & 7 ν. 4548/2018 (βλ. και προηγούμενη αρθρογραφία μας).

Ομοιόμορφη & Ανομοιόμορφη Μείωση

Σημαντική για λόγους σκοπιμότητας και διατήρησης ή μη των μετοχικών συσχετισμών μέσα στην ΑΕ κρίνεται η διάκριση σε ομοιόμορφη και ανομοιόμορφη μείωση.

Ομοιόμορφη Μείωση

Καταρχήν, η μείωση του μετοχικού κεφαλαίου θα πρέπει να συμμορφώνεται με την αρχή της ίσης μεταχείρισης των μετόχων. Τούτο σημαίνει ότι η συμμετοχή του κάθε μετόχου στο κεφάλαιο θα πρέπει, σε μια τέτοια περίπτωση, να μειώνεται αναλογικά. Η ομοιόμορφη, κατά συνέπεια, μείωση υπηρετεί όχι μόνον την αρχή της ίσης μεταχείρισης αλλά και τη διατήρηση των υφιστάμενων μετοχικών ισορροπιών εντός της ΑΕ.

Ανομοιόμορφη Μείωση

Αντίθετα, στην περίπτωση της ανομοιόμορφης μείωσης, η σχετική απόφαση είναι δυνατό να οδηγήσει, κατ’ ουσίαν, στην απόδοση κεφαλαίων (ή/και συγκεκριμένου περιουσιακού στοιχείου της ΑΕ) σε ένα μόνον μέτοχο˙ ακόμα και στην έξοδο από την ΑΕ ενός, και μόνο, μετόχου. Με άλλα λόγια: στη μη αναλογική (και μη ισότιμη για τους μετόχους) μείωση του μετοχικού κεφαλαίου.

Υποστηρίζεται πάντως (και ορθά) ότι προϋπόθεση για μια τέτοια, ανομοιόμορφη μείωση (προς όφελος δηλ. συγκεκριμένων, μόνον, μετόχων) είναι η ομόφωνη, σχετική, απόφαση της Γενικής Συνέλευσης (167/2012 ΝΣΚ).

Μείωση Με Καταβολή Μετρητών & Μείωση Κεφαλαίου Σε Είδος

Η πραγματική μείωση μετοχικού κεφαλαίου, η επιστροφή, δηλ., εταιρικής περιουσίας στους μετόχους, διακρίνεται, περαιτέρω, με βάση το είδος της επιστρεφόμενης περιουσίας.

Μείωση Με Καταβολή Μετρητών

Στην περίπτωση αυτή (που είναι και η συνηθέστερη) η μείωση κεφαλαίου λαμβάνει χώρα με καταβολή μετρητών στους μετόχους.

Μείωση Κεφαλαίου Σε Είδος

Η πραγματική μείωση του μετοχικού κεφαλαίου είναι δυνατό να υλοποιηθεί και μέσω απευθείας επιστροφής στους μετόχους εταιρικής περιουσίας σε είδος. Μάλιστα, ο ν. 4548/2018-σε αντίθεση με το προϊσχύσαν καθεστώς, ρυθμίζει τη σχετική περίπτωση.

Πρόκειται για τον ένα από τους δύο-ειδικούς τρόπους μείωσης μετοχικού κεφαλαίου (άρθρο 31 ν. 4548/2018), όπως αυτοί, αμέσως κατωτέρω, αναλύονται. Πιο συγκεκριμένα: (α) τη μείωση με καταβολή σε είδος (§1) και (β) τη μείωση με σκοπό τον σχηματισμό ειδικού αποθεματικού (§2).

 

Ειδικοί Τρόποι Μείωσης Μετοχικού Κεφαλαίου

Μείωση Με Καταβολή Σε Είδος

Η μείωση του μετοχικού κεφαλαίου, με καταβολή σε είδος, μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επωφελής όχι μόνον για τους δικαιούχους μετόχους αλλά για την ίδια την ΑΕ. Ιδίως στις περιπτώσεις που μεγάλο μέρος του ενεργητικού της καταλαμβάνουν λ.χ. προϊόντα, ακίνητα, μετοχές άλλων εταιρειών. Στις περιπτώσεις αυτές, η ρευστοποίηση του ενεργητικού και η μείωση του κεφαλαίου με καταβολή σε μετρητά θα ήταν δυνατό να αποδειχθεί όχι μόνον δυσχερής αλλά και επιβλαβής για την ΑΕ.

Το προϊσχύσαν καθεστώς

Η δυνατότητα μείωσης με καταβολή σε είδος δεν ρυθμιζόταν ειδικά υπό το προϊσχύσαν καθεστώς. Εγείρονταν, ως εκ τούτου, από μερίδα της θεωρίας, αντιρρήσεις σχετικά με το επιτρεπτό μιας τέτοιας μείωσης.

Υποστηριζόταν, ωστόσο, αυτονοήτως και η αντίθετη θέση. Ήτοι ότι «…η μείωση του μετοχικού κεφαλαίου ανώνυμης εταιρείας με καταβολή είδους στους μετόχους της, αν και δεν προβλέπεται ρητά στον θεσμικό νόμο των ανωνύμων εταιρειών (κ.ν. 2190/1920), είναι δυνατόν να επιλεγεί, υπό προϋποθέσεις, από το αρμόδιο εταιρικό όργανο με γνώμονα προεχόντως το συμφέρον των πιστωτών της εταιρείας και δευτερευόντως των μετόχων της…» (167/2012 ΝΣΚ–κατά πλειοψηφία).

Το ισχύον καθεστώς

Υπό το ισχύον καθεστώς, οποιαδήποτε τυχόν αμφισβήτηση σχετικά με το επιτρεπτό της μείωσης κεφαλαίου με καταβολή σε είδος αίρεται. Πλέον, όπως υπογραμμίζεται και στην Αιτιολογική Έκθεση του νόμου για τις ΑΕ (:επί του άρθρου 31 ν. 4548/2018), «προβλέπεται ρητά η δυνατότητα μείωσης κεφαλαίου σε είδος…».

Ωστόσο, απαιτείται, προηγουμένως, αποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων που πρόκειται να αποδοθούν στους μετόχους εξαιτίας της μείωσης. Εφαρμόζονται, ως εκ τούτου, οι διατάξεις για την αποτίμηση εισφορών σε είδος (:άρθρα 17 και 18 ν. 4548/2018). Παράλληλα, προβλέπεται ρητά ότι -πέραν των εξαιρέσεων του άρθρου 18 ν. 4548/2018- «…αποτίμηση των στοιχείων σε είδος δεν απαιτείται, αν οι μέτοχοι αποφασίσουν ομόφωνα τον τρόπο υλοποίησης της μείωσης» (άρθρο 31 §1, εδ. γ΄).

Μείωση Με Σκοπό Τον Σχηματισμό Ειδικού Αποθεματικού

Ο επόμενος ειδικός τρόπος μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου αφορά στη μείωση με σκοπό τον σχηματισμό ειδικού αποθεματικού. Υπό το προϊσχύσαν καθεστώς είχαν διατυπωθεί αμφιβολίες σχετικά με το επιτρεπτό του σχετικού τρόπου μείωσης. Ενώ, σχετική νομοθετική διάταξη προβλέφθηκε μόνον για τις εισηγμένες ΑΕ.

Ο ν. 4548/2018 ρύθμισε ρητά και τον συγκεκριμένο τρόπο μείωσης. Σύμφωνα με τη νομοθετική πρόβλεψη, όμως, το «ειδικό αποθεματικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο προς το σκοπό εκ νέου κεφαλαιοποίησής του ή του συμψηφισμού του προς απόσβεση ζημιών της εταιρείας» (άρθρο 31 §2 in fine). Τούτο σημαίνει ότι το συγκεκριμένο ειδικό αποθεματικό δεν μπορεί να διανεμηθεί στους μετόχους. Αντίθετα, προσαυξάνει το μετοχικό κεφάλαιο (σύμφωνα με την §1 του άρθρου 159 ν. 4548/2018).

 

Όπως και εισαγωγικά αναφέρθηκε, μοιάζουν περιττά τεχνικοί οι τρόποι μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου και οι σχετικές διακρίσεις. Είναι, εντούτοις, ιδιαίτερα σημαντική η γνώση τους καθώς, συχνά, μας παρέχουν λύσεις σε δυσεπίλυτα, με άλλο τρόπο, απολύτως απτά, προβλήματα. Η (νόμιμη) μεταφορά περιουσίας από την ΑΕ προς τους μετόχους της, η μείωση της μετοχικής συμμετοχής (ή/και οικονομική ενίσχυση) κάποιων από αυτούς, η εξυγίανση της εταιρείας, είναι κάποια από εκείνα που επιτυχώς διαχειρίζεται η μείωση του μετοχικού κεφαλαίου. Για την ολοκληρωμένη προσέγγιση στο συγκεκριμένο θέμα θα πρέπει να μιλήσει κανείς για τις τεχνικές, τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία μείωσης. Επίσης για την προστασία των δανειστών και τις συνέπειες της μείωσης. Γιατί όχι, και για την απόσβεση. Περί αυτών όμως σε επόμενη αρθρογραφία μας.

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 8 Μαΐου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας προσεγγίσαμε τα σχετικά με την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ. Εκεί, μας δόθηκε η ευκαιρία να διαπιστώσουμε τη σημασία της αύξησης στη χρηματοδότησή της και, κατ΄ επέκταση, την επίτευξη των καταστατικών της στόχων. Όσο προφανή όμως τα πλεονεκτήματά της άλλο τόσο δεδομένοι και οι συναφείς κίνδυνοι˙ ιδίως όσον αφορά τους παλαιούς μετόχους (ενδεικτικά: από τη διατάραξη των μετοχικών ισορροπιών, τις ανεπιθύμητες αλλαγές στη διοίκηση, ακόμα και την, σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις, βίαιη έξοδο των μετόχων μειοψηφίας από την ΑΕ κλπ.). Τους συγκεκριμένους (και όχι μόνον) κινδύνους επιχειρεί να τιθασεύσει (ή, έστω, επαρκώς διαχειριστεί) ο νομοθέτης μέσω του δικαιώματος προτίμησης.

 

Έννοια & Φορείς

Την έννοια του δικαιώματος προτίμησης προσδιορίζει ο ίδιος ο νόμος: «Σε κάθε περίπτωση αύξησης του κεφαλαίου, που δεν γίνεται με εισφορά σε είδος, καθώς και σε περίπτωση έκδοσης ομολογιών με δικαίωμα μετατροπής σε μετοχές, παρέχεται δικαίωμα προτίμησης σε ολόκληρο το νέο κεφάλαιο ή το ομολογιακό δάνειο, υπέρ των μετόχων που υφίστανται κατά το χρόνο της έκδοσης, ανάλογα με τη συμμετοχή τους στο υφιστάμενο κεφάλαιο» (άρθρο 26§1 ν. 4548/18).

Το συγκεκριμένο δικαίωμα δικαιούται να ασκήσει κάθε μέτοχος, που φέρει τη συγκεκριμένη ιδιότητα κατά το χρόνο λήψης της απόφασης για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου. Αποκτά, μέσω αυτού, τη δυνατότητα να του παρασχεθούν νέες μετοχές, που εκδίδονται λόγω της αύξησης (ή έκδοσης των μετατρέψιμων ομολογιών), κατ’ αριθμό ανάλογες με εκείνες που ήδη διαθέτει. Στην περίπτωση που άλλος μεν μέτοχος έχει την ψιλή κυριότητα και άλλος την επικαρπία της μετοχής, το δικαίωμα προτίμησης αναγνωρίζεται στον ψιλό κύριο-με το επιχείρημα ότι δεν συνιστά καρπό ή ωφέλεια του μετοχικού δικαιώματος (ενδ.: 577/2010 ΕφΘεσσ).

Το εν λόγω δικαίωμα γεννάται σε κάθε περίπτωση αύξησης (τακτικής ή έκτακτης) του μετοχικού κεφαλαίου. Ρητά εξαιρείται, ωστόσο, η περίπτωση της αύξησης με εισφορές σε είδος. Η πρόβλεψη μοιάζει εύλογη: οι εισφορές σε είδος αποσκοπούν, κατά βάση, σε περιουσιακά στοιχεία, τα οποία ανήκουν σε συγκεκριμένο, μόνον, πρόσωπο. Προβλέπεται, εντούτοις, πως το καταστατικό μπορεί να επεκτείνει το δικαίωμα προτίμησης και σε περιπτώσεις αύξησης με εισφορές σε είδος (άρθρο 26 §1, εδ. β΄).  

Ένα, ειδικότερο, περιεχόμενο προβλέπεται στο δικαίωμα προτίμησης, στην περίπτωση που η ΑΕ έχει εκδώσει περισσότερες κατηγορίες μετοχών. Κατηγορίες μετοχών, λ.χ., στις οποίες δεν ταυτίζονται τα επιμέρους δικαιώματα ψήφου ή συμμετοχής στα κέρδη ή στη διανομή του προϊόντος της εκκαθάρισης. Είναι δυνατή στην περίπτωση αυτή, υπό την προϋπόθεση σχετικής καταστατικής πρόβλεψης, η αύξηση κεφαλαίου με μετοχές μιας, μόνον, από τις περισσότερες κατηγορίες. Το δικαίωμα προτίμησης παρέχεται, τότε-κατά προτεραιότητα, στους μετόχους της κατηγορίας, στην οποία ανήκουν οι νέες μετοχές. Εφόσον δεν ασκηθεί στο σύνολό του, καλούνται αναλογικά να το ασκήσουν, κατά το εναπομένον, οι μέτοχοι των λοιπών κατηγοριών.

 

Νομική Φύση & Δυνατότητα Μεταβίβασης

Όπως επισημαίνεται στη νομολογία (ενδ. 3403/2006 ΕφΑθ), το δικαίωμα προτίμησης ανήκει στα γενικά μετοχικά δικαιώματα. Σε εκείνα, δηλ., τα δικαιώματα που ανήκουν σε όλους τους μετόχους-κατ` αναλογία της συμμετοχής τους στο εταιρικό κεφάλαιο. Χαρακτηρίζεται ως μικτό μετοχικό δικαίωμα καθώς συγκεντρώνει στοιχεία περιουσιακών και διοικητικών δικαιωμάτων. Η άσκησή του εμπεριέχει δήλωση βούλησης του μετόχου για ανάληψη των νέων μετοχών της ΑΕ, κατ’ αναλογία του ποσοστού συμμετοχής του. Συνιστά, κατ’ ουσίαν, νόμιμο περιορισμό της συμβατικής ελευθερίας της ΑΕ.

Ωστόσο, ως προς το μεταβιβαστό του εν λόγω δικαιώματος ανακύπτουν ορισμένα ζητήματα. Το δικαίωμα προτίμησης, έως ότου αποφασισθεί από το αρμόδιο όργανο η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, «..αποτελεί ένα αφηρημένο λανθάνον δικαίωμα (προκαταρκτικό) του οριστικού δικαιώματος (του συγκεκριμένου οριστικού δικαιώματος προτίμησης)» (ενδ. 3403/2006 ΕφΑθ). Το αφηρημένο αυτό δικαίωμα βρίσκεται, έτσι, σε μια κατάσταση «μετέωρη». Πιο συγκεκριμένα: τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της λήψης απόφασης για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου.

Κατά το στάδιο της συγκεκριμένης, αναβλητικής, αίρεσης, οι παλαιοί μέτοχοι δεν έχουν οποιαδήποτε αξίωση για ανάληψη νέων μετοχών. Ταυτόχρονα, το δικαίωμα προτίμησης συνδέεται άρρηκτα με την μετοχή και δεν είναι δυνατό να χωρισθεί απ` αυτήν. Δεν μπορεί, ως εκ τούτου, και να μεταβιβασθεί. Μετά, όμως, την πλήρωση της συγκεκριμένης αναβλητικής αίρεσης (:απόφαση για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου), οι (υπό αίρεση) δικαιούχοι καθίστανται οριστικοί. Το συγκεκριμένο, πλέον, δικαίωμα προτίμησης συνιστά αυτοτελές ενοχικό δικαίωμα με περιουσιακό χαρακτήρα. Είναι δυνατό, ως εκ τούτου, να μεταβιβασθεί αυτοτελώς.

Μερίδα, ωστόσο, της θεωρίας χαρακτηρίζει εσφαλμένη τη θέση αυτή της νομολογίας. Υποστηρίζεται ότι το αφηρημένο δικαίωμα προτίμησης, πρέπει να διακριθεί από το δικαίωμα προτίμησης που αφορά σε συγκεκριμένη αύξηση, ακόμη και μελλοντική ή ενδεχόμενη να λάβει χώρα. Το τελευταίο (:δικαίωμα προτίμησης που αφορά σε μελλοντική η ενδεχόμενη αύξηση) είναι μεταβιβάσιμο, ακόμη και πριν τη λήψη της σχετικής απόφασης-ως δικαίωμα προσδοκίας.

 

Δικαίωμα Προτίμησης Δευτέρου Βαθμού

Σημαντική πρόβλεψη του ν. 4548/2018 (η οποία επισημαίνεται και στην Αιτιολογική Έκθεση του νόμου επί του άρθρου 26), συνιστά η πρόβλεψη του δικαιώματος προτίμησης «δευτέρου βαθμού» στις αδιάθετες μετοχές.

Ορίζεται, συγκεκριμένα, ότι, εφόσον παραμείνουν αδιάθετες μετοχές μετά τη (μη) άσκηση του δικαιώματος προτίμησης, μπορεί να παρέχεται προτεραιότητα ως προς αυτές «…στους μετόχους, που άσκησαν ήδη το δικαίωμα προτίμησης, καθώς και σε άλλα πρόσωπα που κατέχουν εν γένει τίτλους μετατρέψιμους σε μετοχές»-(τέτοιοι, λ.χ., συνιστούν οι μετατρέψιμες και ανταλλάξιμες ομολογίες και τα warrants, άρθρο 26 §4 in fine).

Το συγκεκριμένο δικαίωμα προτίμησης δευτέρου βαθμού μπορεί να προβλέπεται από το καταστατικό. Στην περίπτωση όμως που δεν υπάρχει τέτοια καταστατική πρόβλεψη, το περιεχόμενο (και οι δικαιούχοι) του προσδιορίζονται από το Διοικητικό Συμβούλιο που θα κληθεί να διαθέσει τις μετοχές που απέμειναν αδιάθετες.

 

Πρόσκληση Άσκησης

Προκειμένου να ασκηθεί το δικαίωμα προτίμησης θα πρέπει να προηγηθεί η σχετική πρόσκληση. Επίσης η δημοσίευσή της στο Γ.Ε.ΜΗ. με επιμέλεια της ΑΕ (άρθρο 26 §3). Η προθεσμία άσκησής του συνιστά υποχρεωτικό περιεχόμενό της. Το καταστατικό είναι δυνατό να επιβάλλει ευρύτερη δημοσιότητα.

Είναι, όμως, δυνατό να παραλειφθεί η σχετική πρόσκληση και, κατ’ επέκταση, η γνωστοποίηση της σχετικής προθεσμίας, στις ακόλουθες δύο, εναλλακτικά, περιπτώσεις: (α) εφόσον στη ΓΣ που αποφάσισε την αύξηση παρέστησαν όλοι οι μέτοχοι-που εκπροσωπούν το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου και έλαβαν γνώση της προθεσμίας που τάχθηκε για την άσκηση του δικαιώματος προτίμησης ή/και (β) εφόσον το σύνολο των μετόχων δήλωσε, με οποιονδήποτε τρόπο, ότι θα ασκήσει ή δεν θα ασκήσει το σχετικό δικαίωμα. Στις δύο, συγκεκριμένες, περιπτώσεις, τυχόν εμμονή στις διατυπώσεις δημοσιότητας θα καθίστατο, απλώς, τυπολατρική και αδικαιολόγητη.

Από τη δυνατότητα παράλειψης εξαιρείται, ωστόσο, η περίπτωση που, στο πλαίσιο τακτικής αύξησης, εξουσιοδοτείται το ΔΣ, να προσδιορίσει την τιμή διάθεσης των νέων μετοχών. Επίσης, επί εκδόσεως προνομιούχων μετοχών με δικαίωμα απόληψης τόκου, το επιτόκιο και τον τρόπο υπολογισμού του (άρθρο 25 §2). Μοιάζουν εύλογες οι συγκεκριμένες εξαιρέσεις καθώς, και στις δύο περιπτώσεις, οι μέτοχοι αγνοούν ουσιαστικές πληροφορίες για την άσκηση του δικαιώματος προτίμησής τους.

Εναλλακτικά με τη δημοσίευση της πρόσκλησης στο Γ.Ε.ΜΗ για την άσκηση του δικαιώματος προτίμησης, παρέχεται δυνατότητα αντικατάστασής της με συστημένη, «επί αποδείξει», επιστολή προς τους μετόχους˙ και τούτο, χωρίς να είναι αναγκαία σχετική καταστατική πρόβλεψη.

Η προθεσμία άσκησης του δικαιώματος προτίμησης εκκινεί από την με οποιαδήποτε, κατά τα ανωτέρω, γνώση της σχετικής πρόσκλησης από τους μετόχους [ή από τον χρόνο λήψης της σχετικής απόφασης του ΔΣ, το νωρίτερο, στην περίπτωση εξουσιοδότησής του στο πλαίσιο τακτικής αύξησης (άρθρο 25 §2)].

 

Προθεσμία Άσκησης

Το όργανο της ΑΕ (ΓΣ ή ΔΣ) που αποφασίζει την αύξηση προβαίνει και στον ορισμό της προθεσμίας εντός της οποίας είναι δυνατή η άσκηση το δικαιώματος προτίμησης (άρθρο 26 §2). Η προθεσμία, όμως, αυτή δεν είναι δυνατό να είναι μικρότερη των δεκατεσσάρων (14) ημερών κι ούτε να υπερβεί την προθεσμία καταβολής της αύξησης-δηλ. τους τέσσερις (4) μήνες (άρθρο 20 §2).

Σε περίπτωση που το όργανο της ΑΕ που αποφασίζει την αύξηση παραλείψει να ορίσει την προθεσμία άσκησης του δικαιώματος προτίμησης, θα οριστεί με απόφαση του ΔΣ (άρθρο 26 §3). Πάντοτε όμως μέσα στα προαναφερθέντα χρονικά όρια (:14 ημέρες έως 4 μήνες).

Ειδικά όσον αφορά τον προσδιορισμό της προθεσμίας άσκησης του δικαιώματος προτίμησης από τους λοιπούς (άλλων κατηγοριών) μετόχους, αρμόδιο όργανο ορίζεται, επίσης, εκείνο που αποφασίζει την αύξηση. Η σχετική προθεσμία δεν μπορεί να είναι μικρότερη των δέκα (10) ημερών. Εκκινεί από την επομένη της λήξης της προθεσμίας άσκησης του δικαιώματος προτίμησης για τους μετόχους της κατηγορίας στην οποία ανήκουν οι νέες μετοχές (άρθρο 26 §2 in fine).

 

Μη Άσκηση Του Δικαιώματος Προτίμησης

Εφόσον παρέλθουν άπρακτες οι (ανωτέρω) προθεσμίες άσκησης του δικαιώματος προτίμησης, ακολουθεί η ελεύθερη διάθεση των μετοχών-υπό την επιφύλαξη αντίθετης πρόβλεψης του καταστατικού (άρθρο 26 §4).

Αρμόδιο όργανο για την ελεύθερη διάθεση των μετοχών είναι ΔΣ. Γίνεται, μάλιστα, δεκτό ότι δικαιούται να προβεί σε ελεύθερη διάθεσή τους και πριν την άπρακτη παρέλευση των προθεσμιών που ανωτέρω αναφέρθηκαν. Απαιτείται, ωστόσο, η ύπαρξη ανέκκλητων δηλώσεων του συνόλου των μετόχων, που δεν άσκησαν το δικαίωμά τους, ότι δεν θα το ασκήσουν.

Ο νόμος θέτει περιορισμό ως προς την ελεύθερη διάθεση των μετοχών από το ΔΣ. Συγκεκριμένα, το ΔΣ δεν μπορεί να διαθέσει τις αδιάθετες μετοχές σε τιμή κατώτερη της τιμής που καταβάλλουν οι υφιστάμενοι μέτοχοι. Κατά τα λοιπά, προβαίνει στη διάθεση κατά την κρίση του, με γνώμονα σαφώς το εταιρικό συμφέρον.

 

Το δικαίωμα προτίμησης στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ διασφαλίζει τους, κατά το χρόνο της σχετικής απόφασης, μετόχους. Διασφαλίζει, μεταξύ άλλων, πως δεν θα απομειωθεί, χωρίς να το επιλέξουν (ή αποδεχθούν), η μετοχική τους συμμετοχή, δεν θα διαταραχθούν οι μετοχικές ισορροπίες, δεν θα επηρεαστεί η διοίκηση της ΑΕ. Η συγκεκριμένη διασφάλιση είναι μεν κρίσιμη, όχι όμως χωρίς εξαιρέσεις. Περί αυτών, των κρίσιμων δηλ. εξαιρέσεων και των συνεπειών τους: σε επόμενη αρθρογραφία μας.

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 10 Απριλίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με το μετοχικό κεφάλαιο της ΑΕ μας απασχόλησε, μεταξύ άλλων, η έννοια και σημασία της καταβολής του. Όπως εκεί εντοπίσαμε, η καταβολή του κεφαλαίου τόσο κατά την ίδρυση της ΑΕ όσο και στο πλαίσιο της διαδικασίας αύξησής του, δεν απαιτείται να είναι ολοσχερής. Ρητά, και με σαφήνεια, προκύπτει από το νόμο ως επιτρεπτή η μερική καταβολή του. Η μερική, όμως, καταβολή προϋποθέτει συγκεκριμένα διαδικαστικά βήματα, παρουσιάζει πλεονεκτήματα και κινδύνους. Περί αυτών, αμέσως στη συνέχεια.

 

Τα πλεονεκτήματα και οι κίνδυνοι

Η δυνατότητα μερικής καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα. Επιτρέπει, μεταξύ άλλων, τη συγκέντρωση-έστω και σε μελλοντικό χρόνο, υψηλότερων χρηματικών ποσών-κεφαλαίων (από εκείνα τα οποία, σε διαφορετική περίπτωση, θα ήταν δυνατόν να συγκεντρωθούν και ολοσχερώς, εξ αρχής, καταβληθούν). Δεσμεύει τους συμμετέχοντες (μετόχους) σε συγκεκριμένο μίγμα μετοχικής σύνθεσης-παρά το γεγονός ότι τα κεφάλαια δεν θα είναι, κατά το χρόνο της (συν)απόφασης, συνολικά διαθέσιμα. Διευκολύνει (αλλά και δεσμεύει) τους μετόχους εκείνους που προβαίνουν στη μερική καταβολή για την συμπλήρωση του ελλείποντος. Δεσμεύει τους λοιπούς (και ολοσχερώς καταβάλλοντες μετόχους) για τη συμμετοχή των λοιπών (:μερικώς καταβαλλόντων) στο μετοχικό κεφάλαιο σε συγκεκριμένο ποσοστό. Διευκολύνει φορολογικούς σχεδιασμούς και τη δημιουργία «πόθεν έσχες». Εξοικονομεί κόστος για την επιχείρηση που, οποιαδήποτε διαδικασία αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου, συνεπάγεται.

Η συγκεκριμένη δυνατότητα, ωστόσο, επιφυλάσσει και κινδύνους για την ΑΕ, τους μετόχους και τους δανειστές της. Οι κίνδυνοι αυτοί αφορούν στην δυνητική αδυναμία  πραγματοποίησης της ολοσχερούς καταβολής. Για τον λόγο αυτό, ο ν. 4548/2018 προβλέπει, μέσω διατάξεων αναγκαστικού δικαίου, αυστηρές διαδικαστικές προϋποθέσεις˙  αυστηρότερες, όμως, προβλέπονται οι συνέπειες για τους μη προβαίνοντας σε (εμπρόθεσμη) καταβολή μετόχους.

 

Η Έννοια Της Μερικής Καταβολής

Ως μερική καταβολή κατά νόμο (άρθρο 21 §1) «…θεωρείται η καταβολή κατά τη σύσταση της εταιρείας, καθώς και η καταβολή σε κάθε αύξηση του κεφαλαίου της, τμήματος της ονομαστικής αξίας της μετοχής, με ταυτόχρονη ανάληψη της υποχρέωσης για καταβολή της υπόλοιπης αξίας της μετοχής, σύμφωνα με τις διατάξεις του καταστατικού».

Σημειώνεται πάντως ότι η αποπληρωμή οφειλόμενης αξίας της μετοχής μπορεί να λάβει χώρα και με συμψηφισμό.

 

Προϋποθέσεις Επιτρεπτού Μερικής Καταβολής

Όπως, ήδη, αναφέραμε, η μερική καταβολή επιφυλάσσει κινδύνους. Με σκοπό την ελαχιστοποίησή τους, ο νομοθέτης προβλέπει συγκεκριμένες προϋποθέσεις προκειμένου να γίνει δεκτή ως έγκυρη η μερική καταβολή. Οι προϋποθέσεις αυτές αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στη διαφάνεια της διαδικασίας της μερικής καταβολής, στη διασφάλιση της καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου και στη προστασία της ΑΕ, των λοιπών μετόχων-βεβαίως και των τρίτων.

Καταστατική Πρόβλεψη

Απαραίτητη προϋπόθεση από την πλήρωση της οποίας, και μόνον, εξαρτάται η έγκυρη έναρξη της διαδικασίας μερικής καταβολής είναι η σχετική πρόβλεψη του καταστατικού της ΑΕ (άρθρο 21 §1 in fine). Οι ειδικότεροι όροι της θα προβλέπονται, κατά περίπτωση, είτε στο ίδιο το καταστατικό είτε/και στην απόφαση για την, με τον τρόπο αυτό, αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της (από τον όργανο που αποφασίζει την αύξηση: ΓΣ ή ΔΣ].

Εισφορά Σε Χρήμα  vs Εισφορά Σε Είδος

Η μερική καταβολή μπορεί να αφορά μόνον χρηματικές εισφορές. Δεν είναι δυνατή η υιοθέτηση της συγκεκριμένης διαδικασίας σε περίπτωση εισφορών σε είδος (άρθρο. 21§2).

Η απαγόρευση του νόμου μοιάζει απολύτως εύλογη. Η συμφωνημένη εισφορά σε είδος δεν θα είναι δυνατό, κατά κανόνα, να καταβληθεί σε δόσεις (μεταβίβαση, λ.χ., κυριότητας ακινήτου). Ας σημειωθεί όμως, επιπρόσθετα, πως απαραίτητη προϋπόθεση για την εγκυρότητα της καταβολής της εισφοράς σε είδος είναι η προηγούμενη αποτίμησή της (υπό την επιφύλαξη των εξαιρέσεων του άρθρου 18 ν. 4548/2018). Η αποτίμηση, ωστόσο, έχει ισχύ 6 μηνών (άρθρο 17 §9). Ο χρονικός αυτός περιορισμός δεν είναι δυνατό να εξυπηρετεί τη μερική καταβολή του κεφαλαίου καθώς εκτείνεται, κατά κανόνα, σε ευρύτερο χρόνο.

ΑΕ Με Μετοχές Μη Εισηγμένες Σε Ρυθμιζόμενη Αγορά

Η ΑΕ στην οποία θα αφορά η δυνατότητα μερικής καταβολής απαιτείται να μην έχει μετοχές εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά (άρθρο 21 §2). Η συγκεκριμένη απαγόρευση αποσκοπεί, δικαίως, στην προστασία αφενός της κεφαλαιαγοράς αφετέρου των επενδυτών: αναφερθήκαμε ήδη στου κινδύνους που η μερική καταβολή επιφυλάσσει.

Χρόνος Παραμονής Μετοχής Ως Εν Μέρει Καταβεβλημένης

Στις ειδικότερες ρυθμίσεις που ισχύουν υποχρεωτικά εφόσον προβλέπεται η διαδικασία μερικής καταβολής, συγκαταλέγεται και η ανώτατη διάρκεια πίστωσης για την καταβολή της δόσης ή των δόσεων προς αποπληρωμή των μετοχών. Συγκκριμένα: «Ο χρόνος, κατά τον οποίο η αξία μετοχής μπορεί να παραμένει εν μέρει μόνο καταβεβλημένη, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα πέντε (5) έτη» (άρθρο 21 §3, περ. α΄). Ως εναρκτήριο χρονικό σημείο της πενταετίας πρέπει να θεωρηθεί: (α) Ως προς το αρχικό κεφάλαιο: η καταχώριση της ίδρυσης της ΑΕ στο Γ.Ε.ΜΗ. (β) Ως προς τις περιπτώσεις αύξησης: η λήψη της σχετικής απόφασης από το αρμόδιο όργανο.

Συνεπώς: το ληξιπρόθεσμο των επιμέρους δόσεων δεν μπορεί να προσδιοριστεί σε χρόνο μεταγενέστερο της πενταετίας.

Το Ελάχιστο Άμεσα Καταβαλλόμενο Τμήμα Της Αξίας Κάθε Μετοχής

Περαιτέρω, ο νόμος προσδιορίζει το ελάχιστο άμεσα καταβλητέο τμήμα της αξίας κάθε μετοχής, το οποίο υποχρεωτικώς καταβάλλεται άμεσα και χωρίς πίστωση. Δηλαδή, εντός των προθεσμιών της ολοσχερούς καταβολής, όπως αυτές προβλέπονται στο άρθρο 20 ν. 4548/2018. Συγκεκριμένα, το τμήμα αυτό (ελάχιστο-άμεσα καταβλητέο) «…δεν μπορεί να είναι κατώτερο από το 1/4 της ονομαστικής αξίας της εκάστοτε μη αποπληρωθείσας μετοχής». Ταυτόχρονα, το άμεσα καταβλητέο τμήμα της μετοχής δεν μπορεί να υπολείπεται της κατώτατης, κατά το νόμο, ονομαστικής αξίας της μετοχής, ήτοι τα 0,04 λεπτά (άρθρο 35 §1)

Διευκρινίζεται, επίσης, ότι σε περίπτωση που προβλέπεται έκδοση μετοχών υπέρ το άρτιο, «…η διαφορά καταβάλλεται ολόκληρη εφάπαξ κατά την καταβολή της πρώτης δόσης.» (άρθρο 21 §3, περ. β΄).

Το Ελάχιστο Άμεσα Καταβαλλόμενο Τμήμα Του Μετοχικού Κεφαλαίου

Επιπλέον, σε περίπτωση μερικής καταβολής το άμεσα καταβαλλόμενο τμήμα του κεφαλαίου είτε κατά τη σύσταση της ΑΕ είτε κατά την αύξηση αυτού «…πρέπει να είναι τουλάχιστον ίσο με το κατώτατο όριο που ορίζεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 15» (άρθρο 21 §3, περ. γ΄).

Επομένως: το άθροισμα των, επιμέρους, μερικών καταβολών δεν μπορεί να υπολείπεται του κατώτατου, εκ του νόμου, ορίου του μετοχικού κεφαλαίου (:25.000€).

Εκδιδόμενοι Τίτλοι

Στην περίπτωση που «…εκδίδονται τίτλοι μετοχών που δεν έχουν αποπληρωθεί, πρέπει να αναγράφεται στην εμπρόσθια όψη τους το γεγονός της μη πλήρους εξόφλησης και οι όροι της τελευταίας» (άρθρο 21 §7). Η πρόβλεψη αυτή αποσκοπεί, φυσικά, στην προστασία εκείνων που αποκτούν, επιγενόμενα, τις μετοχές. Αντίστοιχη, βέβαια, υποχρέωση ενημέρωσης βαρύνει τον μεταβιβάζοντα τις συγκεκριμένες, μη ολοσχερώς εξοφληθείσες μετοχές, υποχρεούμενο κατ’ ελάχιστο, σε διαφορετική περίπτωση, να αποζημιώσει τον αποκτώντα.

 

Συνέπειες Της Μερικής Καταβολής

Εφόσον τηρηθούν οι πιο πάνω προϋποθέσεις και ενόσω διαρκεί η διαδικασία της μερικής καταβολής ισχύουν τα ακόλουθα:

Μετοχική Ιδιότητα

Η μετοχική ιδιότητα αποκτάται, ήδη, από τον χρόνο κάλυψης (με άλλα λόγια: τη σύναψη της σύμβασης ανάληψης) των μετοχών. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει πως η τυχόν μερική καταβολή δεν στερεί από τον εκάστοτε μέτοχο οποιοδήποτε από τα δικαιώματά του, που απορρέουν από την μετοχική του ιδιότητα.  Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι για τον υπολογισμό της απαρτίας στις ΓΣ, ο νόμος λαμβάνει υπόψη το καταβεβλημένο, μόνον, μετοχικό κεφάλαιο άρθρο 130 ν. 4548/2018).

Αναλογικός Καταλογισμός Καταβολών Επί Μη Αποπληρωθεισών Μετοχών

Σε περίπτωση μερικής καταβολής, ο καταλογισμός των καταβολών των επιγενόμενων δόσεων και καταβολών λαμβάνει χώρα κατά συγκεκριμένο τρόπο. Ειδικότερα, σε περίπτωση που ο εκάστοτε μέτοχος έχει αναλάβει περισσότερες της μίας μετοχές, η εκάστοτε καταβολή στην οποία προβαίνει, καταλογίζεται αναλογικά στην καθεμία από τις μετοχές αυτές (άρθρο 21 §4 ν. 4548/2018). Πρακτικά: δεν είναι δυνατή η εξόφληση ορισμένων, μόνον, από το σύνολο των μη αποπληρωθεισών μετοχών.

Εις Ολόκληρον Ευθύνη Επί Μεταβίβασης Μη Αποπληρωθεισών Μετοχών

Στο πλαίσιο της διαδικασίας μερικής καταβολής, ο νόμος προσδιορίζει την ευθύνη εκείνου που μεταβιβάζει μη αποπληρωθείσες μετοχές για το εναπομένον, ανεξόφλητο και οφειλόμενο, τίμημα: «ο μεταβιβάζων μετοχή μη αποπληρωθείσα εξ ολοκλήρου εξακολουθεί να ευθύνεται για το οφειλόμενο τμήμα της μετοχής για μία διετία από την εγγραφή της μεταβίβασης…στο βιβλίο των μετόχων της εταιρείας.» (άρθρο 20 §3, περ. δ΄).

Επομένως: Ευθύνη για το εναπομένον-οφειλόμενο τμήμα της αξίας της μετοχής βαρύνει εκείνον που μεταβιβάζει˙ βαρύνει όμως και εκείνον που αποκτά καθώς ο τελευταίος (:αποκτών) υπεισέρχεται στη μετοχική σχέση. Η σχετική ευθύνη αμφοτέρων (εκείνου που μεταβιβάζει και εκείνου που αποκτά) θεωρείται ευθύνη εις ολόκληρον.

 

Οι Έννομες Συνέπειες Της Μη (Εμπρόθεσμης) Καταβολής Δόσης

Οι έννομες συνέπειες για τη μη εμπρόθεσμη καταβολή δόσης είναι, αναμφισβήτητα, συνέπειες αυστηρές (άρθρο 21 §§5 & 6).

Μέσω αυτών και του αναλογικού καταλογισμού των καταβολών, που ανωτέρω εξετάσαμε, επιδιώκεται ο εξαναγκασμός του μετόχου να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του ως προς τις μη αποπληρωθείσες μετοχές.

Επισημαίνεται ότι οι ως άνω σχετικές με τις συνέπειες διατάξεις εφαρμόζονται αναλογικά σε κάθε περίπτωση μη εμπρόθεσμης καταβολής κεφαλαίου. Είτε πρόκειται για εισφορές σε χρήμα είτε σε είδος (άρθρο 20 §9).

Οι συγκεκριμένες έννομες συνέπειες είναι, ειδικότερα, οι ακόλουθες:

Σωματειακού Χαρακτήρα Συνέπειες

(α) Σε κάθε περίπτωση μη εμπρόθεσμης καταβολής, οποιασδήποτε δόσης, το ΔΣ τάσσει στο μέτοχο προθεσμία ενός μήνα,  με την ακόλουθη προειδοποίηση: «…σε περίπτωση παρέλευσης άπρακτης της προθεσμίας αυτής οι μη αποπληρωθείσες μετοχές θα ακυρωθούν και οι τυχόν καταβολές που έλαβαν χώρα παραμένουν στην εταιρεία ως ποινική ρήτρα.».

Η ως άνω προθεσμία είναι ανελαστική και πρέπει να κοινοποιηθεί (μαζί με τη σχετική προειδοποίηση) με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο στους μετόχους που δεν κατέβαλαν την οφειλόμενη δόση. Συστήνεται μάλιστα, για λόγους αποδεικτικούς, η τήρηση έγγραφου τύπου (λ.χ. εξώδικη επιστολή ή, έστω, e-mail). Σημειώνεται πάντως πως η θέση της συγκεκριμένης προθεσμίας δεν είναι δυνατό να παραλειφθεί.

(β) Εφόσον η μηνιαία προθεσμία παρέλθει άπρακτη, η εταιρεία προβαίνει στις ακόλουθες ενέργειες:

(i) Γνωστοποιεί στον μη καταβαλλόντα μέτοχο ότι ακυρώνει τις μετοχές του και παρακρατεί υπέρ αυτής (της εταιρείας) τυχόν καταβληθείσες προκαταβολές ή δόσεις, περιλαμβανομένης και της τυχόν διαφοράς υπέρ το άρτιο. Η ακύρωση, εν προκειμένω, δεν συνιστά μείωση του κεφαλαίου της ΑΕ, αλλά παύση της μετοχικής σχέσης του μη καταβάλλοντα μετόχου με την τελευταία.

(ii) Εκδίδει νέες μετοχές, ίσες σε αριθμό με εκείνες που ακυρώθηκαν και τις προσφέρει στους λοιπούς μετόχους. Αν παραμείνουν αδιάθετες προβαίνει σε ελεύθερη διάθεσή τους. Καθίσταται, επομένως, απαραίτητη η προηγούμενη προσφυγή στο δικαίωμα προτίμησης (:άρθρο 26).

(γ) Περαιτέρω, ο νόμος προβλέπει ότι: «…αν οι μετοχές είναι δεσμευμένες ή αν η διάθεση αποβεί εν όλω ή εν μέρει άκαρπη, η εταιρεία υποχρεούται να προβεί σε μείωση του κεφαλαίου κατά το ποσό της ονομαστικής αξίας των μη εκποιηθεισών μετοχών με την πρώτη γενική συνέλευση που θα συγκληθεί, ακόμη και αν το σχετικό θέμα δεν αναγράφεται στην ημερήσια διάταξη». Η συγκεκριμένη απόφαση της ΓΣ για τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου λαμβάνεται, κατ΄εξαίρεση, με απλή απαρτία και πλειοψηφία.

Ενοχικού Χαρακτήρα Συνέπειες

Έννομη συνέπεια ενοχικού χαρακτήρα (:§6), συνιστά η έντοκη οφειλή της μη εμπροθέσμως καταβληθείσας εισφοράς, με το νόμιμο επιτόκιο, έως την ακύρωση των μετοχών. Περαιτέρω, στο καταστατικό της ΑΕ ή στην απόφαση για την τυχόν αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με μερική καταβολή του είναι δυνατό να προβλέπεται η κατάπτωση περαιτέρω ποινικών ρητρών, στις περιπτώσεις της μη εμπρόθεσμης καταβολής. Ο νόμος, τέλος, δεν αποκλείει τη δυνατότητα έγερσης άλλων, επιπρόσθετων, αξιώσεων της ΑΕ σε βάρος των υπερήμερων μετόχων.

Εναλλακτικές Έννομες Συνέπειες

Πέραν των ως αμέσως ανωτέρω συνεπειών (§§5 και 6), η Αιτιολογική Έκθεση του ν. 4548/2018 επί του άρθρου 21 προβλέπει (και) την ακόλουθη συνέπεια. Τη δυνατότητα, δηλ., προσφυγής στις διατάξεις «…για την απαλλαγή των μετόχων από την υποχρέωση καταβολής καλυφθέντος και μη καταβληθέντος κεφαλαίου μέσω μείωσης ή απόσβεσης του κεφαλαίου» (άρθρα 30 §4, 32 §3).

 

Κανόνα αποτελεί η ολοσχερής καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου, που αναλαμβάνει κάθε μέτοχος να καλύψει. Εξαίρεση συνιστά η, υπό προϋποθέσεις, μερική καταβολή του. Οι σχετικές προϋποθέσεις είναι, δικαιολογημένα, εξαιρετικά αυστηρές. Σκοπούν να προστατεύσουν, προεχόντως, το νομικό πρόσωπο και τους τρίτους που προσβλέπουν στο μετοχικό κεφάλαιο της ΑΕ. Σε περίπτωση παραβίασης των συγκεκριμένων προϋποθέσεων ο υπόχρεος μέτοχος θα απωλέσει τις (μερικώς αποπληρωθείσες) μετοχές του. Η ζημία του όμως δεν περιορίζεται στην απώλεια του συγκεκριμένου (συχνά σημαντικής αξίας) περιουσιακού του στοιχείου. Επεκτείνεται και στο σύνολο των χρημάτων που κατέβαλε για τη (μη ολοσχερή) αποπληρωμή τους. Ενδεχομένως όμως να επικρέμανται, κατά τα προαναφερθέντα, περαιτέρω ποινικές ρήτρες ή/και άλλες αξιώσεις της εταιρείας σε βάρος του υπόχρεου.

Με άλλα λόγια: η δυνατότητα για τη μερική καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου συνιστά σημαντική ευχέρεια για τον μέτοχο στον οποίο παρέχεται, δημιουργεί όμως και σημαντικούς κινδύνους. Ιδιαίτερη, κατά τούτο, προσοχή απαιτείται στις προϋποθέσεις που τίθενται στο καταστατικό καθώς και την απόφαση για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 27 Μαρτίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε τη σπουδαιότητα του μετοχικού κεφαλαίου. Επίσης, τη διαφοροποίησή του από την εταιρική περιουσία της ΑΕ, που υπόκειται σε συνεχείς-αλλεπάλληλες μεταβολές. Το μετοχικό κεφάλαιο, αντίθετα, «…αποτελεί “αμετάβλητη” μαθηματική ποσότητα, που αναγράφεται στο καταστατικό της εταιρείας και το οποίο κατά την ίδρυσή της αντιστοιχεί στο άθροισμα της αξίας των εισφορών» (:Αιτ. Έκθ. ν. ΑΕ-4548/2018). Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι το μετοχικό κεφάλαιο δεν μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να αυξομειωθεί. Θα επικεντρωθούμε στο παρόν στην αύξησή του καθώς και σε, συγκεκριμένα, ενδιαφέροντα (κάποια, ίσως, και κρίσιμα) σημεία της. Κατά τα λοιπά: έπεται συνέχεια!

 

Οι κίνδυνοι

Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου (με εξαίρεση την «ονομαστική»-για την οποία αμέσως στη συνέχεια) αποτελεί μια από τις κυριότερες μορφές χρηματοδότησης της ΑΕ: το «αντίπαλο δέος», θα λέγαμε, της χρηματοδότησης μέσω (τραπεζικού) δανεισμού.

Η χρηματοδότηση της εταιρείας μέσω της αύξησης του μετοχικού της κεφαλαίου παρουσιάζει σειρά πλεονεκτημάτων έναντι του (τραπεζικού) δανεισμού της. Καθώς, όμως, το αντικείμενό μας δεν είναι η χρηματοδότηση της ΑΕ, θα περιοριστούμε στα σημαντικότερα από αυτά.

Συγκεκριμένα: Ανάμεσα στους επενδυτές/χρηματοδότες/μετόχους και την ΑΕ δημιουργείται μετοχική και όχι πιστωτική σχέση. Η ΑΕ δεν υποχρεούται, ως εκ τούτου-και, καταρχήν, δεν επιτρέπεται, να επιστρέψει το κεφάλαιο, στους επενδυτές/μετόχους της. Ούτε όμως οφείλει σε αυτούς τόκο-τουλάχιστον κατά κανόνα. Οι μέτοχοι, αντίθετα, της ΑΕ προσβλέπουν (κατά κανόνα επίσης) στην, υπό προϋποθέσεις, απόληψη μερισμάτων και τη συμμετοχή τους στα κέρδη της-εφόσον υπάρχουν. Περαιτέρω: η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ ενισχύει τη φερεγγυότητα της τελευταίας, σε αντίθεση με την ανάληψη χρέους μέσω δανεισμού.

Δεν πρέπει, όμως, να διαφεύγει της προσοχής μας πως η χρηματοδότηση μέσω αύξησης κεφαλαίου μπορεί να οδηγήσει, εφόσον το επιλέξουν/αποδεχθούν/ανεχθούν οι υφιστάμενοι μέτοχοι, στην είσοδο νέων (μετόχων) στην ΑΕ. Τούτο, ιδίως, συμβαίνει όταν η χρηματοδότηση αναζητείται από ανώνυμο πλήθος χρηματοδοτών/δυνητικών μετόχων μέσω ρυθμιζόμενης αγοράς. Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ είναι δυνατό, κατά συνέπεια, να επιφέρει αλλαγές, κάποιες φορές σημαντικές, στις (μετοχικές) ισορροπίες και τη διοίκηση της εταιρείας.

 

Οι Διακρίσεις Της Αύξησης Μετοχικού Κεφαλαίου

Με τον όρο αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου δεν υπονοείται όμως, πάντοτε, τρόπος χρηματοδότησής της. Ας δούμε γιατί:

Ονομαστική & Πραγματική Αύξηση

Η συγκεκριμένη διάκριση αποτελεί απόρροια της διάκρισης του μετοχικού κεφαλαίου από την εταιρική περιουσία. Ειδικότερα:

Ονομαστική Αύξηση

Η συγκεκριμένη (:ονομαστική) αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου δεν συνιστά αύξηση της εταιρικής περιουσίας της ΑΕ. Πρόκειται, απλά, για λογιστική αναπροσαρμογή του μετοχικού κεφαλαίου. Μια αναπροσαρμογή που θα επιλεγεί από τους μετόχους στη βάση της αποτύπωσης της μεγαλύτερης αξίας, που έχει προσλάβει η εταιρική περιουσία εξαιτίας της ύπαρξης (εμφανών ή αφανών) αποθεματικών.

Στην περίπτωση αυτή, η ΑΕ μπορεί να προβεί στην αύξηση της ονομαστικής αξίας των υφιστάμενων μετοχών της. Εναλλακτικά, όμως, είναι δυνατό να εκδώσει νέες μετοχές και να τις παραχωρήσει, χωρίς αντάλλαγμα, στους υφιστάμενους μετόχους της-κατά τον λόγο της συμμετοχής τους στο μετοχικό κεφάλαιο. Στην περίπτωση αυτή, οι μέτοχοι δεν καταβάλλουν εισφορές. Αντίθετα, «…αποκτούν τις νέες μετοχές αυτομάτως… χωρίς να χρειάζεται προς τούτο οποιαδήποτε δήλωση βουλήσεως. Μάλιστα, η κτήση των νέων μετοχών από τους παλαιούς μετόχους… είναι αναγκαστική με την έννοια ότι δεν επιτρέπεται αποκλίνουσα ρύθμιση με απόφαση της Γ.Σ. ή ρύθμιση τέτοια που η απόκτηση αυτή θα εξαρτάται από την πλήρωση προϋποθέσεων» (ενδ.: 577/2010 ΕφΘεσσ).

Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι πως η απόφαση για ονομαστική αύξηση λαμβάνεται από τη ΓΣ με απλή απαρτία και πλειοψηφία (άρθρο 130 §3).

Πραγματική Αύξηση

Η πραγματική αύξηση συνιστά, ταυτόχρονα, αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ και της εταιρικής της περιουσίας καθώς, μέσω αυτής, εισρέουν νέα περιουσιακά στοιχεία.

Περαιτέρω, η πραγματική αύξηση διακρίνεται σε αύξηση κεφαλαίου: (α) με κεφαλαιοποίηση κερδών και (β) με καταβολή εισφορών. Πραγματική είναι και η υπό αίρεση αύξηση κεφαλαίου (:περιπτώσεις έκδοσης μετατρέψιμου ομολογιακού δανείου-άρθρο 71 και χορήγησης δικαιώματος  προαιρέσεως απόκτησης μετοχών-άρθρο 113). Παραλλαγή της αύξησης με εισφορές συνιστά και η πρακτική των προκαταβολών των μετόχων για μελλοντική αύξηση κεφαλαίου. Περαιτέρω:

(α) Πραγματική αύξηση με κεφαλαιοποίηση κερδών: Πρόκειται για την αύξηση που πραγματοποιείται με κεφαλαιοποίηση (του συνόλου ή μέρους) των καθαρών, προς διανομή, κερδών της ΑΕ. Τα κεφαλαιοποιούμενα είναι ενδεχόμενο να αντιστοιχούν στο ελάχιστο ή/και στο πρόσθετο μέρισμα των μετόχων (άρθρο 161 §3).

Στην περίπτωση αυτή, οι μέτοχοι δεν λαμβάνουν μέρισμα ή, τουλάχιστον, το σύνολό του. Το, σε διαφορετική περίπτωση, διανεμητέο ποσό κεφαλαιοποιείται. Στους δικαιούχους μετόχους διανέμονται μετοχές, κατά το λόγο της συμμετοχής ενός εκάστου στο μετοχικό κεφάλαιο.

Η απόφαση για την συγκεκριμένη αύξηση λαμβάνεται από τη ΓΣ με απλή, επίσης, απαρτία και πλειοψηφία.

(β) Πραγματική αύξηση με καταβολή εισφορών: Πρόκειται για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με καταβολή εισφορών σε χρήμα ή σε είδος.

Στην περίπτωση αυτή, εκδίδονται νέες μετοχές για την κάλυψη της πρόσθετης (αριθμητικής) αξίας του κεφαλαίου ή έως την κάλυψη αυτού. Τις μετοχές αυτές αναλαμβάνουν (:σύμβαση ανάληψης) είτε υφιστάμενοι είτε/και (κατά περίπτωση) νέοι μέτοχοι. Οι μέτοχοι υποχρεούνται, ως εκ τούτου, να καταβάλουν την ονομαστική (ή/και, κατά περίπτωση, την υπέρ το άρτιο) αξία των νέων μετοχών.

Η πραγματική αύξηση με καταβολή εισφορών θα μας απασχολήσει στη συνέχεια.

Τακτική & Έκτακτη Αύξηση

Με κριτήριο το όργανο που αποφασίζει την πραγματική αύξηση με καταβολή εισφορών, η τελευταία διακρίνεται, περαιτέρω, σε τακτική και έκτακτη (άρθρο 23 εδ. α΄).

Τακτική Αύξηση: Είναι η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ, που αποφασίζεται από τη ΓΣ με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία.

Έκτακτη Αύξηση: Είναι η αύξηση εκείνη, η οποία αποφασίζεται είτε από τη ΓΣ με απλή απαρτία και πλειοψηφία είτε από το ΔΣ. Η συγκεκριμένη αύξηση, λόγω του ειδικότερου ενδιαφέροντός της, θα μας απασχολήσει σε επόμενη αρθρογραφία μας.

 

Το Περιεχόμενο Της Απόφασης Αύξησης

Το ελάχιστο περιεχόμενο της απόφασης του, κατά περίπτωση αρμοδίου, οργάνου της ΑΕ για αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου προσδιορίζεται στο νόμο (άρθρο 12 §1, περ. δ΄)˙ είτε πρόκειται για τακτική είτε για έκτακτη αύξηση. Η σχετική απόφαση δημοσιεύεται, πάντοτε, στο Γ.Ε.ΜΗ.

Συγκεκριμένα, σε κάθε περίπτωση αύξησης του κεφαλαίου, η απόφαση του αρμόδιου οργάνου της εταιρείας πρέπει να αναφέρει-τουλάχιστον (άρθρο 25 §1):

(α) Το ποσό της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου. Το αρμόδιο κάθε φορά όργανο προβαίνει, καταρχήν, ελεύθερα στον ορισμό του ποσού της αύξησης. Ωστόσο, στην περίπτωση της έκτακτης αύξησης, ο νομοθέτης θέτει συγκεκριμένους περιορισμούς ως προς τα ανώτατα όρια της αύξησης (άρθρο 24 §1 και 2).

(β) Τον τρόπο κάλυψης της αύξησης (ανάλογα, δηλ., αν πρόκειται να καταβληθούν εισφορές σε χρήμα ή σε είδος). Στην περίπτωση των εισφορών σε είδος, όπως σε προηγούμενη αρθρογραφία μας έχουμε επισημάνει, η σχετική απόφαση πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου (άρθρο 17). 

(γ) Την προθεσμία κάλυψης της αύξησης (βλ. σχετικά προηγούμενη αρθρογραφία).

(δ) Τον αριθμό των μετοχών που θα εκδοθούν.

(ε) Το είδος των μετοχών που θα εκδοθούν: αν πρόκειται, δηλ. για κοινές, προνομιούχες ή εξαγοράσιμες (ονομαστικές όμως, σε κάθε περίπτωση) μετοχές.

(στ) Την ονομαστική αξία των μετοχών. Ο προσδιορισμός της ονομαστικής αξίας πρέπει να εμπίπτει εντός των ορίων που θέτει ο νόμος: η ονομαστική αξία κάθε μετοχής δεν μπορεί να ορισθεί σε ποσό κατώτερο των 0,04€ ούτε ανώτερο των 100€ (άρθρο 35 §1, εδ. α΄).

(ζ) Την τιμή διάθεσης των μετοχών. Ο καθορισμός της τιμής διάθεσης αποβαίνει εξαιρετικά κρίσιμος. Τυχόν χαμηλή τιμή σε σύγκριση με την πραγματική της αξία συνιστά υποχρηματοδότηση της ΑΕ. Επιπλέον, σε περίπτωση εισόδου νέων μετόχων, (μερική τουλάχιστον) απαξίωση των μετοχών των υφισταμένων. Αντίθετα, τυχόν υψηλή τιμή καθιστά δυσχερή τη συμμετοχή στην αύξηση και, κατ’ επέκταση, τη χρηματοδότηση της ΑΕ.

Σε κάθε περίπτωση, η τιμή διάθεσης δεν είναι δυνατό να υπολείπεται της ονομαστικής αξίας της μετοχής. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι «…απαγορεύεται η έκδοση μετοχών σε τιμή κατώτερη του αρτίου» (άρθρο 35 §1).

Η ΓΣ είναι δυνατό, στην περίπτωση της τακτικής αύξησης και μόνον, να εξουσιοδοτήσει το ΔΣ (με την απόφαση της αύξησης), προκειμένου να «…προσδιορίσει την τιμή διάθεσης των νέων μετοχών, ή, επί εκδόσεως προνομιούχων μετοχών με δικαίωμα απόληψης τόκου, το επιτόκιο και τον τρόπο υπολογισμού του». Η εξουσιοδότηση υποβάλλεται σε δημοσιότητα και η διάρκεια ισχύος της δεν είναι δυνατό να υπερβαίνει το ένα έτος (άρθρο 25 §2). Η συγκεκριμένη δυνατότητα παρέχει στο ΔΣ την ευχέρεια εξεύρεσης της καταλληλότερης στιγμής εντός έτους από την απόφαση αύξησης να προσδιορίσει την καλύτερη δυνατή τιμή. Αν, ωστόσο, το ΔΣ δεν αξιοποιήσει τη σχετική δυνατότητα, η αύξηση ματαιώνεται.

 

Η Έγκριση Κατηγορίας ή Κατηγοριών Μετόχων

Συναντάται, συχνά, στις ΑΕ η ύπαρξη περισσότερων κατηγοριών μετόχων (λ.χ. προνομιούχες). Προβλέπεται, για τις περιπτώσεις αυτές, πως η απόφαση της ΓΣ για τακτική ή έκτακτη αύξηση του κεφαλαίου καθώς και η απόφασή της που παρέχει εξουσία στο ΔΣ για έκτακτη αύξηση «…υπόκεινται στην έγκριση της κατηγορίας ή των κατηγοριών των μετόχων, των οποίων τα δικαιώματα θίγονται από τις αποφάσεις αυτές» (άρθρο 25 §3).

Η έγκριση της απόφασης της ΓΣ, που παρέχεται με απόφαση των μετόχων της κατηγορίας που θίγεται, λαμβάνεται σε ιδιαίτερη συνέλευση με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρθρο 25 §3 και 4).

 

Ο Έλεγχος Καταχρηστικότητας

Η απόφαση για την (τακτική ή έκτακτη) αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, υπόκειται σε έλεγχο καταχρηστικότητας. Κατά τη νομολογία, η απόφαση της ΓΣ για αύξηση προσκρούει στη γενική απαγόρευση καταχρήσεως δικαιώματος βάσει του άρθρου 281 ΑΚ όταν συντρέχουν, σωρευτικά, οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

«(α) η εταιρία να μην έχει κάποια ειδικότερη και συγκεκριμένη ανάγκη για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της,

(β) οι μέτοχοι της πλειοψηφίας να γνωρίζουν ότι οι αντίστοιχοι μέτοχοι της μειοψηφίας δεν είναι πράγματι σε θέση να συμμετάσχουν στη σχεδιαζόμενη αύξηση λόγω οικονομικής αδυναμίας και όχι λόγω απλής αντιθέσεώς τους στην αύξηση και

(γ) αποκλειστική επιδίωξη και σκοπός της πλειοψηφίας να επιτύχει διά της αυξήσεως του μετοχικού κεφαλαίου την ενίσχυση της δικής της θέσεως και την αντίστοιχη αποδυνάμωση της θέσεως της μειοψηφίας…» (ενδ.: 265/2011 ΠΠρωτΑθ και 155/1985 ΑΠ, 832/1976 ΑΠ).

Σε περίπτωση καταχρηστικότητας της απόφασης του οργάνου που την έλαβε είναι δυνατή η κατά το νόμο ακύρωσή της (άρθρα 137 επί ΓΣ και 95 επί ΔΣ).

 

Η Δυνατότητα Μερικής Κάλυψης

Η απόφαση για την αύξηση του κεφαλαίου τροποποιεί, όπως επισημάναμε ήδη, το καταστατικό της ΑΕ. Η κάλυψη της αύξησης ακολουθεί τη συγκεκριμένη τροποποίηση. Η κάλυψη, ωστόσο, ενδέχεται να μην είναι πλήρης ή και να μην λάβει καθόλου χώρα. Στην περίπτωση αυτή η αύξηση ματαιώνεται. Είναι δυνατό, πάντως, να «διασωθεί» η αύξηση όταν δεν είναι πλήρης-αρκεί στη σχετική απόφαση να προβλέπεται η συγκεκριμένη δυνατότητα (άρθρο 28).

Εφόσον λάβει χώρα μερική κάλυψη, το ΔΣ καλείται να προσαρμόσει το άρθρο του καταστατικού περί του κεφαλαίου στο ύψος της μερικής κάλυψης. Η απόφαση αυτή του ΔΣ δεν συνιστά τροποποίηση του καταστατικού.

Ο νόμος προβλέπει ότι η ως άνω απόφαση πραγματοποιείται παράλληλα με την πιστοποίηση της καταβολής του κεφαλαίου. Ωστόσο, όπως σε προηγούμενη αρθρογραφία έχουμε επισημάνει, η πιστοποίηση είναι δυνατό να συντελείται και από άλλο πρόσωπο (:ορκωτό ελεγκτή-λογιστή ή ελεγκτική εταιρεία). Γεγονός που, εν προκειμένω, παραβλέπει ο νόμος.

 

Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ, που ανωτέρω μας απασχόλησε, είναι, σε κάθε περίπτωση, παράγοντας υγείας της εταιρείας. Η διενέργειά της, όμως, χρειάζεται, πάντοτε, προσεκτικό σχεδιασμό. Βασικές παράμετροι προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση: οι καταστατικές ρυθμίσεις, η τήρηση των (κατά το νόμο) διαδικαστικών προϋποθέσεων αλλά και οι σχετικές «στρατηγικές» επιλογές. Όλα τούτα είναι ικανά να βοηθήσουν είτε (αμιγώς) προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της εταιρείας είτε/και προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της πλειοψηφίας, τη συρρίκνωση της μειοψηφίας ή, κατά περίπτωση, την προστασία της τελευταίας. Η οπτική θα παραλλάσσει ανάλογα με το σχεδιασμό και συμφέροντα εκείνου που έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει αποφάσεις αλλά κι εκείνου που αισθάνεται «πληττόμενος».

Οι πρόνοιες, πάντως, του νόμου είναι σημαντικές αλλά και, σε σημαντικό βαθμό, ικανές για την προάσπιση των, επιμέρους, συμφερόντων.

Ιδίως της εταιρείας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 20 Μαρτίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.