Ετικέτα: Μετοχές και μέτοχοι ΑΕ

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε η διάθεση μετοχών (με ή χωρίς αντάλλαγμα) σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, στελέχη και εργαζομένους της. Επίσης σ’ εκείνους που παρέχουν υπηρεσίες τους σε αυτή. Ασχοληθήκαμε επίσης, με το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους (:άρ. 113 ν. 4548/2018). Συγκεκριμένα, με τους δικαιούχους και τα αρμόδια όργανα για την έκδοσή του.  Επίσης με το περιεχόμενο της σχετικής απόφασης καθώς και το δικαίωμα προαίρεσης των δικαιούχων. Εδώ θα μας απασχολήσει η δωρεάν διάθεση μετοχών στο πλαίσιο σχετικού προγράμματος (:άρ. 114). Ισχύουν, κατά βάση, όσα στην ανωτέρω αρθρογραφία μας αναλυτικά έχουμε επισημάνει. Κρίνεται όμως σκόπιμη, για την ενότητα του όλου θέματος, μια σύντομη επισκόπηση των επιμέρους ενοτήτων, με ιδιαίτερη έμφαση και επισημάνσεις σε ό,τι διαφορετικά ρυθμίζεται  στη δωρεάν διάθεση μετοχών και την τελευταία αφορά.

 

Σκοπός, ωφέλη και κίνδυνοι

Επικεντρωθήκαμε, ήδη, στους επιδιωκόμενους σκοπούς, οφέλη και κινδύνους από την διάθεση μετοχών από μέρους της ΑΕ στο πλαίσιο σχετικού προγράμματος. Να σημειώσουμε πως (και) η δωρεάν διάθεση μετοχών στους δικαιούχους συνιστά -ιδίως αυτή- εξαιρετικά ελκυστικό εργαλείο (ενεργούς) παραμονής τους στους κόλπους της ΑΕ. Συνιστά, όμως, και εργαλείο επίτευξης στόχων αλλά και σημαντικό κίνητρο ποιοτικότερης απόδοσης. Για την διαχείριση των όχι αμελητέων κινδύνων από μια τέτοια διάθεση μετοχών καταγράψαμε, επίσης, πως η εν λόγω διάθεση θα πρέπει να συνδέεται με την επίτευξη συγκεκριμένων, ρεαλιστικών, στόχων από μέρους των δικαιούχων. Ειδικά για τις μη εισηγμένες ΑΕ επιβεβαιώσαμε, επίσης, πως (και) η δωρεάν διάθεση μετοχών θα πρέπει να αφορά μετοχές που έχουν καταστεί δεσμευμένες. Περιεχόμενο της δέσμευσης θα μπορούσε να αποτελέσει ό,τι για την κάθε μια επιχείρηση προκύπτει ως αναγκαίο (ενδ.: υποχρέωση διακράτησης για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αδυναμία πώλησης σε ανταγωνιστές, δικαίωμα προτίμησης συγκεκριμένων μετόχων, έγκριση από ΔΣ ή ΓΣ κ.ο.κ.).

 

Δικαιούχοι Δωρεάν Διάθεσης  Μετοχών

Δικαιούχοι απόκτησης μετοχών στο πλαίσιο ενός τέτοιου προγράμματος είναι δυνατό να είναι (άρ. 114 §1), και στην προκειμένη περίπτωση, τα μέλη του ΔΣ και το προσωπικό της ΑΕ (εργαζόμενοι και διευθύνοντες υπάλληλοι) που προβαίνει σε διάθεση μετοχών. Επίσης, φυσικά πρόσωπα που φέρουν τις αντίστοιχες ιδιότητες σε τυχόν συνδεδεμένα με την εν λόγω ΑΕ νομικά πρόσωπα. Επίσης, πρόσωπα που παρέχουν τις υπηρεσίες τους στην ΑΕ (που διαθέτει τις μετοχές της) σε σταθερή (και όχι αποσπασματική) βάση. Λ.χ. δικηγόροι, λογιστές, προμηθευτές, διανομείς.

 

Αρμόδιο Εταιρικό Όργανο

Η αρμοδιότητα για τη λήψη απόφασης θέσπισης προγράμματος διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης ανήκει, κατά νόμο, στην (καταστατική) ΓΣ (άρ. 114 §1). Η σχετική απόφαση θα ληφθεί, και εδώ, με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία.  Όταν όμως ένα τέτοιο πρόγραμμα έχει συμπεριληφθεί στην απόφαση της ΓΣ που εγκρίνει την Πολιτική Αποδοχών εισηγμένης ΑΕ, αυτοτελής απόφαση δεν απαιτείται.

Το ΔΣ της εταιρείας δεν είναι δυνατό να εμπλακεί στην όλη διαδικασία λαμβάνοντας, κατ’ εξουσιοδότηση της ΓΣ, τις αμέσως προηγούμενες αποφάσεις. Οι εκτελεστικής φύσεως ενέργειες (ενδεικτικά, η παράδοση των μετοχών) παραμένουν, εντούτοις, στην αρμοδιότητα του ΔΣ.  Οι ενέργειες, επίσης, υλοποίησης του προγράμματος διάθεσης ανήκουν, κατά τον νόμο, στο ΔΣ. Το ΔΣ επίσης είναι δυνατό, να εξουσιοδοτηθεί από τη ΓΣ, όχι να λάβει την κεντρική  (περί δωρεάν διανομής) απόφαση, αλλά προκειμένου να καθορίσει, απλώς, μέρος του περιεχομένου της-ενδ. δικαιούχοι ή κατηγορίες τους (άρ. 114 §2, εδ. γ΄). 

 

Υποχρεωτικό (Ελάχιστο) Περιεχόμενο Απόφασης

Κύρια, σαφώς, ειδοποιό διαφορά μεταξύ των υπό εξέταση συστημάτων διάθεσης μετοχών (δωρεάν ή έναντι ανταλλάγματος) αποτελεί η πρόβλεψη ανταλλάγματος για την κτήση των μετοχών. Η δωρεάν διάθεση λαμβάνει χώρα, άλλωστε, συνήθως, εφάπαξ (δεδομένου ότι δεν εντάσσεται σε κάποιο πρόγραμμα και δεν υφίσταται υποχρέωση περί προηγούμενης άσκησης δικαιώματος προαίρεσης).

Το ελάχιστο, υποχρεωτικό, περιεχόμενο της απόφασης της ΓΣ, όσον αφορά την δωρεάν διάθεση μετοχών, προβλέπεται στον νόμο (άρ. 114 §2, εδ. α΄ & β΄). Συγκεκριμένα:

(α) Η προέλευση (και κατηγορία) των προς διάθεση μετοχών.

Εφόσον πρόκειται για διάθεση ίδιων μετοχών της ΑΕ εφαρμόζονται -συμπληρωματικά- όσα ειδικά προβλέπει ο νόμος για τις ίδιες μετοχές. Εάν, όμως, το πρόγραμμα αφορά σε μετοχές, οι οποίες πρόκειται να εκδοθούν ύστερα από αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ εφαρμόζονται οι αντίστοιχες διατάξεις. Στην τελευταία, αυτή περίπτωση, οι μετοχές που διατίθενται είναι δυνατό να προκύπτουν από κεφαλαιοποίηση μη διανεμηθέντων κερδών ή διανεμητών (ήτοι, προαιρετικών) αποθεματικών (σε αντίθεση με τα, εκ του νόμου, υποχρεωτικά όπως, λ.χ. το τακτικό αποθεματικό του άρ. 158). Εναλλακτικά, από την κεφαλαιοποίηση της υπέρ το άρτιο διαφοράς (άρ. 114 §2). Σε κάθε μια, πάντως, από τις περιπτώσεις αυτές πρέπει να υπάρχει σχετική απόφαση της ΓΣ (διακριτή ή/και ενσωματωμένη στην απόφαση της διάθεσης). Δεν αποκλείεται, πάντως, η λήψη της να προηγείται κατά χρόνο της διάθεσης των μετοχών. Επιπλέον, παρά την άστοχη αναφορά του νομοθέτη στο άρθρο 27 §2 in fine, σε αυτές τις περιπτώσεις δεν νοείται άσκηση δικαιώματος προτίμησης από τους μετόχους (ούτε, κατ’ επέκταση, αποκλεισμός του).

Σημειώνεται πως, εφόσον αποφασιστεί η διάθεση προνομιούχων μετοχών, θα πρέπει να έχει ληφθεί, προηγουμένως, η σχετική έγκριση από τους μετόχους τυχόν υπάρχουσας ειδικής κατηγορίας.

(β) Ο ανώτατος αριθμός των προς διάθεση μετοχών.

H συνολική ονομαστική αξία των προς διάθεση δωρεάν μετοχών δεν μπορεί να υπερβαίνει, συνολικά, το ένα 1/10 του καταβεβλημένου (κατά τον χρόνο λήψης της απόφασης) μετοχικού κεφαλαίου. Για την εξεύρεση της μέγιστης ονομαστικής αξίας των μετοχών που είναι δυνατό δωρεάν να διατεθούν, αφαιρούμε από το ποσοστό του προηγούμενου εδαφίου την ονομαστική αξία των δικαιωμάτων προαίρεσης που τυχόν εκκρεμούν για την έναντι ανταλλάγματος διάθεση μετοχών (κατ’ αρ. 113).

(γ) Οι δικαιούχοι (ή οι κατηγορίες των δικαιούχων).

Είναι αναγκαίο να καθορίζονται οι δικαιούχους συμμετοχής (ατομικά ή κατηγορίες αυτών). Εφόσον το πρόγραμμα απευθύνεται σε εργαζόμενους, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η αρχή της ίσης μεταχείρισης καθώς και η αρχή της απαγόρευσης διακρίσεων.

(δ) Η διάρκεια του προγράμματος.

Ο νόμος, μολονότι αξιώνει ως αναγκαίο τον προσδιορισμό της διάρκειας του προγράμματος δεν προβλέπει ελάχιστη ή μέγιστη. Εφόσον οι προς διάθεση μετοχές είναι ίδιες της ΑΕ, ισχύουν οι ειδικότερες, γι’ αυτές, προβλέψεις και χρονικά όρια του νόμου.

(ε) Οι όροι διάθεσης των μετοχών και λοιποί (συναφείς) όροι διάθεσης.

Είναι δυνατό να τίθεται ως προϋπόθεση η αποδοτικότητα  των δικαιούχων. Επίσης η διατήρηση της ιδιότητας τους μέχρι την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης. Ή, ακόμη, η υποχρέωση διακράτησης των μετοχών για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα.

 

Δυνητικό Περιεχόμενο Απόφασης

Για το δυνητικό περιεχόμενο της απόφασης της ΓΣ, που αφορά την δωρεάν διάθεση μετοχών, ο νόμος (άρ. 114 §2, εδ. γ΄) μας δίνει ένα ενδεικτικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, στην εν λόγω απόφαση είναι δυνατό να συμπεριληφθεί:  (α) η ανάθεση στο ΔΣ του καθορισμού των δικαιούχων ή κατηγοριών τους. (β) η τυχόν υποχρέωση διακράτησης των δωρεάν διανεμόμενων μετοχών για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα καθώς και (γ) οποιοσδήποτε άλλος όρος του προγράμματος διάθεσης μετοχών.

 

Η δωρεάν διάθεση μετοχών στους δικαιούχους στο πλαίσιο σχετικού προγράμματος που θα υιοθετήσει η ΑΕ συνιστά, σύμφωνα και με όσα ανωτέρω αναφέρθηκαν, εξαιρετικά ελκυστικό εργαλείο: εργαλείο επίτευξης των στόχων εκείνης, απόδοσης των δικαιούχων, διατήρησης της μεταξύ των εκείνων και της ΑΕ συνεργασίας. Το προσδοκώμενο για τους δικαιούχους όφελος θα προκύψει κατά τον χρόνο της από μέρους τους πώλησης των εν λόγω μετοχών. Εξαιρετικά χρήσιμο, ως εκ τούτου για την ΑΕ-άν όχι αναγκαίο, είναι να τεθούν περιορισμοί στη δυνατότητα μεταβίβασής τους. Οι περιορισμοί αυτοί ευκταίο -και ασφαλέστερο- να περιβληθούν τον τύπο των δεσμευμένων μετοχών και, κατά το περιεχόμενό τους, να εξυπηρετούν το εταιρικό συμφέρον και (προφανώς) το συμφέρον των μετόχων πλειοψηφίας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 3 Σεπτεμβρίου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε η διάθεση μετοχών (με ή χωρίς αντάλλαγμα) σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, στελέχη και εργαζομένους της. Επίσης σ’ εκείνους που παρέχουν υπηρεσίες τους σε αυτή. Εν συνεχεία, ασχοληθήκαμε, με το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους (:άρ. 113 ν. 4548/2018). Συγκεκριμένα, με τους δικαιούχους και τα αρμόδια όργανα για την έκδοσή του.  Επίσης με το περιεχόμενο της σχετικής απόφασης. Εδώ θα μας απασχολήσει το δικαίωμα προαίρεσης των δικαιούχων.

 

Τα ενδεχόμενα και το σχετικό δικαίωμα των δικαιούχων

Στο πλαίσιο προγράμματος της ΑΕ για την διάθεση μετοχών της δύο είναι τα ενδεχόμενα: είτε να προβλέπεται η καταβολή ανταλλάγματος από μέρους των δικαιούχων είτε να γίνεται δωρεάν η προς εκείνους διάθεσή τους. Στην πρώτη περίπτωση (της έναντι ανταλλάγματος κτήση τους) διαθέτουν οι δικαιούχοι δικαίωμα προαίρεσης. Συγκεκριμένα, την εξουσία (γιατί περί αυτής πρόκειται) να δημιουργήσουν, μονομερώς (χωρίς, δηλαδή, οποιαδήποτε σύμπραξη της ΑΕ, αλλά με δήλωση προς εκείνη), τη δημιουργία μίας νέας συμβατικής σχέσης: την απόκτηση, δηλ. μετοχών της. Γι’ αυτό, άλλωστε, το δικαίωμα προαίρεσης χαρακτηρίζεται ως δικαίωμα διαπλαστικού χαρακτήρα. Το δικαίωμα προαίρεσης είναι δυνατό, επομένως, να ασκηθεί ή να μην ασκηθεί. Λογική θα είχε, πάντως, η μη άσκησή του σε περίπτωση που επρόκειτο για διάθεση μετοχών της ΑΕ, έναντι ανταλλάγματος μη επωφελούς για τον αποκτώντα.

 

Η αιτία και βάση ίδρυσης του συγκεκριμένου δικαιώματος

Η αιτία και βάση ίδρυσης του συγκεκριμένου δικαιώματος (καθώς και το ειδικότερο περιεχόμενο και όροι άσκησής του) αναζητείται στο συμβατικά διαμορφωμένο κείμενο του «συμφώνου προαίρεσης». Το σύμφωνο εκείνο που (θεωρείται πως) έχει συναφθεί ανάμεσα  στους δικαιούχους και την υπόχρεη-διανέμουσα ΑΕ. Η άσκηση του συγκεκριμένου δικαιώματος επιφέρει άμεσες συνέπειες (:κτήση, κατά κύριο λόγο, μετοχών της ΑΕ από μέρους του δικαιούχου). Ακριβώς για το λόγο αυτό θα πρέπει να εμπεριέχεται στο εν λόγω σύμφωνο με τρόπο οριστό (αν όχι ορισμένο) το περιεχόμενο της μελλοντικής να συναφθεί–κύριας σύμβασης για την πρωτότυπη ή παράγωγη κτήση μετοχών.

 

Το πλεονέκτημα και όφελος των δικαιούχων

Στον, μελλοντικό, χρόνο σύναψης της κύριας σύμβασης κτήσης των μετοχών από μέρους των δικαιούχων εντοπίζεται το σημαντικότερο πλεονέκτημα που αποκτούν οι δικαιούχοι του δικαιώματος προαίρεσης. Και τούτο, διότι διαθέτουν την ευχέρεια στάθμισης των συγκυριών και επιλογής της άσκησης (ή μη) καθώς και, σε καταφατική περίπτωση, τον ακριβή -επωφελέστερο για κείνους- χρόνο άσκησης του δικαιώματος αυτού. Τους δικαιούχους, άλλωστε, ενδιαφέρει-κατά κύριο λόγο, η διαφορά της τιμής της προς εκείνους διάθεσης των μετοχών τους σε σχέση με την αγοραία αξία τους κατά τον ίδιο χρόνο.

 

Οι αιρέσεις και προϋποθέσεις για την απόκτηση μετοχών

Η απόκτηση από τον δικαιούχο νεοκδιδόμενων μετοχών της ΑΕ (που θα προέλθουν, δηλ. από αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου) προϋποθέτει, επίσης, περιέλευση της σχετικής δήλωσής του προς την ΑΕ. Η κατάρτιση όμως της κύριας σύμβασης-ανάληψης των μετοχών της ΑΕ τελεί, σε περίπτωση κτήσης μετοχών, που θα προέλθουν από αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, υπό διπλή αναβλητική αίρεση: Η πρώτη αφορά τη λήψη απόφασης αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου από το αρμόδιο εταιρικό όργανο. Η δεύτερη την από μέρους του δικαιούχου καταβολή του ποσού που έχει οριστεί για το σκοπό αυτό.

 

Το αμεταβίβαστο του δικαιώματος προαίρεσης˙ αποζημιωτική ευθύνη της ΑΕ

Το δικαίωμα προαίρεσης απόκτησης μετοχών είναι, από τη φύση του, προσωποπαγές και, ως εκ τούτου, αμεταβίβαστο πριν την άσκησή του. Αφότου, όμως, ο δικαιούχος καταστεί μέτοχος δεν εμποδίζεται, κατ’ αρχάς, να μεταβιβάσει τις μετοχές που απέκτησε με την προσδοκία απόληψης υπερτιμήματος. Το δικαίωμα, όμως, της περαιτέρω μεταβίβασής τους προϋποθέτει ανυπαρξία όρου στο σχετικό πρόγραμμα για την υποχρεωτική διακράτησή τους για συγκεκριμένο χρόνο. Προϋποθέτει, επίσης, την ανυπαρξία συναφών καταστατικών δεσμεύσεων (:δεσμευμένες μετοχές).

Θα πρέπει, τέλος, να σημειωθεί πως δεν αποκλείεται, θεωρητικά τουλάχιστον, γέννεση αποζημιωτικής ευθύνης, κατά τις γενικές διατάξεις του ΑΚ, εις βάρος της ΑΕ. Μια τέτοια ευθύνη θα εγεννάτο υπέρ των δικαιούχων προσώπων σε περίπτωση που εξαιτίας υπαίτιας ενέργειας (πράξης ή παράλειψης) των διαχειριστών/εκπροσώπων της ΑΕ καταστεί αδύνατη ή ατελέσφορη η άσκηση του ως άνω δικαιώματός τους.

 

Εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια των δικαιούχων να αποκτήσουν τις μετοχές που δωρεάν, ή έναντι ανταλλάγματος, τους προσφέρει η ΑΕ στο πλαίσιο προγράμματος διάθεσης μετοχών. Όταν οι εν λόγω μετοχές διατίθενται έναντι ανταλλάγματος, θα κληθούν να σταθμίσουν οι δικαιούχοι το σχετικό όφελος στη βάση του ποσού που θα κληθούν να καταβάλλουν σε σχέση με την αγοραία αξία των μετοχών τους. Η στάθμιση αυτή καταλήγει στην άσκηση (ή μη) από τους δικαιούχους σχετικού δικαιώματος προαιρέσεως που ο νόμος τους αναγνωρίζει. Το όφελος τους προϋποθέτει δυνατότητα άμεσης ή, σε μεταγενέστερο χρόνο, πώλησης των μετοχών τους. Τούτο θα παραπέμπει στις σχετικές προβλέψεις του προγράμματος διάθεσης των μετοχών. Επίσης, ειδικά για τις ΑΕ με μη εισηγμένες σε οργανωμένη αγορά μετοχές, στις σχετικές καταστατικές τους προβλέψεις. Το σημαντικότερο πάντως δεν είναι, σε κάθε περίπτωση, το νομικό σκέλος και οι σχετικές ρυθμίσεις. Αυτό που, σε κάθε περίπτωση, υπερέχει είναι οι επιχειρηματικές επιλογές και επίτευξη των επιδιώξεων της ΑΕ μέσω της έκδοσης του εν λόγω προγράμματος. Και όσον αφορά, ειδικότερα, την δωρεάν διάθεση μετοχών: σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 27 Αυγούστου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε η διάθεση μετοχών (με ή χωρίς αντάλλαγμα) σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, στελέχη και εργαζομένους της. Επίσης σ’ εκείνους που παρέχουν υπηρεσίες τους σε αυτή. Μας απασχόλησε, επίσης, το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους (:άρ. 113 ν. 4548/2018). Συγκεκριμένα, με τους δικαιούχους και τα αρμόδια όργανα για την έκδοσή του. Ποιο όμως μπορεί/οφείλει να είναι το περιεχόμενο μια τέτοιας απόφασης διάθεση μετοχών;

 

Υποχρεωτικό και Δυνητικό Περιεχόμενο

Το περιεχόμενο της απόφασης (της ΓΣ ή του ΔΣ) για την διάθεση μετοχών στο πλαίσιο προγράμματος ρυθμίζεται στο νόμο (άρ. 113 §2). Μια τέτοια απόφαση έχει ένα, κατ’ ελάχιστον, υποχρεωτικό περιεχόμενο, μπορεί όμως να έχει, επιπρόσθετα, και ένα δυνητικό, όμοιο.

 

Υποχρεωτικό (Ελάχιστο) Περιεχόμενο Απόφασης

Σύμφωνα με τον νόμο (άρ. 113 §2, εδ. β΄ και γ΄), ελάχιστο περιεχόμενο της απόφασης για τη διάθεση μετοχών αποτελούν:

(α) Η προέλευση (και κατηγορία) των προς διάθεση μετοχών

Ο προσδιορισμός της προέλευσης των μετοχών που πρόκειται να διατεθούν κρίνεται αναγκαίος (και) προκειμένου να καθίσταται σαφές το νομικό πλαίσιο που θα τίθεται σε  (συμπληρωματική) εφαρμογή σε κάθε μια περίπτωση.

Συγκεκριμένα, εάν το πρόγραμμα αφορά σε διάθεση ίδιων μετοχών (που κατέχει, ήδη, ή πρόκειται να αποκτήσει η ΑΕ), εφαρμόζονται -συμπληρωματικά- όσα ειδικά προβλέπει ο νόμος για τις ίδιες μετοχές (:άρ. 113 §2, εδ. β΄σε συνδυασμό με άρ. 49 και 50 ν. 4548/2018 περί ιδίων μετοχών). Στην περίπτωση αυτή πρόκεται για παράγωγη κτήση μετοχών από τους δικαιούχους.

Εάν, όμως, το πρόγραμμα αφορά σε μετοχές, οι οποίες πρόκειται να εκδοθούν ύστερα από αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ τότε θα εφαρμόζονται -συμπληρωματικά- οι αντίστοιχες προβλέψεις του νόμου (άρ. 23 επ.). Ενδεικτικά, η απόφαση θα περιλαμβάνει (μεταξύ άλλων) την ονομαστική αξία των μετοχών και την προθεσμία καταβολής του κεφαλαίου. Στην περίπτωση, πάντως, αυτή θα πρόκειται για πρωτότυπη κτήση, από μέρους των δικαιούχων.

Στο ανωτέρω πλαίσιο της συμπληρωματικής εφαρμογής διατάξεων του νόμου, επισημαίνεται πως σημαντικός είναι και ο προσδιορισμός της κατηγορίας των μετοχών που πρόκειται να διατεθούν. Και τούτο, παρά το γεγονός ότι ο νόμος δεν επιβάλλει, ως αναγκαίο, τον σχετικό προσδιορισμό. Η σχετική παράλειψη ορθά υποστηρίζεται ότι συνιστά ακούσια παραδρομή.

Στο ίδιο, ακριβώς, πλαίσιο, εφόσον αποφασιστεί η διάθεση προνομιούχων μετοχών, θα πρέπει να έχει ληφθεί, προηγουμένως, η σχετική έγκριση από τους μετόχους τυχόν υπάρχουσας ειδικής κατηγορίας.

(β) Ο ανώτατος αριθμός των προς διάθεση μετοχών

Το αρμόδιο εταιρικό όργανο (:ΓΣ ή ΔΣ) καλείται να προσδιορίσει, επίσης, τον ανώτατο αριθμό των προς διάθεση μετοχών. Ανεξάρτητα, πάντως, από την προέλευσή τους, η συνολική ονομαστική αξία των μετοχών που θα διατεθούν δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει, συνολικά, το ένα 1/10 του καταβεβλημένου (κατά τον χρόνο λήψης της απόφασης) μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 113 §2, εδ. α΄).

(γ) Η τιμή διάθεσης

Η τιμή διάθεσης των εν λόγω μετοχών αποτελεί αναγκαίο στοιχείο της απόφασης του εκάστοτε αρμόδιου εταιρικού οργάνου-στην διακριτική ευχέρεια του οποίου, μάλιστα, επαφίεται. Το εν λόγω όργανο θα αποφασίσει, εναλλακτικά, είτε την τιμή διάθεσης είτε τη μέθοδο προσδιορισμού της. Όπως προκύπτει, πάντως, από το γράμμα του νόμου, δεν είναι αναγκαία η πρόβλεψη συγκεκριμένης τιμής. Είναι δυνατός ο προσδιορισμός εύρους τιμών (:κατώτατη και ανώτατη)  διάθεσης. Στην περίπτωση αυτή είτε η απόφαση της ΓΣ θα προβλέπει την τιμή διάθεσης, μέθοδο προσδιορισμού ή εύρος τιμών είτε το ΔΣ θα εξουσιοδοτηθεί για τον προσδιορισμό τους.

Ο προσδιορισμός, πάντως, των προαναφερθέντων τιμών δεν θα πρέπει να εξέρχεται των ορίων του νόμου. Εάν, λ.χ., πρόκειται για διάθεση νεοεκδιδόμενων μετοχών ύστερα από αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, η ελάχιστη τιμή των μετοχών δεν είναι δυνατό να υπολείπεται της ονομαστικής τους τιμής (άρ. 113 §2, με ρητή παραπομπή στο άρ. 35 §2).

Επιπλέον περιορισμούς θέτει και η φύση του δικαιώματος προαίρεσης. Ειδικότερα, δεδομένου ότι με την άσκησή του (ή ακριβέστερα, την περιέλευση της σχετικής δήλωσης του δικαιούχου στην ΑΕ) καταρτίζεται, αυτόματα, η σκοπούμενη σύμβαση ανάληψης (ή πώλησης, επί ίδιων) μετοχών, θα πρέπει η τιμή τους να είναι ορισμένη ή, κατ’ ελάχιστον, οριστή. Σαφώς, αρκεί -όπως ήδη διαπιστώσαμε- η πρόβλεψη στην απόφαση του εταιρικού οργάνου της μεθόδου προσδιορισμού της τιμής διάθεσης (λ.χ., επί εισηγμένων μετοχών, ως μέσος όρος (ή ποσοστού της) της αγοραίας τιμής σε συγκεκριμένη περίοδο αναφοράς). Η πρόβλεψη, ωστόσο, μεγάλων περιθωρίων διακύμανσης, ενδέχεται να αναιρεί εν τέλει, όπως ορθά υποστηρίζεται, το οριστό του περιεχομένου του δικαιώματος.

Δεδομένου, πάντως, του σκοπού του συγκεκριμένου, υπό εξέταση, θεσμού, ευκταίο είναι η διαμόρφωση της τιμής διάθεσης των μετοχών να καθιστά την απόκτησή τους ελκυστική για τους δυνητικούς δικαιούχους. Όσο η τιμή αυτή προσεγγίζει την εσωτερική, αγοραία (ή, κατά περίπτωση, χρηματιστηριακή) αξία της μετοχής, τόσο λιγότερο ελκυστικό θα καθίσταται το πρόγραμμα διάθεσης.

(δ) Οι δικαιούχοι (ή οι κατηγορίες των δικαιούχων)

Το αρμόδιο όργανο οφείλει, περαιτέρω, να καθορίζει τους δικαιούχους συμμετοχής στο πρόγραμμα διάθεσης μετοχών (είτε ατομικά είτε τις κατηγορίες τους).

Εφόσον το πρόγραμμα στοχεύει (και) στην παροχή κινήτρων σε πρόσωπα που συνδέονται με εργασιακή σχέση με την ΑΕ, το εταιρικό όργανο που αποφασίζει υποχρεούται να λάβει υπόψη κατά τον εν λόγω καθορισμό (και τους όρους συμμετοχής στο πρόγραμμα) τις αρχές που  διαπνέουν το Εργατικό Δίκαιο. Εν προκειμένω: την αρχή της ίσης μεταχείρισης (η οποία καταλαμβάνει και τις παροχές σε είδος, όπως οι μετοχές, ως αντάλλαγμα για την παροχή εργασίας). Επίσης, την απαγόρευση των διακρίσεων.

(ε) Η διάρκεια του προγράμματος

Μολονότι η διάρκεια του προγράμματος πρέπει να περιλαμβάνεται στην σχετική απόφαση του αρμόδιου οργάνου, ο νόμος δεν προβλέπει, καταρχήν, ελάχιστη ή μέγιστη διάρκεια. Συνήθως η διάρκεια κυμαίνεται, σε πρακτικό επίπεδο, μεταξύ τριών και πέντε ετών. Σε περίπτωση, όμως, που οι υπό διάθεση μετοχές είναι ίδιες της ΑΕ, ισχύουν οι ειδικότερες, γι’ αυτές, προβλέψεις και χρονικά όρια του νόμου (άρ. 49).

Η θέση σε ισχύ της απόφασης του εταιρικού οργάνου για τη θέσπιση του προγράμματος και η σύναψη των συμφώνων προαίρεσης με τους δικαιούχους τους σηματοδοτούν και την έναρξή του.

Η διάρκεια του προγράμματος απαρτίζεται, κατά κανόνα, από δύο, επιμέρους, περιόδους.

Η πρώτη αφορά την «περίοδο ωρίμανσης» (:«vesting period») μετά την πάροδο της οποίας οι δικαιούχοι έχουν δικαίωμα να ασκήσουν τα δικαιώματά τους. Η πρόβλεψη αυτής λειτουργεί, συχνά, σαν τρόπος ελέγχου και αξιολόγησης από την ΑΕ της αποδοτικότητας των δικαιούχων. Μάλιστα, η επιτυχής έκβαση του εν λόγω ελέγχου δεν αποκλείεται να έχει τεθεί ως αίρεση για την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης.

Η δεύτερη αφορά την «περίοδο άσκησης» (:«exercise date»). Εντός αυτής είναι που ο εκάστοτε δικαιούχος θα έχει τη δυνατότητα να ασκήσει (ή μη) το δικαίωμά του.

(στ) Οι όροι διάθεσης των μετοχών και λοιποί (συναφείς) όροι διάθεσης

Για λόγους εταιρικού συμφέροντος, στην απόφαση για διάθεση μετοχών δεν αποκλείεται να τίθενται επιπρόσθετοι όροι από το αρμόδιο όργανο. Η πλήρωσή τους, μάλιστα, είναι ενδεχόμενο (και, κατά την άποψή μας, επιβεβλημένο) να συνιστά προϋπόθεση για την απόκτηση των μετοχών.

Εκτός από την αποδοτικότητα, στην οποία ήδη αναφερθήκαμε, είναι ενδεχόμενο στο πρόγραμμα να προβλέπεται ως προϋπόθεση η διατήρηση της ιδιότητας του δικαιούχου (λ.χ. μέλος του ΔΣ, διευθυντικό στέλεχος, εργαζομένου κ.ο.κ) μέχρι την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης. Ή, ακόμη, η υποχρέωση διακράτησης των μετοχών για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα από την απόκτησή τους.

Πιθανό, επίσης, να τάσσεται συγκεκριμένη προθεσμία σ’ εκείνον που αποκτά για την καταβολή στην ΑΕ του ανταλλάγματος για την απόκτηση των μετοχών.

 

Δυνητικό Περιεχόμενο Απόφασης

Εκτός από όσα ανωτέρω αναφέρονται ως υποχρεωτικά (αλλά και δυνητικά) στοιχεία του περιεχομένου της απόφασης διάθεσης, στο δυνητικό της περιεχόμενο είναι δυνατό να συμπεριληφθεί (άρ. 113 §2, εδ. δ΄):

(α) Η ανάθεση στο ΔΣ του καθορισμού των δικαιούχων ή κατηγοριών τους. Στην πράξη, το ΔΣ εξειδικεύει απλώς τις ήδη διαμορφωθείσες από τη ΓΣ κατηγορίες, έχοντας λάβει υπόψη του κριτήρια επιλεξιμότητας (όπως η επιτυχής και αποτελεσματική παροχή των υπηρεσιών τους κ.α.).

(β) Ο τρόπος άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης. Λ.χ. το περιεχόμενο και ο τύπος της δήλωσης του δικαιούχου προς την ΑΕ για την άσκηση του δικαιώματός του.

(γ) Οποιοσδήποτε άλλος όρος του προγράμματος διάθεσης μετοχών. Λ.χ. η πρόβλεψη στους όρους διάθεσης των μετοχών επιφύλαξης της εταιρείας αναφορικά με τον έκτακτο και οικειοθελή χαρακτήρα του σχετικού προγράμματος. Ο σχετικός όρος αποκτά σημασία στο πλαίσιο του Εργατικού Δικαίου. Συγκεκριμένα, όταν δικαιούχοι καθίστανται εργαζόμενοι, ο όρος αυτός αποτρέπει την ίδρυση δέσμευσης της ΑΕ για εκ νέου θέσπιση του προγράμματος στο μέλλον, οπότε και σε περίπτωση παράλειψης να συντελείται μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας του δικαιούχου εργαζομένου.

 

Επαρκώς μας κατευθύνει ο νόμος αναφορικά με το υποχρεωτικό περιεχόμενο της απόφασης του αρμοδίου οργάνου της ΑΕ για τους όρους του προγράμματος διάθεσης μετοχών. Ασφαλώς θα πρέπει σ’ αυτό (:το υποχρεωτικό περιεχόμενο) να εστιάσουμε την προσοχή μας- προκειμένου, αυτονοήτως, να αποφύγουμε ακυρότητες και προβλήματα. Οι πρόσθετοι όμως (δυνητικοί) όροι-εκτός, δηλ., όσων ο νόμος αξιώνει, δεν είναι λιγότερο σημαντικοί για την ΑΕ. Μέσω αυτών, ιδίως, θα διασφαλίσουμε την επιτυχία του, την επίτευξη των στόχων και ικανοποίηση των επιχειρηματικών αναγκών και επιδιώξεων της ΑΕ. Από την πλευρά, πάντως, των δικαιούχων αυτοί έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν (ή μη) το σχετικό δικαίωμα (:δικαίωμα προαίρεσης) για την έναντι ανταλλάγματος απόκτηση των μετοχών της ΑΕ, στο πλαίσιο του προγράμματος διάθεσης-εκτός κι αν πρόκειται για δωρεάν διάθεση. Περί αυτών, πάντως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 20 Αυγούστου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Μας απασχόλησε, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, η διάθεση μετοχών (με ή χωρίς αντάλλαγμα) σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, στελέχη και εργαζομένους της. Επίσης σ’ εκείνους που παρέχουν υπηρεσίες τους σε αυτή. Θα μας απασχολήσει, εδώ, το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους (:άρ. 113 ν. 4548/2018). Οι δικαιούχοι, ειδικότερα, και τα αρμόδια όργανα για την έκδοσή του.

 

Δικαιούχοι Απόκτησης Μετοχών

Η ΑΕ (ακριβέστερα η ΓΣ ή, υπό προϋποθέσεις, το ΔΣ της) είναι δυνατό να θεσπίσει πρόγραμμα διάθεσης μετοχών, με τη μορφή χορήγησης δικαιώματος προαίρεσης (option) προς τον σκοπό απόκτησης μετοχών της (άρ. 113 §1 ν. 4548/2018).

Δικαιούχοι απόκτησης μετοχών στο πλαίσιο ενός τέτοιου προγράμματος είναι δυνατό να είναι τα μέλη του ΔΣ και το προσωπικό της ΑΕ που προβαίνει σε διάθεση μετοχών. Επίσης, φυσικά πρόσωπα που φέρουν τις αντίστοιχες ιδιότητες σε τυχόν συνδεδεμένα με την εν λόγω ΑΕ νομικά πρόσωπα (βλ. άρ. 32 ν. 4308/2014).

Στην έννοια του «προσωπικού» εντάσσονται τα φυσικά πρόσωπα που απασχολούνται στην ΑΕ με σχέση εξαρτημένης εργασίας (σύμφωνα με τις θεωρίες περί εξάρτησης  που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο του Εργατικού Δικαίου). Στην έννοια του «προσωπικού» εμπίπτουν, επίσης, και οι διευθύνοντες υπάλληλοι [παρά το γεγονός ότι κατέχουν «…θέσιν εποπτείας ή διευθύνσεως, ή θέσιν εμπιστοσύνης» (: άρ. 2 περ. α΄ της Διεθνούς Συμβάσεως της Διεθνούς Διασκέψεως της Ουασινγκτώνος, που κυρώθηκε με το άρ. πρώτο του ν. 2269/1920) και παρά την υψηλού βαθμού ανεξαρτησία τους και τις σημαντικά ανώτερες αποδοχές τους σε σχέση με το λοιπό προσωπικό].

Δικαίωμα απόκτησης μετοχών δεν αναγνωρίζεται, αντίθετα (κατά την ορθότερη άποψη-και παρά την έλλειψη σχετικής νομοθετικής πρόβλεψης), σε πρόσωπα που απασχολούνται στην εταιρεία σε προσωρινή, απλώς, βάση (λ.χ. σε περίπτωση εργαζομένου που απασχολείται στην ΑΕ στο πλαίσιο σύμβασης δανεισμού). Η συγκεκριμένη παραδοχή μοιάζει, μάλιστα, εύλογη καθώς τυχόν διάθεση μετοχών στους εργαζομένους αυτής της κατηγορίας δεν είναι δυνατό να ανταποκρίνεται στη δικαιολογητική βάση και τους σκοπούς του θεσμού: Την δημιουργία, δηλ. κινήτρων για την βελτιστοποίηση της απόδοσής τους και την εδραίωση ισχυρών δεσμών με την ΑΕ.

Εκτός από τα ανωτέρω πρόσωπα, το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών -όπως ίσχυε και βάσει της προϋφιστάμενης διάταξης (:άρ. 13 §13 ν. 2190/1920)- είναι δυνατό να απευθύνεται, επιπρόσθετα, και σε όποιον παρέχει τις υπηρεσίες του στην ΑΕ (που διαθέτει τις μετοχές της) σε σταθερή (και όχι αποσπασματική) βάση (:άρ. 113 §1 in fine). Μεταξύ των δικαιούχων είναι δυνατό να συμπεριληφθούν πρόσωπα που συνδέονται με την εταιρεία με σχέσεις ανεξαρτήτων υπηρεσιών, έμμισθης εντολής έργου κ.ο.κ. Στους δικαιούχους, πάντως, δεν είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν όσοι παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε σταθερή βάση σε συνδεδεμένες με την ΑΕ εταιρείες.

Στην κατηγορία των δικαιούχων που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε σταθερή βάση είναι δυνατό να ενταχθούν, επομένως, τακτικοί συνεργάτες της εταιρείας  των οποίων η παροχή υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από επαναληπτικότητα. Ως τέτοιοι θα ήταν δυνατό να είναι νομικοί/δικηγόροι, λογιστές, προμηθευτές, διανομείς κ.ο.κ. Δεν αρκεί, αυτονόητα, η όποια αποσπασματική και τυχαία συνεργασία. Ακριβώς λόγω της πολύτιμης (συνήθως) συνεισφοράς των ως άνω προσώπων στην εταιρική ανάπτυξη, είναι εύλογο η ΑΕ να επιθυμεί όχι μόνο την ανταμοιβή τους, αλλά και τη σύσφιξη και διατήρηση των μεταξύ αυτής και εκείνων δεσμών.

 

Αρμόδιο Εταιρικό Όργανο

Αρμοδιότητα ΓΣ

Η αρμοδιότητα για τη λήψη απόφασης θέσπισης προγράμματος διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης ανήκει, κατά νόμο, στην (καταστατική) ΓΣ. Περίληψη της σχετικής απόφασης της ΓΣ δημοσιεύεται στη μερίδα της εταιρείας στο Γ.Ε.ΜΗ (άρ. 113 §1 εδ. α΄).

Η σπουδαιότητα της συγκεκριμένης απόφασης καθιστά κατανοητή την απαίτηση του νόμου για αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία όσον αφορά τη λήψη της (άρ. 113 § 1 εδ. α’ -όπως αντίστοιχα, απαιτείται και στην (τακτική) αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου). Μέσω της  απόφασης αυτής, εξάλλου, μεταβάλλεται η μετοχική σύνθεση της ΑΕ και διατίθενται μετοχές σε τρίτα πρόσωπα. Μια τέτοια μεταβολή δεν μπορεί παρά να προϋποθέτει ευρεία αποδοχή από μέρους των μετόχων.

Αξιοσημείωτο είναι πως στους μετόχους της ΑΕ δεν χορηγείται δικαίωμα προτίμησης σε περίπτωση αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου με σκοπό τη διάθεση των μετοχών που θα προκύψουν στους δικαιούχους ενός τέτοιου προγράμματος (άρ. 113 §3 in fine). Εξάλλου, θέμα ενδεχόμενου αποκλεισμού του δικαιώματος προτίμησης των παλαιών μετόχων δεν τίθεται όταν η διανομή μετοχών απευθύνεται στο προσωπικό της ΑΕ (:άρ. 27 §2 in fine). Και περαιτέρω: αφού δεν υφίσταται, εξ αρχής, δικαίωμα προτίμησης, δεν είναι δυνατό να τεθεί επιγενομένως (παρά την διατύπωση του νόμου) ζήτημα αποκλεισμού του.

Να σημειωθεί, τέλος, πως ανάγκη για την έγκριση προγράμματος διάθεσης μετοχών με απόφαση της ΓΣ δεν υφίσταται εάν αυτό έχει ήδη συμπεριληφθεί στην απόφαση της ΓΣ που εγκρίνει την Πολιτική Αποδοχών (βλ. Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 113 §5).

Αρμοδιότητα ΔΣ

Από τη διαδικασία θέσπισης προγράμματος διάθεσης μετοχών ο νομοθέτης δεν απέκλεισε την εμπλοκή του ΔΣ. Ειδικότερα, το ΔΣ της εταιρείας είναι δυνατό:

(α) Να αποκτήσει, κατ’ εξαίρεση, το ίδιο  το ΔΣ την αρμοδιότητα λήψης της σχετικής απόφασης, ύστερα από σχετική εξουσιοδότηση της ΓΣ, η οποία λαμβάνεται, επίσης, με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρ. 113 §4).

Στόχος της συγκεκριμένης ρύθμισης είναι, αφενός, η ελάφρυνση του έργου της ΓΣ και αφετέρου η κατάστρωση ενός, κατά το δυνατόν, ελκυστικού (κατά τις επικρατούσες συνθήκες της αγοράς) προγράμματος. Η εξουσιοδότηση της ΓΣ ακολουθεί, ειδικότερα, το αντίστοιχο πρότυπο που ισχύει και στην, κατ’ εξουσιοδότηση, αρμοδιότητα του ΔΣ για έκτακτη αύξηση (άρ. 24) του εταιρικού κεφαλαίου. Ιδίως δε σχετικά με την, κατ’ ανώτατο όριο, πενταετή διάρκειά της. Οι προαναφερθείσες εξουσιοδοτήσεις του ΔΣ (:για θέσπιση προγράμματος διάθεσης μετοχών και έκτακτη αύξηση) δεν επηρεάζουν η μία την άλλη-παρά το γεγονός ότι είναι, δυνητικά, συντρέχουσες (άρ. 113 §4 εδ. β΄). Και, περαιτέρω: η συνδρομή (ή μη) των προϋποθέσεων  που ισχύουν, από τον νόμο, στη μία περίπτωση (λ.χ. οι ποσοτικοί περιορισμοί του άρ. 24) ουδόλως επηρεάζουν την πλήρωση (ή μη) εκείνων που εφαρμόζονται στην άλλη.

Παρόλο που σύμφωνα με το άρθρο 113 §4 εδ. γ΄ η απόφαση του ΔΣ «…λαμβάνεται με τους όρους που ισχύουν για την ΓΣ», απαιτείται συνήθης-μόνον, και όχι αυξημένη, απαρτία και (απόλυτη) πλειοψηφία των παρόντων και αντιπροσωπευομένων μελών του (:άρ. 92 §§1 και 2). Νομοθετική πρόβλεψη, εξάλλου, αυξημένων ποσοστών ως προς αποφάσεις του ΔΣ δεν υφίσταται.

(β) Να συμμετέχει, εν μέρει, στον καθορισμό του ελάχιστου περιεχομένου του προγράμματος, ύστερα από σχετική εξουσιοδότηση της ΓΣ (άρ. 113 §2 εδ. γ΄).

Η αποφασιστική αρμοδιότητα για τη διάθεση μετοχών δεν εκφεύγει, επομένως-εν προκειμένω, της ΓΣ. Στο ΔΣ είναι δυνατό, λ.χ., να ανατεθεί (και) ο προσδιορισμός των δικαιούχων.

(γ) Να λαμβάνει εκτελεστικής φύσεως αποφάσεις και να προβαίνει σε ενέργειες υλοποίησης του προγράμματος διάθεσης.

Η συγκεκριμένη αρμοδιότητα του ΔΣ δεν προϋποθέτει εξουσιοδότηση της ΓΣ. Προβλέπεται, αντίθετα, από τον νόμο.

Στο πλαίσιο αυτό, στις εξουσίες του ΔΣ ανήκει, μεταξύ άλλων, η έκδοση των πιστοποιητικών δικαιωμάτων απόκτησης μετοχών στους δικαιούχους του προγράμματος που άσκησαν το δικαίωμα προαίρεσης (άρ. 113 §3 εδ. α΄). Η φύση των εν λόγω πιστοποιητικών είναι, αποκλειστικά, αποδεικτική. Τούτο συνεπάγεται ότι ενσωματώνει, απλώς, την αξίωση του δικαιούχου επί των προς απόκτηση μετοχών.

Η έκδοση των συγκεκριμένων πιστοποιητικών δεν συνεπάγεται και την, αυτοδίκαιη, γέννηση της μετοχικής σχέσης. Τούτη εξαρτάται από την πλήρωση των προϋποθέσεων που έχουν τεθεί  στην εκάστοτε περίπτωση. Στο πλαίσιο αυτό, η έκδοση και παράδοση από το ΔΣ των προβλεπομένων από το πρόγραμμα μετοχών στους δικαιούχους τους καθώς και η κτήση, κατά συνέπεια, της ιδιότητας του μετόχου λαμβάνει χώρα, καταρχήν, με τη σύναψη της σύμβασης ανάληψης (νεοεκδιδόμενων) μετοχών ή πώλησης (των ήδη υπαρχουσών) ίδιων μετοχών της εταιρείας. Οι μετοχές που έχουν ήδη εκδοθεί παραδίδονται στους δικαιούχους τους ανά ημερολογιακό τρίμηνο-κατ’ ανώτατο όριο (άρ. 113 §3 εδ. α΄).

Σε περίπτωση που διατίθενται μετοχές που θα προκύψουν ύστερα από αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, το ΔΣ είναι υπεύθυνο για την πιστοποίηση της καταβολής του ποσού της αύξησης. Επίσης για την τροποποίηση του σχετικού άρθρου του καταστατικού της εταιρείας (άρ. 113 §3 εδ. α΄ και γ΄). Οι εν λόγω ενέργειες λαμβάνουν χώρα σε τακτική βάση- ανά ημερολογιακό τρίμηνο (κατά παρέκκλιση από τα οριζόμενα στο άρ. 20). Υπόκεινται, επίσης, στις συναφείς διατυπώσεις δημοσιότητας.

 

Δικαιούχοι προγράμματος διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους είναι, κατά κύριο λόγο, εργαζόμενοι, στελέχη και μέλη του ΔΣ της ΑΕ. Μπορεί όμως να είναι και στενοί συνεργάτες, σε τακτική βάση, της εταιρείας. Αρμόδιο όργανο για την έκδοση ενός τέτοιου προγράμματος είναι η ΓΣ-υπό προϋποθέσεις και το ΔΣ. Οι αποφάσεις τους όμως χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. (Κι όχι μόνον σε ουσιαστικό αλλά) και σε νομικό επίπεδο. Αντίστοιχα, σοβαρά, θέματα ανακύπτουν στην περίπτωση δωρεάν διάθεσης μετοχών. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 13 Αυγούστου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Η διάθεση μετοχών (με ή χωρίς αντάλλαγμα) σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, στελέχη και εργαζομένους της αποτελεί σύγχρονο και εναλλακτικό τρόπο (πρόσθετης-σε είδος) ανταμοιβής τους για τις υπηρεσίες τους. Ο θεσμός δεν είναι νέος. Η διάδοση και ανάπτυξή του, ωστόσο, στον ελληνικό εταιρικό κόσμο οφείλεται –θα έλεγε κανείς- στην (σχετικά πρόσφατη) κωδικοποίηση των (υπαρχουσών μεν διάσπαρτων όμως) συναφών ρυθμίσεων με τον νόμο για τις ΑΕ (άρ. 113 – 114 ν. 4548/2018). Τα οφέλη σημαντικά. Και οι κίνδυνοι, αντίστοιχα, όχι ήσσονος σημασίας.

 

Ιστορική Αναδρομή – Ισχύον Νομοθετικό Πλαίσιο

Ο θεσμός της διάθεσης μετοχών σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, σ’ εκείνους, γενικά, που ασκούν διοίκηση καθώς και στους εργαζομένους της εισήχθη στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Έκτοτε, όμως, γνώρισε πολλαπλές νομοθετικές παρεμβάσεις. Το βασικό πλέγμα διατάξεων θεσπίστηκε, κατ’ εξουσιοδότηση του αρ. 25 §2 ν. 1682/1987, με το π.δ. 30/1988. Το τελευταίο περιείχε ρυθμίσεις τόσο αναφορικά με τη δωρεάν παραχώρηση μετοχών τους εργαζομένους («stock awards»), όσο και τη χορήγηση δικαιωμάτων προαίρεσης απόκτησης μετοχών έναντι ανταλλάγματος («stock options») –(βλ. σχετικά, Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 114).

Ωστόσο, οι ρυθμίσεις του εν λόγω π.δ. για τα stock options (ορθά υποστηρίζεται πως) καταργήθηκαν σιωπηρά λόγω της ιδιαίτερης και λεπτομερούς ρύθμισης των δικαιωμάτων προαίρεσης από την (προϊσχύσασα, πλέον) παρ. 9 άρ. 13 του κ.ν. 2190/1920. Αντίθετα, μέχρι και τη θέση σε εφαρμογή του ν. 4548/2018, παρέμειναν σε ισχύ οι διατάξεις του ως άνω π.δ., οι οποίες σχετίζονταν με την απόκτηση και μετέπειτα διάθεση από την ΑΕ ίδιων μετοχών καθώς και την έκδοση και διάθεση μετοχών από κεφαλαιοποίηση κερδών (βλ. σχετικά, Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 114).

Σήμερα, η δυνατότητα θέσπισης «προγράμματος διάθεσης μετοχών στα μέλη του ΔΣ και το προσωπικό της εταιρείας με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option)» κατοχυρώνεται στον νόμο για τις ΑΕ (άρ. 113 ν. 4548/2018). Σύμφωνα με την Αιτ. Έκθεση του ν. 4548/2018 επί του συγκεκριμένου άρθρου, με την εν λόγω διάταξη επαναλαμβάνονται οι (ευέλικτες) προβλέψεις των παραγράφων 13 και 14 του άρθρου 13 κ.ν. 2190/1920 (όπως αυτές εισήχθησαν δυνάμει του άρθρου 19 ν. 3604/2007 και αντικατέστησαν την -ανωτέρω αναφερθείσα- παρ. 9 άρ. 13).

Ως προς το ρυθμιστικό πλαίσιο της δυνατότητας δωρεάν παραχώρησης μετοχών (εκτός, δηλαδή, προγράμματος), τούτο εξακολουθούσε να προσδιορίζεται, όπως και ανωτέρω ειπώθηκε, ακόμη και μετά τη θέση σε εφαρμογή της παρ. 9 άρ. 13 του κ.ν. 2190/1920, από το ως άνω π.δ. Οι συναφείς του ρυθμίσεις έπαψαν, ωστόσο, να ισχύουν, το πρώτον, με την εισαγωγή της ισχύουσας (σήμερα) διάταξης του άρ. 114, ν. 4548/2018.

Σύμφωνα με τον νόμο (:άρ. 114 §4 εδ. α΄4548/2018), επιτρέπεται η ΑΕ να αποφασίσει συνδυασμό των ως άνω εναλλακτικών συστημάτων διάθεσης μετοχών. Η συγκεκριμένη λύση εξυπηρετεί, θα έλεγε κανείς, ιδιαίτερα την (εκουσίως μη ρυθμιζόμενη-λόγω της πολυπλοκότητας που θα δημιουργούσε) περίπτωση διάθεσης μετοχών από την εταιρεία, όχι χωρίς αντάλλαγμα, αλλά, απλώς, σε χαμηλότερη τιμή της ονομαστικής τους αξίας (βλ. σχετικά, Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 114).

 

Η Συστηματική Ένταξη Των Ισχυουσών Ρυθμίσεων

Τις ως άνω διακριτές διατάξεις περί διάθεσης μετοχών ο σύγχρονος νομοθέτης αποφάσισε να τις εντάξει, στο πλαίσιο του ν. 4548/2018, στην ενότητα περί αμοιβών των μελών ΔΣ.

Υπό το προϊσχύσαν καθεστώς, οι αντίστοιχες διατάξεις συνιστούσαν μέρος της διάταξης περί αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου. Η συστηματική ένταξη των, αυτοτελών πλέον, ρυθμίσεων περί διάθεσης μετοχών στην ενότητα περί αμοιβών των μελών ΔΣ καθίσταται ορθότερη υπό την ακόλουθη θέση: η διάθεση μετοχών δεν προϋποθέτει αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Είναι δυνατό, αντίθετα, να λάβει χώρα μέσω ήδη υφιστάμενων, ίδιων μετοχών.

Ωστόσο, η ως άνω συστηματική ένταξη δεν ανταποκρίνεται στο εξής: Τυχόν μετοχές (υφιστάμενες ή νεοεκδοθείσες) δύναται να διατίθενται σε πρόσωπα που δεν συνιστούν μέλη του ΔΣ της ΑΕ, αλλά εμπίπτουν στο προσωπικό της.

Σαφώς, η ως άνω συστηματική ένταξη γεννά το ζήτημα της εφαρμογής ή μη των λοιπών διατάξεων περί αμοιβών σε μέλη του ΔΣ (και εν γένει, στους διοικούντες την ΑΕ) στην περίπτωση της διάθεσης μετοχών. Εύλογα (υποστηρίζεται ότι) οι διατάξεις περί διάθεσης μετοχών είναι ειδικότερες και -καταρχήν- υπερισχύουν.

Δεδομένων των ως άνω, δέον να επισημανθεί ότι στο πλαίσιο των άρ. 113 και 114 η έννοια των «προκαταβολών» αμοιβών δεν απαντάται. Και τούτο διότι, (όπως θα διαπιστώσουμε σε επόμενη αρθρογραφία μας), τα χρονικά σημεία άσκησης των δικαιωμάτων προαίρεσης (στην περίπτωση «προγράμματος διάθεσης» του άρ. 113) ή απόκτησης των δωρεάν μετοχών (του άρ. 114) είναι προκαθορισμένα.

Επιπλέον, λόγω των αυξημένων-από τον νόμο, εξασφαλίσεων που διέπουν τη διάθεση μετοχών, δεν φαίνεται να καταλείπεται περιθώριο δικαστηριακής επέμβασης, με σκοπό τη μείωση της αμοιβής μέλους ΔΣ σύμφωνα με όσα ο νόμος προβλέπει (:άρ. 109 §5 ν. 4548/2018). Μία τέτοια απόφαση, θα αντιπαρατίθετο με τετελεσμένα αλλά και, μάλλον, μη αναστρέψιμα γεγονότα. Σε πρακτικό επίπεδο: θα απαιτούσε, στην πράξη, δυσανάλογες και μάλλον ανεφάρμοστες αποκαταστατικές ενέργειες (:επιστροφή των μετοχών που διατέθηκαν και, κατ’ αποτέλεσμα, περαιτέρω διατάραξη της μετοχικής σύνθεσης της ΑΕ).

Καταφάσκεται, όμως, η δυνατότητα εφαρμογής των διατάξεων που αφορούν στην πολιτική αποδοχών (άρ. 111) και την έκθεση αποδοχών (άρ. 112). Ως προς τις εισηγμένες εταιρείες, μάλιστα, υφίσταται, από τον νόμο, υποχρέωση ένταξης σε αυτές (πολιτική-έκθεση αποδοχών) των δικαιωμάτων συμμετοχής σε πρόγραμμα διάθεσης μετοχών ή/και κτήσης δωρεάν μετοχών σ’ εκείνους που ασκούν τη διοίκηση της ΑΕ (άρ. 109 §1 και άρ. 110 §1). Ως προς τις λοιπές ΑΕ αντίστοιχη υποχρέωση είναι δυνατό να γεννηθεί στη βάση καταστατικής πρόβλεψης (άρ. 110 §1 εδ. γ΄).

Είναι ενδεχόμενο η διάθεση μετοχών σε μέλος ΔΣ να λάβει χώρα στη βάση -όχι της οργανικής, αλλά- της τυχόν, ειδικής σχέσης που τον συνδέει με την ΑΕ (λ.χ. εργασίας). Ορθότερη κρίνεται στην περίπτωση αυτή η τήρηση -παράλληλα με τις διατάξεις για τη διάθεση μετοχών και- των ειδικών ρυθμίσεων που αφορούν συναλλαγές με συνδεδεμένα μέρη (:αρ. 99-101 ν. 4548/2018).

 

Δικαιολογητική Βάση & Σκοπός Ρυθμίσεων

Η διανομή μετοχών σε εργαζομένους, μέλη του ΔΣ ή/και στα πρόσωπα, γενικά, που παρέχουν υπηρεσίες προς την ΑΕ συνιστά διαφορετική (:διακριτή) μέθοδο αποζημίωσης και ανταμοιβής τους. Πρόκειται, κατά κανόνα, για ελκυστικό εργαλείο (ενεργούς) παραμονής των δικαιούχων στους κόλπους της εταιρείας. Συνιστά, όμως, και εργαλείο επίτευξης στόχων αλλά και σημαντικό κίνητρο ποιοτικότερης απόδοσης. Στο πλαίσιο όμως αυτό, δεν αποκλείεται να παρασυρθούν οι δικαιούχοι σε λήψη και εκτέλεση δυνητικά επωφελών επιχειρηματικών αποφάσεων, με σκοπό (και) την επίτευξη στόχων αλλά και τη αποκόμιση (και) άλλων-νέων μετοχών. Τέτοιες αποφάσεις ενέχουν, όμως, σημαντικούς επιχειρηματικούς κινδύνους-για τους οποίους στη συνέχεια του παρόντος.

Οι δικαιούχοι των μετοχών προσδοκούν (βάσιμα άλλωστε) την εδραίωση της σχέση τους με την ΑΕ (και) σε διαφορετικά/πρόσθετα θεμέλια-ύστερα από την από μέρους τους απόκτηση μετοχών της ΑΕ αλλά και την εδραίωση της ιδιότητας του «μετόχου-(συν)ιδιοκτήτη». Η σύγκρουση των συμφερόντων που εντοπίζεται ανάμεσα σ’ εκείνους που ασκούν τη διοίκηση της ΑΕ και την ίδια την ΑΕ (και τους μετόχους της) αμβλύνεται. Ειδικά ως προς τους εργαζομένους, η παραδοσιακή σχέση εξάρτησης μεταξύ αυτών και της εργοδότριας ΑΕ παύει να είναι ο μοναδικός δεσμός.

 

Πρόσθετο «εισόδημα» δικαιούχων και καταβολή του

Βασική στόχευση του ανωτέρω θεσμού (πέραν της δημιουργίας κινήτρων για τους δικαιούχους-προς όφελος της ΑΕ), δεν είναι η προσαύξηση της περιουσίας των τελευταίων. Αντίθετα, η δημιουργία εναλλακτικού (και συμπληρωματικού) εισοδήματος για τους δικαιούχους. Η καταβολή, μάλιστα, αυτού του είδους της αμοιβής από την ΑΕ -δεδομένου ότι δεν συνιστά μισθό ή κάποιου είδους αντάλλαγμα ή αποζημίωση- είναι ιδιαίτερα συμφέρουσα. Και τούτο γιατί δεν εντάσσεται στις πάγιες επιβαρύνσεις της αλλά εντοπίζεται στον χρόνο διάθεσης των δωρεάν μετοχών ή στη χορήγηση μερισμάτων στους μετόχους.

Από την άλλη πλευρά, οι δικαιούχοι της κατά τα άνω διανομής μετοχών προσβλέπουν (δευτερευόντως) στη σχετική «επένδυση» και στις προσόδους της (ενδ.: μερίσματα). Προσβλέπουν, όμως-σε κάθε περίπτωση, στη δυνατότητα ρευστοποίησης (και εν τέλει ρευστοποίηση) για την αποκόμιση του όποιου οικονομικού οφέλους. Στους μελλοντικούς αγοραστές των μετοχών-επενδυτές εναπόκειται η καταβολή του. Από εκείνους αναμένεται η από μέρους των δικαιούχων είσπραξη της διαφοράς που θα προκύψει μεταξύ του προνομιακού (ή ανύπαρκτου) τιμήματος κτήσης των μετοχών και του τιμήματος της μελλοντικής πώλησής τους.

Οι διατιθέμενες μετοχές είναι ενδεχόμενο να διαπραγματεύονται σε οργανωμένη αγορά. Το τίμημα που θα καταβληθεί στους ιδιοκτήτες των εν λόγω μετοχών εξαρτάται από την αγοραία-χρηματιστηριακή τους αξία. Βάσει (και) αυτής θα επιλέξουν τον χρόνο άσκησης του δικαιώματος πώλησής τους-όταν το επιδιωκόμενο όφελος κρίνουν ότι τους ικανοποιεί.

 

Οι (όχι αμελητέοι) κίνδυνοι για την ΑΕ και τους μετόχους της…

Η κατά τα άνω προνομιακή διάθεση μετοχών (κατ’ άρ. 113 & 114 ν. 4548/2018) είναι δυνατό να έχει σημαντικά (βραχυπρόθεσμα, ιδίως) οφέλη. Μεταξύ αυτών αξίζει να εστιάσει κάποιος στην ώθηση (κάποιες φορές σημαντική) της κερδοφορίας της ΑΕ. Επίσης στις υψηλές αποδόσεις για τους δικαιούχους. Είναι όμως πιθανό, μεσομακροπρόθεσμα, μια τέτοια προνομιακή διάθεση μετοχών να αποβεί βλαπτική για τα εταιρικά συμφέροντα. Ενδεχομένως, μάλιστα, και να προκαλέσει οικονομική ζημία στην εταιρεία και στους υφιστάμενους μετόχους. Ιδίως, όταν η εν λόγω διάθεση γίνεται κατά τρόπο αλόγιστο ή/και χωρίς επαρκείς διασφαλίσεις για την εταιρεία και τους μετόχους.

Για την άμβλυνση των συναφών κινδύνων, ευκταίο η απόφαση για διάθεση μετοχών να στηρίζεται σε ρεαλιστικές οικονομικές προοπτικές. Αντίστοιχα ρεαλιστικοί θα πρέπει να είναι και οι (ενδεχομένως) τιθέμενοι στόχοι. Επίσης να παρακολουθούνται στενά τα οικονομικά αποτελέσματα της εταιρείας αλλά και οι επιχειρηματικές αποφάσεις που λαμβάνουν οι δικαιούχοι. Να παρακολουθείται στενά και αξιολογείται, αδιάλειπτα, η απόδοση των τελευταίων.

 

…ειδικά για τις μη εισηγμένες ΑΕ

Όσον αφορά, πάντως, στις ΑΕ των οποίων οι μετοχές δεν αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οργανωμένη αγορά ελλοχεύουν ιδιαίτεροι κίνδυνοι από την (μελλοντική) ρευστοποίηση των μετοχών που αποτέλεσαν το αντικείμενο διάθεσης από μέρους της εν λόγω ΑΕ. Τα μέλη του ΔΣ ή οι εργαζόμενοι που τις απέκτησαν θα προσδοκούν να αποκομίσουν όφελος από τη ρευστοποίησή τους. Ακριβώς αυτό, όμως, είναι και το περισσότερο ευαίσθητο και επικίνδυνο σημείο: Δυνητικοί αγοραστές τους μπορούν να είναι επενδυτές, μέτοχοι της ίδιας της ΑΕ-ακόμα και ανταγωνιστές της. Δεν θα πρέπει, εξάλλου, να ξεχνάμε πως οι δικαιούχοι-αποδέκτες της διάθεσης των μετοχών είναι άνθρωποι˙ επομένως: δεκτικοί θανάτου, δικαιοπρακτικής ανικανότητας αλλά και μεταβολών ως προς αισθήματα και δεσμεύσεις τους απέναντι στην εταιρεία και τους ιδιοκτήτες της.

Κρίνεται, κατά τούτο, απολύτως αναγκαίο τυχόν κίνητρα υπέρ μελών ΔΣ ή εργαζομένων της ΑΕ για την απόκτηση μετοχών της να αφορούν δεσμευμένες και όχι ελεύθερα μεταβιβάσιμες μετοχές-εφόσον πρόκειται για εταιρείες με μετοχές εισηγμένες σε οργανωμένη αγορά.

 

Η δωρεάν (ή έναντι μειωμένου ανταλλάγματος) διάθεση μετοχών της ΑΕ σε μέλη του ΔΣ, της διοίκησης, στελέχη ή εργαζομένους της, μπορεί να καταστεί εργαλείο πολύτιμο για την ώθηση της κερδοφορίας και περαιτέρω ανάπτυξη της εταιρείας. Είναι, σε κάθε περίπτωση, εργαλείο ελκυστικό για τους αποδέκτες των μετοχών. Είναι όμως δεδομένο πως, ειδικά για τις ΑΕ των οποίων οι μετοχές δεν αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οργανωμένη αγορά οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν δεν είναι διόλου αμελητέοι. Και, σε κάθε περίπτωση, επιβεβλημένο να αντιμετωπισθούν. Περί της διαδικασίας, πάντως, και προϋποθέσεων διάθεσης των εν λόγω μετοχών, επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 8 Αυγούστου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Μεταξύ των τίτλων που είναι δυνατό να εκδώσει η ΑΕ περιλαμβάνονται και οι τίτλοι κτήσης μετοχών (:warrants). Τα warrants, συνιστούν ένα σύγχρονο χρηματοπιστωτικό μέσο με διαρκώς αυξανόμενη διεθνή καθιέρωση. Εμφανίστηκαν στη ζωή της χώρας μας, στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών τα έτη 2012/2013 και εντεύθεν. Προσελκύστηκαν, τότε (και με το δέλεαρ των warrants) επενδυτές να συμμετάσχουν στις αυξήσεις του κεφαλαίου τους: μέσω της παροχής, δηλ., του δικαιώματος μεταγενέστερης κτήσης μετοχών τους-σε προνομιακή, κατά τα φαινόμενα, τιμή. Νομοθετικό έρεισμα, ωστόσο, απέκτησαν μεταγενέστερα-το έτος 2018, με την ένταξη των σχετικών προβλέψεων στο νόμο για τις ΑΕ. Η ιστορία τους αλλά και η διεθνής πρακτική τούτο, τουλάχιστον, αποδεικνύουν: τα warrants λειτουργούν προς την κατεύθυνση της προσέλκυσης επενδυτών και επενδυτικών κεφαλαίων στην ΑΕ˙ υψηλό, κατά τούτο, το ενδιαφέρον τους.

 

Έννοια-Περιεχόμενο

Τα warrants ανήκουν στην κατηγορία τίτλων, έγχαρτων ή άυλων, που ενσωματώνουν ή αναπαριστούν το (διαπλαστικό) δικαίωμα του δικαιούχου τους (:option) για απόκτηση, με μόνη τη δική του δήλωση, άλλων αξιογράφων-λ.χ. μετοχών, έναντι προσυμφωνημένου τιμήματος.

Τα warrants προϋποθέτουν τη σύναψη συμφώνου προαίρεσης. Πρόκειται για τη συμφωνία μεταξύ του δικαιούχου του (διαπλαστικού) δικαιώματος και του αντισυμβαλλομένου του, η οποία περιγράφει τους όρους ίδρυσης, άσκησης και απόσβεσης του δικαιώματος αυτού.

Αναλόγως του αντισυμβαλλομένου του δικαιούχου, οι τίτλοι κτήσης διακρίνονται σε:

(α) καλυμμένους (:covered warrants), όταν εκδότης του δικαιώματος είναι τρίτο πρόσωπο,

(β) εταιρικούς (:stock warrants), όταν εκδότης του δικαιώματος είναι η ΑΕ (άρ. 56 ν. 4548/18): μέσω αυτών παρέχεται η εξουσία μονομερούς επέμβασης και τροποποίησης της κεφαλαιακής σύνθεσης της ΑΕ.

Οι τίτλοι κτήσης μετοχών είναι δυνατό να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε ρυθμιζόμενη αγορά ή ΠΜΔ (άρ. 56 §1 εδ. β΄). Αναγνωρίζεται, επομένως, η (υπό προϋποθέσεις) δυνατότητα παράλληλης διαπραγμάτευσης warrants και μετοχών στο χρηματιστήριο.

 

Σκοπός Έκδοσης

Λέγεται (χαριτολογώντας εν μέρει) πως τα warrants χρησιμοποιούνται ως «γλυκαντικά» (“sweeteners”-κατά τη διεθνή ορολογία) για την προσέλκυση επενδυτών. Σ’ εκείνους, λ.χ., που θα επιλέξουν να καταστούν μέτοχοι της ΑΕ προσφέρεται η δυνατότητα να αποκτήσουν, σε μελλοντικό χρόνο και σε προκαθορισμένη τιμή, μετοχές της ΑΕ-ακόμα κι αν η αληθής/αγοραία/εσωτερική/χρηματιστηριακή τιμή τους θα είναι, τότε, σημαντικά υψηλότερη.  Να αποκομίσουν, με άλλα λόγια, υψηλά κέρδη.

Τα warrants δεν είναι ελκυστικά, μόνον, για τους επενδυτές. Με την έκδοσή τους επιτυγχάνεται, πρωτίστως, η προαγωγή των εταιρικών σκοπών της ΑΕ, μέσω της προσέλκυσης κεφαλαίων. Εξυπηρετούν, δηλαδή-κατά κύριο λόγο, επιχειρηματικές ανάγκες, στρατηγικούς και αναπτυξιακούς στόχους.

 

Συνέπειες Έκδοσης

Η απόφαση έκδοσης των warrants επιδιώκει (προφανώς) επωφελείς (και) για την ΑΕ σκοπούς. Εγκυμονεί όμως και (όχι αμελητέους) κινδύνους-ιδίως για τους υφιστάμενους μετόχους. Με την έκδοση των warrants παρέχεται η δυνατότητα στους κατόχους τους να προβούν σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ, σε επόμενη χρονική στιγμή, ασκώντας τα δικαιώματα που αυτά τους παρέχουν. Τούτο θα σημάνει, κατ’ αναπόδραστη συνέπεια, τη μεταβολή (ενδεχομένως και ανατροπή), των μετοχικών συσχετισμών και ισορροπιών της εκδότριας ΑΕ. Οι υφιστάμενοι μέτοχοι θα τελούν, μέχρι την απόσβεση του σχετικού δικαιώματος των κατόχων των  warrants σε αβεβαιότητα ως προς την επέλευση (ή μη) των σχετικών μεταβολών καθώς και το εύρος τους-σε καταφατική περίπτωση.

Οι κάτοχοι των warrants μέχρι (και αν) ασκήσουν τα δικαιώματά τους από αυτά και αποκτήσουν (αν αποκτήσουν) τις μετοχές που τους αντιστοιχούν, δεν διατηρούν από την αιτία αυτή την ιδιότητα του μετόχου της ΑΕ ούτε τα συναφή δικαιώματα από τη μετοχική σχέση (λ.χ. συμμετοχής και ψήφου στις ΓΣ). Εκ περισσού να σημειωθεί πως στην περίπτωση που κατέχουν μετοχές από άλλη αιτία, διατηρούν τα εξ αυτών μετοχικά δικαιώματα.

 

Τυπικές Προϋποθέσεις Έκδοσης         

Αρμοδιότητα

Τακτική Έκδοση

Τα συναφή με την αρμοδιότητα έκδοσης κτήσης μετοχών ζητήματα ρυθμίζονται, κατ’ ανάλογο τρόπο, με τις αντίστοιχες προβλέψεις αναφορικά με την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ.

Ο ρόλος της ΓΣ: Η απόφαση για την τακτική έκδοση των warrants ανήκει στην αρμοδιότητα της καταστατικής-εξαιρετικής ΓΣ (άρ. 56 §1 εδ. α΄). Η ΓΣ, επομένως, αποφασίζει σχετικά με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία.

Ο ρόλος του ΔΣ: Στην περίπτωση τακτικής έκδοσης των warrants, το ΔΣ αποκτά ρόλο εισηγητικό-ουσιαστικής, όμως, σημασίας: είναι το όργανο εκείνο που θα παρουσιάσει τα αίτια και σκοπούς της έκδοσης, να σχολιάσει το -εύλογο ή μη- των οικονομικών όρων, να καταθέσει την κρίση του επί της προσφορότητας και καταλληλότητας του μέτρου. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, να αποκτήσει το ΔΣ και ρόλο περισσότερο ενεργητικό, εφόσον εξουσιοδοτηθεί από τη ΓΣ να καθορίσει την τιμή διάθεσης των τίτλων αλλά και την τιμή άσκησης του ενσωματωμένου δικαιώματος προαίρεσης-αναλογικά με την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 25 §2).

Έκτακτη Έκδοση

Ταυτόχρονα με την τακτική έκδοση των  warrants επιτρέπεται (άρ. 56 §2) και η έκτακτη έκδοσή τους. Αρκεί, στην περίπτωση αυτή, σχετική απόφαση της συνήθους ΓΣ με απλή απαρτία και πλειοψηφία ή του ΔΣ. Προϋποτίθεται όμως η αναλογική εφαρμογή των διατάξεων για την έκτακτη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου και, αυτονοήτως, η ευθυγράμμιση με τις σχετικές καταστατικές προβλέψεις (άρ. 24 §§ 1, 2 και 5).

 

Έγκριση (Κατηγορίας) Μετόχων

Eνδέχεται στην ΑΕ να υφίστανται και άλλες κατηγορίες μετοχών, εκτός από τις κοινές, (λ.χ. προνομιούχες–άρ. 33 §2). Για τη νομιμότητα της απόφασης έκδοσης των warrants απαιτείται η προηγούμενη έγκριση της ΓΣ της τυχόν θιγόμενης κατηγορίας μετόχων, που παρέχεται με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρ. 56 §4 και 25 §§ 3 & 4).

 

Δημοσιότητα Και Διοικητική Έγκριση

Η απόφαση έκδοσης warrants, φέρει τον χαρακτήρα αύξησης μετοχικού κεφαλαίου υπό αίρεση. Τόσο η έκδοση όσο και οι όροι της υπόκεινται στους κανόνες δημοσιότητας που ισχύουν για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 56 §5)-όχι όμως και σε διοικητική έγκριση.

 

Δικαίωμα Προτίμησης Υφιστάμενων Μετόχων

Αντιστάθμισμα στις δυσμενείς έννομες συνέπειες εις βάρος των παλαιών μετόχων σε περίπτωση έκδοσης warrants, συνιστά η ύπαρξη υπέρ εκείνων δικαιώματος προτίμησης -κατ’ αναλογία όσων ισχύουν στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 56 §6 και άρ. 26).

Εύλογα συμφέροντα της εταιρείας είναι δυνατό να οδηγήσουν, υπό προϋποθέσεις, σε περιορισμό ή ακόμη και, αποκλεισμό του δικαιώματος προτίμησης (άρ. 56 §6, εδ. β΄, και άρ. 27).

 

Ουσιαστικές Προϋποθέσεις Έκδοσης

Στην απόφαση έκδοσης των warrants (αρ. 56 §3) θα πρέπει, κατά βάση, να αναφέρονται:

(α) Ο χρόνος, ο τρόπος, το τυχόν τίμημα έκδοσης των τίτλων και ο τρόπος καταβολής του. Στο πλαίσιο αυτό, η απόφαση έκδοσης πρέπει να ορίζει τον τρόπο κάλυψης της έκδοσης (: τον κύκλο προσώπων στον οποίο απευθύνεται). Επίσης, το χρηματικό αντάλλαγμα απόκτησης των τίτλων και την προθεσμία καταβολής του. Κατά τον χρόνο καταβολής του ανταλλάγματος σχηματίζεται ισόποσο, ειδικό μη διανεμητέο αποθεματικό (άρ. 58).  Χορήγηση των warrants χωρίς αντάλλαγμα δεν αποκλείεται. Όταν, ιδίως, απορρέει από άλλη συναλλακτική σχέση με την ΑΕ (λ.χ. απόκτηση μετοχών).

(β) Η προθεσμία άσκησης των δικαιωμάτων. Πρόκειται για την αποσβεστική προθεσμία εντός της οποίας είναι δυνατό να ασκηθεί το διαπλαστικό δικαίωμα του δικαιούχου. Κίνητρο για την απόκτηση των warrants αποτελεί η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποσβεστική προθεσμία: τούτη αυξάνει μεν την οικονομική τους αξία λειτουργεί, όμως, αποτρεπτικά στην είσοδο νέων επενδυτών μέσω μεταγενέστερων αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου.

(γ) Οι λοιποί όροι άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης. Οι συμβαλλόμενοι, ειδικότερα, ενδέχεται να συνδέσουν την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης με περαιτέρω διατυπώσεις και συνέπειες.

(δ) Η κατηγορία των μετοχών που θα εκδοθούν. Η κατηγορία των μετοχών, τις οποίες θα μπορούν να αποκτήσουν οι δικαιούχοι, θα πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως με τις καταστατικές προβλέψεις αναφορικά με το είδος των μετοχών που είναι δυνατό να εκδώσει η ΑΕ (λ.χ. προνομιούχες).

(ε) Ο αριθμός των μετοχών που θα εκδοθούν και η ονομαστική τους αξία. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ο καθορισμός του μεγέθους του «δυνητικού κεφαλαίου» της ΑΕ. Επίσης, ο καθορισμός του ποσοστού συμμετοχής των δικαιούχων στο κεφάλαιο.

(στ) Η αξία ή ο τρόπος υπολογισμού της αξίας των μετοχών που θα καταβληθεί κατά την άσκηση του δικαιώματος. Ο συγκεκριμένος όρος αφορά στην τιμή άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης των warrants:  στο τίμημα, δηλ., που θα καταβληθεί εκ μέρους του δικαιούχου των τίτλων για την απόκτηση των μετοχών βάσει του δικαιώματος προαίρεσης. Το τίμημα αρκεί να είναι οριστό και να καταβάλλεται ολοσχερώς. Το ύψος του, όμως, θα πρέπει να ανέρχεται, κατ’ ελάχιστο, στο ύψος της ονομαστικής αξίας κάθε μετοχής που θα εκδοθεί.

(ζ) Ο αριθμός των μετοχών των οποίων παρέχει δικαίωμα κτήσης κάθε τίτλος. Πρόκειται για τον προσδιορισμό του λεγόμενου πολλαπλασιαστή, με κομβικό επιχειρηματικό ενδιαφέρον τόσο για την εκδότρια ΑΕ όσο και για τον κάτοχο του τίτλου: ο πολλαπλασιαστής είναι που καθορίζει τον ανώτατο αριθμό μετοχών που θα αποκτήσει ο δικαιούχος του warrant εφόσον ασκήσει, πλήρως, το δικαίωμα προαίρεσής του. Η κατοχή ενός τίτλου παρέχει, συνήθως, το δικαίωμα κτήσης μίας μετοχής. Είναι δυνατό, ωστόσο, να προβλεφθεί πολλαπλασιαστής ως μεταβλητό μέγεθος ή μικρότερος της μονάδας (<1).

(η) Η προσαρμογή όρων των τίτλων και των δικαιωμάτων σε περίπτωση εταιρικών πράξεων. Για λόγους προστασίας των δικαιωμάτων των warrants καθόλη τη διάρκεια της, συνήθως, μακράς αποσβεστικής προθεσμίας άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης, είναι δυνατό να προβλεφθούν ρήτρες για (δίκαιη) αντιμετώπιση αναπάντεχων (και μη) μεταβολών.

(θ) Κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια.

 

Ελαττωματική Έκδοση      

Έννομες συνέπειες 

Σε περίπτωση ελαττώματος κατά την έκδοση των warrants εφαρμόζονται, κατ’ αντιστοιχία, οι ρυθμίσεις για τις ελαττωματικές αποφάσεις ΓΣ και ΔΣ (άρ. 137-139 και 95). Οι παραβάσεις που εμφιλοχωρούν επιφέρουν, κατά περίπτωση, ακυρότητα ή ακυρωσία της σχετικής απόφασης. Είναι δυνατή, σε κάθε περίπτωση, η προσωρινή αναστολή ισχύος άκυρης απόφασης.

Ευθύνη Μελών ΔΣ

Η ευθύνη των μελών του ΔΣ για πράξεις ή παραλείψεις, αναφορικά με την εισήγησή τους επί της έκδοσης των τίτλων, κρίνεται στη βάση των κανόνων της επιμελούς διαχείρισης (άρ. 96 επ.). Αποφάσεις, ωστόσο, που εξέδωσε το ΔΣ χωρίς (ή καθ’ υπέρβαση) εξουσιοδότησης της ΓΣ δεν δημιουργούν ευθύνες τους.

 

Λοιπά Ζητήματα

Μερική Κάλυψη Των Τίτλων

Στην εταιρική απόφαση για την έκδοση των warrants, είναι δυνατό να προβλέπεται δυνατότητα μερικής κάλυψής της-κατ’ αναλογία όσων ισχύουν σε περίπτωση μερικής κάλυψης αύξησης μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 56 §7 και άρ. 28).

Τίτλοι Ονομαστικοί

Όπως συμβαίνει με τις μετοχές, έτσι και οι τίτλοι κτήσης εκδίδονται, αποκλειστικά, ως ονομαστικοί (άρ. 56 §8).

Αξιογραφική Αποτύπωση

Σημαντικό γνώρισμα των τίτλων κτήσης μετοχών αποτελεί ο έγχαρτος ή άυλος χαρακτήρας τους-ανάλογα με τη σχετική καταστατική πρόβλεψη.

Δικαιούχοι τίτλων κτήσης μετοχών έναντι της εκδότριας ΑΕ θεωρούνται, κατ’ αρχήν, οι εγγεγραμμένοι στα αντίστοιχα εταιρικά βιβλία-εφόσον δεν έχει, συμβατικά, οριστεί διαφορετικά (άρ. 56 §9 & άρ. 40-43).

Η ενσωμάτωση των δικαιωμάτων σε ονομαστικούς τίτλους έχει κατά κύριο λόγο, νομιμοποιητική/δηλωτική λειτουργία για τον κάτοχο των τίτλων. Η σημασία της αξιογραφικής τους αποτύπωσης ενισχύεται, όταν αυτοί αποτυπώνουν τους ειδικότερους όρους άσκησης του ενσωματωμένου δικαιώματος προαίρεσης.

Μεταβίβαση Και Επιβάρυνση 

Η μεταβίβαση των τίτλων κτήσης μετοχών είναι, καταρχάς, επιτρεπτή, ελεύθερη και αναιτιώδης (ακόμα κι αν οι προς απόκτηση μετοχές προβλέπονται ως δεσμευμένες). Προϋποτίθεται, σε κάθε περίπτωση, σύναψη σύμβασης μεταβίβασης και καταχώρισης του διαδόχου (ειδικού ή καθολικού) στο σχετικό βιβλίο. Είναι, πάντως, δυνατό να αποκλεισθεί η μεταβίβαση των warrants. Είναι εφικτή (αν δεν έχει ρητά αποκλεισθεί) η σύσταση εμπράγματων δικαιωμάτων επί των warrants. Προϋποτίθεται η γνωστοποίησή τους στην εκδότρια καθώς και το πρόσωπο του δικαιούχου άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης για την απόκτηση των μετοχών.

 

Ο παλαιόθεν και ευρύτερα γνωστός, παγκοσμίως, θεσμός των warrants αποδείχθηκε, ήδη, αποτελεσματικός και στη χώρα μας: στο πλαίσιο της, εισαγωγικά αναφερόμενης, ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Προσελκύστηκαν τα αναγκαία για τη διάσωσή τους, τότε, κεφάλαια, παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες δεν ήταν ιδεατές-ουδεκάν ικανοποιητικές. Κι αφού, υπό τις εξαιρετικά δυσμενείς, τότε, συνθήκες αποδείχθηκε αποτελεσματικός, πολύ περισσότερο ως τέτοιος αποδεικνύεται σε άλλες ευνοϊκότερες συγκυρίες-στο πλαίσιο της διαδικασίας και προσπάθειας προσέλκυσης επενδυτών & επενδυτικών κεφαλαίων στην ΑΕ. Υπό το πρίσμα αυτό, μεγίστη η αξία τους και δεδομένη η, έστω και σε βάθος χρόνου, (περαιτέρω) αξιοποίησή τους και στη χώρα μας. Και εν τέλει: και στη δική μας, γιατί όχι, ΑΕ.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 6 Νοεμβρίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.