Συντάκτης: skoumentakis

Σε προηγούμενη αρθρογραφία, μας απασχόλησε η εκλογή των μελών του ΔΣ από τη ΓΣ (:κανόνας). Επισημάναμε, όμως, πως ο συγκεκριμένος κανόνας δεν είναι ανεξαίρετος. Περί των εξαιρέσεων: το παρόν.

 

Ορισμός Πρώτου ΔΣ Στο Αρχικό Καταστατικό

Εξαίρεση από τον κανόνα της εκλογής του ΔΣ από τη ΓΣ συνιστά, καταρχάς, η περίπτωση ορισμού του πρώτου ΔΣ στο αρχικό καταστατικό της ΑΕ (κατ’ ουσίαν, από τους ιδρυτές της ΑΕ-άρ. 78 §2, εδ. α΄ και 117 §2 περ. γ΄). Η θητεία του θα διαρκέσει, έως την πρώτη τακτική ΓΣ-εκτός κι αν διαφορετικά (και ειδικά) προβλέπει το καταστατικό. Το πρώτο ΔΣ είναι, επίσης, δυνατό να εκλεγεί και με αυτόκλητη-καθολική ΓΣ (άρ. 121 §5, όπως ρητά προβλέπεται στο άρ. 78 §2 εδ. β΄), με προσυπογραφή πρακτικού ΓΣ χωρίς συνεδρίαση (άρ. 136) ή με δικαστική απόφαση (άρ. 69 ΑΚ, όπως ρητά προβλέπεται στο άρ. 78 §2 εδ. β΄).

 

Απευθείας Διορισμός Μέλους/Μελών Από Μέτοχο

Εξαίρεση στον κανόνα εκλογής ΔΣ από τη ΓΣ συνιστά (και) το προσωποπαγές δικαίωμα απευθείας διορισμού μέλους/μελών του ΔΣ. Το συγκεκριμένο δικαίωμα είναι δυνατό να παρασχεθεί σε έναν ή περισσότερους μετόχους της ΑΕ (άρ. 79)-κατά παρέκκλιση από την αρχή της ισότητας των μετόχων (άρ. 36 §2). Διασφαλίζεται, στην περίπτωση αυτή, η εκπροσώπηση της μειοψηφίας στη διοίκηση της ΑΕ. Επίσης και η, δι’ αυτής, προσέλκυση επενδυτών: οι συμμετέχοντες στο ΔΣ έχουν, εξάλλου, ευρύτερο δικαίωμα ενημέρωσης από εκείνο των μετόχων μειοψηφίας (βλ. άρ. 141 §§6 & 7 και άρ. 142 §4).  Το εν λόγω δικαίωμα είναι αμεταβίβαστο και μη κληρονομητό-εκτός κι αν διαφορετικά ορίζει το καταστατικό˙ επίσης: δεκτικό παραίτησης.

Προϋποθέσεις

Αναγκαία προϋπόθεση για τη χορήγηση του δικαιώματος απευθείας διορισμού μέλους/μελών ΔΣ συνιστά (εκτός από τη μετοχική ιδιότητα του φορέα του και) η σχετική καταστατική πρόβλεψη. Είναι δυνατό να προσδιορίζει το καταστατικό ονομαστικά τον φορέα του σχετικού δικαιώματος ή τις ιδιότητες ή χαρακτηριστικά που πρέπει να φέρει (λ.χ. ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο). Αναγκαίο, εν γένει, να καθορίζονται οι προϋποθέσεις άσκησής του˙ ιδίως σε ό,τι αφορά το ποσοστό συμμετοχής του μετόχου-φορέα στο κεφάλαιο και τη δήλωση διορισμού (άρ. 79 §1 in fine).

Το συγκεκριμένο δικαίωμα μπορεί να χορηγηθεί ατομικά σε μέτοχο/μετόχους ή, από κοινού, σε περισσότερους. Απαιτείται, στην τελευταία περίπτωση, κοινή πράξη των δικαιούχων για τον διορισμό μέλους/μελών ΔΣ-σαφώς και για την ανάκλησή τους (άρ. 79 §5).

Η σχετική καταστατική πρόβλεψη μπορεί να είναι αρχική ή επιγενόμενη. Απαιτείται, στην τελευταία περίπτωση, αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία στη ΓΣ που θα την αποφασίσει (κατ΄αναλογία της σχετικής περίπτωσης των προνομιούχων μετοχών –άρ. 36 §6). Απαιτείται, κατ’ άλλους, ομοφωνία  (με επίκληση αναλογικής εφαρμογής του άρ. 89, εδ. β΄ ΑΚ)

Σε κάθε περίπτωση: το συγκεκριμένο δικαίωμα δεν είναι δυνατό να καταργηθεί χωρίς τη συναίνεση του δικαιούχου του.

Περιορισμοί

Ο αριθμός των μελών ΔΣ που μπορούν να διορισθούν απευθείας, ατομικά ή από κοινού, από μέτοχο/μετόχους δεν είναι δυνατό να υπερβαίνει τα 2/5 του προβλεπόμενου συνολικού αριθμού των μελών του ΔΣ (άρ. 79 §1, εδ. α΄). Η κατά το καταστατικό σχετική αναλογία διατηρείται και σε περίπτωση μεταβολής του αριθμού των μελών του ΔΣ (άρ. 79 §4). Πάντως, τα λοιπά μέλη του ΔΣ εκλέγονται από τη ΓΣ.

Τρόπος Άσκησης

Η άσκηση του εν λόγω δικαιώματος, από τον φορέα-μέτοχο, πραγματοποιείται πριν από την εκλογή του ΔΣ από τη ΓΣ. Η τελευταία, σε περίπτωση απευθείας διορισμού, περιορίζεται στην εκλογή των υπόλοιπων μελών. Μέτοχος/μέτοχοι που ασκούν το εν λόγω δικαίωμα γνωστοποιούν με δήλωσή τους το διορισμό των μελών ΔΣ στην εταιρεία τρεις, πλήρεις-τουλάχιστον, ημέρες πριν από τη συνεδρίαση της εν λόγω ΓΣ˙ δεν συμμετέχουν, μάλιστα, στην εκλογή του υπόλοιπου ΔΣ (άρ. 79 §2). Οι μετοχές τους, κατ’ ακολουθίαν, δεν υπολογίζονται στον σχηματισμό απαρτίας και πλειοψηφίας.

Δεν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη για τις περιπτώσεις της αυτόκλητης ΓΣ (άρ. 121 §5) και της προσυπογραφής πρακτικού ΓΣ (άρ. 136). Θα πρέπει, όμως, να γίνει δεκτή, η μη τήρηση της τριήμερης, κατά τα άνω, προθεσμίας στις περιπτώσεις αυτές. Επίσης, η απλή, σχετική, δήλωση του φορέα του δικαιώματος-μετόχου αμέσως πριν από την εκλογή του ΔΣ.

Ο μέτοχος-φορέας του δικαιώματος απευθείας διορισμού μέλους ΔΣ ενδέχεται να μην ασκήσει το συγκεκριμένο δικαίωμά του. Συμμετέχει κανονικά, στην περίπτωση αυτή, στη ΓΣ για την εκλογή του ΔΣ.

Ανάκληση

Τα μέλη του ΔΣ που απευθείας διορίστηκαν είναι, επίσης, ελευθέρως ανακλητά- οποτεδήποτε, από τον φορέα του σχετικού δικαιώματος (άρ. 79 §3). Ο τελευταίος, μάλιστα, είναι δυνατό να διορίσει νέο μέλος σε αντικατάσταση του ανακληθέντος. Αν παραλείψει ή καθυστερήσει να το πράξει, το ΔΣ κανονικά λειτουργεί με τα λοιπά μέλη του-εφόσον δεν υπολείπονται των τριών.

Εφόσον συντρέχει σπουδαίος λόγος στο πρόσωπο του διορισθέντος μέλους (λ.χ. μη εκπλήρωση των καθηκόντων του), μέτοχοι (διαφορετικοί από εκείνους που τον διόρισαν) είναι δυνατό να ζητήσουν δικαστικά την ανάκλησή του. Αναγκαία προϋπόθεση να εκπροσωπούν το 1/10, κατ’ ελάχιστον, του καταβεβλημένου κεφαλαίου. Η σχετική δικαστική διαδικασία εξελίσσεται στο πλαίσιο της εκούσιας δικαιοδοσίας.

 

Αντικατάσταση Μέλους (Ελλιπούς) ΔΣ

Ακόμα μια εξαίρεση στον κανόνα εκλογής ΔΣ από τη ΓΣ συνιστά (και) εκείνη της εκλογής μέλους, από το ίδιο το ΔΣ, σε περίπτωση ελλιπούς (:«κολοβού»)  ΔΣ (άρ. 82 §1 και 117 §2, περ. δ΄). Αν υπάρξει παραίτηση ή θάνατος ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο απώλεια της ιδιότητας μέλους ή μελών του ΔΣ, το τελευταίο είναι δυνατό να εκλέξει τον αντικαταστάτη τους για το υπόλοιπο της θητείας του. Σχετική καταστατική πρόβλεψη δεν απαιτείται (βλ. Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί άρ. 82). Τυχόν εξουσίες του αντικαθιστάμενου δεν μεταφέρονται, αυτοδίκαια, στον αντικαταστάτη του.

Προϋποθέσεις

Για την εν λόγω εκλογή από μέρους του απαιτούνται (σωρευτικά): (α) Απώλεια Ιδιότητας Μέλους, (β) Ανυπαρξία (:μη εκλογή) Αναπληρωματικών Μελών από τη ΓΣ (κατ’ αρ. 81) και (γ) Νόμιμη Σύνθεση ΔΣ (:τα εναπομένοντα μέλη του να μην υπολείπονται των τριών)

Δημοσιότητα & Ανακοίνωση Απόφασης

Η απόφαση της εκλογής αφενός μεν υποβάλλεται σε δημοσιότητα στο Γ.Ε.ΜΗ με δηλωτικό χαρακτήρα (άρ. 82 §1 in fine) αφετέρου δε θα πρέπει να ανακοινωθεί στην αμέσως προσεχή ΓΣ. Η τελευταία, είναι δυνατό να αντικαταστήσει τους εκλεγέντες, ακόμη κι αν δεν έχει αναγραφεί σχετικό θέμα στην ημερήσια διάταξη (άρ. 82 §1 in fine).

Καταστατική Ρήτρα Συνέχισης Ελλιπούς ΔΣ

Είναι ανεκτή, κατά το νόμο, καταστατική πρόβλεψη για τη συνέχιση της λειτουργίας του ΔΣ χωρίς αντικατάσταση των, κατά τα άνω, ελλειπόντων μελών του (άρ. 82 §2). Αρκεί τα εναπομένοντα να είναι περισσότερα από τα μισά όσων εξελέγησαν/διορίσθηκαν και να μην υπολείπονται των τριών.

Σύγκληση ΓΣ Από Ελλιπές ΔΣ

Τα μέλη του ελλιπούς ΔΣ είναι, όμως, δυνατό να προβούν σε σύγκληση ΓΣ με αποκλειστικό θέμα την εκλογή νέου ΔΣ-ακόμα κι αν υπολείπονται των τριών (άρ. 82 §3).

 

Δικαστικός Διορισμός ΔΣ

Τελευταία εξαίρεση από τον κανόνα της εκλογής του ΔΣ από τη ΓΣ, συνιστά ο διορισμός του με δικαστική απόφαση. Αναφέρεται, εκ περισσού,  ο νόμος για τις ΑΕ στη σχετική δυνατότητα, σε περίπτωση μη ορισμού πρώτου ΔΣ από το καταστατικό (άρ. 78 §2, εδ. β΄).

Διορισμός προσωρινής διοίκησης δυνάμει δικαστικής απόφασης επιβάλλεται (άρ. 69ΑΚ) ως έσχατη λύση, επί «έλλειψης προσώπων διοίκησης»˙ συγκεκριμένα, όταν: (α) ελλείπουν τα πρόσωπα που απαιτούνται για τη διοίκηση του νομικού προσώπου ή (β) συγκρούονται (τα) συμφέροντα προσώπων της διοίκησης με τα αντίστοιχα του νομικού προσώπου.

Ένας τέτοιος διορισμός είναι δυνατό να αποφασισθεί από το δικαστήριο ύστερα από αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον-κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρ. 786 ΚΠολΔ).

Όσον αφορά, ειδικότερα, τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις:

(α) Περίπτωση Έλλειψης Διοίκησης: Συντρέχει στις περιπτώσεις που δεν διορίζονται μέλη του ΔΣ ή αυτά εξέπεσαν ή κάποιο μέλος ελλείπει (λ.χ. εξαιτίας θανάτου ή ασθένειας). Στις περιπτώσεις, επίσης, εκλογής ΔΣ με άκυρη απόφαση καθώς και (κατά την ορθότερη άποψη) όταν συντρέχει πλασματική έλλειψη διοίκησης (λ.χ. άρνηση άσκησης καθηκόντων από μέρους των μελών).

Ο διορισμός προσωρινής διοίκησης με δικαστική απόφαση, περιορίζεται σημαντικά, δεδομένων των προβλέψεων του νόμου για τις ΑΕ. Και τούτο γιατί, πριν από τη δικαστική προσφυγή, είναι δυνατή: η αναπλήρωσή των ελλειπόντων μελών (άρ. 81) ή η εκλογή άλλων από το ίδιο το ΔΣ (άρ. 82 §2). Επίσης, η συνέχιση λειτουργίας του ελλιπούς ΔΣ στο πλαίσιο σχετικής καταστατικής πρόβλεψης (άρ. 82 §2). Είναι δυνατή, σε κάθε περίπτωση, η σύγκληση ΓΣ από τα εναπομείναντα μέλη ΔΣ με σκοπό την εκλογή νέου ΔΣ (άρ. 82 §3).

Εφόσον λάβει χώρα αίτηση περί διορισμού στη βάση κάποιας από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, το δικαστήριο διορίζει το σύνολο των μελών του προσωρινού ΔΣ-ακόμα κι αν εξέπεσαν ορισμένα, μόνον, μέλη του. Συνεπώς, μικτό προσωρινό ΔΣ, ήδη υφιστάμενων και δικαστικώς διορισθέντων μελών, δεν σχηματίζεται. Το προσωρινό ΔΣ πρέπει να προβεί, με βάση και όσα η δικαστική απόφαση θα ορίζει, σε άμεση σύγκληση ΓΣ για την εκλογή νέου ΔΣ.

(β) Περίπτωση Σύγκρουσης Συμφερόντων: Συντρέχει στις περιπτώσεις που τα ατομικά συμφέροντα του μέλους ΔΣ είναι αντίθετα με εκείνα της ΑΕ. Ή εκμεταλλεύεται επιχειρηματικές ευκαιρίες για ίδιο όφελος ή όφελος τρίτου σε βάρος της ΑΕ.

Περιορίζεται σημαντικά, και εν προκειμένω, η δικαστική εμπλοκή (κατ’ αρ. 69ΑΚ) -δεδομένων των προβλέψεων του νόμου για τις ΑΕ: Στο πλαίσιο της υποχρέωσης πίστης, μέλος ΔΣ δεν δικαιούται να ψηφίζει σε θέματα στα οποία υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων με την εταιρεία του ίδιου ή συνδεδεμένων με αυτό προσώπων (97 §3). Είναι δυνατό, επίσης, να λάβει χώρα αναπλήρωση του εν λόγω μέλους (εφόσον τούτο προβλέπεται στην πράξη εκλογής ή διορισμού του αναπληρωματικού – άρ. 81 §2).

Εφόσον, όμως, λάβει χώρα σχετική αίτηση περί διορισμού, το δικαστήριο διορίζει (κατά την ορθότερη άποψη) τόσα μέλη του ΔΣ όσα κωλύονται λόγω της σύγκρουσης συμφερόντων να ασκήσουν τα καθήκοντά τους. Η προσωρινή διοίκηση, εν προκειμένω, διενεργεί τις πράξεις εκείνες για την τέλεση των οποίων κωλύονται τα μέλη που αντικαθίστανται ή/και όσες, συγκεκριμένα, ορίσει το δικαστήριο.

 

Ο (γνωστός) κανόνας της εκλογής του ΔΣ από τη ΓΣ της ΑΕ έχει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες εξαιρέσεις: ο ορισμός πρώτου ΔΣ (συνήθως από το καταστατικό), ο απευθείας ορισμός μέλους/μελών από μέτοχο ή/μετόχους, η συμπλήρωση ελλειπόντων μελών από το ίδιο το («κολοβό») ΔΣ, ο ορισμός προσωρινού ΔΣ με βάση δικαστική απόφαση. Οι συγκεκριμένες εξαιρέσεις είναι όμως (εκτός από ενδιαφέρουσες και) ιδιαίτερα σημαντικές-δυνητικά, μάλιστα, και προβληματικές: όχι μόνον διασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία της ΑΕ αλλά είναι δυνατό, υπό προϋποθέσεις, να ανατρέψουν σημαντικές ισορροπίες στη διοίκηση της εταιρείας -ενδεχομένως και εντός του μετοχικού σχήματος. Κατά τούτο, λοιπόν, θα πρέπει να είμαστε, όλοι, ιδιαίτερα προσεκτικοί με τη διαχείρισή τους.

Ζητήματα σημαντικά αναφύονται (και) όσον αφορά την εκλογιμότητα και τα ελαττώματα διορισμού των μελών του ΔΣ. Θα μας απασχολήσουν όμως, λόγω της έκτασης και σοβαρότητάς τους, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 18 Δεκεμβρίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με το Διοικητικό Συμβούλιο της Ανώνυμης Εταιρείας. Συγκεκριμένα: με τη λειτουργία, την εξουσία, τα μέλη και τη θητεία τους. Καθώς όμως τα μέλη του δεν εκλέγονται μόνον από τη Γενική Συνέλευση, ενδιαφέροντα ζητήματα ανακύπτουν αναφορικά με τον τρόπο της εκλογής τους. Εδώ θα μας απασχολήσει ο κανόνας (:εκλογή από τη ΓΣ). Σε επόμενη αρθρογραφία θα ασχοληθούμε με τις εξαιρέσεις του.

 

Η εκλογή του Δ.Σ. από τη Γ.Σ.

Ο κανόνας

Όπως και εισαγωγικά αναφέραμε, τα μέλη του ΔΣ εκλέγονται (:κανόνας) από τη ΓΣ-με την επιφύλαξη διαφορετικής ρύθμισης στο νόμο, (άρ. 78 §1, ν. 4548/2018–Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί άρ. 78). Ανάλογη ρύθμιση συναντούμε και στις προβλέψεις που αφορούν την αποκλειστική αρμοδιότητα της ΓΣ (άρ. 117 §1, περ. β΄). Με την εκλογή από τη ΓΣ εξυπηρετείται η αρχή της αυτονομίας και αυτοδιοίκησης της ΑΕ. Οι ιδιοκτήτες (:μέτοχοί) της αποκτούν λόγο και συμμετοχή στη διοίκηση της τελευταίας.

Η σχετική αρμοδιότητα της ΓΣ δεν είναι δυνατό να ανατεθεί (ούτε από τη ΓΣ ή το καταστατικό) σε άλλο όργανο της ΑΕ ή τρίτο. Η ΓΣ λαμβάνει την απόφαση εκλογής του ΔΣ με συνήθη απαρτία και πλειοψηφία (άρ. 130 §1 και 132 §2, αντίστοιχα). Υπό την επιφύλαξη, βέβαια, ότι το καταστατικό δεν προβλέπει, εν προκειμένω, μεγαλύτερα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας (άρ. 130 §5 και 132 §3, αντίστοιχα). Είναι δυνατό, πάντως, να προβλέπεται και ομοφωνία.

Οι Εξαιρέσεις

Ο κανόνας εκλογής του ΔΣ από τη ΓΣ, ωστόσο, δεν είναι χωρίς εξαιρέσεις. Οι εξαιρέσεις που θεσπίζονται εκ του νόμου (για τις οποίες επόμενη αρθρογραφία μας)- συνοψίζονται στις ακόλουθες: (α) Στον ορισμό του πρώτου ΔΣ στο αρχικό καταστατικό της ΑΕ (άρ. 78 130 §2). (β) Στον απευθείας διορισμό μέλους/μελών ΔΣ από μέτοχο (άρ. 79). (γ) Στην εκλογή μελών από το ΔΣ, σε περίπτωση ελλιπούς ΔΣ (άρ. 82 130 §1). (δ) Στον διορισμό (προσωρινού) ΔΣ δυνάμει δικαστικής απόφασης (άρ. 69 ΑΚ).

 

Εκλογή Δ.Σ. βάσει καταλόγων

Γενικά

Η εκλογή του ΔΣ από τη ΓΣ συνηθίζεται να λαμβάνει χώρα στη βάση του πλειοψηφικού συστήματος: εκλέγονται εκείνοι που θα λάβουν τις περισσότερες ψήφους. Προβλέπεται, όμως, κι ένα ακόμα (άρ. 80 §1):  η δυνατότητα, συγκεκριμένα, εκλογής μελών ΔΣ βάσει καταλόγων (:ψηφοδελτίων). Πρόκειται για δυνατότητα η οποία είχε εισαχθεί από το έτος 2007 (ν. 3604/2007) με σκοπό να άρει προγενέστερες αμφισβητήσεις της θεωρίας.

Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου συστήματος προβλέπεται ότι, υπό την προϋπόθεση σχετικής καταστατικής πρόβλεψης, οι υποψήφιοι για την εκλογή τους στο ΔΣ προτείνονται στη ΓΣ βάσει καταλόγων. Η ΓΣ εκλέγει από αυτούς ως μέλη ΔΣ κατά την αναλογία των ψήφων που λαμβάνει κάθε κατάλογος (άρ. 80 §1 εδ. α΄).

Μέσω της συγκεκριμένης ρύθμισης εισάγεται το αναλογικό σύστημα εκλογής από τη ΓΣ. Ως αποτέλεσμα, επέρχεται αναλογικότερη εκπροσώπηση των μετόχων στη διοίκηση της ΑΕ˙ με ιδιαίτερο, βέβαια, ενδιαφέρον των μειοψηφούντων. Η αναλογική εκπροσώπηση στη διοίκηση της ΑΕ εγκυμονεί, όμως, κινδύνους για τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων από το ΔΣ. Ιδίως για εκείνες που (στη βάση καταστατικής πρόβλεψης ή του νόμου) απαιτούν αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία. Τα μέλη του ΔΣ που προέρχονται από τους μετόχους μειοψηφίας θα δικαιούνται (και είναι ενδεχόμενο), στην περίπτωση αυτή, να καταψηφίζουν.

Υποστηρίζεται (και ορθά) πως αναλογικό και πλειοψηφικό σύστημα είναι δυνατό να συνυπάρχουν: ορισμένος αριθμός μελών ΔΣ είναι δυνατό να εκλέγεται στη βάση του πλειοψηφικού συστήματος και ο υπολειπόμενος στη βάση καταλόγων.

Προϋποθέσεις

(α) Καταστατική Πρόβλεψη: Όπως, ήδη, αναφέραμε η εκλογή βάσει καταλόγων προϋποθέτει σχετική καταστατική πρόβλεψη (:θετική προϋπόθεση).

Tο καταστατικό, πάντως, θα πρέπει να εξειδικεύει τη διαδικασία που θα ακολουθείται για την εκλογή των μελών του ΔΣ βάσει καταλόγων, ώστε να αποφεύγονται τυχόν αμφισβητήσεις. Οι τρόποι εκλογής βάσει καταλόγων ποικίλουν. Είναι, μάλιστα, δυνατό να υφίσταται ένας, μόνον ,κατάλογος. Η ανάγκη εξειδίκευσης αφορά (ιδίως) στον τρόπο κατανομής των εδρών.

Ανάλογα με τις σχετικές καταστατικές προβλέψεις, από τον κάθε κατάλογο εκλέγονται: είτε τα πρόσωπα που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους είτε εκείνα που προηγούνται στη σειρά του καταλόγου. Οι υπόλοιποι θεωρούνται επιλαχόντες (άρ. 80 §1, εδ. γ΄ και δ΄), οι οποίοι λογίζονται, εκ του νόμου, ως αναπληρωματικά μέλη (άρ. 81 §1, εδ. β΄).

Μια τέτοια καταστατική πρόβλεψη μπορεί να προβλέπεται στο αρχικό καταστατικό της ΑΕ. Μπορεί όμως να εισαχθεί ή/και να καταργηθεί με απόφαση της ΓΣ. Η σχετική απόφαση λαμβάνεται με απλή απαρτία και πλειοψηφία, εκτός κι αν το καταστατικό αξιώνει υψηλότερα ποσοστά (άρ. 80 §1 in fine).

(β) Ανυπαρξία Καταστατικής Πρόβλεψης Απευθείας Διορισμού: Προκειμένου να λάβει χώρα εκλογή μελών ΔΣ στη βάση καταλόγων, προϋποτίθεται (:αρνητική προϋπόθεση) ανυπαρξία καταστατικής πρόβλεψης για απευθείας διορισμό μέλους/μελών ΔΣ από μέτοχο (άρ. 80 §2). Τούτο μοιάζει εύλογο, καθώς (:Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 80) οι δύο δυνατότητες εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό: την εκπροσώπηση της μειοψηφίας στο ΔΣ.

 

Αναπληρωματικά Μέλη

Οριστική Αναπλήρωση

Εκτός από τα (με όποιο τρόπο εκλεγέντα) μέλη του ΔΣ, σημαντικό ρόλο ενδέχεται να κληθούν να διαδραματίσουν τυχόν αναπληρωματικά τους. Ως τέτοια νοούνται εκείνα που (κατά βάση) εκλέγονται ή διορίζονται με σκοπό την αντικατάσταση μέλους/μελών σε περίπτωση απώλειας της ιδιότητας αυτού/αυτών.

Η δυνατότητα εκλογής ή διορισμού αναπληρωματικών μελών (άρ. 81) αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της περίπτωσης «κολοβού», όπως λέγεται, ΔΣ. Κατ’ επέκταση, στην αποτροπή δικαστικής προσφυγής για ορισμό προσωρινής διοίκησης (69 ΑΚ), η οποία πρέπει να επιλέγεται σε εξαιρετικές, μόνον, περιπτώσεις. Δεδομένης, μάλιστα, της σχετικής νομοθετικής πρόβλεψης, αντίστοιχη καταστατική πρόβλεψη δεν απαιτείται (Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί άρ. 81).

Εκείνος που εκλέγει ή διορίζει το ΔΣ (ή μέλη του), μπορεί να εκλέξει ή να διορίσει και αναπληρωματικά μέλη για την περίπτωση παραίτησης ή θανάτου των προσώπων που εκλέχτηκαν ή διορίστηκαν από αυτόν˙ εκείνων, επίσης, που για οποιονδήποτε άλλο λόγο έχασαν την ιδιότητα του μέλους του. Σε περίπτωση εκλογής μελών ΔΣ βάσει καταλόγων (άρ. 80), ως αναπληρωματικά μέλη λογίζονται οι επιλαχόντες.

Σε αντίθεση με το προϊσχύσαν καθεστώς, η σχετική δυνατότητα αναπλήρωσης  παρέχεται σε όλες τις περιπτώσεις εκλογής ή διορισμού του ΔΣ (Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί άρ. 81). Επομένως: όχι μόνον σε περίπτωση εκλογής από τη ΓΣ. Κατ’ ακολουθίαν, τα αναπληρωματικά μέλη: (α) είτε θα εκλέγονται από τη ΓΣ και θα ορίζονται στην απόφαση εκλογής του ΔΣ, (β) είτε θα γνωστοποιούνται στην ΑΕ από κοινού με το μέλος που διορίζεται, απευθείας, από μέτοχο, (γ) είτε ως τέτοιοι θα λογίζονται οι επιλαχόντες, σε περίπτωση εκλογής βάσει καταλόγων.

Ορισμός αναπληρωματικών μελών δεν είναι, ωστόσο, δυνατό να λάβει χώρα (όπως γίνεται δεκτό) στο αρχικό καταστατικό της ΑΕ.

Η εκλογή ή ο διορισμός αναπληρωματικού μέλους μπορεί να αφορά στην αναπλήρωση συγκεκριμένου μέλους ή οποιουδήποτε εξ αυτών-ανάλογα, βεβαίως, με την πράξη εκλογής ή διορισμού των αναπληρωματικών μελών. Αν δεν γίνεται κάποια σχετική αναφορά, τυχόν αναπλήρωση μπορεί να επέλθει για οποιοδήποτε υφιστάμενο μέλος.

Περαιτέρω, απαιτείται ο διορισμός των αναπληρωματικών μελών να υποβάλλεται σε δημοσιότητα (άρ. 81 §1 in fine).

Προσωρινή Αναπλήρωση Λόγω Σύγκρουσης Συμφερόντων

Η αναπλήρωση μέλους ΔΣ λαμβάνει χώρα για το υπόλοιπο της θητείας του. Τυχόν αναπλήρωση δεν είναι δυνατό να λάβει χώρα εξαιτίας προσωρινού κωλύματος υφιστάμενου μέλους.

Απόκλιση από τα ως άνω, δυνάμει ειδικότερης ρύθμισης, εισάγεται στην περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων μέλους ΔΣ με εκείνα της ΑΕ (άρ. 97 & 81 §2). Αναγκαία προϋπόθεση τούτο να  προβλέπεται στην πράξη εκλογής ή διορισμού του αναπληρωματικού μέλους. Όπως ρητά ορίζεται, στην περίπτωση αυτή η αναπλήρωση είναι προσωρινή και αφορά τις πράξεις για τις οποίες υφίσταται η σύγκρουση.

Παράσταση Αναπληρωματικών Μελών Σε Συνεδριάσεις ΔΣ

Προβλέπεται στο νόμο  (άρ. 81 §3) δυνατότητα παράστασης των αναπληρωματικών μελών στις συνεδριάσεις του ΔΣ-πριν ενεργοποιηθεί η από μέρους τους αναπλήρωση (τακτικού) μέλους. Η παράσταση αυτή κρίνεται αναγκαία, προκειμένου τα μέλη να ενημερώνονται για τα εταιρικά ζητήματα˙ να είναι σε θέση, κατά συνέπεια, να αναλάβουν τα καθήκοντά τους, σε περίπτωση που συντρέξει λόγος αναπλήρωσης.

Στις εν λόγω συνεδριάσεις, τα αναπληρωματικά μέλη δεν έχουν δικαίωμα ψήφου ούτε και είναι αναγκαίο να προσκαλούνται στις συνεδριάσεις του οργάνου (Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί άρ. 81). Είναι, όμως, δυνατό να λαμβάνουν τον λόγο και να εκφέρουν την άποψή τους-κατά την κρίση του προέδρου. Είναι, επίσης, δυνατό να αντιπροσωπεύουν στις συνεδριάσεις άλλο μέλος του ΔΣ (άρ. 92 §4).

 

Αποτελεί κοινή γνώση (και τον κανόνα) πως τα μέλη του ΔΣ μιας ΑΕ εκλέγονται από τη ΓΣ της. Εκλέγει, η τελευταία, τα μέλη του ΔΣ είτε στη βάση μεμονωμένων υποψηφιοτήτων είτε υποψηφιοτήτων που συμπεριλαμβάνονται σε  καταλόγους-ψηφοδέλτια. Η τελευταία θα ήταν μια επιλογή ωφέλιμη μεν για τους μετόχους μειοψηφίας, προβληματική όμως (και κατά τούτο μη επιλέξιμη) από τους πλειοψηφούντες. Επιλέξιμη, εντούτοις, η επιλογή των αναπληρωματικών μελών του ΔΣ για την αντιμετώπιση (δυνητικά) προβληματικών καταστάσεων (λ.χ. ελλιπής σύνθεση του ΔΣ ή σύγκρουση συμφερόντων των μελών του). Επιλέξιμη, επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις (και όχι ασυνήθης, ενίοτε-μάλιστα, αναγκαία) η εκλογή/ορισμός μελών ΔΣ-εκτός ΓΣ. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 11 Δεκεμβρίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Ένα από τα σημαντικά όργανα της ΑΕ είναι το Διοικητικό της Συμβούλιο. Είναι το όργανο εκείνο μέσω του οποίου λαμβάνει χώρα η διαχείριση και εκπροσώπηση της ΑΕ˙ μέσω του οποίου η ΑΕ εκφράζει τη βούλησή της και εκδηλώνει τη δράση της τόσο ενδοεταιρικά όσο και στον εξωτερικό κόσμο. Ο πολυσήμαντος ρόλος του ΔΣ, καθώς και ζητήματα αναφορικά με μέλη του και τη θητεία τους θα μας απασχολήσουν στο παρόν.

 

Ο Ρόλος Του ΔΣ – Το Καθήκον Διοίκησης

Όπως ρητά προβλέπεται στο νόμο για τις ΑΕ (:ν. 4548/2018), την εταιρεία διοικεί το Διοικητικό Συμβούλιο (άρ. 77 §1, εδ. α’, ν. 4548/2018). Η διοίκηση της ΑΕ συμπεριλαμβάνει: (α) τη διαχείριση και (β) τη δικαστική και εξώδικη εκπροσώπησή της (άρ. 77 §1 εδ. β’).

Από το νόμο, επομένως, προκύπτει το εύρος των αρμοδιοτήτων (και ευθύνης) του ΔΣ, οι οποίες και διακρίνονται από τις αντίστοιχες της ΓΣ. Η τελευταία, εξάλλου, είναι εκείνη που αποφασίζει για δομικές αλλαγές που αφορούν στην ΑΕ.

Η ΑΕ ενεργεί μέσω του ΔΣ της. Η ύπαρξη του καθίσταται, ως εκ τούτου, υποχρεωτική. Η υποχρεωτικότητα αυτή δεν σημαίνει, όμως, ότι σε περίπτωση που εκλείπει το Διοικητικό Συμβούλιο (λ.χ. εξαιτίας παραίτησης των μελών του) η ΑΕ παύει να υφίσταται. Η ύπαρξή της, στην περίπτωση αυτή, δεν αμφισβητείται. Απαιτείται, ωστόσο, για την εξασφάλιση της λειτουργίας της, η εκλογή νέου ΔΣ από τη ΓΣ. Διαφορετικά, ο δικαστικός διορισμός προσωρινής διοίκησής της (69 ΑΚ).

Η υποχρέωση διοίκησης του ΔΣ δεν εξαντλείται στη διαχείριση και εκπροσώπηση της της ΑΕ. Περιλαμβάνει, γενικά, τη διεύθυνσή της. Στο πλαίσιο αυτής: τον προσδιορισμό-συντονισμό της επιχειρηματικής πολιτικής και στρατηγικής και τον έλεγχο τήρησής της. Μολονότι ο νόμος για τις ΑΕ εμμένει στον παραδοσιακό τρόπο διακυβέρνησης της ΑΕ μέσω του ΔΣ, προβλέπει, επίσης, και το (δυνητικό) υποκατάστατό του: πρόκειται για την «εκτελεστική επιτροπή» (άρ. 87 §4). Η τελευταία, εφόσον επιλεγεί ο ορισμός της, είναι δυνατό να λαμβάνει αποφάσεις για την καθημερινή διοίκηση της ΑΕ˙ το υπόλοιπο Διοικητικό Συμβούλιο θα ασκεί, στην περίπτωση αυτή, καθήκοντα εποπτείας (βλ. Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί του 6^ο τμήματος).

Ζήτημα γεννάται σχετικά με το περιεχόμενο του εταιρικού συμφέροντος στην προαγωγή του οποίου θα πρέπει να αποβλέπει το Διοικητικό Συμβούλιο, ενόσω ασκεί το καθήκον διοίκησης. Κατά μια άποψη, το εταιρικό συμφέρον της ΑΕ ταυτίζεται με τις επιδιώξεις των μετόχων της για μακροπρόθεσμη κερδοφορία της ΑΕ και αύξηση, κατ’ επέκταση, της μετοχικής αξίας (:μονιστική θεωρία). Κατ’ άλλη, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο τα συμφέροντα των μετόχων αλλά και εκείνα, λ.χ. των εργαζομένων της ΑΕ, ακόμη και του περιβάλλοντος (πλουραλιστική θεωρία). Σε κάθε περίπτωση, πάντως, και μέσω της εξυπηρέτησης τέτοιων συμφερόντων από μέρους του ΔΣ, των εργαζομένων λ.χ., πάλι τα συμφέροντα των μετόχων, εν τέλει, εξυπηρετούνται.

 

Έννομη Σχέση Μεταξύ Μελών ΔΣ & ΑΕ

Τα μέλη του ΔΣ συνδέονται με έννομη σχέση (:οργανική) με την ΑΕ. Η έννομη αυτή σχέση είναι δυνατό να είναι αμειβόμενη ή όχι.

Είναι ενδεχόμενο κάποιο μέλος του ΔΣ να παρέχει στην ΑΕ, επιπρόσθετα, υπηρεσίες που εκφεύγουν από τα στενά όρια διοίκησής της. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται στο πλαίσιο «ειδικής σχέσης» (άρ. 109  §3). Η συγκεκριμένη, ειδική, σχέση είναι δυνατό να περιβληθεί, ενδεικτικά, τον τύπο της σύμβασης εργασίας, έργου, ανεξαρτήτων υπηρεσιών ή εντολής (λ.χ. μέλος ΔΣ παρέχει, παράλληλα, νομικές ή λογιστικές υπηρεσίες στην ΑΕ).

 

Αρχή Της Αυτονομίας

Τα μέλη του ΔΣ ενεργούν ανεξάρτητα. Δεν υπάγονται, επομένως, σε υποδείξεις και εντολές λ.χ. της ΓΣ ή του μετόχου πλειοψηφίας της ΑΕ. Μόνη υποχρέωση των μελών του ΔΣ έναντι των μετόχων (στο πλαίσιο, κυρίως, της ΓΣ) αποτελεί η υποχρέωση πληροφόρησης (:άρ. 141).

Τα μέλη του ΔΣ υπέχουν (έναντι της ΑΕ-και μόνο) υποχρέωση πίστης και επιμέλειας κατά την εκπλήρωση των καθηκόντων τους-στο πλαίσιο της μεταξύ τους οργανικής σχέσης (και τούτο ανεξάρτητα από την όποια υποκείμενη-λ.χ. σύμβαση εντολής ή ανεξάρτητων υπηρεσιών).

Εκτός από την περίπτωση που το ίδιο το ΔΣ το ζητήσει, δεν νοείται συγκατάθεση/έγκριση της ΓΣ στη λήψη διαχειριστικών αποφάσεων από το πρώτο. Καταστατικές ρήτρες για έγκριση των αποφάσεων του ΔΣ από τη ΓΣ θα είναι, επομένως, άκυρες. Η δυνατότητα, πάντως, της τελευταίας να εκλέξει, οποτεδήποτε, ένα νέο ΔΣ, αναμφίβολα λειτουργεί προς την κατεύθυνση της συμμόρφωσης των μελών του με τις κατευθύνσεις (τυπικές ή άτυπες, ρητές ή σιωπηρές) των πλειοψηφούντων μετόχων.

Να σημειωθεί τέλος ότι, πολύ περισσότερο, ούτε το ΔΣ θυγατρικής εταιρείας υποχρεούται να εκτελεί εντολές της μητρικής (ανεξάρτητα, βέβαια, που στην πράξη θα ευθυγραμμίζεται με τις εντολές της).

 

Εξουσία Διαχείρισης: Περιεχόμενο, Έκταση & Ευθύνη

Περιεχόμενο

Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι αρμόδιο να αποφασίζει για κάθε πράξη που αφορά τη διοίκηση της ΑΕ, τη διαχείριση της περιουσίας της και την, εν γένει, επιδίωξη του εταιρικού της σκοπού (άρ. 86).

Έκταση

Η εξουσία του ΔΣ είναι περιορισμένη: το ΔΣ δεν έχει το δικαίωμα να διενεργεί πράξεις καθ’ υπέρβαση του εταιρικού σκοπού καθώς και πράξεις που απαγορεύονται από το καταστατικό ή αντίκεινται σε αποφάσεις της ΓΣ. Είναι, όμως, δυνατό περαιτέρω να περιορισθεί η εξουσία του από το καταστατικό ή από αποφάσεις της ΓΣ.

Ευθύνη

Τυχόν υπέρβαση της διαχειριστικής εξουσίας μέλους του ΔΣ γεννά υποχρέωση αποζημίωσης κατά του δράστη. Ωστόσο, η σχετική πράξη αξιολογείται ως έγκυρη και επιφέρει έννομες συνέπειες, εφόσον ο τυχόν τρίτος συναλλασσόμενος είναι καλόπιστος.

 

Εξουσία Εκπροσώπησης: Περιεχόμενο, Έκταση & Ευθύνη

Περιεχόμενο

Το Διοικητικό Συμβούλιο, ως συλλογικό όργανο της ΑΕ, εκπροσωπεί την τελευταία δικαστικά και εξωδικαστικά. Εξαιρέσεις εντοπίζονται σε ειδικές περιπτώσεις-λ.χ.: (α) στο στάδιο της ίδρυσης της ΑΕ (:οπότε ούτε νομικό πρόσωπο υφίσταται ούτε, πολύ περισσότερο, ΔΣ), (β) στο στάδιο της εκκαθάρισης (:οπότε εκπρόσωποι είναι οι εκκαθαριστές), (γ) στο στάδιο της πτώχευσης (:οπότε χρέη εκπροσώπου ασκεί ο σύνδικος).

Στο πλαίσιο της εξωδικαστικής εκπροσώπησης της ΑΕ από το ΔΣ εμπίπτουν η διενέργεια δικαιοπραξιών και η σύναψη συμβάσεων με τρίτους. Επίσης, οι πράξεις εταιρικής φύσεως προς τους μετόχους (λ.χ. η έγκριση μεταβίβασης δεσμευμένων μετοχών).

Στο πλαίσιο της δικαστικής εκπροσώπησης, το ΔΣ εκπροσωπεί την ΑΕ δικαστικά, καθώς η ΑΕ, ως νομικό πρόσωπο έχει ικανότητα διαδίκου και παράστασης ενώπιον παντός δικαστηρίου.

Έκταση

Η έκταση της εξουσίας εκπροσώπησης του ΔΣ είναι απεριόριστη: η ΑΕ δεσμεύεται απέναντι στους καλόπιστους τρίτους (που δεν γνώριζαν ή δεν ήταν δυνατό να γνωρίζουν τη σχετική υπέρβαση)-ακόμη κι αν το ΔΣ ενεργεί καθ’ υπέρβαση του εταιρικού σκοπού.

Η έκταση της εξουσίας εκπροσώπησης του ΔΣ είναι (και) μη περιορίσιμη: Τυχόν περιορισμοί της από το καταστατικό ή τη ΓΣ δεν μπορούν να αντιταχθούν έναντι τρίτων (άρ. 86 §3). Ακόμη και αν τούτοι έχουν υποβληθεί σε δημοσιότητα.

Περιορισμοί, ωστόσο, στην εξουσία του ΔΣ είναι δυνατό να τεθούν από το νόμο. Τέτοιες περιπτώσεις συνιστούν οι συναλλαγές της ΑΕ με μέλη του ΔΣ (άρ. 99επ.). Επίσης, οι περιπτώσεις κατά τις οποίες η λειτουργία εκπροσώπησης ασκείται μεν από το ΔΣ, απαιτείται όμως συγκατάθεση της ΓΣ (λ.χ. οι συναλλαγές με συνδεδεμένα μέρη-άρ. 100 §3).

Ευθύνη

Τα αποτελέσματα και οι ενέργειες των μελών του ΔΣ καταλογίζονται στην ίδια την ΑΕ. Ευθύνη, επομένως, γεννάται σε βάρος της τελευταίας για (άδικες, κυρίως) πράξεις ή παραλείψεις των μελών του ΔΣ (άρ. 71 ΑΚ). Θεμελιώνεται, όμως-ταυτόχρονα, εις ολόκληρον ευθύνη των υπαίτιων προσώπων.

 

Αρχή Της Συλλογικής Δράσης 

Το Διοικητικό Συμβούλιο κατά την άσκηση των εξουσιών αλλά τη λήψη των αποφάσεών του (άρ. 92 παρ. 2) δρα, κατ’ αρχήν, συλλογικά (άρ.77 §2 εδ. β’). Σημαντική είναι, επομένως, η δυνατότητα συμμετοχής των μελών του ΔΣ στις συλλογικές διαδικασίες. Δεν απαιτείται, αντίθετα, σύμπραξη όλων των μελών σε κάθε πράξη εκπροσώπησης.

Επιτρεπτές, ωστόσο, καταστατικές αποκλίσεις, όπως λ.χ. η ανάθεση της εκπροσώπησης για ένα η περισσότερα θέματα σε συγκεκριμένα, μόνο, μέλη ή μέλος του ΔΣ. Επίσης, η κυριαρχία της ψήφου του προέδρου επί ισοψηφίας (άρ. 92 παρ. 2 εδ. β’). Καθώς και ο διορισμός υποκατάστατου οργάνου, που δρα παράλληλα με το ΔΣ (άρ. 87).

 

Τα Μέλη Του ΔΣ˙ Ειδικότερα

Εκλογή & Δυνατότητα Επανεκλογής 

Οι τρόποι εκλογής των μελών (μετόχων ή μη) του ΔΣ προβλέπονται ρητά στον νόμο (άρ. 77 §2 εδ. α’, με παραπομπή σε άρ.78-80). Συγκεκριμένα, στους τρόπους αυτούς περιλαμβάνονται: (α) η εκλογή από τη ΓΣ (άρ. 78), (β) ο απευθείας διορισμός από μέτοχο (άρ.79) και (γ) η εκλογή βάσει καταλόγων (άρ. 80).

Τα μέλη του ΔΣ παραμένουν, πάντοτε, επανεκλέξιμα (ακόμη και πριν τη λήξη της θητείας τους- αρ. 77, §2, εδ. β΄). Εξυπηρετείται, έτσι, η ανάγκη -συχνά- για ενότητα και συνέχεια στη διοίκηση της ΑΕ. Τυχόν καταστατική ρήτρα περί απαγόρευσης της επανεκλογής θα κριθεί άκυρη (άρ. 77 §2 εδ. β’).

Το Ελευθέρως Ανακλητό 

Τα μέλη του ΔΣ ανακαλούνται ελεύθερα-οποτεδήποτε (άρ. 77 §2 εδ. β’). Η θητεία τους, επομένως, τελεί πάντοτε υπό την αίρεση της ανάκλησής τους.

Η ανάκληση λαμβάνει χώρα, κατά βάση, με απόφαση της ΓΣ (με απλή απαρτία και πλειοψηφία). Εάν, όμως, μέλος ορίστηκε με απευθείας διορισμό, από τον μέτοχο που το διόρισε (ή δικαστικά, αν τούτο αιτήθηκε το 1/10 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου και συντρέχει σπουδαίος λόγος).

Η ανάκληση των μελών του ΔΣ-συμβούλων εκφράζει, συνήθως, την έλλειψη εμπιστοσύνης στο πρόσωπό τους ή, εν γένει, τη μη έγκριση της διοίκησης που ασκούν. Καταστατικές ρήτρες που καταργούν ή περιορίζουν το δικαίωμα ανάκλησης είναι άκυρες.

Η πράξη ανάκλησης υπόκειται σε (δηλωτική) δημοσιότητα.

Ο Αριθμός 

Ο αριθμός των μελών του ΔΣ καθορίζεται από το καταστατικό. Εναλλακτικά από τη ΓΣ, μέσα στα όρια που προβλέπει το καταστατικό. Δεν μπορεί πάντως (άρ. 77 §3)  να υπολείπεται των τριών (3) ή να υπερβαίνει τα δεκαπέντε (15). Τυχόν μη τήρηση των ορίων αυτών καθιστά τη σύνθεση του ΔΣ μη νόμιμη.

Νομικό Πρόσωπο Ως Μέλος ΔΣ

Εφόσον υπάρχει ρητή καταστατική πρόβλεψη, μέλος του ΔΣ είναι δυνατό να καταστεί, οποιασδήποτε μορφής, νομικό πρόσωπο (άρ. 77 §4).

Το νομικό πρόσωπο-μέλος υποχρεούται, εντός 15μέρου από τον ορισμό του ως μέλος του ΔΣ, να υποδείξει, ως εκπρόσωπό του, φυσικό πρόσωπο. Το τελευταίο θα ασκεί όλες τις αρμοδιότητες με τις οποίες επιφορτίζεται το μέλος του ΔΣ. Το εν λόγω φυσικό πρόσωπο ανακαλείται/αντικαθίσταται οποτεδήποτε από το νομικό πρόσωπο-μέλος. Εις ολόκληρο ευθύνη τους, πάντως, γεννάται έναντι της ΑΕ ως προς τις πράξεις εταιρικής διαχείρισης.

Η Θητεία

Η ιδιότητα του μέλους του ΔΣ συναρτάται με τη διάρκεια της θητείας του-εκτός εάν το μέλος παραιτηθεί (ρητά ή σιωπηρά) πριν τη λήξη της. Η θητεία καθορίζεται, ειδικότερα, από το καταστατικό και απαγορεύεται, σε κάθε περίπτωση, να υπερβαίνει τα έξι έτη. Στην περίπτωση που η εκλογή ή ο διορισμός γίνει για μεγαλύτερη διάρκεια, τότε αυτοί ισχύουν για τη μέγιστη εξαετή (άρ. 85 §1 εδ. α’ & β’). Ελάχιστη θητεία, πάντως, δεν προβλέπεται-δεν είναι σύνηθες, πάντως, να υπολείπεται του έτους.

Στην αρμοδιότητα της ΓΣ εμπίπτει η συγκεκριμενοποίηση της διάρκειας της θητείας, εφόσον στο καταστατικό τίθενται, απλώς, τα όριά της (λ.χ. «μεταξύ ενός έως πέντε έτη»). Κατ’ εξαίρεση, μάλιστα, μπορεί να εκλέξει ΔΣ με μικρότερη (της καταστατικής) θητεία. Ωστόσο, αν τόσο το καταστατικό όσο και η ΓΣ σιωπούν, γίνεται δεκτό ότι η θητεία των μελών είναι εξαετής.

Προβλέπεται νόμιμη παράταση της θητείας του ΔΣ -η διάρκεια της οποίας έχει λήξει- ωσότου ληφθεί απόφαση εκλογής νέου στο πλαίσιο της τακτικής ΓΣ του άρ. 119 (άρ. 85 §1 εδ. γ΄). Αποφεύγονται, έτσι, φαινόμενα ακυβερνησίας της ΑΕ.

Είναι, πάντως, ενδεχόμενο να υφίσταται πρόβλεψη για παράταση της θητείας του ΔΣ είτε στο καταστατικό είτε στην απόφαση της ΓΣ για την εκλογής του ΔΣ. Σιωπηρή παράταση δεν νοείται.

Επιτρεπτή, τέλος, καθίσταται, εκ του νόμου, η λήψη απόφασης -προαιρετική ή καταστατικά υποχρεωτική- εκ μέρους της ΓΣ για τμηματική ανανέωση των μελών του ΔΣ. Επίσης, η πρόβλεψη διαφοροποιημένων, μεταξύ των μελών, χρόνων λήξης της θητείας τους (:κλιμακωτό ΔΣ)-υπό τους όρους του νόμου (άρ. 85 §2).

 

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΑΕ δεν είναι το περισσότερο ισχυρό όργανό της (υπερέχει, πάντα, η εξουσία της ΓΣ) είναι όμως το περισσότερο σημαντικό. Και τούτο γιατί το ΔΣ είναι εκείνο που επιφορτίζεται με την προς τα έσω διαχείριση και προς τα έξω δέσμευση και εκπροσώπηση της ΑΕ. Είναι εκείνο που θα χρεωθεί κάθε αποτυχία (αλλά και θα πιστωθεί κάθε επιτυχία) στην προσπάθεια της εκπλήρωσης του εταιρικού σκοπού και εξυπηρέτησης του συμφέροντος των μετόχων. Το ΔΣ είναι μεν συλλογικό όργανο (και ως τέτοιο αντιμετωπίζεται από το νόμο και το καταστατικό της ΑΕ) στην πράξη όμως ένας ή, στην καλύτερη περίπτωση, ελάχιστοι είναι εκείνοι που επιφορτίζονται με την καθημερινή διαχείριση της ΑΕ. Στο πλαίσιο αυτό (κατά τον Θουκυδίδη, Ιστορίαι, 2.65.9): «ἐγίγνετό τε λόγῳ μὲν δημοκρατία, ἔργῳ δὲ ὑπὸ τοῦ πρώτου ἀνδρὸς ἀρχή». Έτσι και στην ΑΕ. Και ορθά. Οι κανόνες, εντούτοις, υπάρχουν. Η τήρησή τους εποπτεύεται και η παράκαμψή τους (έστω και λελογισμένη) ελέγχεται. Και ορθά.-

Τα ενδιαφέροντα, πάντως, θέματα της εκλογής των μελών του ΔΣ θα μας απασχολήσουν στην επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 4 Δεκεμβρίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Η μετοχική ιδιότητα (η εταιρική, δηλαδή, συμμετοχή στην ΑΕ) προϋποθέτει κατοχή μετοχών. Η ΑΕ όμως είναι δυνατό να εκδώσει, για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της (για τη χρηματοδότησή της-λ.χ.) και άλλους τίτλους εκτός από τις μετοχές.  Μεταξύ των λοιπών τίτλων και οι ιδρυτικοί (:κοινοί ή εξαιρετικοί), οι οποίοι πολυεπίπεδα εξυπηρετούν την ΑΕ, τους μετόχους αλλά και τους κατόχους τους. Περί των κοινών και εξαιρετικών τίτλων, αλλά και των ιδιαιτεροτήτων τους, το παρόν.

 

Έννοια & Ορισμοί 

Η δυνατότητα έκδοσης κοινών και εξαιρετικών ιδρυτικών τίτλων εκ μέρους της ΑΕ ρυθμίζεται ρητά στον ν. 4548/2018 (άρ. 75 και 76 αντίστοιχα). Πρόκειται για όμοια, κατά βάση, ρύθμιση με αυτή του άρ. 15 του προϊσχύσαντος ν. 2190/1920.

Η έκδοση των τίτλων αυτών αποσκοπεί στην ανταμοιβή ή προσέλκυση ιδρυτών της ΑΕ ή τρίτων (λ.χ. εργαζομένων, στελεχών ή μελών της διοίκησής της), για συγκεκριμένες, ωφέλιμες για εκείνη, ενέργειές τους ή, απλά, συνέργειες μαζί της.

Η διάκριση των τίτλων σε κοινούς και εξαιρετικούς βασίζεται: (α) στη φύση της παροχής έναντι της οποίας εκδίδονται και (β) στον χρόνο έκδοσής τους. Ειδικότερα:

Κοινοί Ιδρυτικοί Τίτλοι: Τους συγκεκριμένους τίτλους εκδίδει η ΑΕ κατά τον χρόνο της σύστασής της˙ αποκλείεται η έκδοσή τους σε χρόνο μεταγενέστερο (στο πλαίσιο, λ.χ., κάποιας αύξησης του μετοχικού της κεφαλαίου). Οι τίτλοι αυτοί χορηγούνται ως αντάλλαγμα/ανταμοιβή για υπηρεσίες που παρείχαν είτε ιδρυτές-μέτοχοι είτε τρίτοι κατά το στάδιο της ίδρυσης της ΑΕ (άρ. 75 §1). Στις υπηρεσίες αυτές συγκαταλέγονται ενέργειες που δεν είναι δυνατό να αποτιμηθούν σε χρήμα (λ.χ. παροχή εργασίας κατά την ίδρυση της εταιρείας).

Εξαιρετικοί Ιδρυτικοί Τίτλοι: Αντίθετα με τους κοινούς, οι εξαιρετικοί ιδρυτικοί τίτλοι είναι δυνατό να εκδοθούν σε οποιονδήποτε χρόνο-τόσο κατά την ίδρυση της ΑΕ όσο και κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της. Εκτός από το χρόνο έκδοσής τους, οι εξαιρετικοί τίτλοι διακρίνονται από τους κοινούς και όσον αφορά τη φύση της παροχής έναντι της οποίας χορηγούνται. Οι εξαιρετικοί τίτλοι συνιστούν ανταμοιβή του μετόχου ή του τρίτου για παροχές σε είδος προς την ΑΕ-αποτιμητές, όμως, σε χρήμα (άρ.76 §1). Αρκεί, στην περίπτωση αυτή, η απλή παραχώρηση αντικειμένου προς την ΑΕ-δεν απαιτείται, δηλαδή, η μεταβίβασή του κατά κυριότητα. Ως αντικείμενο σε είδος δεν νοείται, κατά συνέπεια, η καταβολή χρημάτων ούτε και μη αποτιμητές σε χρήμα παροχές (λ.χ. παροχή εργασίας-δεδομένης της παραπομπής του άρ. 76 §2 στο άρ. 17 περί εισφορών σε είδος).

 

Δικαιώματα 

Τόσο οι κοινοί, όσο και οι εξαιρετικοί ιδρυτικοί τίτλοι δεν έχουν ονομαστική αξία. Η χρηματική τους αξία δεν αντιστοιχεί, επομένως, σε τμήμα του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας˙ δεν παρέχουν μετοχικά δικαιώματα στους δικαιούχους τους. Ο κάτοχος τους δεν διαθέτει δικαίωμα συμμετοχής στη διοίκηση και διαχείριση της εταιρείας, ούτε στο προϊόν της εκκαθάρισής της (άρ. 75 §2 και άρ. 76 §1 εδ. β΄).

Το μοναδικό δικαίωμα που παρέχουν στους κατόχους τους είναι το (περιορισμένο) δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη της ΑΕ. Η ανταμοιβή, με άλλα λόγια, των κατόχων τους προϋποθέτει κερδοφόρο, μόνον, πορεία της ΑΕ-με την οποία και στενά συναρτάται.

Το δικαίωμα απολήψεων στους εξαιρετικούς ιδρυτικούς τίτλους περιορίζεται καθ’ ύψος, με βάση όσα το καταστατικό της ΑΕ αλλά και ο νόμος (άρ. 76 §3 & 159) ορίζουν για τη διανομή ποσών στους μετόχους. Όσον αφορά τους κοινούς ιδρυτικούς τίτλους τίθεται (άρ. 75 §3) ένας πρόσθετος, ποσοτικός, περιορισμός: τα ποσά που διανέμονται σ’ αυτούς δεν είναι δυνατό να υπερβαίνουν το ¼ των καθαρών κερδών της ΑΕ, ύστερα από την αφαίρεση των ποσών για τον σχηματισμό τακτικού αποθεματικού (άρ. 158) καθώς και του ποσού για τη διανομή του ελάχιστου μερίσματος στους μετόχους της εταιρείας (άρ. 161). Παράνομες, επομένως, οι καθ’ υπέρβαση των ανωτέρω καταβολές.

Προκειμένου να διασφαλίζεται το, αποκλειστικά περιουσιακής φύσης, δικαίωμά τους, οι δικαιούχοι έχουν, επιπλέον, δικαίωμα παρακολούθησης των συνεδριάσεων της ΓΣ-χωρίς, όμως, δικαίωμα ψήφου. Δικαιούνται, επίσης, να ενημερώνονται για την περιουσιακή κατάσταση της ΑΕ, χωρίς, ωστόσο, να διαθέτουν αξίωση επίδειξης των εταιρικών βιβλίων.

 

Κοινοί Ιδρυτικοί Τίτλοι

Προϋποθέσεις Έκδοσης

Αποκλειστικό λόγο/σκοπό έκδοσης των κοινών ιδρυτικών τίτλων, όπως ανωτέρω επισημάνθηκε, είναι δυνατό να συνιστά η ανταμοιβή των ιδρυτών-μετόχων ή τρίτων για υπηρεσίες που παρείχαν κατά την ίδρυση της εταιρείας. Προϋποτίθεται, όμως,  σχετική καταστατική πρόβλεψη, η οποία θα πρέπει να είναι λεπτομερής όσον αφορά τους δικαιούχους τους (ιδρυτές της ΑΕ ή τρίτους) και τις υπηρεσίες που ανταμείβονται. Θα πρέπει, επίσης, να κάνει ρητή αναφορά στον αριθμό των τίτλων που εκδίδονται, που δεν μπορεί να υπερβαίνει το 1/10 του αριθμού των μετοχών-υπολογιζόμενου οποιουδήποτε τύπου (λ.χ. κοινές ή προνομιούχες μετοχές)-(άρ. 75 §1). Θα πρέπει, τέλος, να προσδιορίζεται και η διάρκεια τους, που είναι δυνατό να είναι αόριστη˙ να ταυτίζεται δηλ. με τη διάρκεια της ίδιας της ΑΕ-με την επιφύλαξη της εξαγοράς τους.

Το Δικαίωμα Εξαγοράς Της ΑΕ

Καθώς οι κοινοί ιδρυτικοί τίτλοι στοχεύουν στην ανταμοιβή των κατόχων τους για τις ενέργειές τους κατά τον χρόνο σύστασης ΑΕ, εύλογη κρίνεται η, περιορισμένη χρονικά, διαφύλαξη των δικαιωμάτων τους. Στο πλαίσιο αυτό η ίδια η -εκδότρια των τίτλων- ΑΕ δικαιούται να προβεί σε εξαγορά τους. Η εξαγορά λαμβάνει χώρα μετά την παρέλευση δεκαετίας από την έκδοσή τους˙ είναι όμως δυνατό να λάβει χώρα και νωρίτερα, εφόσον υπάρχει σχετική καταστατική πρόβλεψη (άρ. 75 §4). Η σχετική διευκρίνηση του νόμου επιβεβαίωσε την, ήδη, διαμορφωμένη θέση της θεωρίας, η οποία αποδεχόταν τη δυνατότητα εξαγοράς σε χρόνο βραχύτερο (βλ. σχετικά Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρθρου 75).

Το (εκ του νόμου) δικαίωμα, και όχι υποχρέωση, εξαγοράς των τίτλων εκ μέρους της ΑΕ είναι διαπλαστικό και ασκείται μονομερώς. Μάλιστα, το δικαίωμά της δεν αποσβέννυται μετά την πάροδο της δεκαετίας κι ούτε είναι δυνατό να περιορισθεί ή καταργηθεί.

Η λήψη της απόφασης για εξαγορά των κοινών ιδρυτικών τίτλων είναι δυνατό να ανήκει στη ΓΣ (προτιμητέο-καθώς σχετίζεται με περιουσιακά δικαιώματα των μετόχων)˙ είναι δυνατό, όμως, να ανατεθεί και στο ΔΣ.

Σκοπό της εξαγοράς αποτελεί η ακύρωση των τίτλων έναντι καταβολής αντιτίμου στους δικαιούχους τους. Το αντάλλαγμα της εξαγοράς πρέπει να προσδιορίζεται από το καταστατικό της εταιρείας και δεν μπορεί να υπερβαίνει ό,τι ο νόμος ορίζει (άρ. 159) για τη διανομή ποσών στους μετόχους. Το αντάλλαγμα/αντίτιμο της εξαγοράς είναι δυνατό να διαφοροποιείται για κάθε δικαιούχο. Δεν επιτρέπεται πάντως, σε καμία περίπτωση, να υπερβαίνει το δεκαπλάσιο του μέσου ετήσιου μερίσματος που έλαβαν συνολικά οι δικαιούχοι των ιδρυτικών τίτλων κατά τη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας πριν από την εξαγορά (άρ. 75 §5).

 

Εξαιρετικοί Ιδρυτικοί Τίτλοι

Αρμοδιότητα Της ΓΣ

Όπως ανωτέρω επισημάνθηκε, τους εξαιρετικούς ιδρυτικούς τίτλους είναι δυνατό να εκδώσει η ΑΕ και κατά τη διάρκεια λειτουργίας της. Η σχετική απόφαση, που τροποποιεί το καταστατικό της, ανήκει στην ΓΣ και λαμβάνεται με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (76 §2).

Η απόφαση, αυτή, της ΓΣ οφείλει να βασίζεται (άρ. 76 §2) σε έκθεση αποτίμησης των (δεκτικών αποτίμησης αντικειμένων σε είδος. Η αποτίμησή τους λαμβάνει χώρα με ανάλογη εφαρμογή όσων προβλέπονται για την αποτίμηση εισφορών σε είδος (άρ. 17 και 18).  Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η προστασία των μετόχων μειοψηφίας, καθώς και ο έλεγχος τυχόν καταχρηστικότητας της σχετικής απόφασης της ΓΣ. Να διευκρινισθεί εδώ, εκ περισσού πάντως, ότι τα παραχωρούμενα αντικείμενα δεν συνιστούν εισφορές σε είδος και κατά συνέπεια, δεν αποτελούν τμήμα του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ.

Το Ελεύθερο Των Όρων

Σε αντίθεση με όσα ο νόμος ορίζει για τους κοινούς, οι επιμέρους όροι των εξαιρετικών ιδρυτικών τίτλων καθορίζονται ελεύθερα (άρ. 76 §3). Ανάλογα με τον χρόνο έκδοσης των εξαιρετικών ιδρυτικών τίτλων (κατά τη σύσταση της ΑΕ ή μεταγενέστερα), οι όροι τους θα προσδιορισθούν είτε από το αρχικό καταστατικό της είτε από μεταγενέστερη τροποποίησή του.

«Οροφή» στο ποσό που είναι δυνατό να καταβληθεί στους δικαιούχους των εξαιρετικών ιδρυτικών τίτλων είναι ό,τι ο νόμος ορίζει (άρ. 159) για τη διανομή ποσών στους μετόχους. Έγκυρα, επομένως, μπορεί να καθορισθεί η συμμετοχή στα κέρδη των δικαιούχων των τίτλων, προνομιακά, πριν τη διανομή του ελάχιστου μερίσματος στους μετόχους.

Να σημειωθεί εδώ πως η διάρκεια των εξαιρετικών ιδρυτικών τίτλων είναι ανεξάρτητη από τη διάρκεια της παραχώρησης των αντικειμένων σε είδος. Μάλιστα, το δικαίωμα εξαγοράς τους από την ΑΕ είναι χρονικά απεριόριστο και μπορεί να ασκηθεί ακόμη κι όσο διαρκεί η ως άνω παραχώρηση.

 

Έκδοση, Καταχώρηση & Μεταβίβαση Των Ιδρυτικών Τίτλων   

Τα συναφή με την έκδοση, καταχώρηση & μεταβίβαση των κοινών και εξαιρετικών ιδρυτικών τίτλων αντιμετωπίζονται με τρόπο ανάλογο όσων ισχύουν επί μετοχών (άρ. 40-42,  75 § 6 και 76 § 4). 

Η έκδοση των τίτλων, σε έγχαρτη ή λογιστική μορφή, έχει προαιρετικό και δηλωτικό-νομιμοποιητικό χαρακτήρα. Οι ιδρυτικοί τίτλοι, εφόσον εκδοθούν, είναι αποκλειστικά ονομαστικοί. Τούτο υπαγορεύεται, μεταξύ άλλων, από την ανάγκη για έλεγχο και ασφαλή ταυτοποίηση των δικαιούχων των τίτλων. Οι τελευταίοι, μάλιστα, για λόγους διευκόλυνσης της ταυτοποίησής τους, καταχωρούνται στο ειδικό βιβλίο που τηρεί, ακόμη και ηλεκτρονικά,  η ΑΕ, κατά τα πρότυπα του βιβλίου μετόχων (του άρ. 40 § 2). 

Η μεταβίβαση των τίτλων (στο πλαίσιο ειδικής ή καθολικής διαδοχής) είναι ελεύθερη.

 

Οι κοινοί και εξαιρετικοί ιδρυτικοί τίτλοι αποτελούν ένα εξαιρετικό, κατά κυριολεξία, εργαλείο στα χέρια της ΑΕ, των ιδρυτικών μετόχων αλλά και της διοίκησής της. Παρέχουν περιορισμένο δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη της στους ωφελούμενους -χωρίς όμως να τους καθιστούν μετόχους ούτε και να τους προσφέρουν μετοχικά δικαιώματα (λ.χ. μειοψηφίας, συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, στην εκλογή διοίκησης κ.ο.κ). Από την άλλη πλευρά: οι ωφελούμενοι απολαμβάνουν, κατ΄αντιστοιχία, ένα από τα σημαντικότερα μετοχικά δικαιώματα (αυτό της συμμετοχής στα κέρδη), που υπό άλλες συνθήκες δεν θα εδικαιούντο. Μπορούν, κατά συνέπεια, οι ιδρυτικοί τίτλοι να αποτελέσουν ένα εξαιρετικό εργαλείο προσέλκυσης στελεχών, συνεργατών, συνεπενδυτών αλλά και απομείωσης του κόστους για την ΑΕ˙ εν τέλει: μεγιστοποίησης του οφέλους για τους μετόχους της.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 27 Νοεμβρίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Μεταξύ των τίτλων που είναι δυνατό να εκδώσει η ΑΕ περιλαμβάνονται και οι τίτλοι κτήσης μετοχών (:warrants). Τα warrants, συνιστούν ένα σύγχρονο χρηματοπιστωτικό μέσο με διαρκώς αυξανόμενη διεθνή καθιέρωση. Εμφανίστηκαν στη ζωή της χώρας μας, στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών τα έτη 2012/2013 και εντεύθεν. Προσελκύστηκαν, τότε (και με το δέλεαρ των warrants) επενδυτές να συμμετάσχουν στις αυξήσεις του κεφαλαίου τους: μέσω της παροχής, δηλ., του δικαιώματος μεταγενέστερης κτήσης μετοχών τους-σε προνομιακή, κατά τα φαινόμενα, τιμή. Νομοθετικό έρεισμα, ωστόσο, απέκτησαν μεταγενέστερα-το έτος 2018, με την ένταξη των σχετικών προβλέψεων στο νόμο για τις ΑΕ. Η ιστορία τους αλλά και η διεθνής πρακτική τούτο, τουλάχιστον, αποδεικνύουν: τα warrants λειτουργούν προς την κατεύθυνση της προσέλκυσης επενδυτών και επενδυτικών κεφαλαίων στην ΑΕ˙ υψηλό, κατά τούτο, το ενδιαφέρον τους.

 

Έννοια-Περιεχόμενο

Τα warrants ανήκουν στην κατηγορία τίτλων, έγχαρτων ή άυλων, που ενσωματώνουν ή αναπαριστούν το (διαπλαστικό) δικαίωμα του δικαιούχου τους (:option) για απόκτηση, με μόνη τη δική του δήλωση, άλλων αξιογράφων-λ.χ. μετοχών, έναντι προσυμφωνημένου τιμήματος.

Τα warrants προϋποθέτουν τη σύναψη συμφώνου προαίρεσης. Πρόκειται για τη συμφωνία μεταξύ του δικαιούχου του (διαπλαστικού) δικαιώματος και του αντισυμβαλλομένου του, η οποία περιγράφει τους όρους ίδρυσης, άσκησης και απόσβεσης του δικαιώματος αυτού.

Αναλόγως του αντισυμβαλλομένου του δικαιούχου, οι τίτλοι κτήσης διακρίνονται σε:

(α) καλυμμένους (:covered warrants), όταν εκδότης του δικαιώματος είναι τρίτο πρόσωπο,

(β) εταιρικούς (:stock warrants), όταν εκδότης του δικαιώματος είναι η ΑΕ (άρ. 56 ν. 4548/18): μέσω αυτών παρέχεται η εξουσία μονομερούς επέμβασης και τροποποίησης της κεφαλαιακής σύνθεσης της ΑΕ.

Οι τίτλοι κτήσης μετοχών είναι δυνατό να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε ρυθμιζόμενη αγορά ή ΠΜΔ (άρ. 56 §1 εδ. β΄). Αναγνωρίζεται, επομένως, η (υπό προϋποθέσεις) δυνατότητα παράλληλης διαπραγμάτευσης warrants και μετοχών στο χρηματιστήριο.

 

Σκοπός Έκδοσης

Λέγεται (χαριτολογώντας εν μέρει) πως τα warrants χρησιμοποιούνται ως «γλυκαντικά» (“sweeteners”-κατά τη διεθνή ορολογία) για την προσέλκυση επενδυτών. Σ’ εκείνους, λ.χ., που θα επιλέξουν να καταστούν μέτοχοι της ΑΕ προσφέρεται η δυνατότητα να αποκτήσουν, σε μελλοντικό χρόνο και σε προκαθορισμένη τιμή, μετοχές της ΑΕ-ακόμα κι αν η αληθής/αγοραία/εσωτερική/χρηματιστηριακή τιμή τους θα είναι, τότε, σημαντικά υψηλότερη.  Να αποκομίσουν, με άλλα λόγια, υψηλά κέρδη.

Τα warrants δεν είναι ελκυστικά, μόνον, για τους επενδυτές. Με την έκδοσή τους επιτυγχάνεται, πρωτίστως, η προαγωγή των εταιρικών σκοπών της ΑΕ, μέσω της προσέλκυσης κεφαλαίων. Εξυπηρετούν, δηλαδή-κατά κύριο λόγο, επιχειρηματικές ανάγκες, στρατηγικούς και αναπτυξιακούς στόχους.

 

Συνέπειες Έκδοσης

Η απόφαση έκδοσης των warrants επιδιώκει (προφανώς) επωφελείς (και) για την ΑΕ σκοπούς. Εγκυμονεί όμως και (όχι αμελητέους) κινδύνους-ιδίως για τους υφιστάμενους μετόχους. Με την έκδοση των warrants παρέχεται η δυνατότητα στους κατόχους τους να προβούν σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ, σε επόμενη χρονική στιγμή, ασκώντας τα δικαιώματα που αυτά τους παρέχουν. Τούτο θα σημάνει, κατ’ αναπόδραστη συνέπεια, τη μεταβολή (ενδεχομένως και ανατροπή), των μετοχικών συσχετισμών και ισορροπιών της εκδότριας ΑΕ. Οι υφιστάμενοι μέτοχοι θα τελούν, μέχρι την απόσβεση του σχετικού δικαιώματος των κατόχων των  warrants σε αβεβαιότητα ως προς την επέλευση (ή μη) των σχετικών μεταβολών καθώς και το εύρος τους-σε καταφατική περίπτωση.

Οι κάτοχοι των warrants μέχρι (και αν) ασκήσουν τα δικαιώματά τους από αυτά και αποκτήσουν (αν αποκτήσουν) τις μετοχές που τους αντιστοιχούν, δεν διατηρούν από την αιτία αυτή την ιδιότητα του μετόχου της ΑΕ ούτε τα συναφή δικαιώματα από τη μετοχική σχέση (λ.χ. συμμετοχής και ψήφου στις ΓΣ). Εκ περισσού να σημειωθεί πως στην περίπτωση που κατέχουν μετοχές από άλλη αιτία, διατηρούν τα εξ αυτών μετοχικά δικαιώματα.

 

Τυπικές Προϋποθέσεις Έκδοσης         

Αρμοδιότητα

Τακτική Έκδοση

Τα συναφή με την αρμοδιότητα έκδοσης κτήσης μετοχών ζητήματα ρυθμίζονται, κατ’ ανάλογο τρόπο, με τις αντίστοιχες προβλέψεις αναφορικά με την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ.

Ο ρόλος της ΓΣ: Η απόφαση για την τακτική έκδοση των warrants ανήκει στην αρμοδιότητα της καταστατικής-εξαιρετικής ΓΣ (άρ. 56 §1 εδ. α΄). Η ΓΣ, επομένως, αποφασίζει σχετικά με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία.

Ο ρόλος του ΔΣ: Στην περίπτωση τακτικής έκδοσης των warrants, το ΔΣ αποκτά ρόλο εισηγητικό-ουσιαστικής, όμως, σημασίας: είναι το όργανο εκείνο που θα παρουσιάσει τα αίτια και σκοπούς της έκδοσης, να σχολιάσει το -εύλογο ή μη- των οικονομικών όρων, να καταθέσει την κρίση του επί της προσφορότητας και καταλληλότητας του μέτρου. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, να αποκτήσει το ΔΣ και ρόλο περισσότερο ενεργητικό, εφόσον εξουσιοδοτηθεί από τη ΓΣ να καθορίσει την τιμή διάθεσης των τίτλων αλλά και την τιμή άσκησης του ενσωματωμένου δικαιώματος προαίρεσης-αναλογικά με την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 25 §2).

Έκτακτη Έκδοση

Ταυτόχρονα με την τακτική έκδοση των  warrants επιτρέπεται (άρ. 56 §2) και η έκτακτη έκδοσή τους. Αρκεί, στην περίπτωση αυτή, σχετική απόφαση της συνήθους ΓΣ με απλή απαρτία και πλειοψηφία ή του ΔΣ. Προϋποτίθεται όμως η αναλογική εφαρμογή των διατάξεων για την έκτακτη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου και, αυτονοήτως, η ευθυγράμμιση με τις σχετικές καταστατικές προβλέψεις (άρ. 24 §§ 1, 2 και 5).

 

Έγκριση (Κατηγορίας) Μετόχων

Eνδέχεται στην ΑΕ να υφίστανται και άλλες κατηγορίες μετοχών, εκτός από τις κοινές, (λ.χ. προνομιούχες–άρ. 33 §2). Για τη νομιμότητα της απόφασης έκδοσης των warrants απαιτείται η προηγούμενη έγκριση της ΓΣ της τυχόν θιγόμενης κατηγορίας μετόχων, που παρέχεται με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρ. 56 §4 και 25 §§ 3 & 4).

 

Δημοσιότητα Και Διοικητική Έγκριση

Η απόφαση έκδοσης warrants, φέρει τον χαρακτήρα αύξησης μετοχικού κεφαλαίου υπό αίρεση. Τόσο η έκδοση όσο και οι όροι της υπόκεινται στους κανόνες δημοσιότητας που ισχύουν για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 56 §5)-όχι όμως και σε διοικητική έγκριση.

 

Δικαίωμα Προτίμησης Υφιστάμενων Μετόχων

Αντιστάθμισμα στις δυσμενείς έννομες συνέπειες εις βάρος των παλαιών μετόχων σε περίπτωση έκδοσης warrants, συνιστά η ύπαρξη υπέρ εκείνων δικαιώματος προτίμησης -κατ’ αναλογία όσων ισχύουν στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 56 §6 και άρ. 26).

Εύλογα συμφέροντα της εταιρείας είναι δυνατό να οδηγήσουν, υπό προϋποθέσεις, σε περιορισμό ή ακόμη και, αποκλεισμό του δικαιώματος προτίμησης (άρ. 56 §6, εδ. β΄, και άρ. 27).

 

Ουσιαστικές Προϋποθέσεις Έκδοσης

Στην απόφαση έκδοσης των warrants (αρ. 56 §3) θα πρέπει, κατά βάση, να αναφέρονται:

(α) Ο χρόνος, ο τρόπος, το τυχόν τίμημα έκδοσης των τίτλων και ο τρόπος καταβολής του. Στο πλαίσιο αυτό, η απόφαση έκδοσης πρέπει να ορίζει τον τρόπο κάλυψης της έκδοσης (: τον κύκλο προσώπων στον οποίο απευθύνεται). Επίσης, το χρηματικό αντάλλαγμα απόκτησης των τίτλων και την προθεσμία καταβολής του. Κατά τον χρόνο καταβολής του ανταλλάγματος σχηματίζεται ισόποσο, ειδικό μη διανεμητέο αποθεματικό (άρ. 58).  Χορήγηση των warrants χωρίς αντάλλαγμα δεν αποκλείεται. Όταν, ιδίως, απορρέει από άλλη συναλλακτική σχέση με την ΑΕ (λ.χ. απόκτηση μετοχών).

(β) Η προθεσμία άσκησης των δικαιωμάτων. Πρόκειται για την αποσβεστική προθεσμία εντός της οποίας είναι δυνατό να ασκηθεί το διαπλαστικό δικαίωμα του δικαιούχου. Κίνητρο για την απόκτηση των warrants αποτελεί η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποσβεστική προθεσμία: τούτη αυξάνει μεν την οικονομική τους αξία λειτουργεί, όμως, αποτρεπτικά στην είσοδο νέων επενδυτών μέσω μεταγενέστερων αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου.

(γ) Οι λοιποί όροι άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης. Οι συμβαλλόμενοι, ειδικότερα, ενδέχεται να συνδέσουν την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης με περαιτέρω διατυπώσεις και συνέπειες.

(δ) Η κατηγορία των μετοχών που θα εκδοθούν. Η κατηγορία των μετοχών, τις οποίες θα μπορούν να αποκτήσουν οι δικαιούχοι, θα πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως με τις καταστατικές προβλέψεις αναφορικά με το είδος των μετοχών που είναι δυνατό να εκδώσει η ΑΕ (λ.χ. προνομιούχες).

(ε) Ο αριθμός των μετοχών που θα εκδοθούν και η ονομαστική τους αξία. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ο καθορισμός του μεγέθους του «δυνητικού κεφαλαίου» της ΑΕ. Επίσης, ο καθορισμός του ποσοστού συμμετοχής των δικαιούχων στο κεφάλαιο.

(στ) Η αξία ή ο τρόπος υπολογισμού της αξίας των μετοχών που θα καταβληθεί κατά την άσκηση του δικαιώματος. Ο συγκεκριμένος όρος αφορά στην τιμή άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης των warrants:  στο τίμημα, δηλ., που θα καταβληθεί εκ μέρους του δικαιούχου των τίτλων για την απόκτηση των μετοχών βάσει του δικαιώματος προαίρεσης. Το τίμημα αρκεί να είναι οριστό και να καταβάλλεται ολοσχερώς. Το ύψος του, όμως, θα πρέπει να ανέρχεται, κατ’ ελάχιστο, στο ύψος της ονομαστικής αξίας κάθε μετοχής που θα εκδοθεί.

(ζ) Ο αριθμός των μετοχών των οποίων παρέχει δικαίωμα κτήσης κάθε τίτλος. Πρόκειται για τον προσδιορισμό του λεγόμενου πολλαπλασιαστή, με κομβικό επιχειρηματικό ενδιαφέρον τόσο για την εκδότρια ΑΕ όσο και για τον κάτοχο του τίτλου: ο πολλαπλασιαστής είναι που καθορίζει τον ανώτατο αριθμό μετοχών που θα αποκτήσει ο δικαιούχος του warrant εφόσον ασκήσει, πλήρως, το δικαίωμα προαίρεσής του. Η κατοχή ενός τίτλου παρέχει, συνήθως, το δικαίωμα κτήσης μίας μετοχής. Είναι δυνατό, ωστόσο, να προβλεφθεί πολλαπλασιαστής ως μεταβλητό μέγεθος ή μικρότερος της μονάδας (<1).

(η) Η προσαρμογή όρων των τίτλων και των δικαιωμάτων σε περίπτωση εταιρικών πράξεων. Για λόγους προστασίας των δικαιωμάτων των warrants καθόλη τη διάρκεια της, συνήθως, μακράς αποσβεστικής προθεσμίας άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης, είναι δυνατό να προβλεφθούν ρήτρες για (δίκαιη) αντιμετώπιση αναπάντεχων (και μη) μεταβολών.

(θ) Κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια.

 

Ελαττωματική Έκδοση      

Έννομες συνέπειες 

Σε περίπτωση ελαττώματος κατά την έκδοση των warrants εφαρμόζονται, κατ’ αντιστοιχία, οι ρυθμίσεις για τις ελαττωματικές αποφάσεις ΓΣ και ΔΣ (άρ. 137-139 και 95). Οι παραβάσεις που εμφιλοχωρούν επιφέρουν, κατά περίπτωση, ακυρότητα ή ακυρωσία της σχετικής απόφασης. Είναι δυνατή, σε κάθε περίπτωση, η προσωρινή αναστολή ισχύος άκυρης απόφασης.

Ευθύνη Μελών ΔΣ

Η ευθύνη των μελών του ΔΣ για πράξεις ή παραλείψεις, αναφορικά με την εισήγησή τους επί της έκδοσης των τίτλων, κρίνεται στη βάση των κανόνων της επιμελούς διαχείρισης (άρ. 96 επ.). Αποφάσεις, ωστόσο, που εξέδωσε το ΔΣ χωρίς (ή καθ’ υπέρβαση) εξουσιοδότησης της ΓΣ δεν δημιουργούν ευθύνες τους.

 

Λοιπά Ζητήματα

Μερική Κάλυψη Των Τίτλων

Στην εταιρική απόφαση για την έκδοση των warrants, είναι δυνατό να προβλέπεται δυνατότητα μερικής κάλυψής της-κατ’ αναλογία όσων ισχύουν σε περίπτωση μερικής κάλυψης αύξησης μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 56 §7 και άρ. 28).

Τίτλοι Ονομαστικοί

Όπως συμβαίνει με τις μετοχές, έτσι και οι τίτλοι κτήσης εκδίδονται, αποκλειστικά, ως ονομαστικοί (άρ. 56 §8).

Αξιογραφική Αποτύπωση

Σημαντικό γνώρισμα των τίτλων κτήσης μετοχών αποτελεί ο έγχαρτος ή άυλος χαρακτήρας τους-ανάλογα με τη σχετική καταστατική πρόβλεψη.

Δικαιούχοι τίτλων κτήσης μετοχών έναντι της εκδότριας ΑΕ θεωρούνται, κατ’ αρχήν, οι εγγεγραμμένοι στα αντίστοιχα εταιρικά βιβλία-εφόσον δεν έχει, συμβατικά, οριστεί διαφορετικά (άρ. 56 §9 & άρ. 40-43).

Η ενσωμάτωση των δικαιωμάτων σε ονομαστικούς τίτλους έχει κατά κύριο λόγο, νομιμοποιητική/δηλωτική λειτουργία για τον κάτοχο των τίτλων. Η σημασία της αξιογραφικής τους αποτύπωσης ενισχύεται, όταν αυτοί αποτυπώνουν τους ειδικότερους όρους άσκησης του ενσωματωμένου δικαιώματος προαίρεσης.

Μεταβίβαση Και Επιβάρυνση 

Η μεταβίβαση των τίτλων κτήσης μετοχών είναι, καταρχάς, επιτρεπτή, ελεύθερη και αναιτιώδης (ακόμα κι αν οι προς απόκτηση μετοχές προβλέπονται ως δεσμευμένες). Προϋποτίθεται, σε κάθε περίπτωση, σύναψη σύμβασης μεταβίβασης και καταχώρισης του διαδόχου (ειδικού ή καθολικού) στο σχετικό βιβλίο. Είναι, πάντως, δυνατό να αποκλεισθεί η μεταβίβαση των warrants. Είναι εφικτή (αν δεν έχει ρητά αποκλεισθεί) η σύσταση εμπράγματων δικαιωμάτων επί των warrants. Προϋποτίθεται η γνωστοποίησή τους στην εκδότρια καθώς και το πρόσωπο του δικαιούχου άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης για την απόκτηση των μετοχών.

 

Ο παλαιόθεν και ευρύτερα γνωστός, παγκοσμίως, θεσμός των warrants αποδείχθηκε, ήδη, αποτελεσματικός και στη χώρα μας: στο πλαίσιο της, εισαγωγικά αναφερόμενης, ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Προσελκύστηκαν τα αναγκαία για τη διάσωσή τους, τότε, κεφάλαια, παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες δεν ήταν ιδεατές-ουδεκάν ικανοποιητικές. Κι αφού, υπό τις εξαιρετικά δυσμενείς, τότε, συνθήκες αποδείχθηκε αποτελεσματικός, πολύ περισσότερο ως τέτοιος αποδεικνύεται σε άλλες ευνοϊκότερες συγκυρίες-στο πλαίσιο της διαδικασίας και προσπάθειας προσέλκυσης επενδυτών & επενδυτικών κεφαλαίων στην ΑΕ. Υπό το πρίσμα αυτό, μεγίστη η αξία τους και δεδομένη η, έστω και σε βάθος χρόνου, (περαιτέρω) αξιοποίησή τους και στη χώρα μας. Και εν τέλει: και στη δική μας, γιατί όχι, ΑΕ.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 6 Νοεμβρίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Προσεγγίσαμε, ήδη, την έννοια και βασικές αρχές που διέπουν το Ομολογιακό Δάνειο αλλά και την έκδοσή του. Τις Ομολογίες, επίσης, τόσο στη συνήθη μορφή τους όσο και ειδικές (υβριδικές) κατηγορίες τους (ενδ.: «Αιώνιες», «Καταστροφής», «Μειωμένης Εξασφάλισης»). Τη δυνατότητα, τέλος, των Ομολογιούχων Δανειστών να κεφαλαιοποιήσουν, υπό προϋποθέσεις, τις απαιτήσεις τους. Υπάρχουν όμως κάποιες ειδικές κατηγορίες ομολογιών με ξεχωριστό, πράγματι ενδιαφέρον: Μετατρέψιμες, Ανταλλάξιμες και Κερδοφόρες˙ περί αυτών το παρόν.

 

Κατηγορίες ομολογιακού δανείου

Στο νόμο για τις ΑΕ (ν. 4548/2018) συναντάμε τέσσερις κατηγορίες ομολογιακών δανείων-ανάλογες με τις ομολογίες που εκδίδονται στο πλαίσιο ενός εκάστου. Συγκεκριμένα-εκείνα με: (α) κοινές (άρ. 69), (β) ανταλλάξιμες (άρ. 70), (γ) μετατρέψιμες (άρ. 71) και (δ) κερδοφόρες ομολογίες (άρ. 72). Το κοινό ομολογιακό (με τις κοινές, δηλ., ομολογίες) μας απασχόλησε στη βασική του μορφή. Είναι, εξάλλου, εκείνο με την ευρύτερη χρήση. Συνιστά αμιγή μορφή χρηματοδότησης με ξένα κεφάλαια-αρκεί να μην παρεισφρήσει στους όρους του κάποιο υβριδικό στοιχείο (:που παραπέμπει σε χρηματοδότηση μέσω κεφαλαίου). Οι λοιπές κατηγορίες ομολογιακού δανείου, όμως, συνιστούν μορφές ενδιάμεσης χρηματοδότησης. Ας επιχειρήσουμε κι εκείνων την προσέγγιση.

 

Ανταλλάξιμες ομολογίες

Βασικά χαρακτηριστικά

Είναι δυνατή (άρ. 70 §1 ν. 4548/2018) η έκδοση ομολογιακού δανείου με ανταλλάξιμες ομολογίες (:exchangeable bonds). Οι ομολογιούχοι διατηρούν, στην περίπτωση αυτή, το δικαίωμα (option) να ζητήσουν, με δική τους δήλωση, τη (μερική ή ολική) εξόφληση των ομολογιών τους, στη βάση όσων ορίζονται στη δανειακή σύμβαση. Η εξόφληση αυτή δεν διενεργείται με χρηματικούς όρους αλλά με μεταβίβαση σε αυτούς άλλων ομολογιών ή μετοχών ή άλλων τίτλων της εκδότριας ή τρίτων.

Αντίστοιχο δικαίωμα ανταλλαγής είναι δυνατό να επιφυλάσσεται (και) υπέρ της εκδότριας.

Παράλληλα, είναι δυνατό το ομολογιακό δάνειο να προβλέπει ότι η ανταλλαγή γίνεται υποχρεωτική σε ορισμένο χρόνο ή όταν συντρέξει ορισμένο γεγονός. Είναι, επίσης, δυνατό να εξαρτάται (η ανταλλαγή) από κάποια, αναβλητική, αίρεση.

Στην περίπτωση που η εκδότρια ΑΕ ή τρίτος παρέχει δικαίωμα ανταλλαγής των (ανταλλάξιμων) ομολογιών, υποχρεούται να έχει και διατηρεί στην κυριότητά της/του ελεύθερες από κάθε βάρος (με εξαίρεση ενδεχομένως υφιστάμενο υπέρ των ομολογιούχων) τις υποκείμενες ομολογίες, (ίδιες) μετοχές ή άλλες κινητές αξίες. Η υποχρέωση αυτή εκτείνεται, το αργότερο, μέχρι τον χρόνο καταβολής/εξόφλησης του δανείου (δεν τίθεται, επομένως, δικαίωμα προτίμησης υφισταμένων μετόχων). Υποχρεούται η εκδότρια ΑΕ, εναλλακτικά, να έχει καταρτίσει σύμβαση, με την οποία να διασφαλίζεται η δυνατότητα εμπρόθεσμης παράδοσης, μέσω τρίτου, των ομολογιών, μετοχών ή άλλων τίτλων σε εκπλήρωση της σχετικής της/του υποχρέωσης (άρ. 70 §2).

Το ομολογιακό δάνειο με ανταλλάξιμες ομολογίες αποκτά υβριδική μορφή, στην περίπτωση κατά την οποία η ανταλλαγή των ανταλλάξιμων ομολογιών θα γίνει με μετοχές. Ο ομολογιούχος δανειστής, στην περίπτωση αυτή, θα μετατραπεί σε μέτοχό της.

Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί πως ο ομολογιούχος δανειστής αποκτά μετοχές που υπάρχουν κατά το χρόνο της ανταλλαγής και δεν εκδίδονται, τότε, για πρώτη φορά. Αντίθετα, ο κάτοχος μετατρέψιμων ομολογιών (περί των οποίων αμέσως κατωτέρω) αποκτά μετοχές της ΑΕ που εκδίδονται για πρώτη φορά κατά τη μετατροπή των ομολογιών (άρ. 71).

Οι όροι του ανταλλάξιμου ομολογιακού δανείου αποτελούν τμήμα της σύμβασής του. Η διαμόρφωσή τους συναρτάται όμως (και) από τους τίτλους με τους οποίους επίκειται η ανταλλαγή. Όταν, λ.χ., οι ομολογιούχοι πρόκειται να λάβουν τίτλους οι οποίοι είναι ονομαστικοί (ενδ.: μετοχές), τότε, κατ’ αντιστοιχία αυτών, και οι ανταλλάξιμες ομολογίες θα πρέπει να εκδοθούν, υποχρεωτικά, ως ονομαστικές (άρ. 59 §5 εδ. α’). Όταν οι ανταλλάξιμες ομολογίες πρόκειται να εισαχθούν σε ρυθμιζόμενη αγορά, οι τίτλοι με τους οποίους πρόκειται να ανταλλαγούν (ενδ.: μετοχές) θα πρέπει είτε να είναι ήδη εισηγμένοι είτε να εισαχθούν ταυτόχρονα με αυτές (άρ. 6 §7 ν. 3371/2005).

Τα πλεονεκτήματα

Η (δυνητική) ευχέρεια που παρέχεται στον ομολογιούχο να αξιώσει την εξόφληση των ομολογιών του από την ΑΕ ή (αντ’ αυτής) να του μεταβιβαστούν άλλοι, συμφωνημένοι, τίτλοι (ενδ.: ομολογίες, μετοχές της ΑΕ ή τρίτων) είναι δυνατό να λειτουργήσει ως μέσο προσέλκυσης επενδυτών και διευκόλυνσης της χρηματοδότησης της ΑΕ. Όταν, αντίστοιχα, η συγκεκριμένη δυνατότητα παρέχεται στην ΑΕ, δημιουργείται το υπόβαθρο για την βέλτιστη από μέρους της επιλογή (είτε εξόφληση ομολογιών είτε ανταλλαγή τους με τους συμφωνημένους τίτλους).

 

Μετατρέψιμες ομολογίες

Βασικά χαρακτηριστικά

Είναι δυνατή, σύμφωνα και με όσα ήδη αναφέρθηκαν, η έκδοση ομολογιακού δανείου με μετατρέψιμες ομολογίες (:convertible bonds-άρ. 71 ν. 4548/2018). Στους ομολογιούχους δανειστές παρέχουν δικαίωμα επιστροφής του κεφαλαίου τους αλλά και απόληψης τόκου. Παρέχουν, όμως, ταυτόχρονα, τη δυνατότητα της (δυνητικής ή υποχρεωτικής τους) μετατροπής σε προκαθορισμένο αριθμό μετοχών. Ο ομολογιούχος δανειστής της εκδότριας ΑΕ θα μετατραπεί, τότε, σε μέτοχό της. Το χαρακτηριστικό αυτό συναντούμε, όπως ανωτέρω αναφέρθηκε, και στις ανταλλάξιμες ομολογίες˙ στην περίπτωση όμως των τελευταίων ο ομολογιούχος δανειστής αποκτά υφιστάμενες (και όχι νέες-επί τούτου εκδιδόμενες) μετοχές της εκδότριας.

Με τη μετατροπή των μετατρέψιμων ομολογιών δημιουργούνται νέες μετοχές. Η έκδοση, επομένως, του ομολογιακού δανείου θα καταλήξει ως κεφαλαιοποίηση παθητικού μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου. Το ποσό του δανείου που θα μετατραπεί σε κεφάλαιο θα αποτελέσει και την αναγκαία, για την αύξηση, εισφορά.

Η έκδοση

Η έκδοση του μετατρέψιμου ομολογιακού δανείου ακολουθεί τη διαδικασία είτε της τακτικής (άρθρο 71 §1 περ. α΄) είτε της έκτακτης αύξησης (άρθρο 71 §1 περ. β΄) μετοχικού κεφαλαίου.

Σε περίπτωση τακτικής έκδοσης, η ΓΣ λαμβάνει τη σχετική απόφαση με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία. Μια τέτοια απόφαση συνιστά τροποποίηση του καταστατικού (αρ. 71). Το ΔΣ της ΑΕ υποχρεούται μέχρι τη λήξη του επόμενου μήνα από την ημέρα άσκησης του δικαιώματος μετατροπής να διαπιστώσει την αύξηση και να αναπροσαρμόσει το άρθρο του καταστατικού που αναφέρεται στο κεφάλαιο, τηρώντας τις διατυπώσεις δημοσιότητας (άρ. 71 παρ. 4 εδ. β΄).

Σε περίπτωση έκτακτης έκδοσης ομολογιακού δανείου με μετατρέψιμες ομολογίες αρμόδιο όργανο για τη λήψη απόφασης έκδοσης μετατρέψιμων ομολογιών μπορεί να είναι είτε το ΔΣ ή είτε η ΓΣ-τηρουμένων των διατυπώσεων του καταστατικού και του νόμου.

Η απόφαση έκδοσης

Η απόφαση έκδοσης του μετατρέψιμου ομολογιακού δανείου από το αρμόδιο όργανο της ΑΕ πρέπει να περιλαμβάνει (71 §2, εδ. β΄) τον χρόνο και τρόπο άσκησης του δικαιώματος μετατροπής, την τιμή ή τον λόγο μετατροπής ή το εύρος τους. Επίσης: τον χρόνο ή χρονική περίοδο άσκησης του δικαιώματος μετατροπής καθώς και τυχόν αιρέσεις των οποίων απαιτείται η πλήρωση. Είναι ενδεχόμενο, επίσης, να καθορίζει τον τύπο άσκησης του σχετικού δικαιώματος ή το αρμόδιο πρόσωπο προς το οποίο πρέπει να απευθυνθεί η σχετική άσκηση του δικαιώματος μετατροπής.

Δυνητικό περιεχόμενο της απόφασης έκδοσης μπορεί να αποτελέσει «…ο τρόπος αναπροσαρμογής της τιμής ή του λόγου μετατροπής, αν συμβούν γεγονότα που δύνανται να επηρεάσουν την αξία ή την εμπορευσιμότητα των μετοχών» (άρ. 71 §2 εδ. β΄ ν. 4548/2018). Αν δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη, τον σχετικό κίνδυνο (λ.χ. επί κακής επιχειρηματικής πορείας της ΑΕ) φέρει ο εκάστοτε ομολογιούχος δανειστής.

Το ΔΣ ορίζεται ως αρμόδιο όργανο για τον ορισμό της τελικής τιμής ή του τελικού λόγου αναπροσαρμογής πριν την έκδοση του δανείου-ακόμη και αν η ΓΣ, προβεί σε ακριβή καθορισμό τους.

Δικαίωμα προτίμησης

Οι υφιστάμενοι μέτοχοι διαθέτουν δικαίωμα προτίμησης στην περίπτωση της έκδοσης ομολογιών με δικαίωμα μετατροπής σε μετοχές (άρ. 26 §1). Ρητά όμως αποκλείεται τέτοιο δικαίωμα κατά τον χρόνο μετατροπής των ομολογιών σε μετοχές (άρ. 71 §4 in fine). Αντίστοιχο δικαίωμα δεν επιφυλάσσεται, όμως, στους ήδη υφιστάμενους ομολογιούχους δανειστές είτε λάβει χώρα αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ είτε έκδοση μετατρέψιμων ομολογιών-τουλάχιστον όχι χωρίς σχετική καταστατική πρόβλεψη.

Τα πλεονεκτήματα

Η (δυνητική) ευχέρεια που παρέχεται στον ομολογιούχο να διατηρήσει τις δανειακές του αξιώσεις ή να μετατραπεί σε μέτοχο της ΑΕ, μπορεί να καταστήσει το ομολογιακό δάνειο μέσο προσέλκυσης επενδυτών και διευκόλυνσης της χρηματοδότησης της ΑΕ. Όταν, αντίστοιχα, η συγκεκριμένη δυνατότητα παρασχεθεί στην ΑΕ, διευκολύνεται η επιλογή της βέλτιστης, με βάση τα χρηματοοικονομικά της δεδομένα, επιλογής.

 

Κερδοφόρες ομολογίες

Βασικά χαρακτηριστικά & έκδοση

Οι κερδοφόρες ομολογίες (participating bonds-άρ. 72 ν. 4548/2018) έχουν ως αποτέλεσμα την παροχή στους ομολογιούχους δανειστές του δικαιώματος λήψης είτε ποσοστού επί των κερδών της ΑΕ (και, μάλιστα, πέραν του συμφωνημένου τόκου) είτε άλλης παροχής που συνδέεται από τα αποτελέσματα της εταιρείας.

Η λήψη ποσοστού επί των κερδών είναι δυνατό να λάβει χώρα πριν (και όχι μόνο μετά) την απόληψη του ελάχιστου μερίσματος από τους (κοινούς ή προνομιούχους) μετόχους.

Αρμόδιο όργανο για τη λήψη απόφασης έκδοσης κερδοφόρων ομολογιών αποτελεί η ΓΣ, η οποία αποφασίζει με απλή απαρτία και πλειοψηφία. Τούτο μοιάζει φυσιολογικό, καθώς μέσω της άσκησης του δικαιώματος απόληψης ποσοστού επί των κερδών από τους ομολογιούχους δανειστές ασκείται σημαντική επιρροή στα κέρδη των μετόχων. Οι μέτοχοι λοιπόν είναι εκείνοι που πρέπει να αποφασίζουν για την τυχόν συντέλεση μας τέτοιας μείωσης. Κατ’ αναλογική, ωστόσο, εφαρμογή της έκτακτης αύξησης κεφαλαίου, είναι δυνατό να παρασχεθεί εξουσιοδότηση στο ΔΣ, προκειμένου το τελευταίο να προβεί σε «έκτακτη» έκδοση κερδοφόρων ομολογιών.

Το δικαίωμα λήψης ποσοστού επί των κερδών συνιστά και το στοιχείο εκείνο, το οποίο κατατάσσει τις κερδοφόρες ομολογίες στην ενδιάμεση χρηματοδότηση. Μέσω αυτών, οι ομολογιούχοι δανειστές έχουν αξιώσεις άμεσα εξαρτώμενες από τα αποτελέσματα της ΑΕ. Οι κερδοφόρες ομολογίες προσιδιάζουν, παρά τις διαφορές τους, στις προνομιούχες μετοχές (χωρίς δικαίωμα ψήφου) που παρέχουν, παράλληλα, δικαίωμα απόληψης τόκου.

Τα πλεονεκτήματα

Οι κερδοφόρες ομολογίες καθίστανται ελκυστικές για τους επενδυτές, καθώς συνεπάγονται τη μείωση ή εξαφάνιση νομισματικών κινδύνων ή της μειωμένης απόδοσης κεφαλαίων, αφού σε περιόδους κερδοφόρων εταιρικών χρήσεων οι ομολογιούχοι απολαμβάνουν πρόσθετο επενδυτικό όφελος. Ταυτόχρονα όμως, καθίστανται ελκυστικές και για την ΑΕ καθώς επιτυγχάνεται μικρότερη επιβάρυνση (χαμηλό επιτόκιο) λόγω των πρόσθετων αξιώσεων/προσδοκιών που παρέχουν στους ομολογιούχους (:συμμετοχή στα κέρδη).

 

Οι μετατρέψιμες, ανταλλάξιμες και κερδοφόρες ομολογίες δεν είναι οι πλέον συνήθεις στο πλαίσιο ενός ομολογιακού δανείου. Δεν είναι, κατ’ αντιστοιχία, συνήθεις ως ειδικότερη επιλογή για τη χρηματοδότηση της ΑΕ. Καθώς όμως προσφέρουν ελκυστικές λύσεις τόσο για τους (δυνητικούς) επενδυτές όσο και για την ίδια την ΑΕ, είναι δυνατό να αποτελέσουν μέσο προσέλκυσης επενδυτικών κεφαλαίων καθώς και σημαντική εναλλακτική για την ίδια την ΑΕ: εναλλακτική ικανή να συνδράμει όχι μόνον στην επιβίωση αλλά και στην ανάπτυξή της.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 30 Οκτωβρίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Προσεγγίσαμε, ήδη, τους εκδιδόμενους από την ΑΕ τίτλους-ως μέσο της (εξωτερικής) χρηματοδότησής της. Επισημάναμε, επίσης, ότι ο σχετικός κατάλογος είναι, καταρχήν, περιοριστικός (:«numerus clausus»). Μεταξύ των εκδιδόμενων τίτλων και οι Ομολογίες, στο πλαίσιο εκδιδόμενου Ομολογιακού δανείου-για το οποίο το παρόν.

Ομολογιακό Δάνειο και Ομολογίες

Το ομολογιακό δάνειο

Το ομολογιακό δάνειο (αρ. 59 έως 74 ν. 4548/2018) συνιστά βασική μορφή μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης της ΑΕ. Κατά το νόμο (59 §1 εδ. α΄), ομολογιακό είναι το δάνειο που εκδίδεται από την ΑΕ και διαιρείται σε ομολογίες. Συνήθως εκδίδονται περισσότερες-είναι όμως δυνατό να εκδοθεί μία και μόνη. Το δανειζόμενο, μέσω του ομολογιακού δανείου, ποσό διαιρείται σε ίσα τμήματα, καθένα από τα οποία αποτελεί την ονομαστική αξία της ομολογίας στην οποία ενσωματώνεται. Οι ομολογίες μπορεί να είναι είτε ονομαστικές είτε ανώνυμες (με εξαίρεση τις ανταλλάξιμες σε ονομαστικούς τίτλους ή μετατρέψιμες σε μετοχές, που είναι πάντα ονομαστικές-άρ. 59 §5).

Οι ομολογίες, στη συνήθη μορφή τους, προσφέρουν στους ομολογιούχους δανειστές τόκο, που συμφωνείται σταθερός (:straight bonds) ή κυμαινόμενος (:floating rate bonds).

Οι ομολογιούχοι δανειστές συνιστούν κατηγορία δανειστών της ΑΕ.

Οι ενσώματες/έγχαρτες και άυλες ομολογίες

Η (ενσώματη/έγχαρτη) ομολογία συνιστά αξιόγραφο (ακριβέστερα: χρεόγραφο) και όχι απλώς βεβαιωτικό ή αποδεικτικό έγγραφο της απαίτησης του ομολογιούχου δανειστή. Ο τελευταίος (:ομολογιούχος δανειστής) καταβάλλοντας το τμήμα του δανείου που του αναλογεί γίνεται, ταυτόχρονα, κομιστής των αντίστοιχων ομολογιών. Με τη συμπλήρωση του χρόνου λήξης κάθε ομολογίας ο κομιστής της δικαιούται να την εμφανίσει στην εκδότρια εταιρεία και η τελευταία υποχρεούται να του καταβάλει (:επιστρέψει) το ποσό που αναφέρεται στον τίτλο.

Οι ομολογίες είναι δυνατό, όμως, να είναι άυλες. Υποχρεωτικά στην περίπτωση που είναι εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά (άρ. 39 ν. 2396/1996 και άρ. 58 §2 ν. 2533/1997, όπως αντικαταστάθηκε από το άρ. 16 ν. 2954/2001). Προαιρετικά όταν προβλέπεται στους όρους του ομολογιακού δανείου, η αποϋλοποίηση  ή ακινητοποίησή τους (άρ. 59 §§5 εδ. α’ και 6 ν. 4548/2018).

Έκδοση και όροι ομολογιακού δανείου

Αρμόδιο όργανο της ΑΕ για την έκδοση του ομολογιακού δανείου και τη διαμόρφωση των όρων του είναι  το ΔΣ (άρ. 59 §2  εδ.΄ β). Είναι δυνατό, όμως, να ανατεθεί η συγκεκριμένη αρμοδιότητα στη ΓΣ από το καταστατικό της ΑΕ. Ειδικά, όμως, όσον αφορά τις μετατρέψιμες και τις κερδοφόρες ομολογίες, η αρμοδιότητα έκδοσης και απόφασης ανήκει, πάντοτε, στη ΓΣ (άρ. 71 και 72).

Η εκδότρια ΑΕ, μέσω του αρμοδίου, κάθε φορά, οργάνου της, προβαίνει σε ελεύθερη διαμόρφωση των όρων του ομολογιακού δανείου. Ο νόμος, εξάλλου, παρέχει ευρύ, σχετικό περιθώριο (αρ. 69 §5). Είναι δυνατή η εκ των υστέρων τροποποίησή τους ακόμη και με όρους δυσμενέστερους για τους ομολογιούχους. Απαιτείται, ωστόσο-στην περίπτωση αυτή, λήψη απόφασης της συνέλευσης των ομολογιούχων, με πλειοψηφία των  δύο τρίτων (2/3) της ονομαστικής αξίας των ομολογιών˙ επιπρόσθετα: η συναίνεση της εκδότριας.

Οι όροι του ομολογιακού δανείου συγκροτούν το ομολογιακό πρόγραμμα, το οποίο  επιβάλλεται να καθίσταται εκ των προτέρων γνωστό στους ομολογιούχους, προκειμένου να είναι σε θέση να επιλέξουν (ή μη) τη σύναψή του.

Η «νόθευση» του ομολογιακού δανείου

Το ομολογιακό δάνειο στην κοινή του μορφή κατατάσσεται, ως τρόπος δανεισμού, στη χρηματοδότηση μέσω ανάληψης χρέους. Χαρακτηριστικό, όμως, παράδειγμα νόθευσης της συγκεκριμένης κατηγοριοποίησής του είναι, ενδεικτικά, η έκδοση υβριδικών μορφών ομολογιών: οι προαναφερθείσες ανταλλάξιμες, μετατρέψιμες και κερδοφόρες-για τις οποίες επόμενη αρθρογραφία μας.

Η νόθευση του ομολογιακού δανείου ως μέσου χρηματοδότησης μέσω ανάληψης χρέους είναι δυνατό να λάβει, επιπρόσθετα, χώρα μέσω όρων (αρχικών ή κατά τροποποίηση) του προγράμματος ομολογιακού δανείου.

Αρχικοί όροι του ομολογιακού δανείου

Οι αιώνιες ομολογίες-perpetual bonds

Η ΑΕ είναι δυνατό να προβεί στη σύναψη ομολογιακού δανείου-χωρίς ρητή λήξη. Εκδίδει, στην περίπτωση αυτή, «αιώνιες ομολογίες» (perpetual bonds)-με αόριστη, δηλ. διάρκεια. Τις συγκεκριμένες ομολογίες η ΑΕ διατηρεί το δικαίωμα να μην τις εξοφλήσει ποτέ ή, εναλλακτικά, να τις εξοφλήσει κατά τον χρόνο της επιλογής της με την καταβολή, στο μεταξύ-φυσικά, του συμφωνημένου τόκου (άρ. 60 §2 περ. β΄).

Μέσω της σύναψης ομολογιακού δανείου με έκδοση αιώνιων ομολογιών, η ΑΕ λαμβάνει ως χρηματοδότηση κεφάλαιο, το οποίο τίθεται στη διάθεσή της για αόριστο χρονικό διάστημα: ο ομολογιούχος δανειστής δεν έχει τη δυνατότητα να αξιώσει την επιστροφή του. Προσομοιάζουν, στο πλαίσιο αυτό, οι αιώνιες ομολογίες (κατά τούτο και ο υβριδικός τους χαρακτήρας) με χρηματοδότηση μέσω ίδιων κεφαλαίων (κατά τούτο και, υπό προϋποθέσεις, αντιμετωπίζονται λογιστικά ως ίδια κεφάλαια): η μακρόχρονη περιουσιακή διάθεση προς όφελος της εταιρείας υποδηλώνει κεφάλαιο˙ η αδυναμία αξίωσης επιστροφής των καταβληθέντων από μέρους των ομολογιούχων παραπέμπει στη μη επιστροφή των εισφορών από τους μετόχους. Οι ομολογιούχοι δανειστές, ωστόσο, δεν καθίστανται (ούτε είναι δυνατό να θεωρηθούν) μέτοχοι της ΑΕ.

Ένα τέτοιο, αόριστης διάρκειας, ομολογιακό δάνειο δεν είναι δυνατό να καταγγελθεί με τακτική καταγγελία (με την τήρηση, δηλ., ορισμένης προθεσμίας ή/και την ύπαρξη συγκεκριμένου, λόγου): δεν συνάδει με τη φύση του. Το δικαίωμα, όμως, της έκτακτης καταγγελίας (προϋπόθεση της οποίας, κατά κανόνα, αποτελεί η ύπαρξη σπουδαίου λόγου) δεν είναι δυνατό να αποκλειστεί˙ προσιδιάζει, εξάλλου, σε σύμβαση αόριστης διάρκειας. Προϋποτίθεται, όμως, σπουδαίος λόγος. Ένας λόγος, δηλ., ή ύπαρξη του οποίου θα καθιστούσε αφόρητη τη συνέχιση της σύμβασης. Ως τέτοιοι, σπουδαίοι,  λόγοι νοούνται εκείνοι, η ύπαρξη των οποίων υπερβαίνει τον συνηθισμένο επενδυτικό κίνδυνο και ρητά προβλέπονται, κατά κανόνα στο πρόγραμμα των ομολογιών.

Η χρηματοδότηση μέσω αιώνιων ομολογιών συγκεντρώνει, ως ενδιάμεση μορφή χρηματοδότησης, πλεονεκτήματα  για την εκδότρια που παραπέμπουν στη χρηματοδότηση με ίδια μέσα (:διεύρυνση ιδίων κεφαλαίων) όσο και, την αντίστοιχη, με ξένα μέσα (:μη μεταβολή των μετοχικών ισορροπιών της επιχείρησης και έκπτωση τόκων από το εισόδημά της).

Αντίστοιχα, όμως, πλεονεκτήματα επιφυλάσσει η συγκεκριμένη μορφή χρηματοδότησης και για τους επενδυτές. Λόγω του αναλαμβανόμενου (υψηλού) επενδυτικού κινδύνου και της αιώνιας δέσμευσης (και μη επιστροφής) του κεφαλαίου τους, το οικονομικό αντιστάθμισμα που εισπράττει ο ομολογιούχος δανειστής (:τόκος) υπερβαίνει σημαντικά, κατά κανόνα, τους τόκους που αποδίδονται στις κοινές ομολογίες.

Οι Ομολογίες Καταστροφής-Catastrophe Bonds)

Μεταξύ των όρων  οι οποίοι είναι δυνατό να περιλαμβάνονται στο ομολογιακό δάνειο συμπεριλαμβάνεται και το ενδεχόμενο να τελεί υπό αίρεση η υποχρέωση καταβολής τόκου ή επιστροφής του κεφαλαίου στους ομολογιούχους δανειστές (60 §2 στ. γ΄). Πρόκειται για τις ομολογίες καταστροφής (:catastrophe bonds) που συναντώνται στη διεθνή πρακτική. Ως βασικό περιεχόμενό τους έχουν τη μη καταβολή τόκου ή κεφαλαίου, στις περιπτώσεις που επέρχεται ένας κίνδυνος (φυσική καταστροφή συνήθως) για τον οποίο δεν υφίσταται ασφαλιστική κάλυψη.

Και οι ομολογίες καταστροφής παρουσιάζουν σημαντική χρησιμότητα. Μέσω αυτών, η εκδότρια καλύπτει έναν (μη δυνάμενο να ασφαλιστεί κίνδυνο) ενώ, ταυτόχρονα, οι ομολογιούχοι δίκαια προσβλέπουν, ακριβώς για το λόγο αυτό,  σε υψηλότερη απόδοση.

Οι ομολογίες μειωμένης εξασφάλισης

Μια ακόμα ενδιαφέρουσα κατηγορία ομολογιών είναι οι ομολογίες μειωμένης εξασφάλισης ή υποδεέστερες ομολογίες (subordinated bonds-άρ. 60 §2 στ. δ΄). Με την έκδοσή τους συμφωνείται πως σε περίπτωση εκκαθάρισης ή πτώχευσης της εκδότριας, οι ομολογιούχοι δανειστές θα ικανοποιηθούν ύστερα από τους υπόλοιπους πιστωτές της εκδότριας ή ύστερα από ορισμένη κατηγορία πιστωτών. Τούτο, πρακτικά, σημαίνει πως, οι κάτοχοί τους υπάγονται σε δυσμενέστερο καθεστώς ικανοποίησης σε σχέση με τους λοιπούς εταιρικούς δανειστές-προσιδιάζουν, επομένως-κατά τούτο, στα ίδια κεφάλαια. Για το λόγο αυτό μάλιστα και η αναφορά τους ως οιονεί ίδια κεφάλαια (quasi-capital social ή quasi-fonds propres) ή αναπληρωματικά κεφάλαια.

Ωφελείται με την έκδοση των ομολογιών μειωμένης εξασφάλισης η ΑΕ καθώς προσφέρει, μέσω αυτών, μεγαλύτερη εξασφάλιση στους προνομιούχους και κοινούς πιστωτές της. Ωφελείται, όμως, και ο κάτοχός τους-ομολογιούχο δανειστή καθώς δίκαια προσβλέπει σε υψηλότερη απόδοση.

Να σημειωθεί εδώ ότι ο όρος «ομολογίες τελευταίας σειράς» (junior bonds) δεν είναι ακριβέστερος του όρου «ομολογίες μειωμένης εξασφάλισης». Όπως, ήδη, αναφέρθηκε, πριν την ικανοποίησή τους προηγούνται, κατά το νόμο, είτε όλοι είτε ή ορισμένη κατηγορία πιστωτών. Είναι, επομένως, δυνατό να εκδοθούν ομολογίες μειωμένης εξασφάλισης, οι οποίες δεν θα ικανοποιηθούν στην τελευταία τάξη/σειρά πιστωτών (όπως με τις ομολογίες τελευταίας σειράς συμβαίνει).

Όροι κατά τροποποίηση του ομολογιακού δανείου

Το debt-equity swap

Οι ομολογιούχοι δανειστές είναι δυνατό να αποφασίσουν την κεφαλαιοποίηση του χρέους που αντιστοιχεί στο ομολογιακό τους δάνειο, εφόσον (άρ. 60 §8 στ. δ΄): (α)  η συνέλευσή τους αποφασίσει με πλειοψηφία των δύο τρίτων (2/3) των ομολογιών και (β) η εκδότρια παράσχει τη συναίνεσή της (άρ. 60 §8 στ. δ΄ ν. 4548/2018). Οι εκατέρωθεν αξιώσεις θα αποσβεσθούν˙ οι ομολογιούχοι δανειστές θα αποκτήσουν μετοχές της ΑΕ: από πιστωτές της εκδότριας θα μετατραπούν σε μετόχους της.

Οι μετοχές που θα αποκτήσουν οι ομολογιούχοι δανειστές είναι δυνατό να είναι είτε από τις (τυχόν κατεχόμενες) ίδιες της εκδότριας είτε νέες-προερχόμενες από αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου.

Κεφαλαιοποίηση χρέους και μετατρέψιμες ομολογίες   

Η περίπτωση του dept-equity swap (:εκ των υστέρων συμφωνία μεταξύ της εκδότριας και της συνέλευσης των ομολογιούχων δανειστών για μετατροπή του χρέους σε κεφάλαιο) δεν πρέπει να συγχέεται με την περίπτωση των μετατρέψιμων ομολογιών (κατ’ άρ. 71). Το ποσό, που εξαρχής καταβάλλεται για την ανάληψη των μετατρέψιμων ομολογιών, αντιστοιχεί και στο ύψος της εισφοράς κατά την μετατροπή. Αντίθετα, στην περίπτωση της εκ των υστέρων κεφαλαιοποίησης (dept-equity swap), η ανάληψη των ομολογιών κατά την έκδοση του ομολογιακού δανείου δεν λαμβάνει χώρα υπό το πρίσμα της ενδεχόμενης μετατροπής. Στην περίπτωση του debt-equity swap επέρχεται συμψηφισμός των εκατέρωθεν απαιτήσεων της εκδότριας και των ομολογιούχων δανειστών (κατ’ άρ. 20 §4). Κατά την ορθότερη εκδοχή, η αποτίμηση θα πραγματοποιηθεί με τον τρόπο που θα ελάμβανε χώρα, αν επρόκειτο για εισφορά απαίτησης κατά τρίτου (κατ’ άρ. 17).

Λοιποί όροι ενδιάμεσης χρηματοδότησης

Εκτός από τη συμφωνία για την κεφαλαιοποίηση του ομολογιακού δανείου, είναι δυνατό να υπάρξουν και άλλα στοιχεία (αρ. 60 §8) στη βάση των οποίων θα μπορούσε κάποιος να κατατάξει το ομολογιακό δάνειο στην ενδιάμεση χρηματοδότηση. Ενδεικτικά: στις περιπτώσεις μηδενισμού του επιτοκίου-οπότε και ο δανεισμός προσιδιάζει στις εισφορές (αρ. 60 §8-στ. α΄) καθώς και της μειωμένης εξασφάλισης (αρ. 60 §8-στ. γ΄), την οποία ήδη ανωτέρω προσεγγίσαμε. Η ελευθερία των συναλλαγών (αρ. 60 §8-στ. θ΄) είναι δυνατό να λειτουργήσει προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση.

 

Το ομολογιακό δάνειο διαφοροποιείται, σημαντικά, σε σχέση με το κοινό. Το περιεχόμενό του είναι δυνατόν, ως «εύπλαστος κηρός» να προσαρμοστεί στις ανάγκες της ΑΕ αλλά και να προσφέρει, κατά τούτο, σημαντικά οφέλη στην ΑΕ ως πηγή μακροπρόθεσμης-εξωτερικής χρηματοδότησής της. Σημαντικά οφέλη όμως είναι δυνατό να παράσχει και στον δανειστή/κάτοχο των ομολογιών που εκδίδονται στο πλαίσιό του. Λόγω των ιδιαιτεροτήτων του και του αυξημένου, ενίοτε, αναλαμβανόμενου επενδυτικού κινδύνου, ο ομολογιούχος δανειστής δικαιολογημένα προσβλέπει σε αυξημένη απόδοση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν, στο πλαίσιο του ομολογιακού δανείου, οι μετατρέψιμες, ανταλλάξιμες και κερδοφόρες ομολογίες-για τις οποίες, όμως, επόμενη αρθρογραφία μας.

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 23 Οκτωβρίου 2022.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.