Ετικέτα: Νόμος 4548/2018 Ανώνυμες Εταιρείες

Α. Εισαγωγικά

Τα warrants αποτελούν ένα σύγχρονο χρηματοπιστωτικό μέσο, γνωστό σ’ εκείνους που διακονούν την οικονομική επιστήμη αλλά και στους ασχολούμενους με τα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο. Τα warrants, ελάχιστα γνωστά στο ευρύ κοινό, είναι δυνατό, να αποτελέσουν μέσο προσέλκυσης χρηματοδότησης αλλά και υποβοήθησης της ανάπτυξης των επιχειρήσεων. Η λειτουργία τους είναι διπλή: Από τη μία πλευρά  ευθυγραμμίζουν την προσδοκώμενη μελλοντική θετική πορεία της εταιρείας με επιμέρους συμφέροντα τρίτων αμέσως ή εμμέσως εμπλεκομένων. Από την άλλη διευρύνουν το πλαίσιο εκείνων που «διαγκωνίζονται» για την επιτυχία του εταιρικού εγχειρήματος-που γίνεται πλέον στόχος κοινός για περισσότερους. Τα warrants μπορεί να αποδειχθούν ελκυστικότερα της έκδοσης προνομιούχων μετοχών ή ομολογιακού δανείου μετατρέψιμου σε μετοχές.

Ας τα γνωρίσουμε όμως καλύτερα.

 

Β. Η γνωριμία με τα warrants, η εθνική και διεθνής εμπειρία

Τι είναι τα warrants

Με βάση το νόμο για τις ανώνυμες εταιρείες (άρθρο 56 παρ. 1) τίτλοι κτήσης μετοχών (:warrants) είναι εκείνοι που εκδίδονται από μια ανώνυμη εταιρεία και παρέχουν το διαπλαστικό δικαίωμα στους δικαιούχους τους (:δικαίωμα προαιρέσεως) να αποκτήσουν (ακριβέστερα: να αγοράσουν) μετοχές της (της εκδότριας-στην περίπτωση αυτή μιλάμε για εταιρικά warrants).

Εύλογα, βέβαια, θα ήταν δυνατό να υποστηρίξει κάποιος πως αρμοδιότεροι να μιλήσουν για το τι πραγματικά είναι τα warrants μάλλον δεν είναι οι δικηγόροι. Και τούτο γιατί, κατά μία ευρύτερη (και ορθή) άποψη πρόκειται για χρηματιστηριακό παράγωγο που δημιουργεί το δικαίωμα (όχι όμως και την υποχρέωση) να αγοράσει κάποιος (ή να πουλήσει) μια μετοχή σε συγκεκριμένη τιμή (:εξάσκησης) πριν την εκπνοή του (ενδεικτικός ορισμός: https://www.investopedia.com/terms/w/warrant.asp). Το θεσμικό πλαίσιο εν τούτοις που διέπει τη λειτουργία των warrants επιδρά, πολυεπίπεδα, όχι μόνο στη λειτουργία της ανώνυμης εταιρείας αλλά και στις σχέσεις που διαμορφώνονται γύρω από αυτήν. Δεν θα μπορούσε επομένως να λείπουν οι σχετικές ρυθμίσεις από το νέο νόμο για τις ανώνυμες εταιρείες (άρθρα 56 έως 58). Δεν θα μπορούσε επίσης να μην απασχολήσει και το νομικό κόσμο της χώρας. [Το πιο πλήρες, επί του παρόντος, έργο στη χώρα μας είναι το: «Τίτλοι Κτήσης Μετοχών (Warrants) εταιρικοί και καλυμμένοι», Ιωάννη Λιναρίτη, Νομική Βιβλιοθήκη, 2018)].

 Η χρήση των warrants στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών (2012-2013)

Η εμπειρία της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών είναι αυτή που μας έφερε για πρώτη φορά σε επαφή με τα warrants (κατ’ ακρίβεια με τα covered warrants-κατ’ αντιδιαστολή με τα προαναφερθέντα εταιρικά warrants). Το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο είχε διαμορφωθεί ήδη το έτος 2010 (από το άρθρο 7α παρ. 1 και 2 ν. 3864/2010, όπως ίσχυσε με τις μεταγενέστερες αυτού τροποποιήσεις των ετών 2012-2013), πριν την αντικατάστασή του από το άρθρο 2 ν. 4254/2014. Εξειδικεύθηκε περαιτέρω με τις σχετικές Πράξεις Υπουργικού Συμβουλίου υπ’ αριθμ. 38/2012, 6/2013 και 43/2015.

Η προσπάθεια προσέλκυσης ιδιωτών επενδυτών για την ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών τραπεζών πέτυχε (έστω εν μέρει) με τη χρησιμοποίηση των warrants ως “γλυκαντικών” (“sweeteners”-στη διεθνή ορολογία).

Έτσι, όσοι αποφάσισαν να συμμετάσχουν στην ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών τη διετία 2012-2013 βρέθηκαν να έχουν στα χέρια τους warrants. Με βάση λοιπόν την ΠΥΣ 38/2012 ελάμβαναν (οι δικαιούχοι των τίτλων) από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), δωρεάν, έναν Τίτλο για κάθε μία κοινή μετοχή του Πιστωτικού Ιδρύματος που αποκτούσαν. Στη συγκεκριμένη ΠΥΣ υπήρχε πρόβλεψη για αναπροσαρμογή του αριθμού των μετοχών που αναλογούσαν σε κάθε τίτλο «σε περίπτωση εταιρικών πράξεων». Η σχετική πρόβλεψη εξειδικεύθηκε περαιτέρω με την ΠΥΣ 43/2015.

Οι δικαιούχοι λοιπόν των  warrants αποκτούσαν το δικαίωμα να τα εξασκήσουν πενήντα τέσσερις μήνες (54) μήνες από την ημερομηνία έκδοσης των τίτλων-εξαμηνιαίως. Τιμή άσκησης των δικαιωμάτων ορίστηκε η τιμή κτήσης των αντίστοιχων μετοχών από το ΤΧΣ, πλέον επιτοκίου 3% και ενός περιθωρίου (ανάλογο με τον χρόνο άσκησης του σχετικού δικαιώματος) επί τον αριθμό των μετοχών που εδικαιούτο να αποκτήσει ο κάτοχος του τίτλου κατά την άσκηση του δικαιώματός του.

 Η αποτίμηση των warrants

Από το έτος 1973 υιοθετείται (με διάφορες συμπληρωματικές επεμβάσεις κι αναπροσαρμογές) το μοντέλο “Black-Scholes” στην διεθνή βιβλιογραφία για την αποτίμηση (και) των warrants. Το συγκεκριμένο μοντέλο λαμβάνει υπόψη του: (α) τρεις βασικές παραμέτρους για τον προσδιορισμό της αξίας τους: την τιμή άσκησης, τον υπολειπόμενο χρόνο μέχρι την ημερομηνία λήξης και τη χρηματιστηριακή τιμή της μετοχής και (β) τρεις, τουλάχιστον, επιπρόσθετες παραμέτρους χρηματοοικονομικής φύσεως: την αναμενόμενη μερισματική απόδοση της υποκείμενης μετοχής (dividend yield), το επιτόκιο χρηματαγοράς καταθέσεων χωρίς κίνδυνο (risk free interest rate) και την αναμενόμενη μεταβλητότητα (volatility) της υποκείμενης μετοχής.

Πρακτικά όμως για όλους εμάς τους μη οικονομολόγους: Όταν η τιμή της μετοχής κατά τον χρόνο άσκησης του σχετικού δικαιώματος (εκείνου δηλαδή που έχει αποκτηθεί με το warrant-κατά το χρόνο κτήσης του) υπολείπεται του ποσού που θα πρέπει να καταβληθεί (ανά μετοχή) για την άσκησή του, δεν έχει νόημα να βάλουμε οποιαδήποτε άλλη παράμετρο στην εξίσωση. Αυτό και έγινε στην προαναφερθείσα περίπτωση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών: Η τιμή της μετοχής των συστημικών τραπεζών καταβαραθρώθηκε, σε αντίθεση με την τιμή άσκησης των warrants που είχε, εξ αρχής, συμφωνηθεί σταθερή-κατά τις επιμέρους χρονικές περιόδους δυνητικής άσκησής τους.

Έτσι, οι ιδιώτες που συμμετείχαν στην ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών τραπεζών έλαβαν μεν warrants, τα οποία όμως ουδέποτε εξάσκησαν καθώς η τιμή των μετοχών στις οποίες αναφέρονταν υπολείπονταν σαφώς της τιμής εξάσκησης τους (των warrants).

Το συγκεκριμένο εγχείρημα δεν έμελλε να στεφθεί με επιτυχία.

 Η άσκηση των δικαιωμάτων από τα warrants και τα σχετικά ερωτήματα

Όσον αφορά τις εισηγμένες εταιρείες (όπως παραπάνω οι «συστημικές» τράπεζες) η προαναφερθείσα λογική μοιάζει τόσο αυτονόητη όσο και απλοϊκή: Για ποιον λόγο να ασκήσω το δικαίωμά μου από το warrant όταν χρηματοοικονομικά με συμφέρει να αγοράσω την αντίστοιχη μετοχή από την χρηματιστηριακή αγορά με μικρότερο κόστος;

Συμβαίνει όμως το ίδιο και στις μη εισηγμένες εταιρείες; Σε εκείνες δηλ. που οι μετοχές τους δεν διαπραγματεύονται σε κάποια οργανωμένη αγορά, με αποτέλεσμα να μην είναι ελεύθερα διαθέσιμες; Και τι συμβαίνει όταν διαθέσιμες είναι δυνατό να καταστούν στο πλαίσιο, μόνον, μιας ελεύθερης συναλλαγής όπου ταυτίζονται οι «δηλώσεις βούλησης» του πωλητή και του αγοραστή;

Και, εν τέλει, το κεντρικό ερώτημα: Είναι τα warrants ένας αποτυχημένος και μη λειτουργικός θεσμός; Ή μπορεί, άραγε, να αξιοποιηθεί πολυεπίπεδα στο πλαίσιο της ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας; Στη συνέχεια επιχειρείται απάντηση στα συγκεκριμένα, κομβικά, ερωτήματα.

 Η δυνητική χρήση και αξιοποίηση των warrants

Το εύρος της δυνητικής αξιοποίησης των warrants μοιάζει, σχεδόν, ανεξάντλητο.

Τα warrants μπορούν να αποτελέσουν μέσο (κυρίως όμως: κίνητρο) χρηματοδότησης επιχειρήσεων-δεν είναι εξάλλου τυχαίος ο όρος «sweetener» που ήδη αναφέρθηκε και διεθνώς χρησιμοποιείται: Συμμετέχω σήμερα σε μια αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και έχω προσδοκία ότι στο (εγγύς ή απώτερο) μέλλον θα αποκτήσω, ΑΝ το επιλέξω, με ευνοϊκούς όρους (σε σχέση με τα τότε δεδομένα) κάποιον επιπρόσθετο αριθμό μετοχών.

Η συγκεκριμένη λογική μπορεί να αποδειχθεί ελκυστική όχι μόνον για προσέλκυση συμμετοχής σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου start-ups αλλά και αντίστοιχα αναπτυσσόμενων ή/και, απλά, υγιών επιχειρήσεων. Από την άλλη πλευρά είναι δυνατό να αποδειχθεί ελκυστική στην προσπάθεια κεφαλαιακής ενίσχυσης επιχειρήσεων με προβλήματα ρευστότητας & φερεγγυότητας και αδυναμία ή δυσκολία άντλησης εξωτερικής χρηματοδότησης ή (κοινής) κεφαλαιακής ενίσχυσης. Αποδεικνύεται εργαλείο στρατηγικής για τα venture capital (:κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών), για μεμονωμένους επενδυτές αλλά και εργαλείο προσωπικών στρατηγικών μεμονωμένων μετόχων.

Περαιτέρω όμως δεν είναι δυνατό να μη γίνει αναφορά στη δυνητική αξιοποίηση των  warrants ως κινήτρου για εκείνους που ασκούν διοίκηση στην εταιρεία, για στελέχη, για συνεργάτες, προμηθευτές ή πιστωτές. Κι όσον αφορά τους τελευταίους (προμηθευτές ή πιστωτές)-επιπρόσθετα ως μέσο μερικής ή ολικής εξόφλησης ή ευνοϊκής διευθέτησης οικονομικής φύσεως υποχρεώσεων.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις τα warrants μπορούν να έχουν μια διπλή λειτουργία: (α) Να ευθυγραμμίσουν την (προσδοκώμενη) μελλοντική θετική πορεία και ευημερία της εταιρείας με επιμέρους συμφέροντα τρίτων αμέσως ή εμμέσως εμπλεκομένων (και όχι μόνον των μετόχων) αλλά και (β) Να διευρύνουν το πλαίσιο εκείνων που (για απτούς λόγους-άμεσου συμφέροντος) «διαγκωνίζονται» για την επιτυχία του εταιρικού εγχειρήματος που γίνεται πλέον στόχος κοινός

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις τα warrants μπορεί πολυεπίπεδα να αποδειχθούν (και είναι) ελκυστικότερα και προτιμητέα της έκδοσης προνομιούχων μετοχών ή ομολογιακού δανείου μετατρέψιμου σε μετοχές

 

Γ. Η αντιμετώπιση (και ρύθμιση) των warrants από το νόμο για τις ΑΕ

Έχοντας κατά νου όσα παραπάνω (υπό Α) εισαγωγικά αναφέρθηκαν μπορεί να γίνει περισσότερο κατανοητή η επιλογή της σχετικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής (βεβαίως και του έλληνα νομοθέτη) για την ένταξη των warrants στο ρυθμιστικό πεδίο του νέου νόμου για τις ανώνυμες εταιρείες.

Δυνατότητα έκδοσης warrants

Με τη διάταξη του άρθρου 56 παρ. 1 του νέου νόμου, ορίζεται αρμόδιο όργανο για την έκδοση των warrants η Γενική Συνέλευση η οποία αποφασίζει με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία. Απλή απαρτία και πλειοψηφία της Γενικής Συνέλευσης ή απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου αρκεί όταν υφίσταται σχετική καταστατική πρόβλεψη (παρ. 2 αναλογικά εφαρμοζομένων των διατάξεων για την έκτακτη αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου-κατ’ αρθρ. 24)

Επιμέρους παράμετροι απόφασης του αρμοδίου οργάνου

Το εκάστοτε αρμόδιο όργανο της ανώνυμης εταιρείας στην απόφασή του για την έκδοση των warrants (η οποία υπόκειται στη δημοσιότητα του νόμου για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου) διαλαμβάνει τα σχετικά:

(α) με τον χρόνο, τον τρόπο, το τυχόν τίμημα για την έκδοση των τίτλων και τον τρόπο καταβολής του
(β) την προθεσμία και τους λοιπούς όρους της άσκησης του δικαιώματος που ενσωματώνουν οι τίτλοι
(γ) την κατηγορία και τον αριθμό μετοχών που θα εκδοθούν μετά την τυχόν άσκηση του
(δ) την αξία ή τον τρόπο υπολογισμού της αξίας μετοχών που θα καταβληθεί κατά την άσκηση του δικαιώματος
(ε) τον αριθμό των μετοχών των οποίων παρέχει δικαίωμα κτήσης κάθε τίτλος
(στ) την προσαρμογή όρων των τίτλων και των δικαιωμάτων τους σε περίπτωση εταιρικών πράξεων και
(ζ) κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια

 Λοιπά θέματα σχετικά με την έκδοση των warrants

Οι υφιστάμενοι μέτοχοι κατά τον χρόνο της έκδοσης των warrants διατηρούν (άρθρο 56 παρ. 6) σχετικό δικαίωμα προτίμησης κατά την έκδοσή τους-και ευλόγως καθώς η μελλοντική άσκησή τους θα διατάρασσε τις όποιες ισορροπίες του μετοχικού κεφαλαίου. Παράλληλα μπορεί να αναγνωρισθεί (άρθρο 56 παρ. 7) η δυνατότητα μερικής κάλυψης των warrants των οποίων θα αποφασισθεί η έκδοση (κατ’ αναλογική εφαρμογή του άρθρου 28 για τη μερική κάλυψη της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου). Τέλος ορίζεται (άρθρο 56 παρ. 8) πως οι σχετικοί τίτλοι είναι ονομαστικοί-ευλόγως και εν προκειμένω καθώς και οι μετοχές των ανωνύμων εταιρειών μόνον ονομαστικές μπορεί να είναι.

 Απόκτηση ιδίων warrants από την εταιρεία (άρθρο 57)

Η ανώνυμη εταιρεία δεν είναι δυνατό να προβεί σε κάλυψη δικών της warrants ή να λάβει ως ενέχυρο warrants δικά της ή μητρικής της.

Εντούτοις, η εταιρεία είναι δυνατό να αποκτήσει δικά της warrants (εκτός των περιπτώσεων κτήσης από καθολική διαδοχή ή χαριστική αιτία) ύστερα από απόφαση του Διοικητικού της Συμβουλίου με την οποία: (α) αιτιολογείται το εταιρικό συμφέρον, (β) καταγράφεται ο σκοπός και οι όροι της απόκτησης, (γ) προσδιορίζεται ο ανώτατος αριθμός των τίτλων που θα αποκτηθούν, (δ) η διάρκεια της έγκρισης (max 12 μήνες) καθώς και (ε) η ελάχιστη και μέγιστη αξία της απόκτησης.

Για τη συγκεκριμένη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου προϋποτίθεται έκθεση ορκωτού λογιστή περί του ευλόγου της αξίας της απόκτησης. Η συγκεκριμένη αξία δεν μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτά που προσδιορίζονται στη διάταξη του άρθρ. 159 §1.

Στην περίπτωση που η εκδότρια αποφασίσει να αποκτήσει (και εν τέλει αποκτήσει) δικά της warrants με σκοπό την απόσβεσή τους, υποχρεούται σε άμεση ακύρωση. Επίσης όταν η εκδότρια αποκτήσει δικά της warrants είτε λόγω καθολικής διαδοχής είτε από χαριστική αιτία υποχρεούται να λάβει απόφαση, εντός μηνός, είτε για την ακύρωσή τους είτε για την εκ νέου διάθεσή τους. Σε κάθε περίπτωση πάντως απόκτησης από την εταιρεία δικών της warrants (κατά παράβαση των συγκεκριμένων διατάξεων) υποχρεούται να τα μεταβιβάσει το αργότερο μέσα σε ένα έτος από την απόκτησή τους.

 Άσκηση δικαιώματος από τα warrants (αρθρ. 58)

Το δικαίωμα που απορρέει από τα warrants είναι, όπως ήδη αναφέρθηκε, δικαίωμα προαιρέσεως. Τούτο σημαίνει πως η άσκηση του σχετικού δικαιώματος από μέρους του δικαιούχου τους είναι μονομερής. Μόνη προϋπόθεση για την άσκησή του αποτελεί η καταβολή στην εταιρεία του (εκ προοιμίου) δεδομένου τιμήματος.

Η ονομαστική αξία των μετοχών που θα εκδοθούν δεν είναι πάντως επιτρεπτό να υπερβαίνει το άθροισμα του ποσού που κατεβλήθη κατά την απόκτηση των warrants και εκείνου που κατεβλήθη κατά την άσκηση του σχετικού δικαιώματος.

Όταν πάντως ασκηθεί το σχετικό δικαίωμα που απορρέει από τα warrants λαμβάνει χώρα αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου. Στη συγκεκριμένη αύξηση οι παλαιοί μέτοχοι δεν έχουν, ευλόγως, δικαίωμα προτίμησης. Το Διοικητικό Συμβούλιο υποχρεούται να αναπροσαρμόσει, εντός διμήνου, το μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας.

Σημειώνεται τέλος ότι προσδιορίζεται ως υποχρεωτική η σύσταση αποθεματικού στην εκδότρια εταιρεία για όσο διάστημα παραμένουν σε ισχύ τα warrants. Το αποθεματικό αυτό δεν είναι δυνατό να διανεμηθεί και είναι κατ’ ελάχιστο ίσο  με την αξία που καταβλήθηκε κατά την έκδοσή τους.

 

Δ. Επίλογος

Από όσα παραπάνω αναφέρονται δε νομίζω πως απομένει οποιαδήποτε αμφιβολία πως η ένταξη στο εθνικό δίκαιο των τίτλων κτήσης μετοχών παρέχει ένα σπουδαίο (πολυ)εργαλείο στις ανώνυμες εταιρείες. Ένα εργαλείο σημαντικό για τη χρηματοδότηση και τη διευκόλυνση της χρηματοδότησής τους, για τη δημιουργία κινήτρων για την υποβοήθηση της παραγωγικής, αποτελεσματικής και εν τέλει βέλτιστης λειτουργίας και αναπτυξιακής τους πορείας. Κυρίως όμως: ένα εργαλείο που διευρύνει καθοριστικά τον κύκλο των φυσικών και νομικών προσώπων των άμεσα και έμμεσα (λιγότερο ή περισσότερο) συνδεδεμένων με αυτήν με παράλληλα, εν πολλοίς, συμφέροντα όσον αφορά την επίτευξη του εταιρικού σκοπού.

Εναπόκειται στις επιχειρήσεις, τους επιχειρηματίες, τους χρηματοοικονομικούς (ιδίως όμως εμάς τους νομικούς) τους συμβούλους η βέλτιστη αξιοποίησή του.

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 27 Ιανουαρίου 2019.

Οι συμβάσεις της ΑΕ με βασικούς της μετόχους, μέλη του Διοικητικού της συμβουλίου και συνδεδεμένα μέρη: Η διόρθωση των «κακώς τεθέντων»

Η σοβαρότητα του θέματος και η διαχείριση του από το νέο νόμο για τις Ανώνυμες Εταιρείες

Το θέμα της σύναψης των συμβάσεων της ανώνυμης εταιρείας με βασικούς της μετόχους, μέλη του Διοικητικού της συμβουλίου και συνδεδεμένα μέρη είναι ένα από τα σημαντικότερα θέματα που κλήθηκε να διαχειριστεί ο νέος νόμος (ν. 4548/2018) για τις Ανώνυμες Εταιρείες.

 

Η ενασχόλησή μας με το συγκεκριμένο θέμα

Το συγκεκριμένο θέμα μας έχει ήδη απασχολήσει στο πρόσφατο παρελθόν (στην στήλη «Επιχειρείν: Νόμος και Πράξη» στην ΜτΚ της 18.11.2018 αλλά και σε προηγούμενο άρθρο στο blog της Δικηγορικής μας Εταιρείας Ο νέος νόμος για τις ανώνυμες εταιρείες)

Περιληπτικά στην ΜτΚ της 18.11.2018 και αναλυτικά στο προαναφερθέν άρθρο στο blog, μεταξύ άλλων, αναφέραμε: «Με βάση τις επιλογές του νέου νόμου ΔΕΝ δικαιούται να συμμετάσχει στη διαδικασία για τη λήψη αποφάσεων στο Διοικητικό Συμβούλιο και τη Γενική Συνέλευση εκείνος (μέλος ΔΣ ή μέτοχος), ο οποίος αντλεί συμφέρον (άμεσα ή έμμεσα) από τη συγκεκριμένη συναλλαγή. Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι πως η τελική απόφαση ανήκει στη Γενική Συνέλευση, η οποία συγκαλείται για το συγκεκριμένο ζήτημα έπειτα από αίτημα του 5% (μόλις) του μετοχικού κεφαλαίου. Στη συγκεκριμένη Γενική Συνέλευση ψηφίζουν μόνον οι λοιποί μέτοχοι-στην πράξη δηλ. ΜΟΝΟΝ ο (συνηθέστατα ένας) μέτοχος μειοψηφίας.

Η επιλογή αυτή  …αναμένεται να οδηγήσει στα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα από εκείνα στα οποία η νομοπαρασκευαστική επιτροπή προσέβλεπε: Το προνόμιο των μετόχων μειοψηφίας του 5% να αποφασίζουν μόνοι για τα ζητήματα που αφορούν στις σχέσεις της εταιρείας με τον πλειοψηφούντα, λ.χ., μέτοχο αναμένεται να οδηγήσει σε καταχρηστικές (ή/και εκβιαστικές) συμπεριφορές.

…Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία πως είναι αδήριτη η ανάγκη να βρεθεί μια λύση διαφορετική. Να επανέλθουμε, λ.χ., στο προηγούμενο (ασφαλέστερο και δικαιότερο) «καθεστώς» (αρθρ. 23α του ν.2190/1920): Οι μέτοχοι που αντλούν συμφέρον από μια σύμβαση να δικαιούνται να λάβουν μέρος στη Γενική Συνέλευση που θα παράσχει την τελική έγκριση αλλά η άδεια για την σύναψή της να παρέχεται μόνο αν δεν αντιταχθεί το 1/3 του εκπροσωπούμενου σ’ αυτήν μετοχικού κεφαλαίου.

 

Η ενεργοποίηση

Το συγκεκριμένο θέμα απασχόλησε ιδιαίτερα Φορέα της πόλης μας (που για λόγους σεμνότητας μας ζητήθηκε να μην γίνει αναφορά στην εμπλοκή του). Συνεργαστήκαμε για την επίτευξη της βέλτιστης λύσης. Με την από 6.11.2018 επιστολή της Δικηγορικής μας Εταιρείας εισηγηθήκαμε την τροποποίηση της κρίσιμης διάταξης (αρθρ. 100 παρ. 5) του νέου νόμου.

Σε έγγραφο του συγκεκριμένου Φορέα, της 13.11.2018, προς τους συναρμόδιους υπουργούς εζητείτο η επαναφορά των προϋφιστάμενων νομοθετικών προβλέψεων όσον αφορά τις μη εισηγμένες εταιρείες. Ανέφερε, μεταξύ άλλων:

«Είναι επομένως ανάγκη να επανέλθουμε στο προηγούμενο καθεστώς (άρθρο 23α του Ν.2190/1920) σύμφωνα με το οποίο οι μέτοχοι τους οποίους αφορά η απόφαση δύνανται να λαμβάνουν μέρος στην επίμαχη Γενική Συνέλευση αλλά η άδεια για την σύναψη της σύμβασης θα δίνεται μόνο αν δεν αντιταχθεί το 1/3 του εκπροσωπούμενου στη Γενική Συνέλευση μετοχικού κεφαλαίου…  

Στο πλαίσιο των παραπάνω δεν χωρεί αμφιβολία ότι είναι επιτακτική η ανάγκη του περιορισμού της διάταξης της εφαρμογής του άρθρου 100 παρ. 5 του Ν. 4548/2018 στις εισηγμένες μόνο εταιρείες και η τροποποίησή της το συντομότερο δυνατόν, καθώς η έναρξη εφαρμογής του νέου νόμου είναι η 1.1.2019»

 

Η ανταπόκριση της πολιτικής εξουσίας

Έχουμε συνηθίσει να απευθυνόμαστε σε «ώτα μη ακουώντων» όταν προστρέχουμε στις αρμόδιες αρχές για τα όποια θέματα – κάποιες φορές και για κρίσιμα. Εδώ εν τούτοις φαίνεται πως η προαναφερθείσα ενεργοποίηση υπήρξε απολύτως αποτελεσματική.  Με τροπολογία που έχει ήδη κατατεθεί στη Βουλή προς ψήφιση αναμένεται η τροποποίηση της παρ. 5 του άρθρου 100 ν. 4548/2018 προς την εισηγηθείσα κατεύθυνση.

 

Η αιτιολογική έκθεση για την τροποποίηση του άρθρου 100 του ν. 4548/2018

Η συγκεκριμένη αιτιολογική έκθεση επιλέξει αναφέρει:

«7.    Με την παρ. 7 τροποποιείται η παρ. 5 του άρθρου 100 του ν. 4548/2018, προκειμένου να απαλυνθούν οι συνέπειες της πλήρους απαγόρευσης ψήφου του μετόχου που πρόκειται να συμμετάσχει στη γενική συνέλευση για παροχή άδειας συναλλαγής της εταιρίας με συνδεδεμένο μέρος, αν αποτελεί ο ίδιος συνδεδεμένο μέρος. Η Οδηγία 2017/828 προβλέπει μεν ότι στην περίπτωση αυτή ο μέτοχος δεν διαθέτει δικαίωμα ψήφου, επιτρέπει όμως την πρόβλεψη ενδιάμεσων λύσεων, αν προστατεύονται παράλληλα τα συμφέροντα της μειοψηφίας. Με δεδομένο ότι η αφαίρεση της ψήφου ισχύει κατά την Οδηγία μόνο για εισηγμένες εταιρίες, κρίνεται σκόπιμο να μην ισχύει η απαγόρευση στις μη εισηγμένες, ενώ για τις εισηγμένες προκρίνεται ενδιάμεσο σύστημα, όπου το δικαίωμα ψήφου διατηρείται στη συνέλευση με την προϋπόθεση ότι τα ανεξάρτητα μέλη του δ.σ. έχουν συμφωνήσει κατά πλειοψηφία στην παροχή της άδειας. Προστίθεται ότι σε κάθε περίπτωση (τόσο δηλ. στις εισηγμένες όσο και στις μη εισηγμένες εταιρίες), η μειοψηφία του 1/3 του εκπροσωπουμένου στη συνέλευση κεφαλαίου έχει δικαίωμα αρνησικυρίας στην παροχή της άδειας, όπως προέβλεπε το άρθρο 23α παρ. 3 του κ.ν.2190/1920. Υπενθυμίζεται ότι κατά την παρ. 4 του άρθρου 100 του ν.4548/2018, αν, πριν αποφανθεί η γενική συνέλευση, η συναλλαγή έχει ήδη συναφθεί, το δικαίωμα αρνησικυρίας το έχει μειοψηφία του 1/20».

 

Η εισαγόμενη τροπολογία και τροποποίηση της επίμαχης (προβληματικής) διάταξης
Η εισαγόμενη προς ψήφιση τροπολογία επί λέξει αναφέρει:

«7.    Στο τέλος της παρ. 5 του άρθρου 100 προστίθενται εδάφια ως εξής:
«Η παρούσα δεν εφαρμόζεται (α) σε εταιρίες με μετοχές μη εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά και (β) επί εταιριών με εισηγμένες μετοχές, αν η άδεια του διοικητικού συμβουλίου σύμφωνα με την παρ. 1 δόθηκε με τη συμφωνία της πλειοψηφίας των ανεξάρτητων μελών τούτου. Σε κάθε περίπτωση η χορήγηση της άδειας από τη γενική συνέλευση ματαιώνεται, αν αντιταχθούν σε αυτήν μέτοχοι που εκπροσωπούν το ένα τρίτο (1/3) του εκπροσωπούμενου στη συνέλευση κεφαλαίου».

 

Το πρόβλημα «με τις δυνητικά δραματικές συνέπειες»: ΔΕΝ υπάρχει πλέον

Η προαναφερθείσα ενεργοποίηση (με τη συνδρομή και της Δικηγορικής μας Εταιρείας) αποδεικνύεται πως είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα: Το πρόβλημα «με τις δυνητικά δραματικές συνέπειες» (της ανάδειξης δηλ. της ελάχιστης μειοψηφίας του 5% μιας ανώνυμης εταιρείας σε ρυθμιστικό παράγοντα για τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων με θεωρούμενη ως βεβαία την εμπλοκή της εταιρείας και των μετόχων σε πολύχρονες δικαστικές διενέξεις) δεν θα υφίσταται από την έναρξη ακόμα της εφαρμογής του νέου νόμου.

Μπορούμε να είμαστε και χαρούμενοι και περήφανοι.

Τα συγχαρητήρια όμως σ’ εκείνους που αποφάσισαν να ενεργοποιηθούν αρνούμενοι να υποταχθούν στις (συνήθεις) λογικές εσωστρέφειας.

 

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

Υ.Γ. Μέρος αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 30 Δεκεμβρίου 2018.

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

Στην KOUMENTAKIS and Associates Law Firm έχουμε βαθιά πίστη στις αξίες και τα οφέλη της προληπτικής δικηγορίας. Δεν περιοριζόμαστε στις ορθές, μόνον, συμβατικές προβλέψεις ή/και στη χάραξη της σωστής στρατηγικής στις υποθέσεις των πελατών μας. Προχωρούμε στην αξιολόγηση των δυσμενών συνεπειών υφισταμένων νομοθετικών ρυθμίσεων και, κατά λογική ακολουθία, σε προτάσεις νομοθετικών παρεμβάσεων για την αποτροπή τους.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται οι σκέψεις του Σταύρου Κουμεντάκη, Senior Partner που ακολουθούν σχετικά με τις (δυσοίωνες-δυστυχώς) προβλέψεις από την εφαρμογή του νέου νόμου για τις ανώνυμες εταιρείες σε ό,τι αφορά τις ρυθμίσεις του για τις συμβάσεις με τους μετόχους και διοικητές τους.

Ο κίνδυνος κατάχρησης των υφιστάμενων ευχερειών από κακόπιστους μικρομετόχους είναι περισσότερο ορατός. Η προτεινόμενη, από μέρους μας, νομοθετική παρέμβαση έχει ήδη υιοθετηθεί από το ΣΒΒΕ και προωθηθεί αρμοδίως.

Ο δημόσιος διάλογος έχει ανοίξει!

 

Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΩΝΥΜΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ
Οι συμβάσεις της Α.Ε. με βασικούς μετόχους, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και συνδεδεμένα μέρη: Το πρόβλημα με τις (δυνητικά) δραματικές συνέπειες

A. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Η ΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

1. Η νέα νομοθεσία για τις ανώνυμες εταιρείες

Με πρόσφατο νόμο (ν. 4548/2018) ολοκληρώθηκε μια αξιέπαινη προσπάθεια για την αναμόρφωση του δικαίου των ανωνύμων εταιρειών και η αντικατάσταση ενός νομοθετήματος εκατονταετίας. Οι αλλαγές είναι, σε κάποιες ενότητες, σαρωτικές. Η (προσεκτική) προσαρμογή των καταστατικών των ανωνύμων εταιρειών θα πρέπει να γίνει, μέσα στο 2019. Η εφαρμογή όμως των διατάξεών του συγκεκριμένου νόμου ξεκινά άμεσα: από 1.1.2019

2. Οι συμβάσεις της ΑΕ με βασικούς μετόχους, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και συνδεδεμένα μέρη

Ένα από τα περισσότερο σημαντικά ζητήματα που διαχειρίζεται ο νέος νόμος είναι εκείνο της σύναψης των συγκεκριμένων συμβάσεων.

Το θέμα έχει αντιμετωπίσει ήδη ο Κοινοτικός νομοθέτης στην Οδηγία 2017/828: Αυτή όμως αφορά, αποκλειστικά, εταιρείες με μετοχές εισηγμένες σε οργανωμένη αγορά. Ο νέος νόμος υιοθετεί (άρθρα 97, 99 επ.) για όλες τις εταιρείες τις προβλέψεις της συγκεκριμένης Οδηγίας. Είναι σωστό αυτό για τις μη εισηγμένες;

3. Οι επιλογές του νέου νόμου και οι (δραματικοί) κίνδυνοι για τους μετόχους πλειοψηφίας

Με βάση τις επιλογές του νέου νόμου ΔΕΝ δικαιούται να συμμετάσχει στη διαδικασία για τη λήψη αποφάσεων στο Διοικητικό Συμβούλιο και τη Γενική Συνέλευση εκείνος (μέλος ΔΣ ή μέτοχος), ο οποίος αντλεί συμφέρον (άμεσα ή έμμεσα) από τη συγκεκριμένη συναλλαγή. Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι πως η τελική απόφαση ανήκει στη Γενική Συνέλευση, η οποία συγκαλείται για το συγκεκριμένο ζήτημα έπειτα από αίτημα του 5% (μόλις) του μετοχικού κεφαλαίου. Στη συγκεκριμένη Γενική Συνέλευση ψηφίζουν μόνον οι λοιποί μέτοχοι-στην πράξη δηλ. ΜΟΝΟΝ ο (συνηθέστατα ένας) μέτοχος μειοψηφίας.

Η επιλογή αυτή  (φαίνεται ότι) σκοπό έχει την προστασία των μετόχων της μειοψηφίας και της ίδιας της εταιρείας από την αθέμιτη επιρροή των προσώπων που δικαιούνται να λαμβάνουν αποφάσεις για λογαριασμό της.

Δυστυχώς όμως αναμένεται να οδηγήσει στα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα από εκείνα στα οποία η νομοπαρασκευαστική επιτροπή προσέβλεπε: Το προνόμιο των μετόχων μειοψηφίας του 5% να αποφασίζουν μόνοι για τα ζητήματα που αφορούν στις σχέσεις της εταιρείας με τον πλειοψηφούντα, λ.χ., μέτοχο αναμένεται να οδηγήσει σε καταχρηστικές (ή/και εκβιαστικές) συμπεριφορές.

Η δυνατότητα η οποία σιωπηρά παρέχεται στον μέτοχο της πλειοψηφίας (ακόμα κι αν διαθέτει το 95% του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ) να αμυνθεί με (πολυετείς και κοστοβόρες) δικαστικές ενέργειες δεν εξασφαλίζει τα δικά του συμφέροντα ούτε και της εταιρείας.

4. Η λύση του «γόρδιου δεσμού»

Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία πως είναι αδήριτη η ανάγκη να βρεθεί μια λύση διαφορετική. Να επανέλθουμε, λ.χ., στο προηγούμενο (ασφαλέστερο και δικαιότερο) «καθεστώς» (αρθρ. 23α του ν.2190/1920): Οι μέτοχοι που αντλούν συμφέρον από μια σύμβαση να δικαιούνται να λάβουν μέρος στη Γενική Συνέλευση που θα παράσχει την τελική έγκριση, αλλά η άδεια για την σύναψή της να παρέχεται μόνο αν δεν αντιταχθεί το 1/3 του εκπροσωπούμενου σ’ αυτήν μετοχικού κεφαλαίου.

Το συγκεκριμένο ζήτημα εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους για την ομαλή λειτουργία των ανωνύμων εταιρειών.

Η λύση θα πρέπει να είναι απλή και άμεση!

Διαφορετικά: Χαρά στους κακοπροαίρετους μετόχους μειοψηφίας και στους δικηγόρους τους (βεβαίως κι εκείνους των μετόχων πλειοψηφίας)…

 

Β. ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΨΗ – Η ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΛΥΣΗ

1. Προοίμιο

1.1 Κατά τον πρόεδρο της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για την αναμόρφωση του δικαίου των Α.Ε. ομ. καθ. Ευάγγελο Περάκη (Ευάγγ. Περάκη «Το Νέο Δίκαιο της Ανώνυμης Εταιρείας», Νομική Βιβλιοθήκη, 2018, σελ. 59) «δύο σημαντικότατα και μεγάλης δυσκολίας θέματα υπήρξαν αντικείμενο του νέου νόμου …το ζήτημα των αποδοχών των μελών του διοικητικού συμβουλίου …και το ζήτημα των συναλλαγών συνδεδεμένων μερών …των συναλλαγών εκείνων δηλαδή για τις οποίες υπάρχει υποψία ότι λαμβάνουν χώρα κατόπιν άσκησης αθέμιτης επιρροής (και προς όφελος) προσώπων που ελέγχουν ή διοικούν την εταιρεία…»

1.2 Η προς τούτο συσταθείσα νομοπαρασκευαστική επιτροπή ολοκλήρωσε επιτυχώς το τιτάνιο έργο της μετάβασης από ένα («χιλιομπαλωμένο») νομοθέτημα εκατονταετίας (κ.ν. 2190/1920) σε ένα σύγχρονο νομοθέτημα (ν. 4548/2018) το οποίο θα διέπει τη λειτουργία της ανώνυμης εταιρείας. Σε μιας τέτοιας όμως έκτασης έργο δεν θα ήταν δυνατό να αποφευχθούν προβλήματα. Κάποια, μάλιστα, σοβαρά.

 2. Η διαχείριση των συναλλαγών συνδεδεμένων μερών – Οι επιλεγείσες λύσεις

2.1 Ο τρόπος που επελέγη από τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή για την αντιμετώπιση των παραπάνω (υπό 1.1) σημαντικών προβλημάτων και υιοθετήθηκε εν τέλει από το ν. 4548/2018 αποτυπώνεται (κατά βάση) στις διατάξεις των αρθρ. 97, 99 & 100 καθώς και σ’ εκείνη του αρθρ. 109.

2.2 Η διάταξη του αρθρ. 99, παρ. 1, ν. 4548/2018 προβλέπει ότι πρέπει να προηγείται άδεια του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανώνυμης Εταιρείας προκειμένου να συναφθούν συμβάσεις με συνδεδεμένα μέρη (μέλη του ΔΣ της εταιρείας, πρόσωπα που ελέγχουν την εταιρεία, τα στενά μέλη της οικογένειάς τους, τα νομικά πρόσωπα που ελέγχονται από αυτά, Γενικοί Διευθυντές και Διευθυντές της εταιρείας κλπ-99 παρ. 2)

2.3 Η διάταξη του αρθρ. 97, παρ. 3, ν. 4548/2018 προβλέπει ότι όταν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων ανάμεσα σε μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου (ή τα προαναφερθέντα, υπό 2.2, συνδεδεμένα πρόσωπα) και την ανώνυμη εταιρεία, τα συγκεκριμένα μέλη ΔΕΝ δικαιούνται να ψηφίσουν. Αν μάλιστα η αδυναμία ψήφου αφορά τόσα μέλη ώστε να μην σχηματίζεται απαρτία, το θέμα παραπέμπεται στη Γενική Συνέλευση. Ακόμα όμως κι αν τα εναπομένοντα μέλη είναι αρκετά για λήψη απόφασης από το Διοικητικό Συμβούλιο, μέτοχος μειοψηφίας που κατέχει το 1/20 (ήτοι το 5%) του μετοχικού κεφαλαίου μπορεί να επιβάλει (ούτως ή άλλως) τη σύγκληση Γενικής Συνέλευσης με αντικείμενο την παροχή ή μη της σχετικής έγκρισης (αρθρ. 100 παρ. 3)

2.4 Στην περίπτωση που το πρόσωπο που αφορά άμεσα ή έμμεσα η σύναψη της σύμβασης συμβαίνει να είναι μέτοχος, οι ψήφοι που αντιστοιχούν στις μετοχές του δεν υπολογίζονται ούτε στον σχηματισμό απαρτίας ούτε και στον σχηματισμό πλειοψηφίας (αρθρ. 100 παρ. 5). Αντίστοιχα όμως δεν υπολογίζονται ούτε οι ψήφοι που αντιστοιχούν στις μετοχές των συνδεδεμένων με τον ίδιο μερών. Συνεπώς: Ο μέτοχος της μειοψηφίας του 5% λ.χ. (είτε καλοπροαίρετος είτε κακοπροαίρετος), και ΜΟΝΟΝ αυτός, είναι εκείνος που θα λάβει την απόφαση που αφορά τον μέτοχο της πλειοψηφίας-του 95% λ.χ. Κατά την προσωπική του άποψη βέβαια και κατά το προσωπικό του συμφέρον και όχι, κατ’ ανάγκην, με βάση το εταιρικό.

2.5 Οι επιλογές του νέου νομοθετήματος (ν. 4548/2018) και ειδικά η προαναφερθείσα αποστέρηση του δικαιώματος ψήφου κινείται στη βάση της διάταξης του αρθρ. 9γ παρ. 4 της Οδηγίας 2007/36/ΕΚ (που προστέθηκε από την Οδηγία 2017/828).

2.6 [Παρενθετικά να σημειωθεί πως η διάταξη του άρθρ. 99 παρ.3 του ν. 4548/2018 προβλέπει μια σειρά εξαιρέσεων από την εφαρμογή της ανωτέρω τυπικής (και κατά την άποψή μας προβληματικής) διαδικασίας. Από τις συγκεκριμένες εξαιρέσεις αναμένεται, κατά την άποψή μας, να αποδειχθεί σημαντικότερη στην πράξη εκείνη της περίπτωσης (στ): από την εν πολλοίς επικίνδυνη και προβληματική διαδικασία εξαιρούνται οι συμβάσεις της εταιρείας που συνάπτονται με άλλη άμεσα ή έμμεσα ελεγχόμενη, οι οποίες συνάπτονται προς το συμφέρον της εταιρείας ή από την οποία δεν κινδυνεύουν τα συμφέροντα εκείνης και των μετόχων της μειοψηφίας. Η περίπτωση αυτή αναμένεται να αποδειχθεί δημοφιλής στην πράξη, είναι όμως αρκετά αόριστη ως προς τα συγκεκριμένα κριτήριά της και αφορά σε μέρος μόνον των επίμαχων συναλλαγών].

2.7 Όσα παραπάνω αναφέρθηκαν σχετικά με την αποστέρηση του δικαιώματος ψήφου στο Διοικητικό Συμβούλιο και τη Γενική Συνέλευση) ισχύουν, δυστυχώς, και όταν πρόκειται να καταβληθούν αμοιβές στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου στο πλαίσιο κάποιας ειδικής σχέσης (στο πλαίσιο λ.χ. των συνήθως επιλεγομένων συμβάσεων εργασίας, έργου ή εντολής-αρθρ. 109 παρ. 3): Και στις περιπτώσεις αυτές εκείνος που ΜΟΝΟΣ θα αποφασίσει είναι ο μέτοχος του 5% και όχι ο μέτοχος του 95% (αν ο τελευταίος συμβαίνει να είναι και το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου το οποίο αφορά η συζήτηση για τις καταβλητέες αμοιβές).

2.8 Συμπερασματικά: Σε οποιαδήποτε από τις ανωτέρω περιπτώσεις (:σύναψη σύμβασης ανάμεσα στην ανώνυμη εταιρεία και συνδεδεμένα μέρη ή/και μέλη ΔΣ-των συμβάσεων για τις αμοιβές τους συμπεριλαμβανομένων), βεβαίως και σε πληθώρα άλλων, παρουσιάζεται το απολύτως οξύμωρο εκείνος στον οποίο αναγνωρίζεται η εξουσία για λήψη μιας δυνητικά πολύ σημαντικής απόφασης στο πλαίσιο μιας ανώνυμης εταιρείας, να μην είναι ο μέτοχος του 95% αλλά εκείνος του 5%

 

3. Η επιστημονική προσέγγιση

3.1 Με βάση όσα ο ομοτ. καθ. κ. Ευαγγ. Περάκης αναφέρει (Ευάγγ. Περάκη «Το Νέο Δίκαιο της Ανώνυμης Εταιρείας», Νομική Βιβλιοθήκη, 2018, σελ. 63): «Σε κάθε περίπτωση πάντως η αποστέρηση του δικαιώματος ψήφου μπορεί να θεωρηθεί πράγματι υπερβολικό μέτρο, λόγω των ενδεχόμενων συνεπειών της, λόγω δηλ. της δυνατότητας μιας παρακωλυτικής μειοψηφίας του 1/20 του μετοχικού κεφαλαίου να ζητήσει ΓΣ με σκοπό να απορρίψει εκεί η ίδια τις συναλλαγές με μετόχους-μέλη της εταιρικής διοίκησης με τους οποίους έχει κακές σχέσεις και που, αυτοί, θα αδυνατούν να ψηφίσουν. Θα πρέπει συνεπώς να γίνει δεκτό ότι η άρνηση της μειοψηφίας να δώσει την άδεια σύναψης της σύμβασης θα ελέγχεται και αυτή με την ΑΚ 281»

3.2 Η προτεινόμενη από τον καθ. κ. Ευαγγ. Περάκη λύση (της δικαστικής διάγνωσης της καταχρηστικότητας της άρνησης του μετόχου του 5%) φαίνεται να παραπέμπει το θέμα στο απώτερο μέλλον με σημαντικό κόστος για τις εμπλεκόμενες εταιρείες και, προεχόντως, ανασφάλεια ως προς το αποτέλεσμα. Οι επιχειρηματικές αποφάσεις όμως δεν ενδείκνυται να αναμένουν μακρόχρονες δίκες. Είναι σε όλους γνωστό (δικηγόρους, επιχειρηματίες, «θεσμούς» κλπ) τι σημαίνει αναμονή έκδοσης τελεσίδικης, (εκδίκαση σε α’ και β’ βαθμό) ή/και αμετάκλητης απόφασης για οποιοδήποτε θέμα. Πολύ περισσότερο απόφασης σχετικής με τη διάγνωση (ή μη) καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος.

 

4. Η ratio των ρυθμίσεων της οδηγίας 828/2017

4.1 Η ratio των ρυθμίσεων της οδηγίας 828/2017 (δεν χωρεί αμφιβολία πως) είναι η διασφάλιση: (α) της εύρυθμης και απρόσκοπτης λειτουργίας των εταιρειών, οι μετοχές των οποίων έχουν εισαχθεί προς διαπραγμάτευση σε οργανωμένη αγορά, και μιας επαρκούς εταιρικής διακυβέρνησης και απόδοσης καθώς και (β) η ενθάρρυνση της μακροπρόθεσμης ενεργούς συμμετοχής των μετόχων και η βελτίωση της διαφάνειας μεταξύ των εταιρειών και των επενδυτών. όπως προκύπτει ήδη από  τις αιτιολογικές σκέψεις (recitals 2 και 3). Τελικός στόχος φαίνεται να είναι η ομαλή λειτουργία των «αγορών» ενόψει της συμμετοχής σ’ αυτές ευρύτατων τμημάτων του πληθυσμού της Ευρώπης αλλά και τις γενικότερης επίδρασής τους στις επιμέρους εθνικές οικονομίες. Ειδικότερα σε σχέση με συναλλαγές των εταιρειών αυτών με συνδεδεμένα μέρη αποσκοπείται και η «επαρκής προστασία των συμφερόντων της εταιρείας και των μετόχων που δεν είναι συνδεδεμένα μέρη, περιλαμβανομένων των μετόχων της μειοψηφίας» (αιτιολογικές σκέψεις 42 και 43).

4.2 Οι στόχοι αυτοί αλλά και γενικότερα οι ρυθμίσεις της οδηγίας 828/2017 αφορούν ρητά τις «εισηγμένες» εταιρίες και δεν επεκτείνονται και στις μη «εισηγμένες». Η επιλογή αυτή του ενωσιακού νομοθέτη δεν είναι τυχαία: Αν οι λόγοι που επιβάλλουν τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις για τις «εισηγμένες» εταιρίες συνέτρεχαν στον ίδιο ή παραπλήσιο βαθμό και σε σχέση με τις «μη εισηγμένες», είναι πρόδηλο, ότι θα εντάσσονταν και οι τελευταίες (έστω και με ελάσσονες διαφοροποιήσεις) στο ρυθμιστικό βεληνεκές της οδηγίας.

 

5. Η ελληνική πραγματικότητα

5.1 Ο κανόνας της Οδηγίας, όπως ήδη αναφέρθηκε, αφορά ΜΟΝΟΝ στις εισηγμένες. Ενσυνειδήτως όμως επιλέχθηκε από τη σχετική νομοπαρασκευαστική επιτροπή να επεκταθεί και στις μη εισηγμένες, αγνοώντας την σκληρή ελληνική πραγματικότητα που έχει δύο, τουλάχιστον, σκέλη:

(α) Μέχρι το 2007 δεν επιτρεπόταν καν η δημιουργία μονοπρόσωπης ανώνυμης εταιρείας. Μέχρι τότε προβαίναμε στη σύσταση ανωνύμων εταιρειών παρέχοντας ένα μικρό ποσοστό (γιατί όχι 5%;) σε κάποιον φίλο του, κατά βάση, αποκλειστικού μετόχου. Προφανώς δεν περνούσε από το μυαλό κανενός ότι το 5% θα ήταν δυνατό να αποκτήσει εξουσία στη «ζωή και στο θάνατο»…

(β) Οι μετοχές των μη εισηγμένων ανωνύμων εταιρειών ανήκουν συνήθως σε ένα στενό κύκλο προσώπων (μελών της ίδιας οικογένειας, στενών συγγενών ή φίλων) ενώ κατά κανόνα ένα πρόσωπο είναι ο βασικός μέτοχος και «τρέχει» την εταιρία. Οι μέτοχοι με μικρά ποσοστά συμμετοχής στο εταιρικό κεφάλαιο είτε τα απέκτησαν με μεταβίβαση από τον βασικό μέτοχο είτε συμμετείχαν κατά τη σύσταση της εταιρίας (και στις δύο περιπτώσεις με -ή χωρίς- καταβολή του αντίστοιχου «τιμήματος»,  έχοντας πλήρη γνώση του ποιος διοικεί την εταιρία) είτε, τέλος, λόγω κληρονομικής διαδοχής. Η παροχή και σ’ αυτούς της ίδιας αυξημένης προστασίας που χρειάζονται οι μέτοχοι των «εισηγμένων» εταιριών με την ευρεία διασπορά των μετοχών τους όχι μόνο θα ήταν αδικαιολόγητη αλλά και θα μετέτρεπε τους μετόχους αυτούς σε δυνητικούς εκβιαστές της πλειοψηφίας, θα υπονόμευε την εύρυθμη λειτουργία της εταιρίας και θα μπορούσε να την οδηγήσει ακόμη και σε πλήρη απαξίωση.

5.2 Ενόψει τούτου, η επέκταση, με το ν. 4548/2018 των ρυθμίσεων του άρθρου 9γ § 4 της οδηγίας (άρθρα 99-101 ν. 4548/2018) και στις «μη εισηγμένες» εταιρίες όχι μόνο δεν είναι αυτονόητη αλλά και στερείται πειστικής αιτιολόγησης. Η ενυπάρχουσα σε κάθε νομοθετική ρύθμιση στάθμιση συμφερόντων των υπαγόμενων στη ρύθμιση προσώπων δεν φαίνεται να δικαιολογεί την επέκταση ενώ αντίθετα παραγνωρίζει ή, τουλάχιστον, δεν αξιολογεί επαρκώς την προαναφερθείσα (υπό 5.1) πραγματικότητα των «μη εισηγμένων» εταιριών στην Ελλάδα Έτσι, οι λόγοι που επιβάλλουν τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις για τις «εισηγμένες» εταιρίες δεν συντρέχουν στον ίδιο ούτε σε παραπλήσιο βαθμό και σε σχέση με τις «μη εισηγμένες», πράγμα που καθιστά «προβληματική» την επιλογή του Έλληνα νομοθέτη για επέκταση τους και στις τελευταίες.

 

6. Η προτεινόμενη λύση

Από όσα παραπάνω αναφέρονται δεν χωρεί αμφιβολία πως επιτακτική προβάλει η ανάγκη του περιορισμού της εφαρμογής της διάταξης του άρθρ. 100 παρ. 5 ν. 4548/2018 στις εισηγμένες μόνον εταιρείες και η τροποποίηση της (πριν την έναρξη μάλιστα της εφαρμογής του νέου νόμου-1.1.2019, με bold οι προσθήκες) ως εξής:

«Άρθρο 100…..Παρ. 5.

(α) Επί εταιρείας με μετοχές εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά, στην περίπτωση που η συναλλαγή αφορά μέτοχο της εταιρείας, ο συγκεκριμένος μέτοχος δεν μετέχει στην ψηφοφορία της γενικής συνέλευσης και δεν υπολογίζεται για το σχηματισμό της απαρτίας και της πλειοψηφίας. Ομοίως δεν μετέχουν στην ψηφοφορία άλλοι μέτοχοι, με τους οποίους ο αντισυμβαλλόμενος συνδέεται με σχέση υπαγόμενη στην παράγραφο 2 του άρθρου 99.

(β) Επί εταιρείας με μετοχές μη εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά, στην περίπτωση που η συναλλαγή αφορά μέτοχο της εταιρείας, ο συγκεκριμένος μέτοχος μετέχει στην ψηφοφορία της γενικής συνέλευσης και υπολογίζεται για το σχηματισμό της απαρτίας και της πλειοψηφίας. Ομοίως μετέχουν στην ψηφοφορία άλλοι μέτοχοι, με τους οποίους ο αντισυμβαλλόμενος συνδέεται με σχέση υπαγόμενη στην παράγραφο 2 του άρθρου 99. Στην περίπτωση όμως αυτή ισχύουν οι προβλέψεις για την απαρτία και πλειοψηφία των άρθρων 130 παρ. 3 και 132 παρ. 2.»

 

7. Επιμύθιο

Το νομοθέτημα (ν. 4548/2018) μοιάζει νομοτεχνικά άρτιο. Στην πορεία θα δοκιμαστεί. Εκτιμάται επιτυχώς.

Η νομοπαρασκευαστική επιτροπή φαίνεται πως έκανε εξαιρετική δουλειά. Ο Πρόεδρός της συνεχίζει να είναι, για όλους μας, δάσκαλος.

Όλα τούτα όμως δεν αναιρούν το γεγονός ότι η προαναφερθείσα διάταξη του αρθρ. 100 παρ. 5 μοιάζει (και είναι) προβληματική ως προς τις μη εισηγμένες εταιρείες.

Ευκταία η, κατά τα άνω, τροποποίησή της.

 

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

 

Υ.Γ. Το Α’ μέρος αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 18 Νοεμβρίου 2018