Ετικέτα: μειοψηφία

Η μειοψηφία και τα δικαιώματά της στην Ανώνυμη Εταιρεία: εσωτερικός εχθρός ή παράγοντας υγείας;

Μέρος Β’- Ο έκτακτος έλεγχος

Κατά τον Σόλωνα τον Αθηναίο: «Η καλύτερη διακυβέρνηση είναι εκείνη όπου ο λαός υπακούει στους άρχοντες και οι άρχοντες στους νόμους». Στο διάβα βέβαια της ιστορίας αποδείχθηκε πως καθένας που κυβερνά ενστερνίζεται (εμφανώς ή, έστω, κατά βάθος) τη ρήση του Λουδοβίκου ΙΔ’ «L’ etat c’ est moi» (:«το κράτος είμαι εγώ»-για την οποία έχουμε ήδη αναφερθεί στο Α’ Μέρος του παρόντος). Για τη διασφάλιση μάλιστα της νομιμότητας στο πλαίσιο της  κοινοβουλευτικής δημοκρατίας λειτουργεί (και ορθά) η αρχή: «η κυβέρνηση κυβερνά η αντιπολίτευση ελέγχει».

Κι όλα τούτα βέβαια δεν αφορούν, αποκλειστικά, την πολιτική καθώς εύκολα (και εύλογα) θα ήταν δυνατό να κάνει κάποιος την προβολή στη ζωή και στις επιχειρήσεις: Έτσι, προφανώς, γεννήθηκε η ανάγκη του ελέγχου της εκάστοτε (μικρής ή μεγάλης) πλειοψηφίας από τους εκάστοτε μειοψηφούντες. Για τη διασφάλιση της περιουσίας των τελευταίων αλλά και της περιουσίας της επιχείρησης. Για τη διασφάλιση της ευημερίας και ανάπτυξής της.

Και εν τέλει: Εταιρεία τελούσα υπό το άγρυπνο μάτι πολλαπλών ελέγχων και ελεγκτών προϊδεάζει (και τους δυνητικούς επενδυτές ή/και δανειστές) για διαυγή οικονομικά και «καθαρές» εικόνες…

 

Τακτικός και έκτακτος έλεγχος στην Ανώνυμη Εταιρεία

Για τα δικαιώματα μειοψηφίας στην ανώνυμη εταιρεία έχουμε ήδη αναφερθεί σε προηγούμενο άρθρο. Στο παρόν περιοριζόμαστε στα δικαιώματα μειοψηφίας τα οποία συναρτώνται με την άσκηση εκτάκτου ελέγχου.

Ο τακτικός έλεγχος διακρίνεται για την περιοδικότητά του καθώς συνδέεται με την έγκριση των ετήσιων οικονομικών καταστάσεων από τη Γενική Συνέλευση όσων από τις εταιρείες αφορά (πάντως όχι υποχρεωτικά για κείνες που χαρακτηρίζονται μικρές και πολύ μικρές οντότητες). Κατά συνέπεια, ο έκτακτος έλεγχος είναι δυνατό να διενεργηθεί σε εταιρεία η οποία τελεί υπό τακτικό έλεγχο.

Στο συγκεκριμένο πλαίσιο δεν είναι παράδοξο να υπάρξει αλληλοεπικάλυψη (μερική ή συνολική) συγκεκριμένων  περιοχών ελέγχου: ο έλεγχος λ.χ. του ταμείου αποτελεί αντικείμενο του τακτικού ελέγχου είναι όμως δυνατό να αποτελέσει και αντικείμενο εκτάκτου ελέγχου.

Σε κάθε περίπτωση ο έκτακτος έλεγχος:

(α) μπορεί να καταλαμβάνει και περιοχές που δεν καλύπτονται από τον τακτικό έλεγχο όπως, λ.χ., η σκοπιμότητα της διαχείρισης της εταιρείας,

(β) είναι, πάντοτε, περισσότερο στοχευμένος από τον τακτικό,

(γ) διενεργείται, κατά βάση, από πρόσωπα διάφορα εκείνων που διενεργούν τον τακτικό έλεγχο και με διαφορετικό τρόπο διοριζόμενα,

(δ) καταλήγει σε πόρισμα που δεν απευθύνεται, κατά βάση, στους ίδιους αποδέκτες.

 

Είδη, προϋποθέσεις και διαδικασία εκτάκτου ελέγχου

Στην περίπτωση που πιθανολογείται η διενέργεια πράξεων αντίθετα στο νόμο, το καταστατικό ή/και σε αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης, μέτοχοι που εκπροσωπούν ποσοστό μεγαλύτερο από το 1/20 του μετοχικού κεφαλαίου της Ανώνυμης Εταιρείας (ή, επί εισηγμένων, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς) δικαιούνται να υποβάλουν αίτημα στο αρμόδιο Δικαστήριο για τη διενέργεια του σχετικού ελέγχου (άρθρο 142 παρ. 1 & 2, ν. 4548/2018). Ο σχετική αίτηση υποβάλλεται εντός τριετίας από την έγκριση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων της χρήσης στην οποία φαίνεται να αφορούν οι καταγγελλόμενες πράξεις.

Στην περίπτωση όμως που από τις περιστάσεις προκύπτει πως η διοίκηση της εταιρείας δεν ασκείται χρηστά ή με τρόπο συνετό, μέτοχοι που εκπροσωπούν ποσοστό μεγαλύτερο από το 1/5 του μετοχικού της κεφαλαίου, δικαιούνται να υποβάλουν αίτημα στο αρμόδιο Δικαστήριο για τη διενέργεια του σχετικού ελέγχου (άρθρο 142, παρ. 3, ν. 4548/2018).

Το δικαστήριο λαμβάνει απόφαση σχετικά με την αποδοχή ή μη του αιτήματος ελέγχου αφού ελέγξει τη συνδρομή ή μη των προαναφερθεισών προϋποθέσεων. Είναι ενδεχόμενο οι αιτούντες μέτοχοι μειοψηφίας να εκπροσωπούνται στο Διοικητικό Συμβούλιο (είτε γιατί έχουν διορίσει απευθείας μέλη του είτε γιατί έχουν εκλεγεί μέλη του δυνάμει καταλόγων που έχουν υποδειχθεί από τους συγκεκριμένους μετόχους). Στην περίπτωση αυτή το δικαστήριο μπορεί και να αξιολογήσει πως δεν δικαιολογείται η υποβολή του σχετικού αιτήματος το οποίο, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα απορρίψει.

 

Οι ελεγκτές και η διενέργεια του (έκτακτου) ελέγχου

Στην περίπτωση που το δικαστήριο κάνει αποδεκτό το αίτημα ελέγχου, ορίζει τα πρόσωπα που θα τον διενεργήσουν (άρθρο 143). Τα πρόσωπα στα οποία ανατίθεται ο έλεγχος είναι δυνατό να είναι:

(α) ελεγκτική εταιρεία ή ένας, τουλάχιστον, ορκωτός ελεγκτής,

(β) κάτοχοι άδειας λογιστή Α’ τάξεως-μέλη του οικείου Οικονομικού Επιμελητηρίου και, επιπρόσθετα (όταν τίθεται θέμα νομιμότητας ή χρηστότητας της διαχείρισης)

(γ) πρόσωπα με τις τυχόν απαιτούμενες ειδικές, κατά περίπτωση, γνώσεις.

Το δικαστήριο, εφόσον κάνει αποδεκτή της σχετική αίτηση, ορίζει και το ύψος της αμοιβής των ελεγκτών που διόρισε καθώς και διαδικαστικά θέματα που αφορούν τον χρόνο καταβολής της, ενδεχόμενη προκαταβολή και εκείνον τον οποίο βαρύνει (αν δηλ. υπόχρεοι στην εξόφλησή της είναι οι αιτούντες ή η ελεγχόμενη εταιρεία).

Οι ελεγκτές που θα ορισθούν οφείλουν να ολοκληρώσουν τον έλεγχο που τους ανατέθηκε στο συντομότερο δυνατό χρόνο. Το σχετικό πόρισμα παραδίδουν στον αιτούντα αλλά και στην Εταιρεία. Το Διοικητικό της Συμβούλιο οφείλει να ενημερώσει σχετικά τους μετόχους της εταιρείας (το αργότερο στην επόμενη Γενική Συνέλευση) καθώς και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς-στην περίπτωση που πρόκειται για εισηγμένη εταιρεία.

Σημαντικό όμως να υπογραμμισθεί πως θεσπίζεται αυτοτελής υποχρέωση των ελεγκτών να υποβάλλουν το πόρισμά τους στην αρμόδια εισαγγελική αρχή στην περίπτωση που διαπιστώσουν την τέλεση ποινικών αδικημάτων.

 

Έκτακτος έλεγχος: Ευλογία ή κατάρα

Ο έκτακτος έλεγχος διενεργείται, κατά κανόνα, είτε όταν υπάρχουν στοιχεία ή υπόνοιες κακοδιαχείρισης είτε όταν το ζητούμενο για τους αιτούντες είναι η άσκηση πίεσης στους ασκούντες τη διοίκηση.

Λαμβανομένου υπόψη του δυνητικού εύρους και βάθους του διενεργηθησόμενου ελέγχου, ο έκτακτος έλεγχος είναι δυνατό να  λειτουργήσει:

(α) αποτρεπτικά παρανόμων ή παρατύπων πράξεων,

(β) ως μέσο άσκησης πίεσης σε βάρος των ασκούντων τη διοίκηση ή (υπό προϋποθέσεις) εκβίασής τους,

(γ) ως (κρίσιμο) αποδεικτικό στοιχείο στο πλαίσιο έγερσης αξιώσεων σε βάρος των εμπλεκομένων προσώπων.

Από τα παραπάνω προκύπτει πως το δικαίωμα διενέργειας έκτακτου ελέγχου έχει ξεχωριστή σημασία στη λειτουργία και (υπό προϋποθέσεις) στην ίδια τη ζωή της ανώνυμης εταιρείας. Τούτο μάλιστα γίνεται περισσότερο αντιληπτό όταν εντοπισθούν ποινικά κολάσιμες πράξεις, οπότε είναι υποχρεωτικό να εμπλακεί και ο αρμόδιος εισαγγελέας.

Σε κάθε περίπτωση: Η ανάδειξη παρατύπων ή παρανόμων πράξεων μέσα από μια επίσημη (δικαστικώς μάλιστα διαταχθείσα) διαδικασία ελέγχου δεν μπορεί παρά να δημιουργήσει προβλήματα στην ίδια την εταιρεία-κι όχι μόνον στα, κατά περίπτωση, καθύλη ή κατά νόμο υπαίτια πρόσωπα.

 

Εν κατακλείδι

Η αναγνώριση δικαιώματος (έκτακτου) ελέγχου της ανώνυμης εταιρείας από μειοψηφούντες μετόχους δεν υπάρχει αμφιβολία πως λειτουργεί κάποιες φορές θετικά (ενίοτε μάλιστα ευεργετικά) στην άσκηση της διοίκησής της αλλά και στην  επίτευξη του εταιρικού σκοπού. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία πως λειτουργεί προς την κατεύθυνση της υποβοήθησης της ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας αλλά και των δυνητικών συνεργειών.

Η μεσολάβηση του αρμόδιου δικαστηρίου για την διερεύνηση της πλήρωσης των προϋποθέσεων για την διενέργεια του έκτακτου ελέγχου προσθέτει κύρος στη σχετική διαδικασία αλλά και ιδιαίτερη βαρύτητα στο αποτέλεσμά του. Είναι, κατά βάση, ένα αποτέλεσμα που δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, τους μετόχους αλλά και τις αρμόδιες αρχές. (Και ειδικά ως προς τις τελευταίες ας έχουμε πάντα κατά νου πως καμία επιχείρηση είναι δυνατό να λειτουργεί απολύτως άμεμπτα…)

Κατ’ ακολουθίαν: ενδεχόμενη κατάχρηση (κάποιες φορές και η απλή άσκηση) του συγκεκριμένου δικαιώματος λειτουργεί βλαπτικά όχι μόνον για τον ασκούντα τη διοίκηση-μέτοχο πλειοψηφίας αλλά και για το ίδιο το νομικό πρόσωπο στο οποίο αφορά. Υπό το συγκεκριμένο πρίσμα οφείλουμε όλοι (μέτοχοι της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας, νομικοί παραστάτες, επιλαμβανόμενα τέτοιων υποθέσεων δικαστήρια) να λειτουργούμε προς την κατεύθυνση της εξισορρόπησης των ενδεχομένως αντιτιθεμένων συμφερόντων και, εν τέλει, προς την κατεύθυνση της διασφάλισης των συμφερόντων της ανώνυμης εταιρείας.

Μόνον.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 27 Απριλίου 2019.

Η μειοψηφία και τα δικαιώματά της στην Ανώνυμη Εταιρεία: εσωτερικός εχθρός ή παράγοντας υγείας;

Μέρος Α’

«L’ etat c’ est moi» (:«το κράτος είμαι εγώ») είναι η, περισσότερο κι από τον Λουδοβίκο ΙΔ’, γνωστή ρήση του, που παραπέμπει στην παντοδυναμία του ηγεμόνα και, κατ’ ακολουθίαν, στην αδυναμία της ύπαρξης της διαφορετικής άποψης. Στη Γαλλία του δέκατου έβδομου-δέκατου όγδοου αιώνα κάθε μειοψηφούσα άποψη αξιολογούνταν, προφανώς, ως αποκρουστέα: ο Ηγεμόνας εγνώριζε!

Για την αντιπολίτευση έχουν διατυπωθεί, διαχρονικά, διάφορες απόψεις (όπου κι όταν) γινόταν αποδεκτή η ύπαρξή της. Μια από τις χαρακτηριστικές εκείνη του Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν: «Ο καλύτερος τρόπος να ελέγχεις την αντιπολίτευση είναι να την καθοδηγείς». Στην περίπτωση αυτή έχουμε μεν αναγνώριση του δικαιώματος ύπαρξης της (μειοψηφούσας) αντιπολίτευσης με (αναγνωρισμένα όμως) δικαιώματα «καθοδήγησής» της από την κυβερνώσα (και πλειοψηφούσα)  συμπολίτευση.

Περιττό βέβαια να μιλήσουμε και στις δύο, προαναφερθείσες, περιπτώσεις για την προστασία των μειοψηφούντων.

Ας αναλογιστούμε, κατ’ αντιστοιχία, τι θα σήμαινε η μη αναγνώριση οποιουδήποτε δικαιώματος στους μειοψηφούντες στο πλαίσιο οποιουδήποτε επιχειρηματικού σχηματισμού.

Μήπως λοιπόν η (επί της ουσίας) αναγνώριση και διασφάλιση των δικαιωμάτων μειοψηφίας στα εταιρικά σχήματα συνιστά παράγοντα ασφάλειας όχι μόνο για του μειοψηφούντες αλλά και για τους υποψήφιους επενδυτές και δανειστές;

 

1.Τα δικαιώματα μειοψηφίας στην Ανώνυμη Εταιρεία

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω σκέψεων φαντάζει ως περισσότερο από προφανής η αναγνώριση δικαιωμάτων μειοψηφίας στους (αντίστοιχους) μετόχους-και όχι μόνο υπό το πρίσμα του συνταγματικώς προστατευόμενου αγαθού της ιδιοκτησίας. Ως απολύτως φυσιολογική φαντάζει, επίσης, και η επιλογή του σύγχρονου νομοθέτη για την (ελαφρά) ενίσχυση των δικαιωμάτων των μειοψηφούντων μετόχων στον πρόσφατο νόμο για τις ανώνυμες εταιρείες.

Είναι αλήθεια βέβαια πως πάντοτε θα πρέπει να «βάζουμε στη ζυγαριά» τα δικαιώματα των πλειοψηφούντων μετόχων με τα αντίστοιχα των μειοψηφούντων. Το αποτέλεσμα σε οποιαδήποτε περίπτωση δεν μπορεί να είναι είτε η φαλκίδευση της εύρυθμης λειτουργίας της εταιρείας είτε των δικαιωμάτων των τελευταίων (των μειοψηφούντων). Η χρυσή τομή, τουλάχιστον όσον αφορά τις προθέσεις του νομοθέτη, φαίνεται πως σε σημαντικό βαθμό αποτυπώνεται στον πρόσφατο νόμο.

Η αναγνώριση (σε τυπικό επίπεδο) και η ύπαρξη (σε ουσιαστικό) δικαιωμάτων μειοψηφίας άλλοτε αυτών που ο νόμος επιβάλλει κι άλλοτε όσων ο επενδυτής (ή δανειστής) απαιτεί, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την αναζήτηση και ανεύρεση επενδυτικών (ή δανειακών) κεφαλαίων-κατά κανόνα κρίσιμων για την εύρυθμη λειτουργία της ανώνυμης εταιρείας.

 

2.Το εύρος και είδος των δικαιωμάτων μειοψηφίας στην ανώνυμη εταιρεία

Ο σε ισχύ, ήδη, νόμος για τις ανώνυμες εταιρείες αναγνωρίζει (όπως και ο προκάτοχός του εξάλλου) σειρά δικαιωμάτων στους μειοψηφούντες μετόχους ανάλογα με το ύψος του μετοχικού κεφαλαίου που ένας έκαστος ή περισσότεροι εξ αυτών εκπροσωπούν. Τα δικαιώματα μειοψηφίας διαλαμβάνονται αφενός μεν στη διάταξη του άρθρου 141 του νέου νόμου αφετέρου δε, διάσπαρτα, στις λοιπές διατάξεις του. Ξεχωριστού ενδιαφέροντος όμως είναι τα δικαιώματα που αναγνωρίζει ο νόμος στους μειοψηφούντες μετόχους (εκείνους που εκπροσωπούν το 1/20 και 1/5 του μετοχικού κεφαλαίου) όσον αφορά τον έλεγχο της εταιρείας. Περί αυτών όμως, λόγω της σοβαρότητάς τους θα ασχοληθούμε σε άρθρο που θα ακολουθήσει.

Κατά τα λοιπά, επιχειρείται μια ενδεικτική σταχυολόγηση των δικαιωμάτων μειοψηφίας κατανεμημένα σε δύο ενότητες: Αυτή που αφορά τα (κατά τεκμήριο) περισσότερο σημαντικά κι εκείνη που αφορά τα λοιπά, επιμέρους, δικαιώματα.

 

3.Τα περισσότερο σημαντικά θέματα

3.1 Η έγκριση της σύναψης (κατ’ αρχήν) απαγορευομένων να συναφθούν συμβάσεων

Οι μέτοχοι που εκπροσωπούν το 1/20 του μετοχικού κεφαλαίου δικαιούνται (:άρθρο 100 παρ. 3) να ζητήσουν τη σύγκληση Γενικής Συνέλευσης για λήψη οριστικής απόφασης επί της παροχής άδειας σύναψης σύμβασης για τις περιπτώσεις των οποίων απαγορεύεται η σύναψη χωρίς ειδική άδεια του Διοικητικού Συμβουλίου (κατ’ άρθρο 99 επ.). Στη Γενική Συνέλευση που συγκαλείται για το σκοπό αυτό, αναγνωρίζεται (:άρθρο 100 παρ. 4) δικαίωμα των μετόχων της εταιρείας να αντιλέξουν στην παροχή  άδειας σύναψης σύμβασης ως εξής: (α) στις εισηγμένες εταιρείες των μετόχων που εκπροσωπούν ποσοστό ίσο ή μεγαλύτερο από το 1/20 του μετοχικού κεφαλαίου και (β) στις μη εισηγμένες εταιρείες των μετόχων που εκπροσωπούν ποσοστό ίσο ή μεγαλύτερο από το 1/3 του μετοχικού κεφαλαίου (ειδικά για το τελευταίο αυτό θέμα δείτε σχετικό άρθρο.

3.2 Τα κρίσιμα θέματα αρμοδιότητας ΓΣ

Οι μέτοχοι που εκπροσωπούν ποσοστό ίσο ή μεγαλύτερο από το 1/3 του μετοχικού κεφαλαίου δικαιούνται (:άρθρο 132 παρ. 3) να αντιλέξουν στη λήψη αποφάσεων για κρίσιμα θέματα που αφορούν τη λειτουργία της εταιρείας (ενδ.: τη μεταβολή της εθνικότητας της εταιρείας, του αντικειμένου της, την επαύξηση των υποχρεώσεων των μετόχων, την τακτική αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, τη μεταβολή του τρόπου διάθεσης των κερδών, τη συγχώνευση, τη διάσπαση, τη μετατροπή, την αναβίωση, την παράταση της διάρκειας ή τη διάλυση της εταιρείας, την παροχή ή ανανέωση της εξουσίας προς το διοικητικό συμβούλιο για αύξηση του κεφαλαίου κλπ.).

3.3 Η διανομή του ελαχίστου μερίσματος

Αναγνωρίζεται δικαίωμα (:άρθρο 161 παρ. 2) στους μετόχους που εκπροσωπούν ποσοστό ίσο ή μεγαλύτερο από το 1/3 του μετοχικού κεφαλαίου να αντιλέξουν στη λήψη αποφάσεων από τη Γενική Συνέλευση για μείωση της διανομής του ελαχίστου μερίσματος σε ποσοστό μικρότερο του 35% των καθαρών κερδών (μετά την αφαίρεση της κράτησης για το τακτικό αποθεματικό και των λοιπών πιστωτικών κονδυλίων της κατάστασης των αποτελεσμάτων που δεν προέρχονται από πραγματοποιηθέντα κέρδη). Στους μετόχους που εκπροσωπούν ποσοστό ίσο ή μεγαλύτερο από το 1/5 του μετοχικού κεφαλαίου αναγνωρίζεται δικαίωμα να αντιλέξουν στη λήψη αποφάσεων από τη Γενική Συνέλευση για (καθ’ ολοκληρίαν) μη διανομή ή μείωση της διανομής του ελαχίστου μερίσματος σε ποσοστό μικρότερο του 10% των καθαρών κερδών.

 

4.Επιμέρους δικαιώματα των μετόχων

4.1 Δικαιώματα μεμονωμένων μετόχων

Στο νόμο για τις ανώνυμες εταιρείες αναγνωρίζεται σειρά δικαιωμάτων στους μεμονωμένους μετόχους της ανώνυμης εταιρείας. Ενδεικτικά:

Το δικαίωμα (:άρθρο 79 παρ. 1), εφόσον προβλέπεται σχετικά από το καταστατικό, να διορίζει κάποιος μέτοχος απευθείας μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, ο αριθμός των οποίων δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 2/5 του προβλεπόμενου συνολικού αριθμού των μελών αυτού.

Το δικαίωμα (επί μη εισηγμένης εταιρείας-κατ’ άρθρο 122 παρ. 4) να ζητήσει ο μέτοχος από την εταιρεία να του αποστέλλει με email ατομική πληροφόρηση για επικείμενες γενικές συνελεύσεις τουλάχιστον δέκα (10) ημέρες πριν από την ημέρα της Γενικής Συνέλευσης

Το δικαίωμα (:άρθρο 123 παρ. 1) να ζητήσει από την εταιρεία να θέτει στη διάθεσή του τις ετήσιες χρηματοοικονομικές καταστάσεις της εταιρείας καθώς και τις σχετικές εκθέσεις του Διοικητικού Συμβουλίου τουλάχιστον δέκα (10) ημέρες πριν από την ημέρα της Τακτικής Γενικής Συνέλευσης

Το δικαίωμα (:άρθρο 141 παρ. 10) να ζητήσει από την εταιρεία να θέσει στη διάθεσή του, εντός 20ημέρου, πληροφόρηση για το ύψος του κεφαλαίου της εταιρείας, τις κατηγορίες των μετοχών που έχουν εκδοθεί και τον αριθμό των μετοχών κάθε κατηγορίας, ιδίως προνομιούχων, (με τα δικαιώματα που κάθε κατηγορία παρέχει) καθώς και τον αριθμό των δεσμευμένων μετοχών με τους προβλεπόμενους, κατά περίπτωση, περιορισμούς

Το (υπό προϋποθέσεις) δικαίωμα (:άρθρο 141 παρ. 11) να ζητήσει από την εταιρεία να θέσει στη διάθεσή του στοιχεία των μετόχων της εταιρείας με ποσοστό μεγαλύτερο από 1%.

Το δικαίωμα σε περίπτωση λύσης και εκκαθάρισης της εταιρείας (:άρθρο 168 παρ. 4) να ζητήσει από το αρμόδιο δικαστήριο, εντός τριμήνου από τη λύση της εταιρείας, να καθορίσει την κατώτατη τιμή πώλησης των ακινήτων, κλάδων ή τμημάτων ή του συνόλου της επιχείρησης υπό εκκαθάριση.

Το δικαίωμα (:άρθρο 184 παρ. 5) κάθε μετόχου που έχει ανώνυμες μετοχές να ζητήσει μέχρι την 31.12.2019 από το αρμόδιο δικαστήριο να υποχρεωθεί η εταιρεία να τον εγγράψει στο βιβλίο μετόχων, να εκδώσει και να του παραδώσει νέες ονομαστικές μετοχές.

4.2 Δικαιώματα που αφορούν τη μειοψηφία του 1/20 του μετοχικού κεφαλαίου

Στον ίδιο νόμο αναγνωρίζεται σειρά δικαιωμάτων στους μετόχους που συγκεντρώνουν ποσοστό μεγαλύτερο από 1/20 του μετοχικού κεφαλαίου. Ενδεικτικά:

Το δικαίωμα (:άρθρο 102 παρ. 7 εδ. β’) της συγκατάθεσης στην παραίτηση ή στον συμβιβασμό της εταιρείας αναφορικά με τις αξιώσεις της προς αποζημίωση έναντι μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, μετά την άσκηση της σχετικής αγωγής.

Το δικαίωμα (:άρθρο 104 παρ.1) της υποβολής αιτήματος για την άσκηση αξιώσεων της εταιρείας σε βάρος μελών του Διοικητικού Συμβουλίου (στο πλαίσιο της ενδοεταιρικής τους ευθύνης).

Το δικαίωμα (:άρθρο 109 παρ. 5 εδ. β΄) της υποβολής αίτησης στο αρμόδιο δικαστήριο για μείωση του ύψους της αμοιβής ή παροχής που καταβλήθηκε ή αποφασίστηκε να καταβληθεί σε συγκεκριμένο μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου (υπό την προϋπόθεση της εναντίωσης, κατά τη σχετική Γενική Συνέλευση) μετόχων που εκπροσωπούν το 1/10 του μετοχικού κεφαλαίου).

Δικαίωμα (:άρθρο 137 παρ. 3 εδ. β΄) της άσκησης αγωγής για ακύρωση απόφασης η οποία ελήφθη χωρίς να έχουν παρασχεθεί στους ενάγοντες οι οφειλόμενες πληροφορίες.

Το δικαίωμα υποβολής αιτήματος στο Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας για  σύγκληση Γενικής Συνέλευσης (:άρθρο 141 παρ. 1), για εγγραφή θεμάτων στην Ημερήσια Διάταξη της Γενικής Συνέλευσης (:άρθρο 141 παρ. 2), για παροχή πληροφόρησης για καταβληθέντα και παροχές προς μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και τους Διευθύνοντες (:άρθρο 141 παρ. 6), για  αναβολή λήψης αποφάσεων Γενικής Συνέλευσης (:άρθρο 141 παρ. 5) και, τέλος, για διενέργεια φανερής ψηφοφορίας (:άρθρο 141 παρ. 9).

Το δικαίωμα (:άρθρο 142 παρ. 1) υποβολής αιτήματος στο αρμόδιο δικαστήριο για έκτακτο έλεγχο της εταιρείας, σε περίπτωση πράξεων που παραβιάζουν διατάξεις του νόμου ή του καταστατικού της εταιρείας ή  αποφάσεων της Γενικής Συνέλευσης.

Το δικαίωμα (:άρθρο 169 παρ. 2), σε περίπτωση απόρριψης ή μη έγκρισης του σχεδίου επιτάχυνσης και περάτωσης της εκκαθάρισης, υποβολής αιτήματος στο αρμόδιο δικαστήριο για έγκριση του ανωτέρω σχεδίου ή τον ορισμό άλλων καταλλήλων μέτρων.

4.3 Δικαιώματα που αφορούν τη μειοψηφία του 1/10 του μετοχικού κεφαλαίου

Στους μετόχους που συγκεντρώνουν ποσοστό μεγαλύτερο από 1/10 του μετοχικού κεφαλαίου Περαιτέρω, αναγνωρίζεται σειρά δικαιωμάτων. Ειδικότερα:

Το δικαίωμα (:άρθρο 79 παρ. 3 εδ. γ’) υποβολής αίτησης στο αρμόδιο δικαστήριο για ανάκληση συμβούλου που διορίστηκε από μέτοχο (στο πλαίσιο άσκησης σχετικού καταστατικού του δικαιώματος-σύμφωνα με την παράγραφο 1 του ίδιου άρθρου), λόγω σπουδαίου λόγου στο πρόσωπό του διορισθέντος.

Το δικαίωμα (:άρθρο 102 παρ. 7 εδ. α’) συγκατάθεσης στην παραίτηση ή στον συμβιβασμό της εταιρείας αναφορικά με τις αξιώσεις της προς αποζημίωση έναντι μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, πριν την πιθανή άσκηση της σχετικής αγωγής.

Το δικαίωμα πληροφόρησης  σχετικά με την πορεία των εταιρικών υποθέσεων και την περιουσιακή κατάσταση της εταιρείας (:άρθρο 141 παρ. 7).

Το δικαίωμα, τέλος, υποβολής αιτήματος στο δικαστήριο να διακόψει ή παραλείψει το στάδιο της εκκαθάρισης και να λάβει χώρα άμεση διαγραφή της εταιρείας από το ΓΕΜΗ-στην περίπτωση που η περιουσία της εταιρείας δεν αναμένεται να επαρκέσει για την κάλυψη των δαπανών της εκκαθάρισης (:άρθρο 167 παρ. 6).

4.4 Δικαίωμα που αφορά τη μειοψηφία του 1/5 του μετοχικού κεφαλαίου

Στις μη εισηγμένες εταιρείες αναγνωρίζεται το δικαίωμα (:άρθρο 135 παρ. 1 περ. δ’) στους μετόχους που εκπροσωπούν ποσοστό ίσο ή μεγαλύτερο από το 1/5 του μετοχικού κεφαλαίου να αντιλέξουν στη λήψη αποφάσεων από τη Γενική Συνέλευση με ψηφοφορία χωρίς συνεδρίαση.

Επιπλέον, αναγνωρίζεται στην μειοψηφία του 1/5 του μετοχικού κεφαλαίου το δικαίωμα (:άρθρο 142 παρ. 3) να ζητήσουν από το δικαστήριο τον έκτακτο έλεγχο της εταιρείας, σε περίπτωση που η διοίκηση των εταιρικών υποθέσεων δεν ασκείται όπως επιβάλλει η χρηστή και συνετή διαχείριση.

 

5. Ενώσεις μετόχων

Οι Ενώσεις Μετόχων (:θεσμός πρωτοεμφανιζόμενος στο νέο νόμο για τις Ανώνυμες Εταιρείες-άρθρο 144) δικαιούνται να ασκούν τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στους επιμέρους όχι όμως και εκείνα που αφορούν έναν έκαστο αυτοτελώς.

 

Εν κατακλείδι

Ο νόμος για τις Ανώνυμες Εταιρείες αναγνωρίζει (και ορθά) σειρά δικαιωμάτων στους μετόχους που διαθέτουν μειοψηφικά ποσοστά του μετοχικού κεφαλαίου. Όπως είναι φυσικό, τα δικαιώματα της μειοψηφίας γίνονται περισσότερο σημαντικά όσο μεγαλύτερο ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου κατέχει o μέτοχος. Από τα περισσότερο σημαντικά μάλιστα είναι εκείνα του ελέγχου της πλειοψηφίας και των πεπραγμένων της τα οποία όμως, λόγω της σοβαρότητάς τους, θα μας απασχολήσουν σε επόμενο άρθρο.

Η ύπαρξη και η δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων της μειοψηφίας λειτουργεί, κατ’ αρχήν, ευεργετικά για την εταιρεία και την επίτευξη των εταιρικών στόχων-βεβαίως και την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων. Απολύτως βλαπτική όμως για την εταιρεία είναι η κατάχρηση των δικαιωμάτων της μειοψηφίας όπως εξάλλου και η άσκησή τους προς όφελος του ασκούντος μετόχου και όχι της εταιρείας. Δεδομένου όμως ότι αυτό που (πρέπει να) προέχει είναι το συμφέρον της επιχείρησης και όχι εκείνο των επιμέρους μετόχων, τέτοιες καταστάσεις είναι που χρήζουν πρόληψης αλλά και της, κατά περίπτωση, αποφασιστικής αντιμετώπισης. Είναι σημαντικό όμως να μην ξεχνούμε, σε κάθε περίπτωση, πως αυτό που προέχει είναι το εταιρικό συμφέρον.

Μόνον.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 21 Απριλίου 2019.

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

Στην KOUMENTAKIS and Associates Law Firm έχουμε βαθιά πίστη στις αξίες και τα οφέλη της προληπτικής δικηγορίας. Δεν περιοριζόμαστε στις ορθές, μόνον, συμβατικές προβλέψεις ή/και στη χάραξη της σωστής στρατηγικής στις υποθέσεις των πελατών μας. Προχωρούμε στην αξιολόγηση των δυσμενών συνεπειών υφισταμένων νομοθετικών ρυθμίσεων και, κατά λογική ακολουθία, σε προτάσεις νομοθετικών παρεμβάσεων για την αποτροπή τους.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται οι σκέψεις του Σταύρου Κουμεντάκη, Senior Partner που ακολουθούν σχετικά με τις (δυσοίωνες-δυστυχώς) προβλέψεις από την εφαρμογή του νέου νόμου για τις ανώνυμες εταιρείες σε ό,τι αφορά τις ρυθμίσεις του για τις συμβάσεις με τους μετόχους και διοικητές τους.

Ο κίνδυνος κατάχρησης των υφιστάμενων ευχερειών από κακόπιστους μικρομετόχους είναι περισσότερο ορατός. Η προτεινόμενη, από μέρους μας, νομοθετική παρέμβαση έχει ήδη υιοθετηθεί από το ΣΒΒΕ και προωθηθεί αρμοδίως.

Ο δημόσιος διάλογος έχει ανοίξει!

 

Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΩΝΥΜΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ
Οι συμβάσεις της Α.Ε. με βασικούς μετόχους, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και συνδεδεμένα μέρη: Το πρόβλημα με τις (δυνητικά) δραματικές συνέπειες

A. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Η ΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

1. Η νέα νομοθεσία για τις ανώνυμες εταιρείες

Με πρόσφατο νόμο (ν. 4548/2018) ολοκληρώθηκε μια αξιέπαινη προσπάθεια για την αναμόρφωση του δικαίου των ανωνύμων εταιρειών και η αντικατάσταση ενός νομοθετήματος εκατονταετίας. Οι αλλαγές είναι, σε κάποιες ενότητες, σαρωτικές. Η (προσεκτική) προσαρμογή των καταστατικών των ανωνύμων εταιρειών θα πρέπει να γίνει, μέσα στο 2019. Η εφαρμογή όμως των διατάξεών του συγκεκριμένου νόμου ξεκινά άμεσα: από 1.1.2019

2. Οι συμβάσεις της ΑΕ με βασικούς μετόχους, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και συνδεδεμένα μέρη

Ένα από τα περισσότερο σημαντικά ζητήματα που διαχειρίζεται ο νέος νόμος είναι εκείνο της σύναψης των συγκεκριμένων συμβάσεων.

Το θέμα έχει αντιμετωπίσει ήδη ο Κοινοτικός νομοθέτης στην Οδηγία 2017/828: Αυτή όμως αφορά, αποκλειστικά, εταιρείες με μετοχές εισηγμένες σε οργανωμένη αγορά. Ο νέος νόμος υιοθετεί (άρθρα 97, 99 επ.) για όλες τις εταιρείες τις προβλέψεις της συγκεκριμένης Οδηγίας. Είναι σωστό αυτό για τις μη εισηγμένες;

3. Οι επιλογές του νέου νόμου και οι (δραματικοί) κίνδυνοι για τους μετόχους πλειοψηφίας

Με βάση τις επιλογές του νέου νόμου ΔΕΝ δικαιούται να συμμετάσχει στη διαδικασία για τη λήψη αποφάσεων στο Διοικητικό Συμβούλιο και τη Γενική Συνέλευση εκείνος (μέλος ΔΣ ή μέτοχος), ο οποίος αντλεί συμφέρον (άμεσα ή έμμεσα) από τη συγκεκριμένη συναλλαγή. Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι πως η τελική απόφαση ανήκει στη Γενική Συνέλευση, η οποία συγκαλείται για το συγκεκριμένο ζήτημα έπειτα από αίτημα του 5% (μόλις) του μετοχικού κεφαλαίου. Στη συγκεκριμένη Γενική Συνέλευση ψηφίζουν μόνον οι λοιποί μέτοχοι-στην πράξη δηλ. ΜΟΝΟΝ ο (συνηθέστατα ένας) μέτοχος μειοψηφίας.

Η επιλογή αυτή  (φαίνεται ότι) σκοπό έχει την προστασία των μετόχων της μειοψηφίας και της ίδιας της εταιρείας από την αθέμιτη επιρροή των προσώπων που δικαιούνται να λαμβάνουν αποφάσεις για λογαριασμό της.

Δυστυχώς όμως αναμένεται να οδηγήσει στα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα από εκείνα στα οποία η νομοπαρασκευαστική επιτροπή προσέβλεπε: Το προνόμιο των μετόχων μειοψηφίας του 5% να αποφασίζουν μόνοι για τα ζητήματα που αφορούν στις σχέσεις της εταιρείας με τον πλειοψηφούντα, λ.χ., μέτοχο αναμένεται να οδηγήσει σε καταχρηστικές (ή/και εκβιαστικές) συμπεριφορές.

Η δυνατότητα η οποία σιωπηρά παρέχεται στον μέτοχο της πλειοψηφίας (ακόμα κι αν διαθέτει το 95% του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ) να αμυνθεί με (πολυετείς και κοστοβόρες) δικαστικές ενέργειες δεν εξασφαλίζει τα δικά του συμφέροντα ούτε και της εταιρείας.

4. Η λύση του «γόρδιου δεσμού»

Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία πως είναι αδήριτη η ανάγκη να βρεθεί μια λύση διαφορετική. Να επανέλθουμε, λ.χ., στο προηγούμενο (ασφαλέστερο και δικαιότερο) «καθεστώς» (αρθρ. 23α του ν.2190/1920): Οι μέτοχοι που αντλούν συμφέρον από μια σύμβαση να δικαιούνται να λάβουν μέρος στη Γενική Συνέλευση που θα παράσχει την τελική έγκριση, αλλά η άδεια για την σύναψή της να παρέχεται μόνο αν δεν αντιταχθεί το 1/3 του εκπροσωπούμενου σ’ αυτήν μετοχικού κεφαλαίου.

Το συγκεκριμένο ζήτημα εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους για την ομαλή λειτουργία των ανωνύμων εταιρειών.

Η λύση θα πρέπει να είναι απλή και άμεση!

Διαφορετικά: Χαρά στους κακοπροαίρετους μετόχους μειοψηφίας και στους δικηγόρους τους (βεβαίως κι εκείνους των μετόχων πλειοψηφίας)…

 

Β. ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΨΗ – Η ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΛΥΣΗ

1. Προοίμιο

1.1 Κατά τον πρόεδρο της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για την αναμόρφωση του δικαίου των Α.Ε. ομ. καθ. Ευάγγελο Περάκη (Ευάγγ. Περάκη «Το Νέο Δίκαιο της Ανώνυμης Εταιρείας», Νομική Βιβλιοθήκη, 2018, σελ. 59) «δύο σημαντικότατα και μεγάλης δυσκολίας θέματα υπήρξαν αντικείμενο του νέου νόμου …το ζήτημα των αποδοχών των μελών του διοικητικού συμβουλίου …και το ζήτημα των συναλλαγών συνδεδεμένων μερών …των συναλλαγών εκείνων δηλαδή για τις οποίες υπάρχει υποψία ότι λαμβάνουν χώρα κατόπιν άσκησης αθέμιτης επιρροής (και προς όφελος) προσώπων που ελέγχουν ή διοικούν την εταιρεία…»

1.2 Η προς τούτο συσταθείσα νομοπαρασκευαστική επιτροπή ολοκλήρωσε επιτυχώς το τιτάνιο έργο της μετάβασης από ένα («χιλιομπαλωμένο») νομοθέτημα εκατονταετίας (κ.ν. 2190/1920) σε ένα σύγχρονο νομοθέτημα (ν. 4548/2018) το οποίο θα διέπει τη λειτουργία της ανώνυμης εταιρείας. Σε μιας τέτοιας όμως έκτασης έργο δεν θα ήταν δυνατό να αποφευχθούν προβλήματα. Κάποια, μάλιστα, σοβαρά.

 2. Η διαχείριση των συναλλαγών συνδεδεμένων μερών – Οι επιλεγείσες λύσεις

2.1 Ο τρόπος που επελέγη από τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή για την αντιμετώπιση των παραπάνω (υπό 1.1) σημαντικών προβλημάτων και υιοθετήθηκε εν τέλει από το ν. 4548/2018 αποτυπώνεται (κατά βάση) στις διατάξεις των αρθρ. 97, 99 & 100 καθώς και σ’ εκείνη του αρθρ. 109.

2.2 Η διάταξη του αρθρ. 99, παρ. 1, ν. 4548/2018 προβλέπει ότι πρέπει να προηγείται άδεια του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανώνυμης Εταιρείας προκειμένου να συναφθούν συμβάσεις με συνδεδεμένα μέρη (μέλη του ΔΣ της εταιρείας, πρόσωπα που ελέγχουν την εταιρεία, τα στενά μέλη της οικογένειάς τους, τα νομικά πρόσωπα που ελέγχονται από αυτά, Γενικοί Διευθυντές και Διευθυντές της εταιρείας κλπ-99 παρ. 2)

2.3 Η διάταξη του αρθρ. 97, παρ. 3, ν. 4548/2018 προβλέπει ότι όταν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων ανάμεσα σε μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου (ή τα προαναφερθέντα, υπό 2.2, συνδεδεμένα πρόσωπα) και την ανώνυμη εταιρεία, τα συγκεκριμένα μέλη ΔΕΝ δικαιούνται να ψηφίσουν. Αν μάλιστα η αδυναμία ψήφου αφορά τόσα μέλη ώστε να μην σχηματίζεται απαρτία, το θέμα παραπέμπεται στη Γενική Συνέλευση. Ακόμα όμως κι αν τα εναπομένοντα μέλη είναι αρκετά για λήψη απόφασης από το Διοικητικό Συμβούλιο, μέτοχος μειοψηφίας που κατέχει το 1/20 (ήτοι το 5%) του μετοχικού κεφαλαίου μπορεί να επιβάλει (ούτως ή άλλως) τη σύγκληση Γενικής Συνέλευσης με αντικείμενο την παροχή ή μη της σχετικής έγκρισης (αρθρ. 100 παρ. 3)

2.4 Στην περίπτωση που το πρόσωπο που αφορά άμεσα ή έμμεσα η σύναψη της σύμβασης συμβαίνει να είναι μέτοχος, οι ψήφοι που αντιστοιχούν στις μετοχές του δεν υπολογίζονται ούτε στον σχηματισμό απαρτίας ούτε και στον σχηματισμό πλειοψηφίας (αρθρ. 100 παρ. 5). Αντίστοιχα όμως δεν υπολογίζονται ούτε οι ψήφοι που αντιστοιχούν στις μετοχές των συνδεδεμένων με τον ίδιο μερών. Συνεπώς: Ο μέτοχος της μειοψηφίας του 5% λ.χ. (είτε καλοπροαίρετος είτε κακοπροαίρετος), και ΜΟΝΟΝ αυτός, είναι εκείνος που θα λάβει την απόφαση που αφορά τον μέτοχο της πλειοψηφίας-του 95% λ.χ. Κατά την προσωπική του άποψη βέβαια και κατά το προσωπικό του συμφέρον και όχι, κατ’ ανάγκην, με βάση το εταιρικό.

2.5 Οι επιλογές του νέου νομοθετήματος (ν. 4548/2018) και ειδικά η προαναφερθείσα αποστέρηση του δικαιώματος ψήφου κινείται στη βάση της διάταξης του αρθρ. 9γ παρ. 4 της Οδηγίας 2007/36/ΕΚ (που προστέθηκε από την Οδηγία 2017/828).

2.6 [Παρενθετικά να σημειωθεί πως η διάταξη του άρθρ. 99 παρ.3 του ν. 4548/2018 προβλέπει μια σειρά εξαιρέσεων από την εφαρμογή της ανωτέρω τυπικής (και κατά την άποψή μας προβληματικής) διαδικασίας. Από τις συγκεκριμένες εξαιρέσεις αναμένεται, κατά την άποψή μας, να αποδειχθεί σημαντικότερη στην πράξη εκείνη της περίπτωσης (στ): από την εν πολλοίς επικίνδυνη και προβληματική διαδικασία εξαιρούνται οι συμβάσεις της εταιρείας που συνάπτονται με άλλη άμεσα ή έμμεσα ελεγχόμενη, οι οποίες συνάπτονται προς το συμφέρον της εταιρείας ή από την οποία δεν κινδυνεύουν τα συμφέροντα εκείνης και των μετόχων της μειοψηφίας. Η περίπτωση αυτή αναμένεται να αποδειχθεί δημοφιλής στην πράξη, είναι όμως αρκετά αόριστη ως προς τα συγκεκριμένα κριτήριά της και αφορά σε μέρος μόνον των επίμαχων συναλλαγών].

2.7 Όσα παραπάνω αναφέρθηκαν σχετικά με την αποστέρηση του δικαιώματος ψήφου στο Διοικητικό Συμβούλιο και τη Γενική Συνέλευση) ισχύουν, δυστυχώς, και όταν πρόκειται να καταβληθούν αμοιβές στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου στο πλαίσιο κάποιας ειδικής σχέσης (στο πλαίσιο λ.χ. των συνήθως επιλεγομένων συμβάσεων εργασίας, έργου ή εντολής-αρθρ. 109 παρ. 3): Και στις περιπτώσεις αυτές εκείνος που ΜΟΝΟΣ θα αποφασίσει είναι ο μέτοχος του 5% και όχι ο μέτοχος του 95% (αν ο τελευταίος συμβαίνει να είναι και το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου το οποίο αφορά η συζήτηση για τις καταβλητέες αμοιβές).

2.8 Συμπερασματικά: Σε οποιαδήποτε από τις ανωτέρω περιπτώσεις (:σύναψη σύμβασης ανάμεσα στην ανώνυμη εταιρεία και συνδεδεμένα μέρη ή/και μέλη ΔΣ-των συμβάσεων για τις αμοιβές τους συμπεριλαμβανομένων), βεβαίως και σε πληθώρα άλλων, παρουσιάζεται το απολύτως οξύμωρο εκείνος στον οποίο αναγνωρίζεται η εξουσία για λήψη μιας δυνητικά πολύ σημαντικής απόφασης στο πλαίσιο μιας ανώνυμης εταιρείας, να μην είναι ο μέτοχος του 95% αλλά εκείνος του 5%

 

3. Η επιστημονική προσέγγιση

3.1 Με βάση όσα ο ομοτ. καθ. κ. Ευαγγ. Περάκης αναφέρει (Ευάγγ. Περάκη «Το Νέο Δίκαιο της Ανώνυμης Εταιρείας», Νομική Βιβλιοθήκη, 2018, σελ. 63): «Σε κάθε περίπτωση πάντως η αποστέρηση του δικαιώματος ψήφου μπορεί να θεωρηθεί πράγματι υπερβολικό μέτρο, λόγω των ενδεχόμενων συνεπειών της, λόγω δηλ. της δυνατότητας μιας παρακωλυτικής μειοψηφίας του 1/20 του μετοχικού κεφαλαίου να ζητήσει ΓΣ με σκοπό να απορρίψει εκεί η ίδια τις συναλλαγές με μετόχους-μέλη της εταιρικής διοίκησης με τους οποίους έχει κακές σχέσεις και που, αυτοί, θα αδυνατούν να ψηφίσουν. Θα πρέπει συνεπώς να γίνει δεκτό ότι η άρνηση της μειοψηφίας να δώσει την άδεια σύναψης της σύμβασης θα ελέγχεται και αυτή με την ΑΚ 281»

3.2 Η προτεινόμενη από τον καθ. κ. Ευαγγ. Περάκη λύση (της δικαστικής διάγνωσης της καταχρηστικότητας της άρνησης του μετόχου του 5%) φαίνεται να παραπέμπει το θέμα στο απώτερο μέλλον με σημαντικό κόστος για τις εμπλεκόμενες εταιρείες και, προεχόντως, ανασφάλεια ως προς το αποτέλεσμα. Οι επιχειρηματικές αποφάσεις όμως δεν ενδείκνυται να αναμένουν μακρόχρονες δίκες. Είναι σε όλους γνωστό (δικηγόρους, επιχειρηματίες, «θεσμούς» κλπ) τι σημαίνει αναμονή έκδοσης τελεσίδικης, (εκδίκαση σε α’ και β’ βαθμό) ή/και αμετάκλητης απόφασης για οποιοδήποτε θέμα. Πολύ περισσότερο απόφασης σχετικής με τη διάγνωση (ή μη) καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος.

 

4. Η ratio των ρυθμίσεων της οδηγίας 828/2017

4.1 Η ratio των ρυθμίσεων της οδηγίας 828/2017 (δεν χωρεί αμφιβολία πως) είναι η διασφάλιση: (α) της εύρυθμης και απρόσκοπτης λειτουργίας των εταιρειών, οι μετοχές των οποίων έχουν εισαχθεί προς διαπραγμάτευση σε οργανωμένη αγορά, και μιας επαρκούς εταιρικής διακυβέρνησης και απόδοσης καθώς και (β) η ενθάρρυνση της μακροπρόθεσμης ενεργούς συμμετοχής των μετόχων και η βελτίωση της διαφάνειας μεταξύ των εταιρειών και των επενδυτών. όπως προκύπτει ήδη από  τις αιτιολογικές σκέψεις (recitals 2 και 3). Τελικός στόχος φαίνεται να είναι η ομαλή λειτουργία των «αγορών» ενόψει της συμμετοχής σ’ αυτές ευρύτατων τμημάτων του πληθυσμού της Ευρώπης αλλά και τις γενικότερης επίδρασής τους στις επιμέρους εθνικές οικονομίες. Ειδικότερα σε σχέση με συναλλαγές των εταιρειών αυτών με συνδεδεμένα μέρη αποσκοπείται και η «επαρκής προστασία των συμφερόντων της εταιρείας και των μετόχων που δεν είναι συνδεδεμένα μέρη, περιλαμβανομένων των μετόχων της μειοψηφίας» (αιτιολογικές σκέψεις 42 και 43).

4.2 Οι στόχοι αυτοί αλλά και γενικότερα οι ρυθμίσεις της οδηγίας 828/2017 αφορούν ρητά τις «εισηγμένες» εταιρίες και δεν επεκτείνονται και στις μη «εισηγμένες». Η επιλογή αυτή του ενωσιακού νομοθέτη δεν είναι τυχαία: Αν οι λόγοι που επιβάλλουν τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις για τις «εισηγμένες» εταιρίες συνέτρεχαν στον ίδιο ή παραπλήσιο βαθμό και σε σχέση με τις «μη εισηγμένες», είναι πρόδηλο, ότι θα εντάσσονταν και οι τελευταίες (έστω και με ελάσσονες διαφοροποιήσεις) στο ρυθμιστικό βεληνεκές της οδηγίας.

 

5. Η ελληνική πραγματικότητα

5.1 Ο κανόνας της Οδηγίας, όπως ήδη αναφέρθηκε, αφορά ΜΟΝΟΝ στις εισηγμένες. Ενσυνειδήτως όμως επιλέχθηκε από τη σχετική νομοπαρασκευαστική επιτροπή να επεκταθεί και στις μη εισηγμένες, αγνοώντας την σκληρή ελληνική πραγματικότητα που έχει δύο, τουλάχιστον, σκέλη:

(α) Μέχρι το 2007 δεν επιτρεπόταν καν η δημιουργία μονοπρόσωπης ανώνυμης εταιρείας. Μέχρι τότε προβαίναμε στη σύσταση ανωνύμων εταιρειών παρέχοντας ένα μικρό ποσοστό (γιατί όχι 5%;) σε κάποιον φίλο του, κατά βάση, αποκλειστικού μετόχου. Προφανώς δεν περνούσε από το μυαλό κανενός ότι το 5% θα ήταν δυνατό να αποκτήσει εξουσία στη «ζωή και στο θάνατο»…

(β) Οι μετοχές των μη εισηγμένων ανωνύμων εταιρειών ανήκουν συνήθως σε ένα στενό κύκλο προσώπων (μελών της ίδιας οικογένειας, στενών συγγενών ή φίλων) ενώ κατά κανόνα ένα πρόσωπο είναι ο βασικός μέτοχος και «τρέχει» την εταιρία. Οι μέτοχοι με μικρά ποσοστά συμμετοχής στο εταιρικό κεφάλαιο είτε τα απέκτησαν με μεταβίβαση από τον βασικό μέτοχο είτε συμμετείχαν κατά τη σύσταση της εταιρίας (και στις δύο περιπτώσεις με -ή χωρίς- καταβολή του αντίστοιχου «τιμήματος»,  έχοντας πλήρη γνώση του ποιος διοικεί την εταιρία) είτε, τέλος, λόγω κληρονομικής διαδοχής. Η παροχή και σ’ αυτούς της ίδιας αυξημένης προστασίας που χρειάζονται οι μέτοχοι των «εισηγμένων» εταιριών με την ευρεία διασπορά των μετοχών τους όχι μόνο θα ήταν αδικαιολόγητη αλλά και θα μετέτρεπε τους μετόχους αυτούς σε δυνητικούς εκβιαστές της πλειοψηφίας, θα υπονόμευε την εύρυθμη λειτουργία της εταιρίας και θα μπορούσε να την οδηγήσει ακόμη και σε πλήρη απαξίωση.

5.2 Ενόψει τούτου, η επέκταση, με το ν. 4548/2018 των ρυθμίσεων του άρθρου 9γ § 4 της οδηγίας (άρθρα 99-101 ν. 4548/2018) και στις «μη εισηγμένες» εταιρίες όχι μόνο δεν είναι αυτονόητη αλλά και στερείται πειστικής αιτιολόγησης. Η ενυπάρχουσα σε κάθε νομοθετική ρύθμιση στάθμιση συμφερόντων των υπαγόμενων στη ρύθμιση προσώπων δεν φαίνεται να δικαιολογεί την επέκταση ενώ αντίθετα παραγνωρίζει ή, τουλάχιστον, δεν αξιολογεί επαρκώς την προαναφερθείσα (υπό 5.1) πραγματικότητα των «μη εισηγμένων» εταιριών στην Ελλάδα Έτσι, οι λόγοι που επιβάλλουν τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις για τις «εισηγμένες» εταιρίες δεν συντρέχουν στον ίδιο ούτε σε παραπλήσιο βαθμό και σε σχέση με τις «μη εισηγμένες», πράγμα που καθιστά «προβληματική» την επιλογή του Έλληνα νομοθέτη για επέκταση τους και στις τελευταίες.

 

6. Η προτεινόμενη λύση

Από όσα παραπάνω αναφέρονται δεν χωρεί αμφιβολία πως επιτακτική προβάλει η ανάγκη του περιορισμού της εφαρμογής της διάταξης του άρθρ. 100 παρ. 5 ν. 4548/2018 στις εισηγμένες μόνον εταιρείες και η τροποποίηση της (πριν την έναρξη μάλιστα της εφαρμογής του νέου νόμου-1.1.2019, με bold οι προσθήκες) ως εξής:

«Άρθρο 100…..Παρ. 5.

(α) Επί εταιρείας με μετοχές εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά, στην περίπτωση που η συναλλαγή αφορά μέτοχο της εταιρείας, ο συγκεκριμένος μέτοχος δεν μετέχει στην ψηφοφορία της γενικής συνέλευσης και δεν υπολογίζεται για το σχηματισμό της απαρτίας και της πλειοψηφίας. Ομοίως δεν μετέχουν στην ψηφοφορία άλλοι μέτοχοι, με τους οποίους ο αντισυμβαλλόμενος συνδέεται με σχέση υπαγόμενη στην παράγραφο 2 του άρθρου 99.

(β) Επί εταιρείας με μετοχές μη εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά, στην περίπτωση που η συναλλαγή αφορά μέτοχο της εταιρείας, ο συγκεκριμένος μέτοχος μετέχει στην ψηφοφορία της γενικής συνέλευσης και υπολογίζεται για το σχηματισμό της απαρτίας και της πλειοψηφίας. Ομοίως μετέχουν στην ψηφοφορία άλλοι μέτοχοι, με τους οποίους ο αντισυμβαλλόμενος συνδέεται με σχέση υπαγόμενη στην παράγραφο 2 του άρθρου 99. Στην περίπτωση όμως αυτή ισχύουν οι προβλέψεις για την απαρτία και πλειοψηφία των άρθρων 130 παρ. 3 και 132 παρ. 2.»

 

7. Επιμύθιο

Το νομοθέτημα (ν. 4548/2018) μοιάζει νομοτεχνικά άρτιο. Στην πορεία θα δοκιμαστεί. Εκτιμάται επιτυχώς.

Η νομοπαρασκευαστική επιτροπή φαίνεται πως έκανε εξαιρετική δουλειά. Ο Πρόεδρός της συνεχίζει να είναι, για όλους μας, δάσκαλος.

Όλα τούτα όμως δεν αναιρούν το γεγονός ότι η προαναφερθείσα διάταξη του αρθρ. 100 παρ. 5 μοιάζει (και είναι) προβληματική ως προς τις μη εισηγμένες εταιρείες.

Ευκταία η, κατά τα άνω, τροποποίησή της.

 

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

 

Υ.Γ. Το Α’ μέρος αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 18 Νοεμβρίου 2018