Ετικέτα: επενδύσεις

Όλοι γνωρίζουμε τον Κοινό, τραπεζικό, Λογαριασμό. Με την αξιοποίηση των ευχερειών του, περισσότεροι από ένας καταθέτες μπορούν να παρακάμψουν την κληρονομική διαδοχή και να αποφύγουν την καταβολή φόρου κληρονομιάς και δωρεάς. Σε ένα πρώτο επίπεδο-τουλάχιστον. Τι συμβαίνει όμως όταν το κοινό περιουσιακό στοιχείο περισσοτέρων είναι άυλες μετοχές, αντί χρηματικών καταθέσεων; Τη λύση μπορούμε να αναζητήσουμε στην Κοινή Επενδυτική Μερίδα, που μας παρέχει αντίστοιχες ευχέρειες, όπως αυτές αποτυπώνονται στον Κανονισμό ΕΛ.Κ.Α.Τ.-που πρόσφατα εγκρίθηκε με απόφαση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (:6/904/26.2.2021 (ΦΕΚ B1007/16.03.2021). Ας ξεκινήσουμε όμως από τις ρυθμίσεις του Κοινού τραπεζικού Λογαριασμού που αντίστοιχες θα συναντήσουμε και στην Κοινή Επενδυτική Μερίδα.

 

Ο Κοινός τραπεζικός Λογαριασμός

Ο Κοινός τραπεζικός Λογαριασμός διέπεται από τις διατάξεις του νόμου (ν. 5638/1932 «περί καταθέσεως εις κοινόν λογαριασμόν»). Η εισροή κεφαλαίων από το εξωτερικό και, ειδικότερα, η εισροή κεφαλαίων Ελλήνων που διαβιούσαν στην αλλοδαπή ήταν ο σκοπός της εισαγωγής του στην ελληνική πραγματικότητα. Ο στόχος αυτός, άλλωστε, ρητά διατυπώνεται και στην Αιτιολογική Έκθεση του σχετικού νομοθετήματος.

Ο Έλληνας νομοθέτης αποσκοπούσε, συγκεκριμένα, να καταστήσει ανταγωνιστικές τις ελληνικές τράπεζες σε σχέση με τις αντίστοιχες του εξωτερικού. Τον στόχο αυτό επεδίωξε να υλοποιήσει με τη θέσπιση ενός μέσου καταθέσεων, που θα προσέφερε σειρά ευνοϊκών ρυθμίσεων για τους καταθέτες. Μεταξύ αυτών, η απαλλαγή από τον φόρο κληρονομιάς και η δυνατότητα παράκαμψης της κληρονομικής διαδοχής.

Όσον αφορά, ειδικότερα, την περίπτωση της κληρονομικής διαδοχής προβλέπεται η δυνατότητα συμφωνίας με βάση την οποία «…άμα τω θανάτω οιουδήποτε των δικαιούχων η κατάθεσις και ο εκ ταύτης λογαριασμός περιέρχεται αυτοδικαίως εις τους λοιπούς επιζώντας μέχρι του τελευταίου τούτων». Ο όρος αυτός, μάλιστα, συνοδεύεται από μια άκρως συμφέρουσα ρύθμιση για τους λοιπούς επιζώντες. Προβλέπεται, συγκεκριμένα, ότι στην περίπτωση θανάτου ενός από τους δικαιούχους «…η κατάθεσις περιέρχεται εις αυτούς (:τους λοιπούς επιζώντες) ελευθέρα παντός φόρου κληρονομίας ή άλλου τέλους. Αντιθέτως η απαλλαγή αυτή δεν επεκτείνεται επί των κληρονόμων του τελευταίου απομείναντος δικαιούχου» (άρθρο 2 ν. 5638/1932).

Από το γράμμα του νόμου συνάγεται, όπως και εισαγωγικά εξάλλου αναφέραμε, πως αντικείμενο του κοινού λογαριασμού μπορούν να αποτελέσουν, αποκλειστικά, χρηματικές καταθέσεις (άρθρο 1 ν. 5638/1932).

Είναι προφανές πως, με βάση τα παραπάνω δεδομένα, δεν καλύπτονται από το συγκεκριμένο νομοθέτημα μη χρηματικές αξίες. Κινητές αξίες και χρεόγραφα-λ.χ. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, ο νομοθέτης επέλεξε την αναλογική εφαρμογή των ευνοϊκών ρυθμίσεων του νόμου για τον κοινό λογαριασμό. Ενδεικτικά: στους τίτλους του Δημοσίου με λογιστική μορφή. Στην περίπτωση της Κοινής Επενδυτικής Μερίδας επίσης. Η τελευταία αφορά στην κατοχή αΰλων τίτλων-μετοχών δηλ., μεταξύ άλλων, που είναι εισηγμένες στο ελληνικό χρηματιστήριο.

 

Η συγκυριότητα επί αΰλων τίτλων

Η κατοχή αΰλων τίτλων και η ανάπτυξη επενδυτικής δραστηριότητας στην ελληνική Κεφαλαιαγορά μέσω ανοίγματος Λογαριασμού Αξιογράφων, προϋποθέτει για τον καθένα επενδυτή να νομιμοποιείται-να διαθέτει Μερίδα δηλ. στο όνομά του. Η τελευταία περιέχει τα στοιχεία αναγνώρισής του και λαμβάνει από την ΕΛ.Κ.Α.Τ., κατά το άνοιγμά της, έναν Κωδικό Αριθμό Μερίδας Μητρώου (Κ.Α.Μ.ΜΗ.) που είναι μοναδικός στο Σ.Α.Τ. και δεν μεταβάλλεται (:Ενότητα III, Mέρος 4, 4.1 και 4.3. Κανονισμού της Ελληνικό Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων ΑΕ-ΕΛ.Κ.Α.Τ., το περιεχόμενο του οποίου ενέκρινε με πρόσφατη απόφασή της  η Επιτροπής Κεφαλαιαγορά: 6/904/26.2.2021 (ΦΕΚ B1007/16.03.2021), στη βάση της διάταξης του άρθρου 4 ν. 4569/2018 και του Κανονισμού (ΕΕ) 909/2014 (CSDR)

Είναι ενδεχόμενο, κάποιες φορές, δύο ή περισσότεροι επενδυτές να είναι συγκύριοι κάποιων μετοχών. Στην περίπτωση αυτή προϋποτίθεται, κατ’ αντιστοιχία όσων ισχύουν για τις έγχαρτες μετοχές, η σύμπραξη όλων, ανεξαιρέτως, των συγκυρίων για κάθε σχετική με αυτές πράξη.

Στην περίπτωση που υπάρχει συγκυριότητα σε άυλους τίτλους προβλέπεται η δυνατότητα σχηματισμού Μερίδας Συγκυρίων. Προϋποτίθεται πως κάθε ένας από τους συγκυρίους διαθέτει αυτοτελή Μερίδα Πελάτη. Η Μερίδα  Συγκυρίων προσδιορίζεται αφενός από τα πρόσωπα των συγκυρίων αφετέρου από το ποσοστό συγκυριότητάς τους στις αξίες (Ενότητα III, Μέρος 5, 5.2.2. Κανονισμού ΕΛ.Κ.Α.Τ.).

Για τους κοινούς τίτλους που είναι καταχωρισμένοι σε Μερίδα Συγκυριών, προβλέπεται πως σε περίπτωση οποιασδήποτε μεταβολής των συγκυρίων ή του ποσοστού συγκυριότητας στις συγκεκριμένες αξίες, απαιτείται δημιουργία νέας Μερίδας Συγκυρίων. Η νέα, αυτή, Μερίδα προσδιορίζεται, επίσης, από τα νέα στοιχεία των συγκυρίων και τα νέα ποσοστά συγκυριότητας.

Δεν απαιτείται, κατ’ εξαίρεση, δημιουργία νέας Μερίδας Επενδυτή Συγκυρίων στην περίπτωση θανάτου κάποιου από αυτούς. Στην περίπτωση αυτή, η ΕΛ.Κ.Α.Τ. μεταβάλλει τα πρόσωπα των συνδικαιούχων εγγράφοντας στη θέση του  θανόντος τους κληρονόμους του. Αυτονοήτως, μεταβάλλοντας, αντίστοιχα, τα ποσοστά συγκυριότητας (:Ενότητα III, Μέρος 5, 52.7. Κανονισμού ΕΛ.Κ.Α.Τ.).

Όσα αμέσως παραπάνω αναφέρονται δεν ισχύουν, ωστόσο, στην περίπτωση που αξιοποιηθεί η δυνατότητα καταχώρισης σε Κ.Ε.Μ.

 

Η Κοινή Επενδυτική Μερίδα-Γενικά

Η Κοινή Επενδυτική Μερίδα (:Κ.Ε.Μ.) είναι δυνατό να δημιουργηθεί με αίτηση δύο ή περισσότερων φυσικών προσώπων εφόσον ενεργούν ως συνδικαιούχοι κοινού λογαριασμού αξιογράφων κατά τις διατάξεις της παρ. 6 του άρθρου 13 του ν. 4569/2018. Νομικό πρόσωπο, επομένως, δεν μπορεί να συμπράξει στη δημιουργία Κ.Ε.Μ. (:Ενότητα III, Μέρος 5, 5.1.1. Κανονισμού ΕΛ.Κ.Α.Τ.)

Η Κ.Ε.Μ. προσδιορίζεται, σαφώς, από τα πρόσωπα των συνδικαιούχων, τα οποία -όπως προβλέπεται- είναι από κοινού κύριοι των αξιών που καταχωρούνται σε αυτή (:5.2. Κανονισμού ΕΛ.Κ.Α.Τ.).

Όπως, ήδη, ανωτέρω επισημάναμε, ιδιαιτερότητα της Κ.Ε.Μ. αποτελεί το γεγονός ότι η μερίδα αυτή διέπεται από τις διατάξεις που διέπουν τον Κοινό, τραπεζικό, Λογαριασμό (:ν. 5638/1932).

 

Τα χαρακτηριστικά της Κ.Ε.Μ.

Γενικά

Η σύμβαση σύναψης της Κ.Ε.Μ. περιέχει τους επιμέρους όρους για τη λειτουργία της. Η δημιουργία Κ.Ε.Μ., ωστόσο, διακρίνεται για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της.

Κάθε Συμμετέχων σε Λογαριασμό Αξιογράφων Κοινής Επενδυτικής Μερίδας υλοποιεί με ευθύνη του κάθε πράξη που αφορά στη λειτουργία του σχετικού Λογαριασμού Αξιογράφων στο Σ.Α.Τ., ενεργώντας για λογαριασμό (και) των συνδικαιούχων. Κάθε συνδικαιούχος, επομένως, μπορεί να ενεργεί ατομικά, χωρίς τη σύμπραξη των λοιπών (:5.1.6. Κανονισμού ΕΛ.Κ.Α.Τ.). Μεταξύ των συνδικαιούχων, ωστόσο, καθορίζεται η ιεραρχική τους σειρά, η οποία υποδεικνύει εκείνον που νομιμοποιείται να ενεργεί ως εκπρόσωπος όλων (:5.1.5.β. Κανονισμού ΕΛ.Κ.Α.Τ.)

 

Η περίπτωση θανάτου κάποιου από τους συνδικαιούχους

Η μεταβολή των προσώπων που αποτελούν τους συνδικαιούχους της Κ.Ε.Μ. δεν είναι δυνατή. Συγκεκριμένα, σε περίπτωση θανάτου συνδικαιούχου (και εφόσον δεν έχει δηλωθεί η εφαρμογή του όρου του εδαφ. α΄ του άρθρου 2 του ν. 5638/1932), το υπόλοιπο Αξιογράφων που αντιστοιχεί στα δικαιώματα των κληρονόμων ή κληροδοτών μεταφέρεται σε δικούς τους Λογαριασμούς Αξιογράφων Μερίδων (5.1.8. Κανονισμού ΕΛ.Κ.Α.Τ.).

Ωστόσο, διαφορετική είναι η περίπτωση κατά την οποία εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 2 ν. 5638/1932. Στην τελευταία περίπτωση, οι αξίες  περιέρχονται αυτοδίκαια στους λοιπούς συνδικαιούχους. Συγκεκριμένα, η ΕΛ.Κ.Α.Τ. τροποποιεί τα στοιχεία της Κ.Ε.Μ, καθώς διαγράφει τα στοιχεία του θανόντα. Όμως, η ιεραρχική σειρά των συνδικαιούχων διατηρείται, όπως αυτή είχε εξαρχής αποτυπωθεί (:5.1.9. Κανονισμού ΕΛ.Κ.Α.Τ.).

Ενδέχεται, βέβαια, ως λογικό επακόλουθο, ύστερα από τον θάνατο των λοιπών συνδικαιούχων, να απομείνει μόνο ένας επιζών. Στην περίπτωση αυτή, οι καταχωρημένες στην Κ.Ε.Μ. αξίες περιέρχονται στον τελευταίο εναπομείναντα. Ο τελευταίος υποχρεούται, στην περίπτωση αυτή, να προβεί σε ενοποίηση της Κ.Ε.Μ. με την ατομική του Μερίδα Πελάτη (:5.1.9. Κανονισμού ΕΛ.Κ.Α.Τ.).

 

 

Οι διατάξεις για τους Κοινούς τραπεζικούς Λογαριασμούς (:ν. 5638/1932) είναι απολύτως ευνοϊκές για τους συνδικαιούχους τους. Η εφαρμογή τους στις Κοινές Επενδυτικές Μερίδες, στοχεύει να παράσχει (και παρέχει) στις τελευταίες και τους συγκυρίους τους αντίστοιχες διευκολύνσεις με αυτές του κοινού, τραπεζικού, λογαριασμού.

Οι ευχέρειες που παρουσιάζει η δημιουργία Κ.Ε.Μ. εντοπίζεται, σαφώς, σε θέματα κληρονομικής διαδοχής, καθώς, σε περίπτωση θανάτου ενός δικαιούχου Κ.Ε.Μ., οι αξίες που βρίσκονται στην κοινή επενδυτική μερίδα περιέρχονται αυτοδικαίως στους συνδικαιούχους του.

Τα πλεονεκτήματα της Κοινής Επενδυτικής Μερίδας είναι πολλαπλά.

Η αξιοποίησή τους είναι δυνατό να λειτουργήσει, το δίχως άλλο, (και) στο πλαίσιο ενός ευρύτερου φορολογικού (οικογενειακού ή μη) σχεδιασμού και προγραμματισμού, που αφορά (και) τη διαχείριση μετοχών εισηγμένων εταιρειών και μερισμάτων.

Προσοχή όμως!

Η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων και ευχερειών τόσο του Κοινού τραπεζικού Λογαριασμού όσο και της Κοινής Επενδυτικής Μερίδας δεν είναι, πάντοτε, χωρίς παγίδες…

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 18 Ιουλίου 2021.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Οι επιχειρήσεις χρειάζονται κεφάλαια (ίδια ή ξένα) για την επιβίωση και ανάπτυξή τους. Στην Ευρώπη στρέφονται στις τράπεζες, κατά κύριο λόγο, για την άντλησή τους. Η Ευρωπαϊκή οικονομία έχει, κατά τούτο, καταλήξει (και δεν μοιάζει απλώς) τραπεζοκεντρική. Πολύ περισσότερο η ελληνική. Η σύγκριση με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία (:χώρες, δηλαδή, με αναπτυγμένες κεφαλαιαγορές) του λόγου το αληθές, απλά, αποδεικνύει. Δεν αποτελεί πόρισμα, απλά, θεωρητικών διαπιστώσεων: τα σχετικά μεγέθη δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών. Θα πρέπει, άραγε, να θεωρήσουμε δεδομένο πως η αναζήτηση κεφαλαίων από μέρους των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων θα αρχίσει να στρέφεται εκτός τραπεζικού συστήματος-προς τις κεφαλαιαγορές λ.χ.; Και, σε καταφατική περίπτωση, τούτο, άραγε, θα ισχύει (και) για τις ελληνικές επιχειρήσεις; Κι αν ναι, πότε;

Για τα πλεονεκτήματα (βεβαίως προϋποθέσεις και μειονεκτήματα) της χρηματοδότησης εκτός τραπεζικού συστήματος (κεφαλαιαγορές και όχι μόνον) θα μας δοθεί η ευκαιρία να ασχοληθούμε σε επόμενη αρθρογραφία μας. Αντίστοιχα και με τις προϋποθέσεις αύξησης της πιστοληπτικής ικανότητας των επιχειρήσεων. Ας επικεντρωθούμε, επί του παρόντος, στην απάντηση στα εισαγωγικά ερωτήματα.

 

Κεφαλαιαγορά: ΗΠΑ vs ΕΕ

Ένας δείκτης που συνηθίζεται να χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση του μεγέθους της ανάπτυξης μιας κεφαλαιαγοράς είναι αυτός που προκύπτει από τη σχέση Κεφαλαιοποίηση αγοράς/ ΑΕΠ.

Σε σχετικά  πρόσφατο report της FESE (:Federation of European Stocks Exchanges/ Ένωση Ευρωπαϊκών Χρηματιστηρίων) γίνεται μια καταγραφή ενδιαφερόντων στατιστικών (με βάση τα τελευταία δημοσιευμένα-κατά τη σύνταξή του, από την Παγκόσμια Τράπεζα, στοιχεία της 31.12.18). Συγκεκριμένα:

Ας περιοριστούμε στον Δείκτη: Κεφαλαιοποίηση της αγοράς/ΑΕΠ. Παρατηρούμε πως ανέρχεται:

Στο 156% για τις ΗΠΑ,

Στο 50% για την EU27 και

Στο 68% για την Ευρώπη (EU27 + Μεγάλη Βρετανία + Ελβετία +Νορβηγία).

Επομένως: για την Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 ο σχετικός δείκτης περιορίζεται στο 1/3 των ΗΠΑ.

Προκύπτει, κατ’ ακολουθίαν-ως απολύτως προφανής διαπίστωση, η υστέρηση της ευρωπαϊκής κεφαλαιαγοράς έναντι εκείνης των ΗΠΑ.

Προκύπτει επίσης, ως αυταπόδεικτη, η εξαιρετικά περιορισμένη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων για την άντληση κεφαλαίων από μέρους των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

 

«Η ελληνική οικονομία είναι κατ’ εξοχήν τραπεζοκεντρική»

Σε διαδικτυακή εκδήλωση του ΙΟΒΕ της 17.12.20 με αντικείμενο «Χρηματοδότηση, ιδιωτικό χρέος και επανεκκίνηση της οικονομίας» συμμετείχε, μεταξύ άλλων, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Στουρνάρας. Η ομιλία του, λόγω της θέσης του, είχε, όπως είναι φυσικό, ιδιαίτερη βαρύτητα.

Αναφερόμενος στην ελληνική οικονομία ο κ. Στουρνάρας, είπε: «Η ελληνική οικονομία είναι κατ’ εξοχήν τραπεζοκεντρική. Τι εννοώ μ’ αυτό; Ας υποθέσουμε ότι απαιτούνται εκατό μονάδες χρηματοδότησης. Κι ας δούμε την Αμερική, την Ευρώπη και την Ελλάδα. Από τις 100 μονάδες χρηματοδότησης στην Αμερική το μισό, περίπου το 50%, αντλείται από τις κεφαλαιαγορές˙ το άλλο μισό από τις τράπεζες. Στην Ευρώπη χοντρικά το 75% αντλείται από τις τράπεζες και το 25% από τις κεφαλαιαγορές. Στην Ελλάδα το 95% από τις τράπεζες και το 5% από τις κεφαλαιαγορές. Άρα λοιπόν η Ελλάδα είναι μια κατ’ εξοχήν τραπεζοκεντρική χώρα κι οι τράπεζες παίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση και στην οικονομική ανάπτυξη».

Εντούτοις: Όπως και στη συνέχεια θα καταδειχθεί, η αλήθεια είναι (δυστυχώς) δυσμενέστερη. Η χρηματοδότηση προς τις επιχειρήσεις από τις ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές κατέχει ακόμα μικρότερο ποσοστό από αυτό που ο κεντρικός μας τραπεζίτης υποστηρίζει. (Με ασφάλεια θα υποθέσουμε το αντίστοιχο και για τις ελληνικές επιχειρήσεις…).

Κι αν αναζητήσουμε την αιτιολογία; Θα πρέπει, προεχόντως, να την αποδώσουμε στην διάρθρωση και σύνθεση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Περισσότερο όμως: στην γενικότερη κουλτούρα που επικρατεί στον τομέα της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων στη γηραιά ήπειρο.

 

Η συμμετοχή της κεφαλαιαγοράς στη χρηματοδότηση των ελληνικών επιχειρήσεων

Δεν φαίνεται, δυστυχώς, να υπάρχουν (δημοσιευμένα-επεξεργασμένα) στοιχεία όσον αφορά τη χρηματοδότηση των ελληνικών επιχειρήσεων εκτός του τραπεζικού συστήματος. Ακόμα όμως κι αν δεχθούμε ως ακριβή την (μάλλον αισιόδοξη) προσέγγιση του κ. Στουρνάρα (:5% συμμετοχή της κεφαλαιαγοράς επί του συνόλου), τα συμπεράσματα παραμένουν απολύτως απογοητευτικά.

Οι εταιρείες με εισηγμένες μετοχές, με βάση στοιχεία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, περιορίζονται: (α)  στις εκατόν εβδομήντα μία (171) για την Κύρια Αγορά και (β) στις ένδεκα (11) για την ΕΝ.Α (:ΕΝαλλακτική Αγορά).

Επομένως: οι εκατόν ογδόντα δύο (182) εταιρείες με εισηγμένες μετοχές στην Ελλάδα (ενδεχομένως κι εκείνες που υπήρξαν) μοιράζονται το 5% που αντιστοιχεί στη χρηματοδότηση από την ελληνική κεφαλαιαγορά.

Για το υπόλοιπο (το 95%) που αναλογεί στη χρηματοδότηση (κατά βάση) από το τραπεζικό σύστημα διαγκωνίζονται οι 182 προαναφερθείσες μαζί με τις υπόλοιπες από τις 821.540(!) ελληνικές επιχειρήσεις. (Ο συνολικός τους αριθμός προκύπτει από τα δημοσιευμένα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2019).

 

Τα στοιχεία της ΕΕ για την πρόσβαση των ΜΜΕ στις κεφαλαιαγορές

Το (διπλό-δευτερεύον) πρόβλημα της ΕΕ

Η διαπίστωση του κεντρικού τραπεζίτη της χώρας μας (:«Η ελληνική οικονομία είναι κατ’ εξοχήν τραπεζοκεντρική») προσδιορίζει το πρόβλημα. Το μέγεθος όμως της εξάρτησης της ευρωπαϊκής οικονομίας και, κατ’ ακολουθίαν, της ελληνικής από το τραπεζικό σύστημα μοιάζει  περισσότερο σοβαρό και ανησυχητικό από ό,τι ο ίδιος επισημαίνει.

(Ασφαλής) πηγή μας, τα στοιχεία και η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που διατυπώνονται στην: «Αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού των ευρωπαϊκών ΜΜΕ». Από τα εκεί αναφερόμενα προκύπτει πως :

(α) Μόνο το 10%(!) της εξωτερικής χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών ΜΜΕ (δηλ. από τρίτες-εκτός της εταιρείας πηγές) προέρχεται από τις κεφαλαιαγορές  και

(β) Μόνο το 11% των επιχειρήσεων στην Ευρώπη θεωρεί τα ίδια κεφάλαια ως βιώσιμη χρηματοδοτική επιλογή. Το σημαντικότερο: μόνο το 1% την έχει χρησιμοποιήσει.

 

Οι δράσεις της ΕΕ για τη διαχείρισή του

Προκειμένου να διαχειριστεί η ΕΕ το παραπάνω (διπλό & εξαιρετικά σοβαρό) πρόβλημα αποφάσισε τη δημιουργία:

(α) Ενός fund για την εισαγωγή των  ΜΜΕ στο χρηματιστήριο.

Το συγκεκριμένο ιδιωτικό/δημόσιο fund συστάθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU. Μέσω αυτού θα διοχετεύονται επενδύσεις για την τόνωση της χρηματοδότησης εταιρειών καθώς και fund που διοικούνται από γυναίκες.

(β) Της πρωτοβουλίας ESCALAR

Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία κατατείνει στη δημιουργία μηχανισμού για την ενίσχυση του μεγέθους των κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών και την προσέλκυση περισσότερων ιδιωτικών επενδύσεων. Σκοπός της: η ενίσχυση επιχειρήσεων υψηλού δυναμικού ανάπτυξης.

Μέλλει να αποδειχθεί η επιτυχία αμφοτέρων…

 

Το πραγματικό (:κυρίαρχο) πρόβλημα της ΕΕ και η διαχείρισή του

Το πραγματικό πρόβλημα που η ΕΕ καλείται να διαχειριστεί, φαίνεται πως δεν είναι (μόνον) η δημιουργία των προϋποθέσεων για την καλύτερη πρόσβαση των επιχειρήσεων στις κεφαλαιαγορές.

Το πραγματικό (και κυρίαρχο) πρόβλημα της ΕΕ έγκειται στον περιορισμό της περαιτέρω επέκτασης του χρηματοπιστωτικού συστήματος στον χώρο της ΕΕ. Στον περιορισμό, συνακόλουθα, των κινδύνων, που η εν λόγω επέκταση συνεπάγεται.

Το σημαντικότερο: στον περιορισμό της εξουσίας των τραπεζών και τραπεζιτών σε βάρος της πολιτικής εξουσίας της ΕΕ.

Οι προαναφερθείσες δράσεις της ΕΕ προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, κατά βάση, κατατείνουν.

 

Μήπως στις ευρωπαϊκές ΜΜΕ διατίθενται λιγότερα χρήματα από τις αντίστοιχες των ΗΠΑ;

Η Ένωση Χρηματοοικονομικών Αγορών στην Ευρώπη (AFME) σε συνεργασία με την Boston Consulting Group προχώρησαν, από κοινού-πριν από μια εξαετία (:2/2015) στην έκδοση ενός ενδιαφέροντος report: «Bridging the growth gap Investor views on European and US capital markets and how they drive investment and economic growth» (:«Γεφυρώνοντας το χάσμα ανάπτυξης-Οι απόψεις των επενδυτών σχετικά με τις ευρωπαϊκές και αμερικανικές κεφαλαιαγορές και με ποιον τρόπο οδηγούν τις επενδύσεις και την οικονομική ανάπτυξη»).

Διαβάζουμε στο συγκεκριμένο report, μεταξύ άλλων, πως στις ευρωπαϊκές ΜΜΕ διατίθενται περισσότερα χρήματα από τις αντίστοιχες των ΗΠΑ. Κατά τις εκτιμήσεις της ανάλυσης, στις ΜΜΕ (εταιρείες με Κύκλο Εργασιών μικρότερο από 50 εκ.€) της Ευρώπης έχει διατεθεί σχεδόν διπλάσια χρηματοδότηση (έναντι των ΗΠΑ) από τράπεζες, μη τράπεζες και κυβερνήσεις. Τα στοιχεία προκύπτουν ως ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Συγκεκριμένα:

Από τα παραπάνω προκύπτει, ενδεικτικά, πως το 2013 (που λαμβάνεται υπόψη ως έτος αναφοράς), δόθηκαν 926 δισ. Ευρώ νέας χρηματοδότησης, όλων των τύπων, στις ΜΜΕ της Ευρώπης, έναντι 571 δισ. ευρώ στις ΗΠΑ. Τα δεδομένα, και στις δύο περιοχές, εξαιρούν τη χρηματοδότηση που παρέχεται από προσωπική χρηματοδότηση (συμπεριλαμβανομένων κεφαλαίων που διατίθενται στις ΜΜΕ από τους ιδιοκτήτες τους μέσω του προσωπικού τους πλούτου και διακρατούμενων κερδών).

Με βάση την ίδια, ανωτέρω, ανάλυση: έρευνες και συνεντεύξεις διαπιστώνουν πως οι ευρωπαϊκές ΜΜΕ προτιμούν έντονα τον τραπεζικό δανεισμό έναντι προσωπικών ή εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης. Αυτό, εξάλλου, αποδεικνύεται από τον ανεπτυγμένο χαρακτήρα των τελευταίων (όπως τα venture capital και το angel investing-διαθέσιμα σε μικρότερες ΜΜΕ στην Ευρώπη.

Το 2013, για παράδειγμα, επενδύθηκαν 26 δισ. Ευρώ από εταιρείες venture capital σε ΜΜΕ στις ΗΠΑ-έναντι μόνο 5 δισ. ευρώ στις αντίστοιχες ευρωπαϊκές. Κατά την ίδια περίοδο, επενδύθηκαν 20 δισ. Ευρώ από angel investors σε ΜΜΕ των ΗΠΑ-έναντι μόνον 6 δισ. ευρώ στην Ευρώπη.

Επομένως: δεν λείπουν τα χρήματα που διοχετεύονται στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Το πρόβλημα είναι πως οι επιχειρήσεις τα αναζητούν (προεχόντως) από τις τράπεζες. Με τον τρόπο όμως αυτό οι τράπεζες αναδεικνύονται «κυρίαρχες του παιχνιδιού». Τούτο όχι μόνον δεν επιλύει τα υφιστάμενα προβλήματα αλλά, αντιθέτως, τα πολλαπλασιάζει.

 

Πρόβλημα…

Αποτελεί κοινή διαπίστωση πως η γιγάντωση του (παγκόσμιου και ευρωπαϊκού) τραπεζικού συστήματος, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την οικονομία. Απεδείχθη, ήδη, πως οι συγκεκριμένοι κίνδυνοι δεν είναι θεωρητικοί. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη-πρόσφατα και στο πλαίσιο της (μακράς-ευρωπαϊκής) χρηματοοικονομικής κρίσης. Εθνικές οικονομίες έφτασαν στα όρια της κατάρρευσης εξαιτίας της γιγάντωσης και σαθρών θεμελίων του τραπεζικού συστήματος (βλ., λ.χ., Κύπρος και, δευτερευόντως, Ελλάδα).

Επίσης: η στάση του τραπεζικού συστήματος έναντι των ΜΜΕ στην Ευρώπη και τη χώρα μας έχει διαγνωσθεί ως σοβαρό πρόβλημα. Ήδη και στο πλαίσιο της σε εξέλιξη, ακόμα, υγειονομικής/χρηματο-οικονομικής κρίσης.

 

…vs επιχειρηματική ευκαιρία

Μήπως όμως τα συγκεκριμένα, προαναφερθέντα, προβλήματα θα πρέπει να μας βοηθήσουν να σκεφτούμε «out of the box»; Να μας αναγκάσουν να τα αντιμετωπίσουμε (και διαχειριστούμε) ως καθαρή, πλέον, ευκαιρία; Μια ευκαιρία για σταδιακή απαγκίστρωση των ΜΜΕ (αλλά και της εθνικής οικονομίας) από τις  αγκυλώσεις και κινδύνους του τραπεζικού συστήματος;

Μήπως ήρθε η ώρα να στραφούν οι ΜΜΕ επιχειρήσεις (και) της χώρας μας στη χρηματοδότησή τους εκτός αυτού (του τραπεζικού συστήματος);

Να αξιοποιήσουν τις (δεδομένες-εναλλακτικές) ευκαιρίες χρηματοδότησης που υπάρχουν «εκεί έξω»; (Και που ολοένα θα πληθαίνουν..)

(Και) στην ελληνική κεφαλαιαγορά;

Δεν χωρεί αμφιβολία!

Ήρθε (όπως θα καταδειχθεί & σε επόμενη αρθρογραφία μας) η ώρα.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 28 Μαρτίου 2021.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Stock Options: Πρόγραμμα διάθεσης μετοχών σε μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, εργαζόμενους και μόνιμους συνεργάτες.

 

Α. Γενικά

Τι είναι τα Stock Options;

Τα Stock Options αποτελούν θεσμό για τον οποίο δεν υπάρχει μακρά εμπειρία στη χώρα μας. Σε διεθνές, όμως, επίπεδο υπάρχει όχι μόνον μακρά εμπειρία αλλά και διάφορες κατηγορίες τους.

Εκείνα που είναι περισσότερο γνωστά στην Ελλάδα (και θα μας απασχολήσουν εν προκειμένω) είναι εκείνα που προορίζονται να λειτουργήσουν ως κίνητρα προς το ανώτερο και ανώτατο στελεχιακό δυναμικό. Κι επιπρόσθετα: τους στενούς-μόνιμους συνεργάτες μιας επιχείρησης. Στη συνέχεια, για λόγους συντομίας, όλοι οι δυνητικοί δικαιούχοι θα αναφέρονται, συνολικά, ως «στελέχη». Η διεθνώς αποδεκτή σχετική ορολογία για τα stock options αυτής της κατηγορίας είναι «Employee Stock Option» και συντομογραφικά «ΕSO».

Τα συγκεκριμένα Stock Options, σε πρακτικό επίπεδο, δεν είναι παρά το δικαίωμα (προαίρεσης-option) που αποκτά κάποιο στέλεχος (ή ομάδα στελεχών) μιας επιχείρησης για την αγορά (σε μία ή περισσότερες επόμενες χρονικές στιγμές), μετοχών της επιχείρησης σε προκαθορισμένη, ελκυστική, τιμή. Με τίμημα που το ίδιο το στέλεχος καλείται να καταβάλει.

Κατά το αμερικανικό μοντέλο (:american options) το συγκεκριμένο δικαίωμα ασκείται όποτε επιλέξει ο δικαιούχος, από τη στιγμή της έκδοσης (του Stock Option) μέχρι τη λήξη του. Κατά το ευρωπαϊκό μοντέλο (:european options ή share options στο Ηνωμένο Βασίλειο) το συγκεκριμένο δικαίωμα ασκείται από τον δικαιούχο κατά τη στιγμή της λήξης του ή/και σε προκαθορισμένες, ενδιάμεσες χρονικές στιγμές.

Ενδεχόμενη αποχώρηση του στελέχους πριν τον χρόνο κατά τον οποίο μπορεί να γίνει άσκηση του σχετικού δικαιώματος σημαίνει, κατά κανόνα, και την απώλειά του.

Πώς λειτουργούν τα Stock Options;

Κατ’ αρχάς να σημειώσουμε πως τα Stock Options δεν (πρέπει να) αφορούν το σύνολο των στελεχών.

Ακόμα όμως και με το συγκεκριμένο περιορισμό θα πρέπει να δεχτούμε πως δύο είναι οι κατηγορίες στελεχών στις οποίες απευθύνονται: Σε εκείνα τα οποία η επιχείρηση επιδιώκει να προσελκύσει κι εκείνα με τα οποία ήδη συνδέεται με κάποιας μορφής συμβατική σχέση, συνηθέστερα, εργασίας.

Από την άλλη πλευρά οι επιχειρήσεις οι οποίες θα αποφασίσουν να εκδώσουν ESO μπορεί να είναι όλων των κατηγοριών: Start-ups, επιχειρήσεις με κάποια ιστορία (με προβλήματα ρευστότητας ή περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες), επιχειρήσεις αναπτυσσόμενες (και πολλά υποσχόμενες) ή ακόμα και αναπτυγμένες (με σημαντική οικονομική επιφάνεια). Κοινό χαρακτηριστικό όλων: Η προσπάθεια δημιουργίας κινήτρων σε στελέχη είτε για την έναρξη είτε για τη συνέχιση της συνεργασίας μαζί τους.

Τόσο η κεντρική πρόταση της επιχείρησης που αποφασίζει την έκδοσή τους όσο και οι επιμέρους παράμετροι γνωστοί: «Έλα (ή μείνε) μαζί μας και θα έχεις σοβαρές προσδοκίες να αποκομίσεις σημαντικά οφέλη από την αύξηση της αξίας της επιχείρησης (κατ’ αναλογίαν του τμήματός της που αντιστοιχούν στα stock option που λαμβάνεις)».

Διεθνώς, υιοθετείται (τουλάχιστον όσον αφορά τις εταιρείες με εισηγμένες μετοχές) και μία εναλλακτική της (άμεσης) παροχής ESO. Η επιχείρηση αναλαμβάνει την υποχρέωση αντί να παραδώσει Stock Options στο στέλεχος να του καταβάλει χρήματα σε προκαθορισμένες χρονικές στιγμές στο μέλλον. Συγκεκριμένα, τη διαφορά της παρούσας αξίας συμφωνηθέντος αριθμού μετοχών σε σχέση με την τιμή που θα έχουν στις εν λόγω προκαθορισμένες μελλοντικές ημερομηνίες.

 Τα Stock Options από την πλευρά της επιχείρησης και του στελέχους

Με την υιοθέτηση των Stock Options η επιχείρηση δημιουργεί σημαντικά κίνητρα για την προσέλκυση ενός «ακριβού» στελέχους, καθώς δεν τον αντιμετωπίζει πλέον ως απλό υπάλληλο. Το στέλεχος αναβαθμίζεται από το επίπεδο του απλού (και ελάχιστα σημαντικού) εργαζομένου σ’ εκείνο του δυνητικού αυριανού μετόχου, συμμετόχου στο όραμα, την αναπτυξιακή και, κατ΄ αποτέλεσμα, κερδοφόρο πορεία της επιχείρησης.

Η επιχείρηση (start-up, προβληματική, αναπτυσσόμενη ή αναπτυγμένη) με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνει τριπλό στόχο: (α) μειώνει τις οικονομικές απαιτήσεις του στελέχους όσον αφορά τις προσδοκώμενες σταθερές αποδοχές του, (β) αυξάνει τη δέσμευσή του έναντι της επιχείρησης (γ) αυξάνει (λογικά) την ποιοτική και ποσοτική του απόδοση.

Το στέλεχος, από την άλλη πλευρά, «προσδένεται» με ισχυρότερους δεσμούς στο άρμα της επιχείρησης καθώς δεν αποτελεί πλέον απλό εργαζόμενο αλλά αναβαθμίζεται σε δυνητικό (ή αυριανό) μέτοχο. Κι ακόμα περισσότερο: Προσβλέποντας στα κέρδη που θα ήταν δυνατό να αποκομίσει από την παραμονή του στην επιχείρηση, δύσκολα θα σκεφτεί να μην αποδώσει το μέγιστο του δυναμικού του ή να αποχωρήσει πριν το «πλήρωμα του χρόνου».

Με την αξιοποίηση του θεσμού των Stock Options, ο στόχος των μετόχων, της διοίκησης και των συγκεκριμένων στελεχών γίνεται κοινός: η ανάπτυξη της αξίας της επιχείρησης και, κατ’ ακολουθίαν, της αξίας των μετοχών της.

Ειδικά: Οι ανησυχίες του επιχειρηματία και ο τρόπος με τον οποίο είναι δυνατό να διασκεδασθούν.

Υπάρχει όμως και σοβαρή (και απολύτως εύλογη) επιχειρηματολογία στη βάση της οποίας ένας επιχειρηματίας (ιδίως σε ολιγομετοχικά σχήματα) δεν θα επέλεγε να διαθέσει Stock Option σε στελέχη του. Ας καταγραφούν, μεταξύ άλλων, τα περισσότερο συνήθη: Τι θα συμβεί αν, αφού ασκηθούν τα σχετικά δικαιώματα, το στέλεχος (μέτοχος όντας) αποχωρήσει (παραιτηθεί ή απολυθεί), πτωχεύσει, αποβιώσει ή διαταραχθεί η ψυχική του υγεία; Συνεταίρος θα παραμείνει ένας παλαιός φίλος κι αυριανός εχθρός; Ή μήπως η χήρα και τα ορφανά του; Ή μήπως κάποιος σύνδικος, κάποιος άσχετος ή, ακόμα χειρότερα, ο σημαντικότερος ανταγωνιστής της επιχείρησης;

Στα κρίσιμα αυτά ερωτήματα μπορούν να δοθούν όχι μόνον ικανοποιητικές απαντήσεις αλλά και απολύτως επαρκείς διασφαλίσεις. Ο συνδυασμός επιμέρους ευχερειών που απορρέουν από το νόμο μπορεί, με ασφάλεια, να επιτύχει το ζητούμενο.

Ο συνδυασμός λ.χ. των stock options με τις πρόνοιες που αφορούν την έκδοση δεσμευμένων μετοχών είναι δυνατό να δημιουργήσει αισθήματα ασφάλειας για τέτοιας φύσης ανησυχίες (Για τα θέματα που αφορούν την έκδοση των δεσμευμένων μετοχών μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο Δεσμευμένες μετοχές.

 

Β. Οι ρυθμίσεις του νέου νόμου για τις Ανώνυμες Εταιρείες

Σε διαδικαστικό επίπεδο, για την έκδοση των Stock Options προϋποτίθεται (άρθρο 113 παρ. 1) απόφαση Γενικής Συνέλευσης σχετικά με τους δικαιούχους του προγράμματος (μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, στελέχη ή/και πρόσωπα που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε σταθερή βάση) αλλά και τις επιμέρους λεπτομέρειες της έκδοσης. Στο πλαίσιο αυτό η απόφαση της Γενικής Συνέλευσης προσδιορίζει (άρθρο 113 παρ. 2) αν τα Stock Οptions θα εκδοθούν με χρήση ιδίων μετοχών της εταιρείας ή αύξηση του μετοχικού της Κεφαλαίου, τον ανώτατο αριθμό των μετοχών που θα εκδοθούν, την τιμή διάθεσης ή της μέθοδο προσδιορισμού της, τους όρους διάθεσης των μετοχών, τη διάρκεια και τους δικαιούχους του προγράμματος, τον τρόπο άσκησης των σχετικών δικαιωμάτων. Ειδικά όμως όσον αφορά τους δικαιούχους είναι δυνατό να ανατεθεί στο Διοικητικό Συμβούλιο ο καθορισμός από εκείνο (το Δ.Σ.) είτε των δικαιούχων, ονομαστικά, ή των ομάδων των δικαιούχων

Τα Stock Οptions που θα εκδοθούν δεν είναι δυνατό να υπερβαίνουν το 10%, κατ’ ανώτατο όριο, του μετοχικού κεφαλαίου (άρθρο 113 παρ. 2) αν και στην πράξη δύσκολα θα υπερέβαιναν και αυτό το 1% ή 2%.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι πως η Γενική Συνέλευση είναι δυνατό να εκχωρήσει (άρθρο 113 παρ. 4), για μια πενταετία τη σχετική της εξουσία στο Διοικητικό Συμβούλιο αν και χρειάζεται ιδιαίτερη φειδώ στην εκχώρηση ενός τέτοιου δικαιώματος μια και θα ήταν δυνατό να οδηγήσει, ενδεχομένως, σε δυσάρεστες ανατροπές ευαίσθητων ισορροπιών μεταξύ των μετόχων.

Σε κάθε περίπτωση, το Διοικητικό Συμβούλιο είναι το όργανο εκείνο (άρθρο 113 παρ. 3) που

(α) εκδίδει τα πιστοποιητικά άσκησης των σχετικών δικαιωμάτων αλλά και

(β) (ανά ημερολογιακό τρίμηνο) είτε παραδίδει τις μετοχές που αφορά η άσκηση των Stock Οptions είτε αυξάνει κεφάλαιο και τροποποιεί το καταστατικό (εκδίδοντας και παραδίδοντας τις νεοεκδιδόμενες μετοχές και πιστοποιώντας τη σχετική αύξηση).

 

Γ. Επίλογος

Η αξιοποίηση από την επιχείρηση ενός σύγχρονου εργαλείου, όπως αυτό των Stock Options, μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά σε διάφορα επίπεδα. Αν και μοιάζει απλουστευμένη η σχετική προσέγγιση, οι δυνητικοί κίνδυνοι για τον επιχειρηματία είναι δυνατό σε σημαντικό επίπεδο (με τη χρήση ασφαλών νομικών εργαλείων) να απομειωθούν-αν όχι να εκμηδενισθούν. Παράλληλα ο σχεδιασμός του σχετικού προϊόντος μπορεί να διασφαλίσει σε σημαντικό βαθμό το εκάστοτε κεντρικό ζητούμενο της επιχείρησης: είτε πρόκειται για προσέλκυση ικανών στελεχών είτε για τη διατήρηση των ικανοτέρων είτε/και για τη μεγιστοποίηση όσων τα ωφελούμενα στελέχη είναι σε θέση να προσφέρουν.

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 3 Φεβρουαρίου 2019.

[vc_row][vc_column][vc_column_text] Εταιρική Διακυβέρνηση (:Corporate Governance) είναι, σε γενικές γραμμές, σύνολο αρχών και κανόνων που (πρέπει να) διέπουν συγκεκριμένες περιοχές της οργάνωσης, της λειτουργίας και της διοίκησης μιας Ανώνυμης Εταιρείας. Ποια όμως η σχέση τους με την Ανταγωνιστικότητα και την Ανάπτυξη;

Α. Η Εταιρική Διακυβέρνηση, η ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας και η υποβοήθηση της Ανάπτυξης

1. Τι είναι η «εταιρική διακυβέρνηση» και σε ποιους αναφέρεται;

Ενδεικτικά, στον Ελληνικό Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης για τις εισηγμένες εταιρείες (Οκτ. 2013) οι συγκεκριμένοι κανόνες αναφέρονται: (α) στον ρόλο και τις αρμοδιότητες του Διοικητικού Συμβουλίου, (β) στο μέγεθος και τη σύνθεση του, (γ) στο ρόλο και τις απαιτούμενες ιδιότητες του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου, (δ) στα καθήκοντα και τη συμπεριφορά των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, (ε) στην ανάδειξη των υποψηφίων μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, (στ) στη λειτουργία του Διοικητικού Συμβουλίου, (ζ) στην αξιολόγηση του Διοικητικού Συμβουλίου, (η) στο σύστημα εσωτερικού ελέγχου, (θ) στο επίπεδο και τη διάρθρωση των αμοιβών, (ι) στην επικοινωνία με τους μετόχους και (ια) στη Γενική Συνέλευση των μετόχων.

Ο Ελληνικός Κώδικας Εταιρικής Διακυβέρνησης τελεί υπό την παρακολούθηση και έλεγχο του Ελληνικού Συμβουλίου Εταιρικής Διακυβέρνησης βεβαίως και της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς-καθώς αφορά (ιδίως) τις εισηγμένες εταιρείες

2. Η υποχρεωτικότητα (;) των ρυθμίσεων των Κωδίκων Εταιρικής Διακυβέρνησης

Οι Κώδικες Εταιρικής Διακυβέρνησης δεν έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα εκτός κι αν κάποιες διατάξεις τους (ή στο σύνολό τους) έχουν περιβληθεί τον τύπο του νόμου. Τέτοιος υπήρξε στην Ελλάδα ο ν. 3016/2002 που αφορά τις εισηγμένες εταιρείες (όπως σήμερα ισχύει με τις μεταγενέστερες τροποποιήσεις του) όπως και ο πρόσφατος ν. 4548/2018 που αφορά την αναμόρφωση του δικαίου των ανωνύμων εταιρειών. Σ’ αυτόν τον τελευταίο νόμο (όπως εξάλλου και σε τροποποιήσεις του προϊσχύσαντος ν. 2190/1920) έχουν  συμπεριληφθεί σημαντικές διατάξεις που αφορούν την εταιρική διακυβέρνηση.

3. Στόχος και σκοπός της Εταιρικής Διακυβέρνησης. Το στοιχείο της ανταγωνιστικότητας

Κατά τον Ελληνικό Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης: «Στόχος είναι να προωθηθούν βέλτιστες πρακτικές διακυβέρνησης στο σύνολο του ελληνικού εταιρικού τομέα, με σκοπό την ενίσχυση γενικά της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας». Υπογραμμίζεται μάλιστα πως «σκοπός του Κώδικα είναι να προωθήσει την καλή διακυβέρνηση με την πεποίθηση ότι αυτή θα ενισχύσει τη μακροπρόθεσμη επιτυχία και ανταγωνιστικότητα των ελληνικών εταιρειών».

Οι αναφορές στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας δεν είναι τυχαίες: Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως δεν θα βρισκόταν επενδυτής να επενδύσει σε μια επιχείρηση που λειτουργεί με τη γνωστή μεθοδολογία των περισσοτέρων οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Μια μεθοδολογία στο πλαίσιο της οποίας ο επιχειρηματίας ταυτίζει το ταμείο (και τους τραπεζικούς λογαριασμούς) της επιχείρησης με τα δικά του προσωπικά διαθέσιμα. Την επιχείρηση με το σπίτι του.

Σε ποιο βαθμό είναι άραγε διατεθειμένος ο Έλληνας (μη εισηγμένος) επιχειρηματίας να υποχωρήσει από την αταλάντευτη πρακτική και συνήθειες ετών;

4. Αναγκαιότητα και αξία της Εταιρικής Διακυβέρνησης: Από την θεωρία…

Σχετικά με την αναγκαιότητα και αξία της Εταιρικής Διακυβέρνησης έχουν γραφτεί πολλά για τις εισηγμένες (και όχι μόνον) εταιρείες. Από τους προλόγους του Ελληνικού Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης για τις εισηγμένες εταιρείες (2013) παρατίθενται αποσπάσματα των θέσεων των, κατά τεκμήριο, αρμοδίων:

«…Η ενίσχυση της εταιρικής διακυβέρνησης αποτελεί προϋπόθεση για τη δημιουργία ελκυστικού επενδυτικού κλίματος στην Ελλάδα, όπως και σε κάθε χώρα και η υιοθέτηση του Κώδικα από τις επιχειρήσεις συμβάλλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και των δανειστών, στην προσέλκυση εγχώριων και ξένων κεφαλαίων, καθώς και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων…»  (Ιάκωβος Γεωργάνας, τότε Πρόεδρος της ΕΧΑΕ-για τους παλαιότερους «Πατριάρχης της Ελληνικής Κεφαλαιαγοράς»

«…Στο βιβλίο του για τον 21ο αιώνα «The Lexus and the Olive Tree» ο Τόμας Φρήντμαν ζητά να τολμήσουμε να αλλάξουμε. Και συνεχίζει: «αφού αλλάξετε, αλλάξατε και πάλι. Το μήνυμα είναι σαφές: το παιγνίδι της επιβίωσης είναι η διαρκής προσαρμογή…» (Σοφία  Κουνενάκη-Εφραίμογλου, τότε Πρόεδρος του Ελληνικού Συμβουλίου Εταιρικής Διακυβέρνησης)

«…Η εφαρμογή ενός κοινού πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης, αποδεκτού από την παγκόσμια επενδυτική κοινότητα είναι απολύτως απαραίτητη προκειμένου να μπορέσουμε να ενισχύσουμε την προβολή των επιχειρήσεων μας…» (Σωκράτης Λαζαρίδης, Διευθύνων Σύμβουλος Χρηματιστηρίου Αξιών.

5. … στην πράξη. Ενδεικτικά: Το πρόγραμμα Roots

Όλοι μιλούν για ανάγκη ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Η υποβοήθηση της ανάπτυξης των ελληνικών επιχειρήσεων αλλά και της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς τους προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα πρόσβασης σε επενδυτικά κεφάλαια. Το Χρηματιστήριο Αθηνών επιδιώκει ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, μέσω του προγράμματος Roots. Σε συνεργασία με το Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο, την Παγκόσμια Ομοσπονδία Συμβουλίων Ανταγωνιστικότητας (GFCC) και με την υποστήριξη του υπουργείου Εξωτερικών, το Χρηματιστήριο Αθηνών ανέλαβε την πρωτοβουλία να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα που στοχεύει στη διευκόλυνση της πρόσβασης ελληνικών μικρομεσαίων εταιρειών σε επενδυτικά κεφάλαια με τους κανόνες και τις βέλτιστες πρακτικές που διαμορφώνονται διεθνώς. Ήδη στις 13.5.2018 έγινε η πρώτη εκδήλωση στο Χρηματιστηριακό Κέντρο Θεσσαλονίκη με αποδέκτες υφιστάμενες, κι ελπιδοφόρες μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Βορείου Ελλάδος. Επιχειρήσεις που εκτιμούν πως διαθέτουν ενδιαφέρουσα επενδυτική πρόταση κι αναζητούν επενδυτές. Οι προτάσεις θα υποστούν μια πρώτη αξιολόγηση με την υποβολή τους. Στη συνέχεια, όσες επιλεγούν, θα υποστηριχθούν πολυεπίπεδα με σκοπό να αποκτήσουν εξοικείωση με τα διαφορετικά χρηματοπιστωτικά εργαλεία. Κι ακόμα περισσότερο: Για να αναπτύξουν τις δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να επικοινωνούν αποτελεσματικά την επιχειρηματική τους πρόταση σε ενδιαφερόμενους επενδυτές.

«Η επιτυχία των εταιρειών που θα ενταχθούν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα θα κριθεί από την ικανότητα τους να αντλήσουν τα κεφάλαια που απαιτούνται για την υλοποίηση της επενδυτικής τους πρότασης, πληρώντας τις προϋποθέσεις οργάνωσης, διαφάνειας και καλής εταιρικής διακυβέρνησης υπό τους όρους που ζητούν οι επενδυτές», αναφέρει ο Πρόεδρος του Χρηματιστηρίου κ. Σωκράτης Λαζαρίδης.

Νάτη πάλι η εταιρική διακυβέρνηση!

Είναι ξεκάθαρο πλέον:

Χωρίς καλή εταιρική διακυβέρνηση δεν υπάρχει πρόσβαση σε χρηματοδότηση!

Χωρίς χρηματοδότηση δεν υπάρχει δρόμος για την ανάπτυξη!

Οι επενδυτές δεν δείχνουν οποιοδήποτε ενδιαφέρον!

Τα χρηματιστήρια έχουν ερμητικά κλειστές τις πόρτες τους!

 

Β. Ειδικότερα: Οι Γενικές Αρχές της Εταιρικής Διακυβέρνησης

Οι Γενικές Αρχές που (πρέπει να) διέπουν την Εταιρική Διακυβέρνηση είναι οι ακόλουθες (αποσπάσματα από τον οικείο Ελληνικό Κώδικα):

Ι. Ρόλος και αρμοδιότητες του Δ.Σ.

Το Δ.Σ. θα πρέπει να ασκεί αποτελεσματικά τον ηγετικό του ρόλο και να διευθύνει τις εταιρικές υποθέσεις προς όφελος της εταιρείας και όλων των μετόχων, διασφαλίζοντας ότι η Διοίκηση εφαρμόζει την εταιρική στρατηγική. Θα πρέπει ακόμα να διασφαλίζει τη δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση όλων των μετόχων, συμπεριλαμβανομένων των μετόχων μειοψηφίας και των αλλοδαπών μετόχων.

Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, το Δ.Σ. θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τα μέρη, των οποίων τα συμφέροντα συνδέονται με εκείνα της εταιρείας, όπως είναι οι πελάτες, οι πιστωτές, οι εργαζόμενοι και οι κοινωνικές ομάδες που επηρεάζονται άμεσα από τη λειτουργία της εταιρείας στο βαθμό που δεν προκύπτει σύγκρουση με το εταιρικό συμφέρον. Οι κύριες, μη εκχωρητέες αρμοδιότητες του Δ.Σ. (με την έννοια ότι η λήψη σχετικής απόφασης απαιτεί την πρότερη έγκριση του Δ.Σ. ή, σε περίπτωση ανάγκης, την εκ των νεοτέρων επικύρωση από το Δ.Σ.), θα πρέπει να περιλαμβάνουν:

• την έγκριση της μακροπρόθεσμης στρατηγικής και των λειτουργικών στόχων της εταιρείας,
• την έγκριση του ετήσιου προϋπολογισμού και του επιχειρησιακού σχεδίου, καθώς και τη λήψη αποφάσεων για τις μείζονες κεφαλαιουχικές δαπάνες, εξαγορές και εκποιήσεις,
• την επιλογή και, όποτε χρειάζεται, την αντικατάσταση της εκτελεστικής ηγεσίας της εταιρείας, όπως και την εποπτεία του σχεδιασμού της διαδοχής,
• τον έλεγχο απόδοσης της ανώτατης Διοίκησης και την εναρμόνιση των αμοιβών των ανώτατων στελεχών με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της εταιρείας και των μετόχων της,
• τη διασφάλιση της αξιοπιστίας των οικονομικών καταστάσεων και στοιχείων της εταιρείας, των συστημάτων χρηματοοικονομικής πληροφόρησης και των στοιχείων και πληροφοριών που λαμβάνουν δημοσιότητα, καθώς και τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου και διαχείρισης κινδύνων,
• την επαγρύπνηση, όσον αφορά υπάρχουσες και πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ αφενός της εταιρείας και αφετέρου της Διοίκησής της, των μελών του Δ.Σ. ή των κύριων μετόχων (συμπεριλαμβανομένων των μετόχων με άμεση ή έμμεση εξουσία να διαμορφώνουν ή να επηρεάζουν τη σύνθεση και τη συμπεριφορά του Δ.Σ.), καθώς και την κατάλληλη αντιμετώπιση τέτοιων συγκρούσεων,
• για το σκοπό αυτό, το Δ.Σ. θα πρέπει να υιοθετήσει διαδικασία εποπτείας των συναλλαγών με γνώμονα τη διαφάνεια και την προστασία των εταιρικών συμφερόντων,
• τη διασφάλιση ύπαρξης αποτελεσματικής διαδικασίας κανονιστικής συμμόρφωσης της εταιρείας,
• την ευθύνη λήψης σχετικών αποφάσεων και την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας του συ- στήματος διοίκησης της εταιρείας, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών λήψης αποφάσεων και ανάθεσης εξουσιών και καθηκόντων σε άλλα στελέχη, και
• τη διατύπωση, διάδοση και εφαρμογή των βασικών αξιών και αρχών της εταιρείας που διέπουν τις σχέσεις της με όλα τα μέρη, των οποίων τα συμφέροντα συνδέονται με αυτά της εταιρείας.

ΙΙ.Μέγεθος και σύνθεση του Δ.Σ.

Το μέγεθος και η σύνθεση του Δ.Σ. θα πρέπει να επιτρέπουν την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων του και να αντικατοπτρίζουν το μέγεθος, τη δραστηριότητα και το ιδιοκτησιακό καθεστώς της επιχείρησης. Το Δ.Σ. θα πρέπει να επιδιώκει τη δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση όλων των μετόχων και να χαρακτηρίζεται από υψηλό επίπεδο ακεραιότητας. Περαιτέρω, το Δ.Σ. θα πρέπει να διαθέτει πολυμορφία ως προς το φύλο καθώς και πολυμορφία δεξιοτήτων, απόψεων, ικανοτήτων, γνώσεων, προσόντων και εμπειρίας, που να ανταποκρίνονται στους εταιρικούς στόχους.

Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να επιδιώκεται η μέγιστη πολυμορφία, συμπεριλαμβανόμενης της ισορροπίας μεταξύ των φύλων, στο ΔΣ και τα ανώτατα διευθυντικά στελέχη. Η σύνθεση αυτή στοχεύει στην καλύ- τερη δυνατή εξυπηρέτηση των εταιρικών στόχων, δεδομένου ότι έτσι αυξάνεται η δεξαμενή ικανοτήτων, εμπειρίας και οπτικής, που η εταιρεία διαθέτει για τις υψηλότερες θέσεις της, καθώς και η ανταγωνιστικότητά της, η παραγωγικότητά της και η καινοτομία της.

III. Ρόλος και απαιτούμενες ιδιότητες του προέδρου του Δ.Σ.

Ο Πρόεδρος προΐσταται του Δ.Σ. Θα πρέπει να έχει τις αρμοδιότητες του καθορισμού της ημερήσιας διάταξης, της διασφάλισης της καλής οργάνωσης των εργασιών του Δ.Σ., αλλά και της αποτελεσματικής διεξαγωγής των συνεδριάσεών του. Ευθύνη επίσης του Προέδρου θα πρέπει να αποτελεί η διασφάλιση της έγκαιρης και ορθής πληροφόρησης των μελών του Δ.Σ., καθώς και της αποτελεσματικής επικοινωνίας του με όλους τους μετόχους, με γνώμονα τη δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση των συμφερόντων όλων των μετόχων.

IV.Καθήκοντα και συμπεριφορά των μελών του Δ.Σ.

Κάθε μέλος του Δ.Σ. θα πρέπει να έχει υποχρέωση πίστης στην εταιρεία. Τα μέλη του Δ.Σ. θα πρέπει να ενεργούν με ακεραιότητα και προς το συμφέρον της εταιρείας, και να διαφυλάσσουν την εμπιστευτικότητα των μη δημοσίως διαθέσιμων πληροφοριών. Δεν θα πρέπει να έχουν σχέση ανταγωνισμού με την εταιρεία και θα πρέπει να αποφεύγουν κάθε θέση ή δραστηριότητα που δημιουργεί ή φαίνεται να δημιουργεί σύγκρουση ανάμεσα στα προσωπικά τους συμφέροντα και εκείνα της εταιρείας, συμπεριλαμβανομένης της κατοχής θέσεων στο Δ.Σ. ή στη Διοίκηση ανταγωνιστικών εταιρειών, χωρίς την άδεια της Γενικής Συνέλευσης. Τα μέλη του Δ.Σ. θα πρέπει να συνεισφέρουν την εμπειρία τους και να αφιερώνουν στα καθήκοντά τους τον αναγκαίο χρόνο και προσοχή. Θα πρέπει επίσης να περιορίζουν το πλήθος άλλων επαγγελματικών δεσμεύσεων (ιδιαίτερα συμμετοχές σε Δ.Σ. άλλων εταιρειών) μόνο στο βαθμό που αυτό απαιτείται για την ικανοποιητική απόδοσή τους ως μελών του Δ.Σ. Τέλος, τα μέλη του Δ.Σ. θα πρέπει να επιδιώκουν να συμμετέχουν σε όλες τις συνεδριάσεις του Δ.Σ., καθώς και των επιτροπών, στις οποίες τοποθετούνται.

V.Ανάδειξη υποψήφιων μελών του Δ.Σ.

Η ανάδειξη υποψηφίων για το Δ.Σ. θα πρέπει να γίνεται αξιοκρατικά και με αντικειμενικά κριτήρια. Το Δ.Σ. θα πρέπει να διασφαλίζει την ομαλή διαδοχή των μελών του καθώς και των ανώτατων διοικητικών στελεχών, με σκοπό τη μακροπρόθεσμη επιτυχία της επιχείρησης.

VI.Λειτουργία του Δ.Σ.

Το Δ.Σ. θα πρέπει να συνέρχεται με την απαραίτητη συχνότητα, ώστε να εκτελεί αποτελεσματικά τα καθήκοντά του. Η πληροφόρηση που του παρέχεται από τη Διοίκηση θα πρέπει να είναι έγκαιρη, ώστε να του δίνεται η δυνατότητα να αντεπεξέρχεται αποτελεσματικά στα καθήκοντα που απορρέουν από τις αρμοδιότητές του.

VII. Αξιολόγηση του Δ.Σ.

Το Δ.Σ. θα πρέπει να αξιολογεί τακτικά την αποτελεσματικότητά του στην εκπλήρωση των καθηκόντων του καθώς και εκείνη των επιτροπών του.

VIII. Σύστημα εσωτερικού ελέγχου

• Το Δ.Σ. θα πρέπει να παρουσιάζει στους μετόχους και το κοινό μια σαφή αξιολόγηση της πραγματικής θέσης και των προοπτικών της εταιρείας, και να διασφαλίζει την αξιοπιστία των οικονομικών καταστάσεων και την ορθότητα των εταιρικών ανακοινώσεων, όπου αυτές επιβάλλονται.
• Το Δ.Σ. θα πρέπει να διατηρεί ένα αποτελεσματικό σύστημα εσωτερικού ελέγχου, με σκοπό την περιφρούρηση των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας, καθώς και τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των σημαντικότερων κινδύνων. Θα πρέπει να παρακολουθεί την εφαρμογή της εταιρικής στρατηγικής και να την επανεξετάζει τακτικά. Θα πρέπει να ανασκοπεί τακτικά τους κύριους κινδύνους που αντιμετωπίζει η επιχείρηση και την αποτελεσματικότητα του συστήματος εσωτερικού ελέγχου, όσον αφορά στη διαχείριση των εν λόγω κινδύνων. Η ανασκόπηση θα πρέπει να καλύπτει όλους τους ουσιώδεις ελέγχους, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοοικονομικών και λειτουργικών ελέγχων, του ελέγχου συμμόρφωσης, καθώς και τους ελέγχους των συστημάτων διαχείρισης κινδύνων. Το Δ.Σ. μέσω της επιτροπής ελέγχου (εφόσον υπάρχει) θα πρέπει επίσης να αναπτύσσει άμεση και τακτική επαφή με τους τακτικούς ελεγκτές, προκειμένου να λαμβάνει τακτική ενημέρωση από τους τελευταίους σε σχέση με την ορθή λειτουργία του συστήματος εσωτερικού ελέγχου.

IX.Επίπεδο και διάρθρωση των αμοιβών

Το επίπεδο και η διάρθρωση των αμοιβών θα πρέπει να στοχεύουν στην προσέλκυση και την παραμονή στην εταιρεία, των μελών του Δ.Σ., των διοικητικών στελεχών και των εργαζομένων που προσθέτουν αξία στην εταιρεία με τις ικανότητες, τις γνώσεις και την εμπειρία τους. Το ύψος των αμοιβών θα πρέπει να βρίσκεται σε αντιστοιχία με τα προσόντα και τη συνεισφορά τους στην εταιρεία. Το Δ.Σ. θα πρέπει να έχει σαφή εικόνα του τρόπου με τον οποίο η εταιρεία αμείβει τα στελέχη της, και κυρίως εκείνα που διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα για την αποτελεσματική διοίκηση της εταιρείας.

X.Επικοινωνία με τους μετόχους

Το Δ.Σ. θα πρέπει να μεριμνά για την ύπαρξη συνεχούς και εποικοδομητικού διαλόγου με τους μετόχους της εταιρείας, ιδιαίτερα δε με εκείνους που έχουν σημαντικές συμμετοχές και μακροπρόθεσμη προοπτική.

XI.Η Γενική Συνέλευση των μετόχων

Το Δ.Σ. θα πρέπει να διασφαλίζει ότι η προετοιμασία και η διεξαγωγή της Γενικής Συνέλευσης των μετόχων διευκολύνουν την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων των μετόχων, οι οποίοι θα πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένοι για όλα τα θέματα που σχετίζονται με τη συμμετοχή τους στη Γενική Συνέλευση, συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων ημερήσιας διάταξης, και των δικαιωμάτων τους κατά τη Γενική Συνέλευση. Το Δ.Σ. θα πρέπει να διευκολύνει, εντός του πλαισίου των σχετικών καταστατικών προβλέψεων, τη συμμετοχή των μετόχων στη Γενική Συνέλευση, και ειδικότερα των μετόχων μειοψηφίας, των αλλοδαπών μετόχων και όσων διαμένουν σε απομονωμένες περιοχές. Το Δ.Σ. θα πρέπει να αξιοποιεί τη Γενική Συνέλευση των μετόχων για να διευκολύνει τον ουσιαστικό και ανοιχτό διάλογό τους με την εταιρεία.

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 16 Δεκεμβρίου 2018

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

Τα χρηματοοικονομικά δεδομένα των επιχειρήσεων, οι εκάστοτε τρέχουσες συγκυρίες αλλά και οι επιχειρηματικοί σχεδιασμοί συχνά δημιουργούν την αναγκαιότητα αναζήτησης κεφαλαίων: συχνότερα με τη μορφή της κεφαλαιακής τους ενίσχυσης ή/και της χρηματοδότησής τους.

Οι εκατέρωθεν προσδοκίες

Το επιχειρηματικό συμφέρον οδηγεί στην αναζήτηση «φθηνών» κεφαλαίων (με την έννοια της μικρότερης δυνατής χρηματοοικονομικής επιβάρυνσης). Το ζητούμενο είναι να μην υπάρχουν σημαντικές δεσμεύσεις και παροχή εξασφαλίσεων και να υπάρχει μακρά περίοδος αποπληρωμής (όταν πρόκειται για δανεισμό).

Οι επενδυτές (συνηθέστερα: μεμονωμένοι, funds, venture capital κ.ο.κ) και, σχετικά πρόσφατα, οι τράπεζες αναζητούν πάντοτε

α) την μέγιστη δυνατή απόδοση.

β) την συντομότερη δυνατή επιστροφή της επένδυσης,

γ) την μέγιστη δυνατή εξασφάλιση.

Οι εξασφαλίσεις

Οι ενοχικές και οι εμπράγματες ασφάλειες (εγγυήσεις, προσημειώσεις, υποθήκες, ενέχυρα) έχουν χάσει σημαντικό τμήμα στην αξιακή κλίμακα των επενδυτών και των τραπεζών. Δεν είναι πλέον η βασική, βεβαίως ούτε και η μόνη, εξασφάλιση στην οποία προσβλέπουν. Συχνά απαιτούν (και, κατά κανόνα, επιτυγχάνουν) σημαντικές δεσμεύσεις της επιχείρησης-αντίθετα με τα δικά της συμφέροντα και ανάγκες. Επαπειλούμενη κύρωση, σε περίπτωση παραβίασης των συγκεκριμένων δεσμεύσεων είναι κάποιου τύπου ποινική ρήτρα (στην περίπτωση των επενδυτών) ή η αναγνώριση σχετικού λόγου καταγγελίας της χρηματοδότησης και αξίωσης άμεσης επιστροφής της (στην περίπτωση των τραπεζών).

Περιορισμοί, δεσμεύσεις και υποχρεώσεις

Οι επιβαλλόμενοι περιορισμοί, δεσμεύσεις και υποχρεώσεις είναι, κατά κανόνα, πολυποίκιλοι. Είναι δυνατόν να αφορούν στην εταιρεία, στην επιχειρηματική της δράση, στη διοίκηση και στους μετόχους της. Η πρόσβαση στα βιβλία και η στενή παρακολούθηση των οικονομικών στοιχείων της επιχείρησης είναι το ελάχιστο. Απολύτως ενδεικτικά θα μπορούσε κάποιος (σταχυολογώντας πρόσφατες εμπειρίες) να αναφερθεί στην αναγκαιότητα της σύμφωνης γνώμης του επενδυτή ή, κατά περίπτωση, της πιστώτριας τράπεζας σε περιπτώσεις όπως οι ακόλουθες:

(α) Η έγκριση  του business plan.

(β) Η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου (με απώτερο στόχο και τη συμμετοχή εκπροσώπων του επενδυτή σ’ αυτό).

(γ) Η λήψη σημαντικών αποφάσεων (λ.χ. συγχώνευση, διάσπαση, απόσχιση κλάδου, διανομή προμερίσματος και μερίσματος, επιστροφή κεφαλαίου, αγορά, εκποίηση, εκμίσθωση, μίσθωση και leasing παγίων, ανάληψη σημαντικών υποχρεώσεων, παροχή εμπραγμάτων ασφαλειών κ.ο.κ.).

(δ) Η χρηματοδότηση τρίτων είτε άμεσα (λ.χ. δάνεια), είτε έμμεσα (λ.χ. εγγυήσεις).

(ε) Η τροποποίηση κρίσιμων διατάξεων του καταστατικού.

(στ) Η αλλαγή στο μετοχικό σχήμα [μεταβιβάσεις μετοχών είτε μεταξύ των μετόχων είτε και προς τρίτους-συμπεριλαμβανομένης της παροχής μετοχών, ως κίνητρο, σε στελέχη, βλ. stock option(!)].

(ζ) Η ασφάλιση των παγίων της επιχείρησης και η απαγόρευση εκχώρησης του ασφαλίσματος κ.ο.κ.

Η πολυεπίπεδη λειτουργία των δεσμεύσεων

Ανάληψη υποχρεώσεων και δεσμεύσεων τέτοιων όπως αυτές που  παραπάνω αναφέρονται λειτουργεί σε τρία επίπεδα:

(α) Ο επενδυτής (ή, κατά περίπτωση, η Τράπεζα) αισθάνονται την (πράγματι αναγκαία για εκείνους) ασφάλεια προκειμένου να προχωρήσουν στην χρήσιμη, και ενίοτε κρίσιμη, για την επιχείρηση επένδυση ή χρηματοδότηση.

(β) Η επιχείρηση, η διοίκησή της αλλά και οι μέτοχοι θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αποδεχθούν έλεγχο, περιορισμούς ή/και (στη χειρότερη περίπτωση) δικαίωμα αρνησικυρίας (veto) σε σημαντικές επιχειρηματικές τους αποφάσεις.

(γ) Η επιχείρηση από τη μία πλευρά και ο επενδυτής (ή, κατά περίπτωση, η Τράπεζα) από την άλλη συνδέονται με εξαιρετικά ισχυρούς δεσμούς καθ’ όλη την  περίοδο της συνεργασίας τους, οι οποίοι δεν είναι δυνατόν να διασπαστούν χωρίς δραματικές ή έστω εξαιρετικά δυσμενείς συνέπειες.

Επιβολή δεσμεύσεων

Οι αναλαμβανόμενες δεσμεύσεις της επιχείρησης είναι ενδεχόμενο να αποδειχθούν από διπλή σκοπιά προβληματικές-ιδιαίτερα όταν τους όρους επιβάλλει τράπεζα που χρηματοδοτεί:

(α) Η δυνατότητα λήψης επιχειρηματικών αποφάσεων μεταφέρεται από την επιχείρηση, έστω και μερικά, σε (μεσαία ή ανώτερα) τραπεζικά στελέχη, τα οποία ούτε επιχειρηματίες είναι, ούτε σημαντική γνώση του αντικειμένου διαθέτουν. Το σημαντικότερο: ουδέποτε διατηρούν ουσιαστικό ρίσκο για τις επιλογές τους, ουδέποτε διακυβεύουν τη δική τους, προσωπική, περιουσία.

(β) Η ελευθερία της επιχείρησης, της διοίκησής της και των μετόχων της περιορίζεται όσον αφορά την υλοποίηση των σχεδιασμών τους. Η επιχείρηση προσδένεται στο άρμα της πιστώτριας τράπεζας. Οποιαδήποτε σημαντική επιχειρηματική απόφαση δεν είναι δυνατό να ληφθεί χωρίς τη συναίνεση της τελευταίας. Η τράπεζα μάλιστα έχει την (κατά κανόνα ανέλεγκτη) επιλογή να εμποδίσει ή να εγκρίνει εν τέλει οποιαδήποτε επιχειρηματική κίνηση και οποιαδήποτε άλλη χρηματοδότηση. Έχει επίσης την επιλογή να χρηματοδοτήσει η ίδια την επιχειρηματική δράση της εταιρείας-αποκτώντας έτσι δεσπόζουσα θέση μεταξύ των πηγών χρηματοδότησής της.

Η εξισορρόπηση των συμφερόντων

Στο πλαίσιο μιας ελεύθερης οικονομίας όπως αυτή της χώρας μας ουδείς υποχρεούται στη σύναψη σύμβασης ή/και στην αποδοχή συγκεκριμένων δυσμενών συμβατικών ρυθμίσεων.

Στην περίπτωση της αναζήτησης κεφαλαίων το ισχυρό μέλος δεν είναι, κατά κανόνα, η επιχείρηση: Συχνά θα «συρθεί» σε σύναψη συμβάσεων και συμβατικές ρυθμίσεις ακραία προβληματικές.

Μοιάζει συχνά, και κατά λογική ακολουθία, ουτοπικό να μιλάμε για «εξισορρόπηση συμφερόντων».

Ένα μόνον είναι το δεδομένο: Κανένας δεν θα καταφέρει να «ακούσει» την επιχείρηση όταν στο σύντομο ή απώτερο μέλλον επιχειρήσει να μιλήσει για «ψιλά γράμματα» ή να αναπαραγάγει τη διαβεβαίωση του αρμόδιου στελέχους των πιστωτών του (τράπεζας, fund ή venture capital): «έλα, μη δίνεις σημασία: τυπικά είναι αυτά-εδώ είμαστε»…

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

 

Υ.Γ. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 14 Οκτωβρίου 2018 και στο portal makthes.gr