Blog

Οι νέοι μηχανισμοί επίλυσης φορολογικών διαφορών στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης 

Ι. Προοίμιο

Καθώς και ο Σωκράτης ανάγκασε τελικά τον σοφιστή Θρασύμαχο (όπως προκύπτει από την Πολιτεία του Πλάτωνα βλ. 346e–348b)-θιασώτη της άποψης περί δικαίου του ισχυροτέρου, να παραδεχτεί ότι η δικαιοσύνη είναι μια αρετή της ψυχής που μπορεί να εξασφαλίσει στον άνθρωπο την ευτυχία, θέλουμε πάντοτε να προσβλέπουμε στη δικαιοσύνη για την διασφάλιση των δικαιωμάτων μας αλλά και την αποκατάσταση του δικαίου.

Η καθυστέρηση όμως της απονομής της δικαιοσύνης αποτελεί μία μάστιγα (από τις πάμπολλες) για τις επιχειρήσεις – βεβαίως και για τα φυσικά πρόσωπα.

Το ενδεχόμενο να απευθυνθεί κάποιο φυσικό ή νομικό πρόσωπο στη δικαιοσύνη της πατρίδας μας διεκδικώντας το δίκιο του για θέματα διοικητικού δικαίου είναι, από τη φύση του, απολύτως προβληματικό: Θα πρέπει να διαθέτει όχι μόνον τους κατάλληλους νομικούς, οικονομικούς και φοροτεχνικούς συμβούλους και ισχυρά οικονομικά μέσα αλλά και να οπλιστεί με ιώβειο υπομονή: Ο χρόνος επίλυσης της όποιας φορολογικής διαφοράς (παρά το γεγονός ότι έχει ήδη βελτιωθεί) προσεγγίζει και σε κάποιες περιπτώσεις υπερβαίνει τη δεκαετία (!).

Οι χρόνοι επίλυσης των δικαστικών διαφορών (ιδίως των διοικητικής-φορολογικής φύσεως) μοιάζει να στερούνται σοβαρότητας.

Το ενδεχόμενο όμως να εμπλακεί κάποιος με τα δικαιϊκά συστήματα περισσοτέρων κρατών με τα οποία, λ.χ., υπάρχουν συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας καθίσταται απολύτως τρομακτικό: μάλλον μια ζωή δεν φτάνει…

Τα υφιστάμενα συστήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν ήταν μέχρι πρότινος διασφαλιστικά των δικαιωμάτων των φορολογουμένων ούτε και βοηθητικά της επιτάχυνσης της επίλυσης των όποιων φορολογικής φύσεων διαφορών που γεννιούνταν από την ύπαρξη (και μη εφαρμογή ή λανθασμένη εφαρμογή) διακρατικών συμβάσεων αποφυγής διπλής φορολογίας.

Επιδιώχθηκε η βελτίωσή τους.

 

ΙΙ. Η Οδηγία (ΕΕ) 2017/1852 της 10.10.2017 του Συμβουλίου για τους μηχανισμούς επίλυσης φορολογικών διαφορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Πριν από τρία, σχεδόν, χρόνια (στις 25.10.2016) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωνε το σχέδιο της για τον τρόπο με τον οποίο φορολογούνται οι εταιρείες στην ενιαία αγορά, «προκειμένου να επιτευχθεί ένα πιο δίκαιο και ευνοϊκό για την ανάπτυξη σύστημα φορολόγησης».

Ο αντιπρόεδρος Βάλντις Ντομπρόβσκις δήλωνε, τότε, πως: «Η φορολογική πολιτική πρέπει να στηρίζει τους στόχους της ΕΕ για οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική δικαιοσύνη…»

Ο Πιερ Μοσκοβισί, επίτροπος Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, Φορολογίας και Τελωνείων, δήλωνε επίσης: «Με την αναθεωρημένη πρόταση για την ΚΕΒΦΕ (Κοινή Ενοποιημένη Βάση Φορολογίας των Εταιρειών), ανταποκρινόμαστε στις ανησυχίες τόσο των επιχειρήσεων όσο και των πολιτών …Οι υπουργοί Οικονομικών θα πρέπει να δουν με «νέο μάτι» αυτή τη φιλόδοξη και έγκαιρη δέσμη μέτρων, η οποία αναμένεται να συμβάλει στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού φορολογικού συστήματος κατάλληλου για τον 21ο αιώνα.»

Με αφορμή όμως ποιο γεγονός αυτές οι δηλώσεις;

Την εποχή εκείνη (Οκτώβριος του 2016) εκκρεμούσαν στην ΕΕ περίπου 900 διαφορές  με εκτιμώμενη αξία 10,5 δις Ευρώ. Τα μεγέθη ήταν εξαιρετικά υψηλά και αντιμετώπιση του προβλήματος επιβεβλημένη: Η πρόθεση ήταν να υπάρξουν σαφείς προθεσμίες ώστε τα κράτη-μέλη να συμφωνήσουν σε δεσμευτικές λύσεις για τα προβλήματα που δημιουργούνταν από τη διπλή φορολόγηση και τις συμβάσεις αποφυγής της.

Μια από τις σημαντικές δράσεις που θα ακολουθούσαν ήταν και η Οδηγία (ΕΕ) 2017/1852 του Συμβουλίου της 10^ης Οκτωβρίου 2017 για τους μηχανισμούς επίλυσης φορολογικών διαφορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

 

ΙΙΙ. Οι επί της ουσίας παραδοχές της Οδηγίας (ΕΕ) 2017/1852 της 10.10.2017

Στο προοίμιο της συγκεκριμένης Οδηγίας (η οποία ακολούθησε τις ανωτέρω δηλώσεις)  γίνονται κάποιες, εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, αναφορές. Παρατίθενται, αυτούσιες, οι περισσότερο ενδιαφέρουσες:

 «Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

(1) Οι περιπτώσεις κατά τις οποίες περισσότερα του ενός κράτη μέλη ερμηνεύουν ή εφαρμόζουν διαφορετικά τις διατάξεις διμερών φορολογικών συμφωνιών ή συμβάσεων, περιλαμβανομένης της σύμβασης για την εξάλειψη της διπλής φορολογίας σε περίπτωση διορθώσεως των κερδών συνδεδεμένων επιχειρήσεων …μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά φορολογικά εμπόδια για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε διασυνοριακό επίπεδο. Συνεπάγονται υπερβολική φορολογική επιβάρυνση για τις επιχειρήσεις και είναι πιθανό να οδηγήσουν σε οικονομικές στρεβλώσεις και αναποτελεσματικότητα, και να έχουν αρνητικές συνέπειες στις διασυνοριακές επενδύσεις και στην ανάπτυξη.

(2) Για τον λόγο αυτό, είναι αναγκαίο να υπάρχουν μηχανισμοί στην Ένωση οι οποίοι διασφαλίζουν την αποτελεσματική επίλυση των διαφορών που αφορούν την ερμηνεία και εφαρμογή των εν λόγω διμερών φορολογικών συνθηκών και της σύμβασης περί διαδικασίας διαιτησίας της Ένωσης, ειδικότερα δε των διαφορών που οδηγούν σε διπλή φορολογία.

…

(4) …Παράλληλα, στο πνεύμα της εξασφάλισης δίκαιου φορολογικού συστήματος, είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί η ύπαρξη ολοκληρωμένων, αποτελεσματικών και βιώσιμων μηχανισμών επίλυσης διαφορών. Η βελτίωση των μηχανισμών επίλυσης διαφορών είναι επίσης αναγκαία για την αντιμετώπιση του κινδύνου αυξημένου αριθμού διαφορών διπλής ή πολλαπλής φορολογίας που αφορούν ενδεχομένως υψηλά ποσά, λόγω των τακτικότερων και περισσότερο επικεντρωμένων πρακτικών ελέγχου των φορολογικών διοικήσεων.

(5) Είναι ζωτικής σημασίας να θεσπιστεί ένα αποτελεσματικό και αποδοτικό πλαίσιο για την επίλυση φορολογικών διαφορών που να εξασφαλίζει ασφάλεια δικαίου και ευνοϊκό για τις επενδύσεις επιχειρηματικό περιβάλλον για την επίτευξη δίκαιων και αποδοτικών συστημάτων φορολόγησης στην Ένωση…

(6) Η επίλυση διαφορών θα πρέπει να εφαρμόζεται για τη διαφορετική ερμηνεία και την εφαρμογή διμερών φορολογικών συνθηκών…

 

ΙV. Οι βασικές ρυθμίσεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2017/1852 της 10.10.2017

Το αντικείμενο της συγκεκριμένης Οδηγίας

Η συγκεκριμένη Οδηγία θεσπίζει κανόνες για μηχανισμό επίλυσης διαφορών μεταξύ των κρατών μελών οι οποίες προκύπτουν από την ερμηνεία και την εφαρμογή συμφωνιών και συμβάσεων που προβλέπουν την εξάλειψη της διπλής φορολογίας. Ορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των θιγόμενων προσώπων όταν προκύπτουν τέτοιες διαφορές  (άρθρο 1) και αφορά τόσο φυσικά όσο και νομικά πρόσωπα (άρθρο 2).

Ένσταση και φιλικός διακανονισμός

Τα θιγόμενα φυσικά και νομικά πρόσωπα δικαιούνται να υποβάλουν ένσταση που περιλαμβάνει συγκεκριμένα στοιχεία και πληροφόρηση επί του αμφισβητουμένου ζητήματος, με την οποία θα ζητούν την επίλυση του ενώπιον καθεμίας από τις αρμόδιες αρχές καθενός από τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη. Η ένσταση υποβάλλεται εντός τριών ετών από την παραλαβή της πρώτης κοινοποίησης του μέτρου το οποίο εγείρει αμφισβητούμενο ζήτημα. Τα κράτη δικαιούνται να το επιλύσουν μονομερώς εντός εξαμήνου από τη λήψη της ένστασης ή των συμπληρωματικών πληροφοριών που ενδεχομένως ζητήσουν. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η διαδικασία που προβλέπεται από τη συγκεκριμένη Οδηγία περατούται (άρθρο 3)

Σε διαφορετική περίπτωση οι αρμόδιες αρχές των ενδιαφερομένων κρατών μελών (και υπό την προϋπόθεση ότι θα κάνουν αποδεκτή την υποβληθείσα ένσταση) επιδιώκουν την επίλυση του επίμαχου ζητήματος με διαδικασία φιλικού διακανονισμού εντός δύο ετών. Αν δεν τα καταφέρουν  ενημερώνουν το θιγόμενο πρόσωπο εκθέτοντας τους γενικούς λόγους για τη μη επίτευξη συμφωνίας (άρθρο 4)

Συμβουλευτική Επιτροπή και Επιτροπή Εναλλακτικής Επίλυσης Διαφορών

Στην περίπτωση απόρριψης της ένστασης ή αδυναμίας των εμπλεκομένων κρατών μελών να καταλήξουν σε συμφωνία, αναγνωρίζεται η δυνατότητα του θιγομένου προσώπου να ζητήσει της συγκρότηση συμβουλευτικής επιτροπής από τις αρμόδιες αρχές των συγκεκριμένων κρατών. Η συμβουλευτική επιτροπή γνωμοδοτεί σχετικά με τον τρόπο επίλυσης του αμφισβητούμενου ζητήματος (άρθρο 6) και συγκροτείται από έναν πρόεδρο, ένα αντιπρόσωπο (ή δύο) κάθε ενδιαφερόμενης αρμόδιας αρχής καθώς και μια ανεξάρτητη προσωπικότητα (ή δύο) η οποία διορίζεται από κάθε ενδιαφερόμενη αρμόδια αρχή (άρθρο 8).

Οι αρμόδιες αρχές των ενδιαφερόμενων κρατών μελών μπορούν να συμφωνήσουν να συστήσουν (αντί της συμβουλευτικής επιτροπής) επιτροπή εναλλακτικής επίλυσης διαφορών για την έκδοση γνώμης σχετικά με τον τρόπο επίλυσης του αμφισβητούμενου ζητήματος. Οι αρμόδιες αρχές μπορούν επίσης να συμφωνήσουν να συγκροτήσουν μόνιμη επιτροπή εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (άρθρο 10).

Οι δαπάνες των μελών των ανωτέρω επιτροπών δεν βαρύνουν το θιγόμενο φυσικό ή νομικό πρόσωπο αλλά κατανέμονται μεταξύ των εμπλεκομένων κρατών. Το ίδιο και οι όχι ευκαταφρόνητες αμοιβές των συμμετεχόντων ανεξαρτήτων προσωπικοτήτων (1000€ ανά πρόσωπο και ανά ημέρα)-(άρθρο 12).

Η συμβουλευτική επιτροπή ή η επιτροπή εναλλακτικής επίλυσης διαφορών διατυπώνει τη γνώμη της στις αρμόδιες αρχές των ενδιαφερόμενων κρατών μελών εντός προθεσμίας έξι μηνών από την ημερομηνία σύστασής της με δυνατότητα τρίμηνης παράτασης. Όταν η συμβουλευτική επιτροπή ή η επιτροπή εναλλακτικής επίλυσης διαφορών κρίνει ότι το αμφισβητούμενο ζήτημα απαιτεί διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών για τη διατύπωση γνώμης, η προθεσμία αυτή μπορεί να παραταθεί κατά τρεις μήνες. Η συμβουλευτική επιτροπή ή η επιτροπή εναλλακτικής επίλυσης διαφορών ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές των ενδιαφερόμενων κρατών μελών και τα θιγόμενα πρόσωπα για κάθε εν λόγω παράταση (άρθρο 14).

Ο τρόπος επίλυσης της διαφοράς

Οι ενδιαφερόμενες αρμόδιες αρχές συμφωνούν τον τρόπο επίλυσης της διαφοράς εντός προθεσμίας έξι μηνών από την κοινοποίηση της γνώμης της συμβουλευτικής επιτροπής ή της επιτροπής εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Οι αρμόδιες αρχές μπορούν να λάβουν απόφαση που αποκλίνει από τη γνώμη της συμβουλευτικής επιτροπής ή της επιτροπής εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Ωστόσο, εάν δεν καταλήξουν σε συμφωνία για τον τρόπο επίλυσης της διαφοράς, δεσμεύονται από τη γνώμη αυτή. Σε περίπτωση μη εφαρμογής της οριστικής απόφασης, το θιγόμενο πρόσωπο δύναται να προσφύγει στο αρμόδιο δικαστήριο του κράτους μέλους που δεν εφήρμοσε την οριστική απόφαση, με αίτημα την εφαρμογή της (άρθρο 15).

Η δυνατότητα προσφυγής στις ρυθμίσεις της συγκεκριμένης οδηγίας

Είναι ενδεχόμενο το μέτρο το οποίο ελήφθη από κράτος μέλος και το οποίο γέννησε τη διαφορά να έχει καταστεί οριστικό σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία. Αξιοσημείωτο είναι πως στην περίπτωση αυτή, δεν εμποδίζονται τα θιγόμενα πρόσωπα να προσφύγουν στις διαδικασίες που προβλέπονται στη συγκεκριμένη οδηγία. Αντίστοιχα όμως η υπαγωγή της εν λόγω διαφοράς στη διαδικασία φιλικού διακανονισμού ή στην παραπάνω περιγραφόμενη διαδικασία επίλυσης διαφορών δεν εμποδίζει ένα κράτος μέλος να κινήσει ή να συνεχίσει για την ίδια υπόθεση δικαστικές διαδικασίες ή διαδικασίες για την επιβολή διοικητικών και ποινικών κυρώσεων (άρθρο 16).

Οι ρυθμίσεις για τα φυσικά πρόσωπα και τις πολύ μικρές, μικρές ή μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις

Όταν το θιγόμενο πρόσωπο είναι φυσικό πρόσωπο ή νομικό αλλά όχι μεγάλη επιχείρηση και όχι τμήμα μεγάλου Ομίλου (με την έννοια που τους δίνει η οδηγία 2013/34/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου) η διαδικασία που ακολουθείται γίνεται απλούστερη για τον προσφεύγοντα. Το σύνολο των ενστάσεων, αιτημάτων, αιτήσεων  αποσύρσεών του κλπ. δεν απαιτείται να υποβάλλονται σε κάθε αρμόδια αρχή των επιμέρους εμπλεκομένων κρατών αλλά μόνον ενώπιον της αρχής όπου η κατοικία ή η έδρα αντίστοιχα του θιγομένου (άρθρο 17).

 

V. Οι συνέπειες της (μη) ένταξης της συγκεκριμένης Οδηγίας στο Εθνικό μας Δίκαιο

Τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης όφειλαν να «θέσουν σε ισχύ τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για να συμμορφωθούν προς την παρούσα οδηγία το αργότερο έως τις 30 Ιουνίου 2019» (άρθρο 22).

Η χώρα μας δεν το έπραξε.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί έναν ενδιαφέροντα προβληματισμό καθώς, η Οδηγία δεν ισχύει άμεσα.

Ωστόσο, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει αποφανθεί ότι ορισμένες διατάξεις μιας οδηγίας μπορούν, κατ’ εξαίρεση, να αναπτύσσουν άμεσα αποτελέσματα σε ένα κράτος μέλος, ακόμη και αν το κράτος αυτό δεν έχει ακόμη εγκρίνει πράξη μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις: α) η οδηγία δεν έχει μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο ή έχει μεταφερθεί με εσφαλμένο τρόπο· β) οι διατάξεις της οδηγίας έχουν αναγκαστικό χαρακτήρα και είναι επαρκώς σαφείς και ακριβείς· και γ) οι διατάξεις της οδηγίας αναγνωρίζουν δικαιώματα σε μεμονωμένα άτομα.

Εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις αυτές, μεμονωμένα άτομα μπορούν να επικαλεσθούν τις διατάξεις της οδηγίας έναντι όλων των δημόσιων αρχών. Ακόμη και όταν η διάταξη της οδηγίας δεν απονέμει κάποιο δικαίωμα σε ιδιώτη, και επομένως πληρούνται μόνο η πρώτη και η δεύτερη προϋπόθεση, οι αρχές του κράτους μέλους έχουν νομική υποχρέωση να λαμβάνουν υπόψη την οδηγία που δεν έχει μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο. Η ανωτέρω νομολογία στηρίζεται κυρίως στις αρχές της αποτελεσματικότητας, της αποτροπής παραβιάσεων της Συνθήκης και της έννομης προστασίας. Αντίθετα, ένας ιδιώτης δεν μπορεί να επικαλεστεί άμεσα έναντι άλλου ιδιώτη την άμεση ισχύ οδηγίας που δεν έχει μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο (το «οριζόντιο αποτέλεσμα»· Υπόθεση C-91/92 Faccini Dori, Συλλογή, σ. I-3325 και επόμενα, σημείο 25).

Η έναρξη ισχύος και εφαρμογής της συγκεκριμένης οδηγίας

Με βάση λοιπόν τα παραπάνω δεδομένα, η συγκεκριμένη οδηγία (παρά το γεγονός ότι δεν έχει καταστεί εθνικό δίκαιο) εφαρμόζεται σε κάθε ένσταση που υποβάλλεται από την 1η Ιουλίου 2019 και εφεξής σε αμφισβητούμενα ζητήματα, τα οποία αφορούν το εισόδημα ή το κεφάλαιο που αποκτήθηκαν σε φορολογικό έτος που αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2018 ή μετά την ημερομηνία αυτή (άρθρο 23).

Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου (συνεκδικαζόμενες υποθέσεις Francονich, Συλλογή 6/90 και 9/90), ένας πολίτης μπορεί να θεμελιώσει απαίτηση αποζημίωσης κατά κράτους μέλους το οποίο δεν εφαρμόζει το δίκαιο της Ένωσης. Όταν πρόκειται για οδηγία που δεν έχει μεταφερθεί ή έχει μεταφερθεί πλημμελώς στο εθνικό δίκαιο, παρόμοια προσφυγή είναι δυνατή όταν: α) η οδηγία έχει ως στόχο την εκχώρηση δικαιωμάτων σε μεμονωμένα άτομα· β) το περιεχόμενο των δικαιωμάτων μπορεί να διαπιστωθεί βάσει των διατάξεων της οδηγίας· και γ) υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παράβασης της υποχρέωσης μεταφοράς της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο και της ζημίας που υπέστη το συγκεκριμένο άτομο. Για να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη του κράτους μέλους δεν απαιτείται να αποδειχθεί υπαιτιότητα.

Επομένως: ενδεχόμενη άρνηση εφαρμογής των προβλέψεων της συγκεκριμένης Οδηγίας από τη χώρα μας (στη βάση της μη ένταξής της στο εθνικό μας δίκαιο) γεννά αξιώσεις αποζημίωσης σε βάρος της.

 

Εν κατακλείδι

Η καθυστέρηση της απονομής δικαιοσύνης είναι ένα από τα εκατοντάδες θέματα που απασχολεί την επιχειρηματική κοινότητα-και όχι μόνον.

Απασχόλησε και τους θεσμούς στο πλαίσιο των επιμέρους προγραμμάτων στήριξης. Ανεπιτυχώς εκτιμώ.

Η καθυστέρηση της επίλυσης διοικητικής/φορολογικής φύσεως διαφορών μόνον ως απελπιστική μπορεί να χαρακτηριστεί (κι ας μη μιλήσουμε βέβαια για τις σχετικές καθυστερήσεις και του πρόσφατου, ακόμα, παρελθόντος).

Το πρόβλημα καθίστατο περισσότερο οξύ, όταν εμπλέκονταν περισσότερα του ενός κράτη (στο πλαίσιο, λ.χ., αποφυγής συμβάσεων διπλής φορολογίας): τα αδιέξοδα δεν ήταν σπάνια ή, έστω, εύκολα διαχειρίσιμα.

Η Οδηγία (ΕΕ) 2017/1852 της 10.10.2017 του Συμβουλίου προσβλέπει στην υποβοήθηση προσώπων και επιχειρήσεων: για την ευχερέστερη αντιμετώπιση καταστάσεων (για τις οποίες καθόλου δεν ευθύνονται) στο πλαίσιο επίλυσης φορολογικών διαφορών όπου εμπλέκονται εκτός από πρόσωπα και περισσότερα του ενός κράτη. Το χρονικό πλαίσιο των προβλεπόμενων διαδικασιών δεν θα το χαρακτηρίζαμε σύντομο. Το βέβαιο όμως είναι πως αποτελεί ένα μικρό, σημαντικό όμως βήμα, στον ιδιαίτερα μακρύ δρόμο: την απόδοση του δικαίου και της δικαιοσύνης.

Γιατί (κατά τη Βρετανίδα σουφραζέτα Emmeline Pankhurst): «Justice and judgment lie often a world apart» (:η δικαιοσύνη και η απονομή της βρίσκονται συχνά σε έναν κόσμο διαφορετικό)…

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 4 Αυγούστου 2019.

Το ταμείο της εταιρείας  (…και  η τσέπη του ιδιοκτήτη της)

Ι. Προοίμιο

Είναι καταγεγραμμένο, ήδη, πως όταν η κ. Χαϊδούλα (η Φραγκογιαννού) αντιλήφθηκε, το κρίσιμο βράδυ, πως ο αστυνομικός κλοιός άρχισε να σφίγγει γύρω της, αποφάσισε να προστρέξει στη συνδρομή της Μαρουσώς: Εκείνο το βράδυ που επιχείρησε τη διαφυγή της από τις συνέπειες των πολλαπλών εγκλημάτων της, την ανθρώπινη δικαιοσύνη και τη μήνι της περίκλειστης, τότε, κοινωνίας της Σκιάθου.

Ο Παπαδιαμάντης αναφέρει αυτούσια, ωσεί παρών,  στη «Φόνισσα» τη μεταξύ τους, πολυεπίπεδα φορτισμένη, συζήτηση. Ένα απόσπασμά της μοιάζει να έχει ξεχωριστό, εν προκειμένω, ενδιαφέρον:

«-Αχ! κάθε αμαρτία έχει και τη γλύκα της.

-Αλήθεια! …και πόση πίκρα φέρνει στο τέλος! συνεπλήρωσε μελαγχολικώς η Μαρουσώ».

Δεν διακρίνεται ο γράφων για γνώσεις ψυχολογίας ή εγκληματολογίας ή αντίστοιχες εμπειρίες. Με ασφάλεια, μάλλον, θα υποθέσουμε  πως κατά τη στιγμή της τέλεσης του όποιου (ελαφρύτερου ή σοβαρότερου) αδικήματος, ο δράστης φαίνεται πως ικανοποιεί κάποια εσωτερική του παρόρμηση ή/και θεωρεί πως τελεί «εν δικαίω» ή/και πως θα καταφέρει να αποφύγει, εν τέλει, τις συνέπειες των παρανόμων πράξεών του. Προφανώς και δεν επιχειρείται εν προκειμένω οποιαδήποτε αντιστοίχιση μεταξύ του δράστη οποιασδήποτε έκνομης ενέργειας και του όποιου ευυπόληπτου επιχειρηματία. Θα πρέπει εντούτοις να υποθέσουμε πως αντίστοιχα αισθάνεται ο τελευταίος κατά το χρόνο που συγχέει τα όρια ανάμεσα στα οικονομικά της επιχείρησής του και του ίδιου-ανάμεσα στο ταμείο της επιχείρησης και την τσέπη του.

Είναι συχνά εξάλλου (για να είμαστε δίκαιοι) δυσδιάκριτα τα όρια…

 

ΙΙ. Η υπεξαίρεση σε βάρος νομικού προσώπου

Η διάταξη του άρθρου 375 (§§ 1 & 2) του πρόσφατα ψηφισθέντος Ποινικού Κώδικα (ν. 4619/19) που ισχύει από 1.7.2019 (με ελαφρές διαφοροποιήσεις όσον αφορά την προϊσχύσασα μορφή του) δεν αφήνει περιθώρια διαφορετικών σκέψεων όσον αφορά το ενδεχόμενο τέλεσης του αδικήματος της υπεξαίρεσης σε βάρος (και) νομικού προσώπου. Δεν αφήνει επίσης περιθώρια ως προς τη βαρύτητα των συνεπειών του:

«1. Όποιος ιδιοποιείται παράνομα ξένο (ολικά ή εν μέρει) κινητό πράγμα που περιήλθε στην κατοχή του με οποιονδήποτε τρόπο τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο έτη ή χρηματική ποινή και αν το αντικείμενο είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, με φυλάκιση και χρηματική ποινή. Αν πρόκειται για αντικείμενο που το έχουν εμπιστευθεί στον υπαίτιο …λόγω της ιδιότητάς του ως εντολοδόχου … ή διαχειριστή ξένης περιουσίας, ο υπαίτιος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή.

2. Αν η αξία του αντικειμένου στην παράγραφο 1 υπερβαίνει συνολικά το ποσό των 120.000 ευρώ ο υπαίτιος τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη και χρηματική ποινή».

Να σημειωθεί εν προκειμένω πως το ύψος της χρηματικής ποινής για τους δράστες, με βάση τη διάταξη του άρθρου 57 του νέου Ποινικού Κώδικα, μπορεί να φθάσει τις 18.000€ για κείνες από τις παραπάνω περιπτώσεις που προβλέπεται διαζευκτική η επιβολή της χρηματικής ποινής και τις 36.000€ όσες προβλέπεται σωρευτική η επιβολή της.

 

ΙΙΙ. Οι δράστες,  σχετική νομολογία

Γίνεται δεκτό (ειδικά όσον αφορά την Ανώνυμη Εταιρεία) πως υπεξαίρεση είναι δυνατό να τελέσουν σε βάρος της και οι νόμιμοι εκπρόσωποι της (μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος και τα μέλη του Διοικητικού της Συμβουλίου). Η υπεξαίρεση μάλιστα είναι δυνατό να τελεσθεί με περισσότερους τρόπους κι όχι μόνον με τον πλέον συνήθη (με απευθείας δηλ. αφαίρεση χρημάτων από το φυσικό ταμείο ή τους τραπεζικούς λογαριασμούς της εταιρείας). Ενδεικτικά: με καταχώριση στα βιβλία της εταιρείας και εξόφληση εικονικών τιμολογίων (τιμολογίων δηλ. που δεν σχετίζονται με την άσκηση δραστηριότητας της εταιρείας και την ευόδωση του εταιρικού σκοπού), με την ιδιοποίηση κινητών της εταιρείας, με την εξόφληση ιδίων υποχρεώσεων (ή τρίτων) με χρήματα της εταιρείας, με την είσπραξη ποσών από μη νόμιμες συμβάσεις, με τη χρήση πιστωτικών καρτών για προσωπικές (και όχι εταιρικές) δαπάνες, με καταβολή ποσών που αφορούν υπερτιμολογήσεις αγαθών που αγοράζονται για λογαριασμό της εταιρείας και καταλήγουν στις τσέπες των δραστών, με τη μερική ή ολική άφεση χρέους τρίτων-οφειλετών της εταιρείας (βλ. ενδ. ΑΠ 883/2004-ΣΤ’ ποιν. τμήμα σε Συμβούλιο).

Στις πράξεις βέβαια αυτές δεν είναι δυνατό παρά να υπάρχουν και άλλοι ποινικώς εμπλεκόμενοι (λ.χ. εκείνοι που παρέχουν άμεση συνδρομή στους δράστες πριν ή κατά την τέλεση της υπεξαίρεσης-λ.χ. οικονομικοί διευθυντές, προϊστάμενοι λογιστηρίου κ.ο.κ.)

 

IV. Οι λοιπές, μη ποινικές, συνέπειες

Πέραν των δεδομένων ποινικών ευθυνών, ενδεχόμενη υπεξαίρεση της εταιρείας από μέρους των εκπροσώπων/διαχειριστών της (συχνά του βασικού ή εκ των βασικών μετόχων/εταίρων της) δημιουργεί πολυποίκιλα προβλήματα σε διάφορα επίπεδα:

Αν έχουμε μια καθαρή ιδιοποίηση χρημάτων από το ταμείο της εταιρείας θα βρεθούμε, ενδεχομένως, ενώπιον ενός «πλασματικού» ταμείου (ενός ταμείου δηλ. που αποτυπώνεται μεν στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις της εταιρείας δεν υπάρχει όμως και στην πραγματικότητα) ή ενός «προβληματικού» λογαριασμού (λ.χ. «απαιτήσεις από μετόχους» που παραμένει για χρόνια «ανοικτός»).

Αν πάλι συναντήσουμε εικονικά τιμολόγια, πλασματικές συμβάσεις ή δαπάνες που κατ’ όνομα μόνον αφορούν το νομικό πρόσωπο, στη πραγματικότητα όμως φυσικά πρόσωπα ή τρίτο, άσχετο, νομικό πρόσωπο, θα  βρεθούμε ενώπιον (και εν προκειμένω) σοβαρών, ενδεχομένως, φορολογικών παραβάσεων αλλά και της ευθύνης των εμπλεκομένων έναντι του βλαπτομένου νομικού προσώπου (επί ανωνύμων εταιρειών βλ. σχετικά με την ενδοεταιρική ευθύνη).

Ο εντοπισμός των προβληματικών κινήσεων (ή/και λογιστικών εγγραφών) είναι δυνατό να λάβει χώρα από τις φορολογικές αρχές, από κινήσεις μετόχου μειοψηφίας ως συνέπεια της άσκησης ομώνυμων δικαιωμάτων του) ή τον επόμενο, ενδεχομένως, διαχειριστή ή ιδιοκτήτη της επιχείρησης.

Συχνά μάλιστα οι μέτοχοι μειοψηφίας (ή/και επόμενοι ιδιοκτήτες ή διαχειριστές) λειτουργούν (είτε εν δικαίω είτε εν αδίκω τελούντες) ως οι διώκτες της Φραγκογιαννούς, η οποία «τρέχουσα, είχεν ανηφορίσει, και ανήρχετο υψηλότερα εις την ακτήν. Αποκαμωμένη, ήσθμαινεν, εφύσα. Επήγαινε, κ’ εστέκετο επί μίαν ανεπαίσθητον στιγμήν, κ’ έτεινε τα ώτα ακροωμένη. Ήθελε να βεβαιωθή αν θα διέβαινον το πέραμα οι δύο διώκται της… Αλλά δεν ησθάνετο ασφάλειαν, η δύστηνος…»

 

V. Υφιστάμενες λύσεις

Ο νόμος παρέχει, γενικά, σειρά ασφαλών επιλογών που διευκολύνουν τον επιχειρηματία/πλειοψηφούντα μέτοχο για την προς εκείνο μεταφορά ρευστότητας από την επιχείρησή του: Η σύναψη συμβάσεως εργασίας, έργου ή ανεξαρτήτων υπηρεσιών, η προς εκείνον καταβολή αμοιβών ως μέλος του ΔΣ, η καταβολή (ή προκαταβολή) μερισμάτων, η μείωση (κι επιστροφή) καθώς και, εναλλακτικά, η απόσβεση του μετοχικού κεφαλαίου είναι κάποιες από τις επιλογές που παρέχονται στον επιχειρηματία-ειδικά επί ανωνύμων εταιρειών. Λαμβανομένου υπόψη του εύρους των νομίμων επιλογών του δε μοιάζει λογικό να διακινδυνεύει εκτιθέμενος σε (ενδεχομένως πολύ σοβαρές) αστικής, ποινικής, διοικητικής και φορολογικής φύσεως κυρώσεις.

 

VI. Εν κατακλείδι

Οι ιδιοκτήτες των (κατά βάση οικογενειακών) επιχειρήσεων ταυτίζουν, σε σημαντικό βαθμό, τα δικά τους οικονομικά μέσα και ταμείο με τα αντίστοιχα των επιχειρήσεών τους. Πόσο εύκολο, άραγε, είναι να αντιληφθεί ο επιχειρηματίας (πλειοψηφών μέτοχος, εταίρος ή ιδιοκτήτης) πως συνιστά ατόπημα κι «αμαρτία» η συγκεκριμένη ταύτιση; Αυτή ακριβώς η δυσκολία είναι που οδηγεί, συχνά, σε λανθασμένες κινήσεις και αποφάσεις. Και μπορεί μεν ανάγκες σημαντικές να ικανοποιεί και άφατη, ενίοτε, χαρά να προξενεί στον επιχειρηματία η ικανοποίηση των επιθυμιών και υλικών αναγκών του με τα διαθέσιμα της εταιρείας «ΤΟΥ», πλην όμως το ερώτημα παραμένει: αξίζει, άραγε, τον κόπο;

Οι συνέπειες σε αστικό, ποινικό, φορολογικό και διοικητικό επίπεδο μόνον ήσσονος σημασίας δεν είναι δυνατό να χαρακτηριστούν. Οι ατραποί που ενδεχομένως αναγκασθεί να πορευθεί είναι δυνητικά επικίνδυνες. Γιατί, κατά τα προαναφερθέντα και τον Παπαδιαμάντη:  «Κάθε αμαρτία έχει και τη γλύκα της» «…και πόση πίκρα φέρνει στο τέλος!»-ας μη διαφεύγει, εξάλλου, της προσοχής μας πως οι σχετικές ευθύνες δεν θα παραγραφούν, τουλάχιστον σε αστικό επίπεδο, πριν από την παρέλευση τριετίας και, υπό προϋποθέσεις, δεκαετίας (άρθρο 102 παρ. 6 ν. 4548/2018)

Από την άλλη πλευρά: Οι (περισσότερες) επιλογές που παρέχει ο νόμος είναι αρκούντως βοηθητικές για τον επιχειρηματία για την προς τον ίδιο μεταφορά ρευστότητας από την εταιρεία στην οποία είναι ιδιοκτήτης ή (έστω) πλειοψηφών μέτοχος/εταίρος. Κατά λογική ακολουθία, δε φαίνεται πως υφίσταται οποιοσδήποτε λόγος να περιδιαβεί (ο σύννους κι ευυπόληπτος-υιοθετώντας τις λάθος επιλογές) τα μονοπάτια αγωνίας της Φραγκογιαννούς…

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 28 Ιουλίου 2019.

1. Η Ελλάδα σήμερα μετά την ολοκλήρωση του τελευταίου προγράμματος οικονομικής προσαρμογής

To 2019 φαινόταν να σηματοδοτεί μια νέα αρχή για την ελληνική οικονομία και να αποτελεί ένα έτος προκλήσεων. Η ολοκλήρωση του τελευταίου τριετούς προγράμματος οικονομικής προσαρμογής, καθώς και η αποσαφήνιση του καθεστώτος ενισχυμένης εποπτείας για τη μετά το πρόγραμμα χρονική περίοδο αποτελούν παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν την ελληνική οικονομία να λειτουργήσει πλέον σε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο.-

Ωστόσο, ενώ το 2018 η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας ενισχύθηκε με την επίτευξη ρυθμού ανάπτυξης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος ύψους 1,8%, το 2019 ενδέχεται να σημειωθεί ανακοπή του ρυθμού ανάπτυξης. Οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις, αφενός με την αβεβαιότητα για την επιμονή στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και αφετέρου με τη διεξαγωγή διαδοχικών εκλογικών αναμετρήσεων συνηγορούν στο ενδεχόμενο αυτό.-

Επιπλέον, και το εξωτερικό οικονομικό περιβάλλον επηρεάζει αρνητικά την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας της χώρας. Μάλιστα, καθώς καίριος παράγοντας ως προς την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας αποτέλεσε η βελτίωση της εξωστρέφειας  της ελληνικής οικονομίας, η ανακοπή των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης στο διεθνές περιβάλλον και, ειδικότερα, στην ευρωζώνη και ο συνακόλουθος περιορισμός του παγκόσμιου εμπορίου, λόγω της ενίσχυσης των πρακτικών προστατευτισμού, είναι πιθανό να δράσουν ανασταλτικά στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.-

 

2. Η εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας ως θεμέλιο ενός βιώσιμου προτύπου ανάπτυξης

Σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από το ύψος του ρυθμού ανάπτυξης της χώρας το 2019, ζητούμενο για την ελληνική οικονομία είναι η μετάβαση της σε ένα βιώσιμο πρότυπο ανάπτυξης με κύρια χαρακτηριστικά τη γνώση, την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις. Η επίτευξη της μετάβασης αυτής έχει ως αναγκαία προϋπόθεση, ανάμεσα στα άλλα, την αδιάκοπη βελτίωση της εξαγωγικής επίδοσης της χώρας.  Δεν είναι τυχαίο ότι κινητήρια δύναμη της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας συνιστά η δυναμική στροφή των ελληνικών επιχειρήσεων προς τις ξένες αγορές. Στο πλαίσιο δε αυτό, δε θα ήταν υπερβολή να επισημανθεί ότι  κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης η άνοδος των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών αποτελεί ίσως το μοναδικό αξιοσημείωτο θετικό στοιχείο που χαρακτηρίζει την ελληνική οικονομία.-

Βέβαια, η συζήτηση για τη βελτίωση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας συνήθως επικεντρώνεται στα ζητήματα ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων, καθώς και στην απαίτηση αφενός για την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών στους εταιρικούς οργανισμούς και αφετέρου για την καθοριστική επένδυση στη γνώση (εκπαίδευση, έρευνα, καινοτομία). Συνακόλουθα, εκφεύγει της συζήτησης αυτής η καίρια συμβολή που θα μπορούσε να έχει στη βελτίωση της εξαγωγικής επίδοσης των ελληνικών επιχειρήσεων η ορθή εξειδίκευση των εξαγωγών κατά  προϊόν ή υπηρεσία και κατά γεωγραφική περιοχή, η οποία και αποτελεί το έναυσμα για τη σύνταξη του παρόντος σημειώματος.-

 

3. Η μη επαρκής ακόμη βελτίωση της εξαγωγικής επίδοσης των ελληνικών επιχειρήσεων

Εξετάζοντας τις εξαγωγικές επιδόσεις της χώρας και αξιολογώντας την εξέλιξη των μεριδίων αγοράς των ελληνικών εξαγωγικών αγαθών (και υπηρεσιών), γίνεται δεκτό ότι οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις συνηθίζουν να προσφέρουν στις διεθνείς αγορές εξαιρετικά ποιοτικά προϊόντα (και υπηρεσίες), τα οποία και συνιστούν το κύριο πλεονέκτημά τους στο παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον.-

Ωστόσο, αυτά τα προϊόντα (και υπηρεσίες) έχουν σοβαρό κοστολογικό μειονέκτημα, καθώς:

(α) οι ξένοι ανταγωνιστές είναι μεγαλύτεροι και πιο οργανωμένοι – ο μικρός αριθμός του ελληνικού εργατικού δυναμικού, η μικρή εγχώρια αγορά και η αδυναμία συγκρότησης οικονομιών κλίμακας καθιστούν τα ελληνικά προϊόντα (και υπηρεσίες) – τουλάχιστον αυτά, τα οποία τα οποία παράγουν επιχειρηματικές οντότητες έντασης εργασίας – αμελητέα σε όγκο παραγωγής ως προς τον παγκόσμιο ανταγωνισμό,

(β) οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με πολύ υψηλά φορολογικά και ασφαλιστικά βάρη, καθώς και υψηλό εργατικό κόστος (παρά τις προσαρμογές που επιβλήθηκαν από το έτος 2010 και έπειτα),

(γ) οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν αδυναμία πρόσβασης στον τραπεζικό δανεισμό ή έστω στο φτηνό τραπεζικό δανεισμό.-

Περαιτέρω, η ελληνική επιχειρηματικότητα δεν έχει ακόμη ενσωματώσει στην πρακτική της την κουλτούρα της συνέργειας, με αποτέλεσμα να αδυνατεί να αντισταθμίσει τα κοστολογικά της μειονεκτήματα.-

Τέλος, πολύ συχνά διαμορφώνεται η παράδοξη διαπίστωση: ενώ ο Έλληνας επιχειρηματίας ή παραγωγός ενδιαφέρεται αποκλειστικά για την παραγωγή ενός εξαιρετικού ποιοτικά προϊόντος (και υπηρεσίας), αδιαφορεί πλήρως για την ουσία της επιχειρηματικότητας και του εμπορίου. Δηλαδή αδιαφορεί για το αν και με ποιο τρόπο το προϊόν (και η υπηρεσία) που έχει παράξει μπορεί να καταστεί γνωστό στον τελικό καταναλωτή, να διανεμηθεί στην αγορά, για την οποία προορίζεται, και, τελικά, να πωληθεί.-

Για τους λόγους αυτούς, διαπιστώνεται ότι η σημειούμενη βελτίωση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας υπολείπεται της εξαιρετικής ποιότητας των ελληνικών εξαγωγικών προϊόντων (και υπηρεσιών). Επιπλέον, διατυπώνεται το ερώτημα για τον τρόπο, με τον οποίο οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις μπορούν να βελτιώσουν τα μερίδιά τους στην παγκόσμια αγορά με δεδομένους τους περιορισμούς στην εγχώρια χρηματοδότηση και το μακροπρόθεσμο της επένδυσης στη γνώση.-

 

4. Η συμβολή του εμπορικού αντιπροσώπου στη διανομή προϊόντων (και υπηρεσιών) σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή

Σύμφωνα με τα παραπάνω αναφερόμενα, η συζήτηση για τη βελτίωση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας δεν έχει επικεντρωθεί, ανάμεσα στα άλλα, στην ανάγκη ορθής εξειδίκευσης των εξαγωγών κατά  προϊόν (και υπηρεσία) και κατά γεωγραφική περιοχή, δηλαδή στην ανάγκη κατάλληλης αντιστοίχισής τους. Συνακόλουθα, η συζήτηση για τη βελτίωση της εξαγωγικής επίδοσης των ελληνικών επιχειρήσεων παραβλέπει το πρόσωπο εκείνο, το οποίο μπορεί να συμβάλει καθοριστικά, προκειμένου ένα προϊόν (και μια υπηρεσία) να διανεμηθεί στην αγορά, για την οποία προορίζεται, και, τελικά, να πωληθεί. Δηλαδή, η σχετική συζήτηση παραβλέπει την καίρια συμβολή του εμπορικού αντιπροσώπου.-

Πολύ συνοπτικά, θα μπορούσε να προσδιοριστεί ότι ο εμπορικός αντιπρόσωπος είναι το πρόσωπο εκείνο, το οποίο αναλαμβάνει με την ιδιότητα του μεσολαβητή και σε μόνιμη βάση:

(α) να διαπραγματεύεται για λογαριασμό άλλου προσώπου (φυσικού ή νομικού), που καλείται αντιπροσωπευόμενος (για τις ανάγκες του παρόντος σημειώματος ενδιαφέρει η περίπτωση των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων), την πώληση ή αγορά εμπορευμάτων ή υπηρεσιών και

(β) ανάλογα με το περιεχόμενο της σύμβασης εμπορικής αντιπροσωπείας, να συνάπτει τις εν λόγω πράξεις στο όνομα του αντιπροσωπευόμενου.-

Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να γίνει δεκτό ότι με τη σύμβαση εμπορικής αντιπροσωπείας η ελληνική εξαγωγική επιχείρηση με την ιδιότητα του αντιπροσωπευόμενου αναθέτει έναντι αμοιβής και σε μόνιμη βάση σε έναν ανεξάρτητο επιχειρηματία, τον εμπορικό αντιπρόσωπο, τη μέριμνα των υποθέσεών της με το παραπάνω περιεχόμενο και ως προς μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή συνήθως.-

Επομένως, από το παραπάνω γενικό περιεχόμενο της σύμβασης εμπορικής αντιπροσωπείας καθίσταται αντιληπτό ότι ο εμπορικός αντιπρόσωπος έχει τη δυνατότητα να τοποθετήσει για πρώτη φορά προϊόντα (και υπηρεσίες) των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων στη γεωγραφική περιοχή, στην οποία δραστηριοποιείται, ή να ενισχύσει το μερίδιο αγοράς τους στην εν λόγω  περιοχή. Με τον τρόπο αυτό, ουσιαστικά, συμβάλλει καθοριστικά στη βελτίωση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας.-

 

5. Η οπτική των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων – οι απαιτήσεις από ένα σύγχρονο εμπορικό αντιπρόσωπο

Στο πλαίσιο αυτό, προκειμένου οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις να τοποθετήσουν τα προϊόντα (και τις υπηρεσίες) σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή ή να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους σε αυτήν, έχουν ανάγκη από τη συνδρομή ενός σύγχρονου και ικανού εμπορικού αντιπροσώπου. Ο εμπορικός αντιπρόσωπος οφείλει να ανταποκριθεί με επάρκεια στο παραπάνω αναλυτικά σύνθετο επιχειρηματικό και εξαγωγικό περιβάλλον, αλλά και στις απαιτήσεις των ελληνικών επιχειρηματικών οντοτήτων.-

Συγκεκριμένα, απαίτηση των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων από ένα σύγχρονο εμπορικό αντιπρόσωπο είναι να μεριμνά για τα συμφέροντά τους και να ενεργεί, σύμφωνα με την καλή πίστη. Ειδικότερα, κάθε ελληνική εξαγωγική επιχείρηση έχει την ανάγκη ο εμπορικός αντιπρόσωπος:

(α) να παρακολουθεί με πληρότητα την αγορά της γεωγραφικής περιοχής που του έχει ανατεθεί (monitoring) και ιχνηλατεί με επάρκεια τα κανάλια διανομής του προϊόντος (και της υπηρεσίας) που έχει αναλάβει να την αντιπροσωπεύσει (tracking), χωρίς να αρκεί πλέον η αξιοποίηση φιλικών καναλιών διανομής,

(β) να υιοθετεί το όραμα, τη στρατηγική και τους στόχους της επιχείρησης που αντιπροσωπεύει,

(γ) να συναισθάνεται ότι αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της οργάνωσης των πωλήσεων της αντιπροσωπευόμενης επιχείρησης και να συνεργάζεται στενά με τα πρόσωπα που το στελεχώνουν,

(δ) να διαφυλάττει, να προωθεί και να βελτιώνει την εικόνα της αντιπροσωπευόμενης επιχείρησης τόσο έναντι των δικτύων διανομής της γεωγραφικής περιοχής, στην οποία ο ίδιος  δραστηριοποιείται όσο και έναντι του τελικού καταναλωτή – της κοινής γνώμης, με άλλα λόγια, χωρίς να αρκεί η καλλιέργεια προσωπικών σχέσεων με τα πρόσωπα που απαρτίζουν τα δίκτυα διανομής, καθώς απαιτείται πλέον η συστηματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η άσκηση επιρροής στο καταναλωτικό κοινό,

(ε) να μεριμνά για την ανάπτυξη μακροχρόνιων επιχειρηματικών σχέσεων ανάμεσα στην επιχείρηση που αντιπροσωπεύει και τους συναλλασσόμενους με αυτήν (χονδρεμπόρους, δίκτυα διανομής, λιανεμπόρους και τελικούς καταναλωτές) και να προσθέτει αξία σε αυτήν,

(στ) να γνωστοποιεί ρητά και με σαφήνεια τις ανάγκες, τις απαιτήσεις και τις επιθυμίες όλων των μερών της επιχειρηματικής σχέσης,

(ζ) να κοινοποιεί στην επιχείρηση που αντιπροσωπεύει κάθε αναγκαία – για την ίδια, για τα προϊόντα (και τις υπηρεσίες της) και για την αγορά της εν λόγω γεωγραφικής περιοχής – πληροφορία που διαθέτει και

(η) να μην αντιπροσωπεύει άμεσα ανταγωνιστικά προϊόντα ή υπηρεσίες στην αγορά της γεωγραφικής περιοχής που του έχει ανατεθεί.-

 

6. Οι influencers, οι brand ambassadors και η ενίσχυση της αναγνωρισιμότητας μιας επιχείρησης, ενός προϊόντος και μιας υπηρεσίας.

Πέρα από τα παραπάνω αναφερόμενα, καθίσταται σαφές ότι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διανομή ενός προϊόντος (και μιας υπηρεσίας) στην αγορά και για την πώλησή του στον τελικό καταναλωτή είναι η αυξημένη αναγνωρισιμότητα της επιχείρησης και του συγκεκριμένου προϊόντος (και υπηρεσίας). Για το λόγο αυτό αναπτύχθηκαν από τις επιχειρηματικές οντότητες οργανωμένα τμήματα και προγράμματα marketing.-

Ωστόσο, η ραγδαία ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης την τελευταία δεκαετία φαίνεται να έχει μετασχηματίσει και τις μεθόδους marketing, καθώς ανέδειξε τη σημασία του influence marketing. Το εν λόγω marketing, του οποίου τα όρια και το περιεχόμενο εξελίσσεται δυναμικά και παράλληλα με το μετασχηματισμό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εστιάζει σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Τα πρόσωπα αυτά που έχουν τη δυνατότητα άσκησης επιρροής στο καταναλωτικό κοινό και σε δυνητικούς πελάτες διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

(α) Στους influencers, δηλαδή στα πρόσωπα εκείνα, τα οποία έχουν την ικανότητα να επηρεάζουν τη συμπεριφορά, τις απόψεις και τις αποφάσεις άλλων προσώπων, λόγω της δύναμης, της γνώσης, της θέσης ή της σχέσης τους με τα πρόσωπα, στα οποία απευθύνονται. Η επιρροή των influencers οικοδομείται, κυρίως, στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ η σχέση τους με τις επιχειρηματικές οντότητες είναι σχετικά χαλαρή. Προωθούν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της επιχείρησης, με την οποία συνεργάζονται, αλλά δεν αποτελούν μέρος του επιχειρηματικού οργανισμού, καθώς χρησιμοποιούνται συνήθως για βραχύ χρονικό διάστημα. Προφανώς, δε διαπραγματεύονται ούτε συνάπτουν συμφωνίες για λογαριασμό του αντιπροσωπευόμενου.-

(β) Στους brand ambassadors, οι οποίοι είναι κατά κάποιο τρόπο influencers, αλλά και αντιπρόσωποι της επιχειρηματικής οντότητας. Ενισχύουν την αναγνωρισιμότητα του αντιπροσωπευόμενου και συμβάλλουν στην αύξηση των πωλήσεών του, αλλά δε διαπραγματεύονται ούτε συνάπτουν συμφωνίες για λογαριασμό του. Χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά δεν παραβλέπουν τη φυσική κοινωνική παρουσία, συναναστροφή και επιρροή. Μπορεί να αποτελούν μέρος της επιχειρηματικής οντότητας, μπορεί, όμως, και να αποτελούν ανεξάρτητο συνεργάτη της. Σε κάθε περίπτωση, η δέσμευσή τους έναντι της επιχείρησης που αντιπροσωπεύουν είναι ισχυρότερη από αυτή των influencers και συνοδεύεται από περισσότερο μακρόχρονες συμβατικές σχέσεις.-

 

7. Ο εμπορικός αντιπρόσωπος ως influencer και brand ambassador

Από όλα τα παραπάνω προκύπτει με σαφήνεια ότι στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, του διαδικτύου, της τεχνολογίας και της ταχύτητας ο σύγχρονος εμπορικός αντιπρόσωπος, προκειμένου να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων, με τις οποίες συμβάλλεται, οφείλει να είναι, συγχρόνως, influencer και brand ambassador ως προς τις ίδιες τις επιχειρήσεις και ως προς τα προϊόντα (και τις υπηρεσίες) που του έχουν αναθέσει να προωθήσει.-

Ο σύγχρονος εμπορικός αντιπρόσωπος οφείλει να προβαίνει σε συστηματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και να ασκεί επιρροή στο καταναλωτικό κοινό. Συγχρόνως, όπως ήδη αναφέρθηκε, οφείλει να έχει φυσική κοινωνική παρουσία, συναναστροφή και επιρροή. Μόνο κατά τον τρόπο αυτό θα έχει τη δυνατότητα να διαφυλάξει, να προωθήσει και να βελτιώσει την εικόνα της αντιπροσωπευόμενης επιχείρησης τόσο έναντι των δικτύων διανομής της γεωγραφικής περιοχής, στην οποία ο ίδιος  δραστηριοποιείται όσο και έναντι της κοινής γνώμης. Εν τέλει, μόνο κατά τον τρόπο αυτό, ο σύγχρονος εμπορικός αντιπρόσωπος θα καταφέρει να τοποθετήσει τα προϊόντα (και τις υπηρεσίες) των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή ή να αυξήσει το μερίδιο αγοράς τους σε αυτήν.

 

8. Κατακλείδα – ο ρόλος του νομικού συμβούλου στη σύναψη της σύμβασης εμπορικής αντιπροσωπείας

Σε κάθε περίπτωση, η εισαγωγή και η εκτεταμένη χρήση του influencer marketing στην εμπορική και επιχειρηματική πρακτική προσφέρει στο σύγχρονο εμπορικό αντιπρόσωπο νέες και διαφοροποιημένες δυνατότητες κατά την αντιπροσώπευση των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων – πέρα και πάνω από την παραδοσιακή άσκηση της δραστηριότητάς του. Συνακόλουθα, αυτή η διαφοροποίηση του αντικειμένου των υπηρεσιών που προσφέρει στις επιχειρήσεις που αντιπροσωπεύει απαιτεί τη σύναψη μιας σαφούς και ρητής έγγραφης συμφωνίας που να ικανοποιεί τις ανάγκες, τις προσδοκίες και τους σκοπούς τόσο του αντιπροσώπου όσο και του αντιπροσωπευόμενου. Απαιτεί, δηλαδή, τη συνδρομή των υπηρεσιών ενός καταρτισμένου νομικού συμβούλου.

Πέτρος Ταρνατώρος
Senior Associate

Υ.Γ. Συνοπτική εκδοχή του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 21 Ιουλίου 2019

 

Η υποβολή των χρηματοοικονομικών καταστάσεων στην Τράπεζα της Ελλάδος: (ένας, ακόμα, «πονοκέφαλος»…)

Προοίμιο

Οι ημίονοι (μουλάρια) διακρίνονται, μεταξύ άλλων, για την υπομονή, την επιμονή, την αντοχή αλλά και τη δυνατότητά τους να μεταφέρουν βαρέα φορτία. Στον δυτικό κόσμο  η αξιοποίησή τους ήταν ευρύτατη μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στις αραβικές χώρες αντίστοιχο ρόλο (και χρήση) έχουν οι καμήλες.

Στη χώρα μας (και) οι επιχειρήσεις.

Ο κάτοχος του ζώου είχε (έχει) πάντα την αίσθηση πως το ζώο (μουλάρι ή καμήλα) μπορεί «κάτι ακόμα» να σηκώσει. Προφανώς όμως και αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει πάντα. Οι φλεγματικοί βρετανοί χρησιμοποιούν τη φράση «το τελευταίο άχυρο». Ακριβέστερα: «the last straw which breaks the camel’s back»: Εκείνο το απειροελάχιστο φορτίο που θα σκοτώσει το καϋμένο ζώο.

Στη χώρα μας δεν υπάρχει, εξ όσων γνωρίζω, αντίστοιχη παροιμία. Για τούτο (ενδεχομένως) και η συνέχιση της αξιοποίησης των επιχειρήσεων: για τα χαρακτηριστικά του ημιόνου.

 

Μια, ακόμα, υποχρέωση:  Η υποβολή των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των νομικών προσώπων στην Τράπεζα της Ελλάδος

Με πρόσφατη πράξη του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος [2682/3.6.2019-που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ τ. Β 2453/2019-στο πλαίσιο των υποχρεώσεων της έναντι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας-Κανονισμός (ΕΚ) 2533/1998 του Συμβουλίου της 23.11.1998-άρθρο 5 §1 και 6 §4], «τα νομικά πρόσωπα του μη χρηματοπιστωτικού τομέα, τα οποία έχουν τη μορφή της Ανώνυμης Εταιρείας (εισηγμένης ή μη), της εταιρείας περιορισμένης ευθύνης, της ετερόρρυθμης κατά μετοχές εταιρείας και της ιδιωτικής κεφαλαιουχικής εταιρείας και συντάσσουν κατ’ εφαρμογή των ρυθμίσεων του άρθρου 1 του ν. 4308/2014 τις ετήσιες χρηματοοικονομικές τους καταστάσεις, υποχρεούνται, ταυτόχρονα με την κατά νόμο υποχρέωση δημοσίευσής τους, να υποβάλλουν στην Τράπεζα της Ελλάδος τα οικονομικά τους στοιχεία συμπληρώνοντας τα υποδείγματα χρηματοοικονομικών καταστάσεων, τα οποία επισυνάπτονται στην παρούσα Πράξη και αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα αυτής» (άρθρο 1).

Με άλλα λόγια:

Το σύνολο των ΑΕ, των ΕΠΕ, των ΙΚΕ και των ετερορρύθμων κατά μετοχές εταιρειών υποχρεούνται στο εξής να υποβάλλουν στην Τράπεζα της Ελλάδος τα οικονομικά τους στοιχεία, με τη συμπλήρωση των υποδειγμάτων χρηματοοικονομικών καταστάσεων τα οποία η ίδια αξιώνει.

Δεν αρκεί λοιπόν η δημοσίευση των χρηματοοικονομικών τους καταστάσεων των συγκεκριμένων επιχειρήσεων, απαιτείται, επιπρόσθετα, και η υποβολή τους στην Τράπεζα της Ελλάδος με συγκεκριμένο τύπο (άρθρο 2).

 

Ο χρόνος και το περιεχόμενο της γνωστοποίησης

Η πρώτη υποβολή των ετήσιων χρηματοοικονομικών καταστάσεων των προαναφερθεισών νομικών προσώπων θα πραγματοποιηθεί από την 1^η έως την 30ή Νοεμβρίου 2019 και θα αφορά τις εταιρικές χρήσεις: (α) 2016 (για κείνες που έληξαν από 1.4.2016 έως 31.3.2017), (β) 2017 (για κείνες που έληξαν από 1.4.2017 έως 31.3.2018) και (γ) 2018 (για κείνες που έληξαν από 1.4.2018 έως 31.3.2019).

Για τις επόμενες χρήσεις η υποβολή των σχετικών στοιχείων στην Τράπεζα της Ελλάδος θα πραγματοποιείται ταυτόχρονα με την κατά νόμο δημοσίευσή τους.

Σε κάθε περίπτωση (άρθρο 5) «η Τράπεζα της Ελλάδος διατηρεί το δικαίωμα να ζητεί πρόσθετα πληροφοριακά στοιχεία και διευκρινίσεις για τα στοιχεία που υποβάλλουν οι επιχειρήσεις».

 

Οι κυρώσεις

Σε περίπτωση ελλιπούς, εσφαλμένης ή εκπρόθεσμης υποβολής των ως άνω στοιχείων εκ μέρους των υπόχρεων επιχειρήσεων, οι επαπειλούμενες κυρώσεις είναι αυτές που προβλέπονται στα άρθρα 2 και 55Γ του Καταστατικού της Τράπεζας της Ελλάδος και δεν είναι διόλου (κατ’ ανώτατο όριο) ευκαταφρόνητες: κάτι λιγότερο από τριακόσιες χιλιάδες (!) ευρώ και, σε περίπτωση υποτροπής, κάτι λιγότερο από εξακόσιες χιλιάδες (!) ευρώ. Με άλλα λόγια: εξοντωτικές…

 

Οι εκδηλωθείσες αντιδράσεις

Η πρόσφατη, από 25.6.2019, επιστολή του Λογιστικού Συλλόγου Αθηνών προς τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και την Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων  παραπονείται για αυτό που ζει κάθε ελληνική επιχείρηση: «Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, έχουμε αναγκαστεί ουκ ολίγες φορές να αποστέλλουμε τα ίδια στοιχεία σε διαφορετικές υπηρεσίες, ενώ η πληροφορία είναι ήδη διαθέσιμη σε υπηρεσία του κράτους»

Με τη συγκεκριμένη επιστολή ζητείται το αυτονόητο, δηλ. η «άμεση διασύνδεση των δεδομένων του Γ.Ε.ΜΗ. με τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες της Τράπεζας Της Ελλάδος»

Επισημαίνεται μάλιστα αυτό που βιώνει κάθε ελληνική επιχείρηση: τη δημιουργία επιπλέον κόστους στη λειτουργία της επειδή το κράτος είναι αδιάφορο ή ανίκανο.

 

Εν κατακλείδι

Διαβάζοντας την παραπάνω επιστολή θυμήθηκα ένα περιστατικό από την αρχή της δικηγορίας μου (τέλος δεκαετίας του 1980): Με επισκέφθηκε στο γραφείο μου ένας συνάδελφος από την Φρανκφούρτη. Με είδε να κολλάω ένσημα σε μία αγωγή που ετοιμαζόμουν να καταθέσω. Έβαλε τα γέλια. Απόρησα. «Τι είναι αυτά» με ρώτησε δείχνοντας μου τα ένσημα (που ο ίδιος δεν είχε ξαναδεί κι ούτε τη χρήση τους εγνώριζε). Του εξήγησα. Γέλασε περισσότερο. Παρέμεινα με την απορία μου (και τη θλίψη μου…) μέχρι την, προ διετίας περίπου, κατάργηση της σχετικής γραφειοκρατίας.

Πάντα ΠΟΛΛΑ χρόνια πίσω…

Το ελληνικό κράτος συνεχίζει, κατά βάση, να μην επιλέγει την αυτοβελτίωσή του. Επιλέγει την εύκολη λύση: τη μεταφορά δηλ. δικών του υποχρεώσεων στις επιχειρήσεις. Κινείται με τη βεβαιότητα πως, «κάτι ακόμα», το «μουλάρι» μπορεί να σηκώσει.

Κι ενδεχομένως ορθά, κατά τη λογική του, να πράττει (εκτός κι αν αυτό το «κάτι» αποδειχθεί το «τελευταίο άχυρο» για κάποιες από αυτές…)

Σταύρος Κουμεντάκης
Senior Partner

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 7 Ιουλίου 2019.