Blog

Αναβίωση της Λυθείσας ΑΕ

(άρ.171 ν.4548/2018)

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε εκτεταμένα με το ζήτημα της λύσης της ΑΕ. Υφίσταται, άραγε, η δυνατότητα ανατροπής των συνεπειών της; Η αναβίωση λυθείσας ΑΕ προβλέπεται ρητά στον νόμο. Φυσικά, υπό προϋποθέσεις. Περί του όλου θέματος και της προβληματικής του, το παρόν.

Δικαιολογική Βάση Πρόβλεψης

Η λύση της ΑΕ δεν οδηγεί άμεσα στην εξαφάνιση του νομικού προσώπου από τον νομικό και συναλλακτικό κόσμο. Η εξαφάνιση αυτή λαμβάνει χώρα με την ολοκλήρωση σειράς διαδικαστικών βημάτων (που συναποτελούν τα στάδια της εκκαθάρισης και της διαγραφής). Μέχρι την ολοκλήρωσή τους,  ο νομοθέτης παρέχει τη δυνατότητα επιστροφής στην προτέρα κατάσταση, με ανατροπή των συντελεσμένων λόγων της λύσης. Η εν λόγω δυνατότητα εδράζεται σε δύο βάσεις και εξυπηρετεί κρίσιμους σκοπούς.

Πρώτον, η εταιρεία, ακόμα και μετά τη λύση της, δεν έχει εξαφανιστεί για να αποκλείεται η «επαναφορά» της. Η παύση της παραγωγικής της δραστηριότητας δεν καθιστά αδύνατη την επαναλειτουργία της.

Δεύτερον, η επαναλειτουργία της ΑΕ με εξ αρχής ίδρυση άλλης εταιρείας, με την ίδια μετοχική σύνθεση και τους ίδιους επιδιωκόμενους σκοπούς, δεν θα εξυπηρετούσε κανένα εύλογο συμφέρον. Με την αναβίωση και τη συνέχιση της λειτουργίας αποφεύγεται η σπατάλη χρόνου, κόπου και -ιδίως- οικονομικών πόρων.

Ο νομοθέτης, σεβόμενος την ιδιωτική αυτονομία, εκδήλωση της οποίας αποτελεί το δικαίωμα αναβίωσης της ΑΕ, παρέχει στους μετόχους τη δυνατότητα ανατροπής της λύσης. Αντίστοιχες, προβλέψεις υφίστανται, εξάλλου, τόσο στο δίκαιο των λοιπών κεφαλαιουχικών εταιρειών (άρ.105 ν.4072/2012 για ΙΚΕ και άρ.50^α ν.3190/2955 για ΕΠΕ) όσο και των προσωπικών όμοιων (άρ.266 ν.402/2012).

Καταστατικός Αποκλεισμός Αναβίωσης

Κατά μία άποψη δεν είναι δυνατός ο αποκλεισμός της αναβίωσης με καταστατική ρήτρα: η τυχόν ύπαρξη ενός τέτοιου όρου αξιολογείται ως άκυρη. Κατ’ άλλη άποψη, η απόκλιση του καταστατικού από την εν λόγω πρόβλεψη είναι δυνατή, μιας και δεν προστατεύεται δημόσιο συμφέρον. Σε κάθε περίπτωση είναι δυνατή η προσθήκη στο καταστατικό των νομοθετικά προβλεπόμενων προϋποθέσεων.

Προϋποθέσεις

Ο νομοθέτης διέκρινε τις προϋποθέσεις αναβίωσης βάσει του λόγου λύσης. Όρισε, επίσης-ρητά, υπό ποιους λόγους λύσης χωρεί αναβίωση.

Στις λοιπές περιπτώσεις λύσης της ΑΕ που δεν αναφέρει ο νόμος (δηλ.: τη δικαστική λύση της ΑΕ-άρ. 165 & 166), δεν είναι δυνατή η αναβίωσή της. Οι αναγκαστικού δικαίου διατάξεις που οδηγούν σε έκδοση δικαστικής απόφασης καθώς και οι έννομες συνέπειες που επιφέρουν, δεν είναι δυνατό να ανατραπούν με βάση την ιδιωτική βούληση. Υπό το προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς είχε υποστηριχθεί η αναλογική εφαρμογή και σε αυτές τις περιπτώσεις, εφόσον ο λόγος λύσης είχε θεραπευτεί.

Όταν, μετά την έκδοση δικαστικής απόφασης-αυτή εξαφανιστεί, δεν πρόκειται για αναβίωση της ΑΕ αλλά για αυτόματη επαναφορά στο παραγωγικό της στάδιο. Τα αντίστοιχα ισχύουν και στην περίπτωση (επιγενόμενης) εξαφάνισης εκδοθείσας απόφασης για την πτώχευση.

(α) Λύση ΑΕ Λόγω Παρόδου Του Χρόνου Διάρκειάς Της Ή Με Απόφαση ΓΣ

Όπως έχει ήδη αναλυθεί, η ΑΕ λύεται, μεταξύ άλλων, και λόγω παρόδου του προβλεπόμενου χρόνου διάρκειας της. Ακόμα, είναι δυνατή η λύση με λήψη απόφασης από τη ΓΣ των μετόχων. Η δυνατότητα αναβίωσης, και στις δύο αυτές περιπτώσεις λύσης, φαίνεται ιδιαιτέρως δικαιολογημένη. Η λύση σε προβλεπόμενο και αποφασισμένο από τους ίδιους χρόνο αποτελούν συνέπειες της ιδιωτικής βούλησης των μετόχων. Οι μέτοχοι, αντίστοιχα, έχουν τη δυνατότητα να μεταβάλλουν άποψη, αναιρέσουν αλλά και ανατρέψουν τα δεδομένα, που οι ίδιοι οι δημιούργησαν.

Στην περίπτωση λύσης της ΑΕ λόγω παρόδου του χρόνου διάρκειας ή με απόφαση ΓΣ, η αναβίωση επέρχεται υπό τις εξής προϋποθέσεις:

(1) Λήψη Απόφασης από τη ΓΣ

Η απόφαση για αναβίωση λαμβάνεται με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρ.130 §3 και άρ.132 §3). Είναι δυνατή η αύξηση των ποσοστών αυτών με καταστατική πρόβλεψη. Εφόσον προβλέπονται (καταστατικά) αυξημένα ποσοστά για λήψη απόφασης περί λύσης, αντίστοιχη απαρτία και πλειοψηφία απαιτείται και για την απόφαση αναβίωσης.

Η ΓΣ συγκαλείται από τους εκκαθαριστές, οι οποίοι διαθέτουν την εν λόγω αρμοδιότητα στο στάδιο της εκκαθάρισης.

Η απόφαση για αναβίωση αποτελεί και τροποποίηση του καταστατικού της ΑΕ. Η εν λόγω τροποποίηση στην περίπτωση λύσης της λόγω παρόδου του χρόνου διάρκειας που προβλέπει το καταστατικό, είναι δεδομένη. Με την απόφαση για λύση ουσιαστικά τροποποιείται και επεκτείνεται ο προσδιορισμένος ήδη με το καταστατικό χρόνος διάρκειας. Το ίδιο γίνεται δεκτό και στην περίπτωση λύσης με απόφαση ΓΣ. Η εν λόγω απόφαση οδηγεί ουσιαστικά στη σύντμηση του προβλεπόμενου στο καταστατικό χρόνου, με αποτέλεσμα η αναβίωση να απαιτεί τροποποίηση της σχετικής καταστατικής ρύθμισης (ΓΝΜ ΝΣΚ 139/1980). Επιπλέον, η απόφαση για αναβίωση αποτελεί συνάμα και τροποποίηση του καταστατικού λόγω  μεταβολής του εταιρικού σκοπού. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, με τη λύση της ΑΕ ο σκοπός της μεταβάλλεται από παραγωγικό σε εκκαθαριστικό. Με τη λήψη απόφασης για αναβίωση επανέρχεται στην παραγωγική της λειτουργία. Κατά τούτο μεταβάλλεται, και πάλι, ο καταστατικός σκοπός της. Λόγω του τροποποιητικού χαρακτήρα της απόφασης αυτής υπόκειται σε διατυπώσεις δημοσιότητας. Η τήρηση της δημοσιότητας έχει συστατικό χαρακτήρα και, ελλείψει αυτής, δεν επέρχονται οι έννομες συνέπειες αναβίωσης.

Περιεχόμενο της απόφασης της ΓΣ για αναβίωση της ΑΕ αποτελεί και ο ορισμός του νόμιμου εκπρόσωπου της εταιρείας. Τα μέλη του ΔΣ είναι δυνατό να ορισθούν είτε με την απόφαση της ΓΣ (:προτιμητέο) είτε κατ’ άρθρο 69 ΑΚ.

Αντικείμενο τροποποίησης του καταστατικού μπορεί να αποτελέσει, με την ίδια απόφαση της ΓΣ, και σειρά άλλων ζητημάτων. Είναι δυνατή η λήψη απόφασης για εταιρικό μετασχηματισμό της ΑΕ ή αναβίωσης και μετατροπής της σε άλλο εταιρικό τύπο. Η τελευταία δυνατότητα προβλέφθηκε για πρώτη φορά με τον νέο νόμο για τις ΑΕ. Απαραίτητη προϋπόθεση, σε αυτήν την περίπτωση, είναι η τήρηση τυχόν άλλων προαπαιτούμενων του νόμου για τη σύσταση του διαφορετικού εταιρικού τύπου.

(2) Ελάχιστο Ύψος Ιδίων Κεφαλαίων

Προϋπόθεση, η οποία δεν προβλεπόταν (όχι ορθά) υπό το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς, αποτελεί το ελάχιστο ύψος της καθαρής θέσης της ΑΕ. Η εταιρεία πρέπει να μην εμφανίζει καθαρή θέση ελαττωμένη σε σχέση με το νομοθετικά προβλεπόμενο ύψος του ελάχιστου κεφαλαίου. Το ελάχιστο κεφάλαιο εξαρτάται από τον εταιρικό τύπο, υπό τον οποίο θα λειτουργήσει η αναβιώσασα ΑΕ.

(β) Λύση λόγω Κήρυξης σε Πτώχευση

Δυνατή είναι η αναβίωση της ΑΕ, ακόμα και αν αυτή λύθηκε λόγω πτώχευσης. Σε αυτήν την περίπτωση πέραν των αναφερόμενων ανωτέρω προϋποθέσεων (:λήψη απόφασης ΓΣ και ελάχιστο ύψος ιδίων κεφαλαίων), προβλέπεται μια ακόμα προϋπόθεση. Απαραίτητη είναι η εξόφληση του συνόλου των πιστωτών (άρ.189 ν.4738/2020). Η αναβίωση σε αυτήν την περίπτωση δικαιολογείται λόγω της περάτωσης της πτώχευσης. Όμως, η περάτωση δεν συνεπάγεται, αυτοδίκαια, αναβίωση. Απαραίτητη είναι η λήψη απόφασης ΓΣ, η οποία συγκαλείται από το ΔΣ. Το τελευταίο αναλαμβάνει και πάλι, μετά την αναβίωση, τα καθήκοντα του. Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, συστατικό στοιχείο της αναβίωσης αποτελεί η δημοσίευση της απόφασης της ΓΣ.

Έννομες Συνέπειες Αναβίωσης

Με την αναβίωση της ΑΕ, αυτή επανέρχεται και πάλι στο παραγωγικό της στάδιο. Διακόπτεται η εκκαθαριστική της διαδικασία και παύει η εξουσία των εκκαθαριστών.

Δεν πρόκειται για σύσταση νέας ΑΕ αλλά για συνέχιση της ήδη υφιστάμενης. Οι ενδεχομένως υφιστάμενες έννομες σχέσεις και εκκρεμείς δίκες δεν επηρεάζονται˙ συνεχίζονται κανονικά.

Η αναβίωση της ΑΕ είναι, υπό προϋποθέσεις, δυνατή-εφόσον η λύση και εκκαθάρισή της δεν αποφασίστηκε με δικαστική απόφαση. Κι όταν η ΑΕ αναβιώσει, η συνέχιση της λειτουργίας της απρόσκοπτα θα συνεχιστεί. Προσοχή όμως στις λεπτομέρειες˙ ενίοτε καθίστανται καθοριστικές.-

Σταύρος Κουμεντάκης

Managing Partner

Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).

Η Διαγραφή της ΑΕ

(άρ.170 ν.4548/2018)

Μας απασχόλησαν, ήδη-σε σειρά άρθρων,  τα θέματα που συναρτώνται με τη λύση και την εκκαθάριση της ΑΕ. Επισημάνθηκε, όμως, εξαρχής πως η απόφαση για τη λύση της ΑΕ δεν οδηγεί, αυτοδίκαια, σε εξαφάνισή της από τον νομικό και οικονομικό κόσμο. Ενδιάμεσο στάδιο αποτελεί η εκκαθάρισή της. Κρίσιμο είναι, ωστόσο, να εντοπισθούν και αξιολογηθούν, επιπρόσθετα, το χρονικό σημείο περάτωσης της εκκαθάρισης καθώς και τα συναφή, σημαντικά, ζητήματα. Περί αυτών το παρόν.

Ουσιαστική & Τυπική Περάτωση της Εκκαθάρισης

Η παύση της νομικής προσωπικότητας της εταιρείας συνδέεται με το πέρας της εκκαθάρισης. Η ουσιαστική περάτωσή της, κατά την κρατούσα (και ορθή) άποψη, επέρχεται με την ολοκλήρωση των πράξεων της εκκαθάρισης και τη δημοσίευση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων περάτωσης εκκαθάρισης (ΜονΠρωτΑθηνών 4300/2017 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Οι λοιπές (μη κρατούσες) απόψεις υποστηρίζουν την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης με την εξόφληση των εταιρικών δανειστών ή τη διανομή του προϊόντος της εκκαθάρισης. Η τυπική περάτωση της εκκαθάρισης τοποθετείται, ωστόσο, στο χρονικό σημείο διαγραφής της ΑΕ από το Γ.Ε.ΜΗ (άρ.170 §1 εδ.α’).

Ο νομοθέτης προσανατολισμένος στην αποφυγή διαιώνισης (εκκρεμών) διαδικασιών εκκαθάρισης θέτει μαχητό τεκμήριο περάτωσής της (άρ.170 §2). Με την παρέλευση, συγκεκριμένα, πενταετίας από την έναρξη της διαδικασίας εκκαθάρισης (και εφόσον δεν έχει λάβει χώρα η σχετική διαγραφή), τεκμαίρεται η εκκαθάριση ως περατωθείσα. Είναι, τότε, δυνατή και η διαγραφή της εταιρείας από το Γ.Ε.ΜΗ. Παρ’ όλ’ αυτά, είναι δυνατή η ανατροπή του εν λόγω τεκμηρίου. Με την προσκόμιση εκ μέρους των εκκαθαριστών αποδεικτικών στοιχείων στην αρμόδια υπηρεσία του Γ.ΕΜΗ., από τα οποία προκύπτει η συνέχιση (και η μη περάτωση) της εκκαθαριστικής διαδικασίας καθίσταται, πλέον, ανέφικτη η διαγραφή της ΑΕ.

Δημοσιότητα της Διαγραφής

Η διαγραφή της εταιρείας εντάσσεται στον κύκλο πράξεων υποχρεωτικής δημοσίευσης στο Γ.Ε.ΜΗ. (άρ.12 §1 στοιχ. ιβ’ & άρ.13 ν.4548/2018, άρ.35 στοιχ. ι ν.4941/2022). Η αρμόδια υπηρεσία του Γ.Ε.ΜΗ. προβαίνει μόνον σε έλεγχο τυπικής και όχι ουσιαστικής νομιμότητας. Αυτό συνεπάγεται ότι είναι δυνατό να λάβει χώρα η διαγραφή, μολονότι δεν έχει περατωθεί, ουσιαστικά, η εκκαθάριση. Περιορίζεται στον έλεγχο της υποβολής της αίτησης από το πρόσωπο που νομιμοποιείται προς τούτο.

Δικαιούχοι Υποβολής Αίτησης Διαγραφής

Τα πρόσωπα που νομιμοποιούνται για την υποβολή της αίτησης διαγραφής της ΑΕ από το ΓΕΜΗ ρητά καταγράφονται στη σχετική διάταξη (άρ.170 §1 εδ. β’). [Σημειώνεται, πάντως, ότι η παραπομπή της διάταξης στο άρθρο 107 §2 αποτελεί αβλεψία του νομοθέτη, καθώς η εν λόγω διάταξη έχει διαγραφεί. Η ορθή παραπομπή είναι αυτή στο άρθρο 28 §3 του ν. 4919/2022]. Τα συγκεκριμένα πρόσωπα είναι τα εξής:

(α) Οι εκκαθαριστές

Οι χειριστές της διαδικασίας εκκαθάρισης και διοικητές του νομικού προσώπου κατά το εν λόγω στάδιο έχουν την απαραίτητη γνώση για την πορεία της εκκαθαριστικής διαδικασίας. Νομιμοποιούνται, εύλογα, να μεριμνήσουν και να προβούν σε κάθε απαραίτητη ενέργεια για τη διαγραφή της ΑΕ από το ΓΕΜΗ.

(β) Οι μέτοχοι

Οι μέτοχοι δεν χρειάζεται να αποδείξουν ειδικότερο έννομο συμφέρον για να ζητήσουν τη διαγραφή της ΑΕ από το ΓΕΜΗ. Η μετοχική ιδιότητά τους, και μόνον, αρκεί.

(γ) Οι Έχοντες Έννομο Συμφέρον

Ο νόμος δεν αποκλείει να υποβληθεί αίτημα διαγραφής της ΑΕ από το ΓΕΜΗ εκ μέρους τρίτων προσώπων. Προϋποτίθεται, εύλογα, η απόδειξη ύπαρξης σχετικού εννόμου συμφέροντος.

Ο Χαρακτήρας της Διαγραφής

Διχογνωμία έχει εμφιλοχωρήσει αναφορικά με το ζήτημα της νομικής φύσης της διαγραφής. Κατά την ορθότερη (και κρατούσα) άποψη (ΑΠ 1345/2013 areiospagos.gr), η καταχώριση της διαγραφής στο Γ.Ε.ΜΗ.-της ολοκλήρωσης, δηλ., του σταδίου εκκαθάρισης, αποτελεί στοιχείο του ίδιου του υποστατού της περάτωσης της ΑΕ. Σύμφωνα με αυτήν, η διαγραφή αποτελεί συστατική πράξη. Κατά την αντίθετη θέση, η τήρηση της δημοσιότητας με την καταχώριση της διαγραφής στο Γ.Ε.ΜΗ. έχει δηλωτικό, απλά, χαρακτήρα.

Συνέπειες Διαγραφής

Όπως και ανωτέρω αναφέρθηκε, η διαγραφή της ΑΕ σηματοδοτεί το τυπικό πέρας της εκκαθάρισης. Το πέρας αυτό συνεπάγεται την παύση της νομικής προσωπικότητας, την απώλεια της δικαιοπρακτικής ικανότητας και της ικανότητας διαδίκου. Δεν υφίσταται πλέον υποκείμενο δικαίου και δε φέρει δικαιώματα και υποχρεώσεις. Παύει, επιπλέον, η εξουσία των εκκαθαριστών και λύεται η σχέση των μετόχων. Οι τελευταίοι δεν έχουν πλέον δικαιώματα ή υποχρεώσεις έναντι της λυθείσας ΑΕ.

Αναβίωση των Εργασιών της Εκκαθάρισης

Η αρμόδια υπηρεσία του Γ.Ε.ΜΗ. δεν οφείλει να προβεί σε έλεγχο ουσίας αιτήματος για διαγραφή της ΑΕ που, σύμφωνα με τα παραπάνω, της υποβλήθηκε. Στην περίπτωση, λοιπόν, που λάβει χώρα διαγραφή εταιρείας από το Γ.Ε.ΜΗ., μολονότι η διαδικασία εκκαθάρισης δεν έχει, πράγματι, ολοκληρωθεί, είναι δυνατή η αναβίωση των εργασιών της (της εκκαθάρισης). Η αναβίωση αυτή λαμβάνει χώρα σύμφωνα με το άρ. 28 §4 του ν.4919/2022. Αν διαπιστωθεί, λοιπόν, η ύπαρξη περιουσιακού στοιχείου ή υποχρέωση της εταιρείας, η οποία δε λήφθηκε υπόψη κατά την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης, η ΑΕ επανέρχεται στο στάδιο της εκκαθάρισης. Η αναβίωση επέρχεται με υποβολή αίτησης εκ μέρους εκείνου που έχει έννομο συμφέρον, η οποία συνοδεύεται από αποδεικτικά των εκκρεμοτήτων (περιουσιακών στοιχείων, υποχρεώσεων) έγγραφα και τα στοιχεία των τελευταίων εκκαθαριστών. Η εν λόγω αίτηση υπόκειται σε έλεγχο νομιμότητας από την αρμόδια υπηρεσία Γ.Ε.ΜΗ. Εφόσον, μάλιστα, διαπιστώσει την πλήρωση των προϋποθέσεων του νόμου εγγράφει και πάλι την ΑΕ. Έτσι, η εκκαθάριση συνεχίζεται μέχρι το -πραγματικό- πέρας της ενώ οι εκκαθαριστές αναλαμβάνουν και πάλι καθήκοντα.  Στην περίπτωση που οι εκκαθαριστές δεν αναλάβουν άμεσα τα (αναβιώσαντα) καθήκοντά τους, αντικαθίστανται, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στον νόμο (άρ. 786 §3 ΚΠολΔ).

Τήρηση Εταιρικών Βιβλίων

Κατά τη διάρκεια λειτουργίας της ΑΕ, ο νόμος απαιτεί την τήρηση συγκεκριμένων βιβλίων και εγγράφων (βιβλίο μετόχων, βιβλίο πρακτικών ΓΣ και ΔΣ, φορολογικά και λοιπά βιβλία και στοιχεία). Ο νομοθέτης έκρινε την ανάγκη πρόβλεψης ενός εύλογου χρόνου τήρησης αυτών για λόγους ασφάλειας. Επίσης, για την κάλυψη τυχόν αναγκών που είναι δυνατό να προκύψουν στο μέλλον-μετά, πάντως, τη λύση της ΑΕ. Η διάρκεια αυτή ορίστηκε 10ετής (αρ. 170 §3). Υπόχρεο, προς τούτο, πρόσωπο ορίζεται ο τελευταίος διατελέσας εκκαθαριστής ή το πρόσωπο που θα ορίσει το δικαστήριο δικάζοντας με τη διαδικασία της εκούσιας διαδικασίας. Η διάταξη, ωστόσο, διατηρεί επιφύλαξη για τυχόν διαφορετική ρύθμιση του ζητήματος από ειδικές φορολογικές ή λογιστικές διατάξεις. Επιπλέον, η διάταξη προβλέπει (αρ. 170 §4) ότι τα έγχαρτα στοιχεία των ΑΕ τηρούνται από το Γ.Ε.ΜΗ. για διάστημα 20 ετών από την υποβολή τους σε αυτό και για διάστημα 15 ετών από τη διαγραφή της εταιρείας. Υπερισχύει, πάντως, η προθεσμία που λήγει πρώτη.

Η διαγραφή της ΑΕ από το Γ.Ε.ΜΗ., με το πέρας της εκκαθάρισής της, είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός με πολυεπίπεδες (κι όχι ήσσονος σημασίας) συνέπειες. Εύλογα, επομένως, συνδέεται η εν λόγω διαγραφή με συγκεκριμένες ασφαλιστικές δικλείδες τόσο ως προς τη διενέργεια όσο και ως προς την ανάκλησή της (και αναβίωση της εκκαθάρισης). Κι όταν οριστικά εξαφανιστεί η ΑΕ από τον νομικό και οικονομικό κόσμο, είναι, άραγε, δυνατή η αναβίωσή της; Περί αυτού σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης

Managing Partner

Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).

Σχέδιο Επιτάχυνσης & Περάτωσης της Εκκαθάρισης της ΑΕ

(άρ. 169 ν. 4548/2018)

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με την εκκαθάριση της ΑΕ, τη διαδικασία της εκκαθάρισης της ΑΕ και τους εκκαθαριστές της. Εδώ θα μας απασχολήσει η υποχρέωση των εκκαθαριστών για επιτάχυνση και ολοκλήρωση της όλης διαδικασίας. Ειδικότερα, η υποχρέωση των εκκαθαριστών για σύνταξη και υποβολή προς έγκριση, στη ΓΣ, σχεδίου επιτάχυνσης και περάτωσης της εκκαθάρισης.

Εισαγωγικά

Οι εκκαθαριστές αναλαμβάνουν, με την ανάληψη των καθηκόντων τους, την υποχρέωση περάτωσης συγκεκριμένων πράξεων εκκαθάρισης. Η ολοκλήρωση, ωστόσο, της όλης διαδικασίας δεν είναι δεδομένο ότι θα επιτευχθεί άμεσα. Πιθανώς να παρουσιαστούν σημαντικές καθυστερήσεις κατά την εξέλιξη της εκκαθάρισης-κάποιες φορές, μάλιστα, ανυπαίτια. Η ατέρμονη, ωστόσο, διατήρησή της σε εκκρεμότητα δεν είναι δυνατό να γίνει, εύκολα, ανεκτή. Ο νομοθέτης επιδιώκει την άμεση περάτωση του νομικού προσώπου που βρίσκεται υπό εκκαθάριση˙ φυσικά και την αποφυγή διαδικασιών ατελέσφορων. Προβλέπεται, στο πλαίσιο αυτό, η δυνατότητα λήψης συγκεκριμένων μέτρων για την απεμπλοκή της ΑΕ και των εκκαθαριστών από πιθανά «αδιέξοδα». Πρόκειται για τη δυνατότητα (καλύτερα: υποχρέωση), υποβολής σχεδίου επιτάχυνσης και περάτωσης της εκκαθάρισης στη ΓΣ των μετόχων της ΑΕ.

Προϋπόθεση

Η διαπίστωση της ανάγκης για υποβολή σχεδίου επιτάχυνσης και περάτωσης της εκκαθάρισης γίνεται με βάση το κριτήριο της διάρκειας που μεσολάβησε από την έναρξή της και όχι την αξιολόγηση των πράξεων εκκαθάρισης που έχουν λάβει χώρα. Μοναδική, λοιπόν, σχετική προϋπόθεση που τίθεται από τον νόμο είναι η παρέλευση τριετίας από την έναρξη της εκκαθάρισης.

Υποχρεωτικότητα

Εφόσον δεν έχει ολοκληρωθεί η εκκαθάριση μέχρι την συμπλήρωση τριετίας από την έναρξή της, οι εκκαθαριστές οφείλουν να υποβάλλουν στη ΓΣ σχέδιο επιτάχυνσης και ολοκλήρωσής της. Επισημαίνεται, πάντως, ότι πρόκειται για υποχρέωση και όχι για διακριτική ευχέρεια/επιλογή των εκκαθαριστών. Μάλιστα, στην περίπτωση που δεν προβούν στην σύνταξη και υποβολή ενός τέτοιου σχεδίου, φέρουν τις σχετικές ευθύνες.

Να σημειωθεί, πως η υποβολή σχεδίου επιτάχυνσης και περάτωσης της διαδικασίας εκκαθάρισης είναι δυνατή και πριν από την παρέλευση τριετίας, με σκοπό τη λήψη μέτρων για την επίσπευση της λήξης της. Η ευχέρεια αυτή δικαιολογείται από την εξουσία διαχείρισης, που οι εκκαθαριστές διαθέτουν.

Περιεχόμενο Σχεδίου Επιτάχυνσης και Περάτωσης της Εκκαθάρισης

Η σχετική νομοθετική πρόβλεψη προβλέπει συγκεκριμένο περιεχόμενο στο σχέδιο επιτάχυνσης και περάτωσης της όλης διαδικασίας. Πρόκειται για μορφή λογοδοσίας των διαχειριστικών τους ενεργειών, η οποία δικαιολογείται από την καθυστέρηση ολοκλήρωσης της διαδικασίας εκκαθάρισης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον νόμο το σχέδιο επιτάχυνσης και εκκαθάρισης περιλαμβάνει στο περιεχόμενό του:

(α) Έκθεση για τις εργασίες που έχουν λάβει χώρα μέχρι τώρα.

(β) Λόγους καθυστέρησης της εκκαθάρισης.

(γ) Μέτρα για ταχεία περάτωση της εκκαθάρισης.

Όσον αφορά ειδικά την τελευταία περίπτωση, ο νόμος παραθέτει ενδεικτικά κάποια μέτρα που μπορούν να συμπεριληφθούν στο σχέδιο˙ ενδεικτικά: παραίτηση της ΑΕ από δικαιώματα, προσφυγές, ένδικα μέσα, δικόγραφα και αιτήσεις. Στην περίπτωση, βέβαια, που η άσκηση ή συνέχιση της επιδίωξης των δι’ αυτών αιτουμένων προκύπτει ως ασύμφορη σε σχέση με τα προσδοκώμενα οφέλη˙ ως αβέβαιη, επίσης, αναφορικά με τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, σημαντική χρονική διάρκεια˙ μη ανεκτούς συμβιβασμούς, μακρές διαπραγματεύσεις, καταγγελία συμβάσεων ή/και σύναψη νέων. Σημειώνεται πως δεν πρόκειται για περιοριστική απαρίθμηση και είναι δυνατό να προβλεφθούν και άλλα μέτρα που δεν αναφέρονται ρητά. Τα μέτρα αυτά είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε μείωση ή αναδιάρθρωση του ενεργητικού της εταιρείας. Οι εκκαθαριστές διενεργώντας έλεγχο σκοπιμότητας και εκτιμώντας τη δυνατότητα των μέτρων να τελεσφορήσουν για την ικανοποίηση των εταιρικών απαιτήσεων, προβαίνουν στην επιλογή των καταλληλότερων και αποτελεσματικότερων. Κατανοώντας, ωστόσο, τις δυσμενείς συνέπειες που θα προκαλέσουν στους μετόχους, επιλέγονται τα μέτρα που με βάση την αρχή της αναλογικότητας θα αποδεικνύονταν λιγότερο επαχθή.

Έγκριση του Σχεδίου Επιτάχυνσης και Περάτωσης της Εκκαθάρισης

(α) Από τη ΓΣ

Αρμόδιο όργανο έγκρισης του σχεδίου είναι η ΓΣ. Οι εκκαθαριστές υποβάλουν το σχέδιο στο ανώτερο εταιρικό όργανο για να το εγκρίνει, προκειμένου στη συνέχεια, τούτο, να εφαρμοστεί για την περάτωση της διαδικασίας εκκαθάρισης. Η απόφαση έγκρισης λαμβάνεται με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία. Οι μέτοχοι εξετάζουν την σκοπιμότητα και αναγκαιότητα των προτεινόμενων μέτρων. Η απόφαση τους στην πραγματικότητα θέτει ζητήματα σύγκρουσης: από τη μία το συμφέρον της ΑΕ για περάτωση της εκκαθάρισης και από την άλλη του προσωπικού συμφέροντος ενός εκάστου μετόχου για τη διανομή του προϊόντος εκκαθάρισης (το οποίο πιθανώς λόγω των λαμβανόμενων μέτρων που οδηγούν στη μείωση του ενεργητικού, θα υποστεί αντίστοιχη μείωση).

Εφόσον ληφθεί εγκριτική απόφαση από τη ΓΣ, η διαδικασία εκκαθάρισης συνεχίζεται σύμφωνα με τα μέτρα που διαλαμβάνονται στο σχέδιο εκκαθάρισης. Οι πράξεις εκκαθάρισης έχουν, πλέον, καθοριστεί μέσω της απόφασης της ΓΣ. Οι εκκαθαριστές απαλλάσσονται, κατά συνέπεια, από την ευθύνη τους για τον τρόπο που λαμβάνει χώρα η εκκαθάριση. Αντιθέτως, ευθύνη των εκκαθαριστών θα γεννηθεί στην περίπτωση που αυτοί, υπαιτίως, δεν τηρήσουν τους όρους του σχεδίου ή παρεκκλίνουν από αυτούς.

(β) Από το αρμόδιο δικαστήριο

Οι μέτοχοι δεν έχουν υποχρέωση έγκρισης του σχεδίου. Στην περίπτωση, λοιπόν, που απορρίψουν την πρόταση των εκκαθαριστών, οι τελευταίοι (επίσης: και μέτοχοι που εκπροσωπούν το 1/10 του μετοχικού κεφαλαίου) έχουν τη δυνατότητα υποβολής αίτησης για έγκριση του σχεδίου από το αρμόδιο δικαστήριο. Η αίτηση υποβάλλεται στο Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της ΑΕ και δικάζεται κατά την εκουσία δικαιοδοσία (άρ.739επ. ΚΠολΔ). Σημειώνεται ότι δεν είναι δυνατή η άμεση υποβολή του σχεδίου για έγκριση από το δικαστήριο-χωρίς προσφυγή στη ΓΣ. Επί ποινή απαραδέκτου πρέπει να έχει προηγηθεί η απόρριψη της  ΓΣ.

Έχει υποστηριχθεί ότι οι εκκαθαριστές έχουν τη δυνατότητα, εφόσον απορριφθεί από τη ΓΣ το σχέδιο που έχουν συντάξει, να υποβάλουν δεύτερο σχέδιο με νέο περιεχόμενο-πριν προβούν στην υποβολή αίτησης ενώπιον του δικαστηρίου. Κι αφού ο νόμος δεν απαγορεύει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα πρέπει να γίνει δεκτό πως η υποβολή νέου σχεδίου στη ΓΣ, κατ’ αρχήν, εξυπηρετεί τον νομοθετικό σκοπό και την ανάγκη ταχείας διεκπεραίωσης της εκκαθάρισης.

Η αίτηση που υποβάλλεται ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου πρέπει να αναφέρει το σχέδιο, το γεγονός της απόρριψης από τη ΓΣ, τις πράξεις εκκαθάρισης που έχουν λάβει χώρα μέχρι τότε και τους λόγους που δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία. Η αίτηση ως διαδικασία εκουσίας δικαιοδοσίας δεν στρέφεται κατά κάποιου και δεν είναι απαραίτητη η επίδοσή της. Εκείνοι που αποδεικνύουν έννομο συμφέρον δικαιούνται να ασκήσουν κύρια ή πρόσθετη παρέμβαση. Σε επείγουσες περιπτώσεις είναι δυνατή η υποβολή αίτησης για έκδοση προσωρινής διαταγής κατ’ άρ. 781 ΚΠολΔ.

Το δικαστήριο έχει την εξουσία να τροποποιήσει το σχέδιο που υποβάλλεται, προς έγκριση, ενώπιον του. Η αναδιαμόρφωσή του μπορεί να λάβει χώρα στην περίπτωση που θα αξιολογηθεί ως μη υλοποιήσιμο το περιεχόμενό του.

Η ΓΣ, ωστόσο, δεν χάνει την αρμοδιότητά της για έγκριση νέου σχεδίου διαφορετικού από εκείνο για το οποίο αποφάνθηκε το αρμόδιο δικαστήριο. Προϋπόθεση, όμως, αποτελεί η προγενέστερη ανάκληση της δικαστικής απόφασης που ενέκρινε το σχέδιο στην προηγούμενη μορφή του.

Καθώς η διαδικασία της εκκαθάρισης εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα (προεχόντως των εταιρικών δανειστών και των μετόχων) δεν είναι δυνατό να είναι ατέρμονη η διάρκειά της. Η υποχρέωση των εκκαθαριστών για επίσπευση της όλης διαδικασίας τίθεται, σε κάθε περίπτωση, υπό τον έλεγχο της ΓΣ των μετόχων και, υπό προϋποθέσεις, του αρμοδίου δικαστηρίου. Το τελικό ζητούμενο: η διαγραφή της εταιρείας από το ΓΕΜΗ. Περί αυτής όμως σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης

Managing Partner

Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).

Διαδικασία Εκκαθάρισης

 (άρ. 168  ν. 4548/2018)

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας απασχόλησε η εκκαθάριση της ΑΕ-γενικά και οι εκκαθαριστές της. Εδώ θα προσεγγίσουμε την διαδικασία της εκκαθάρισης και τις επιμέρους πράξεις που την συγκροτούν.

Καθήκοντα Εκκαθαριστών

Οι εκκαθαριστές, μετά την ανάληψη των καθηκόντων τους, ασκούν τη διαχείριση και εκπροσώπηση της ΑΕ. Όμως, αποκλειστικό γνώμονα θα πρέπει να έχει κάθε σχετική πράξη: την επίτευξη του σκοπού της εκκαθάρισης. Οι πράξεις που στη συνέχεια αναφέρονται, όπως καταγράφονται στο γράμμα του νόμου (άρ.168 §3), δεν είναι αποκλειστικές. Οι εκκαθαριστές έχουν τη δυνατότητα (αλλά και την υποχρέωση) να προβούν και σε κάθε άλλη αναγκαία ενέργεια για την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης.

Πράξεις εκκαθάρισης

Απογραφή & Ισολογισμός

Πριν τη διενέργεια των επιμέρους πράξεων εκκαθάρισης της ΑΕ οι εκκαθαριστές οφείλουν να «κλείσουν» τα φορολογικά και εμπορικά βιβλία της και να ανοίξουν νέα- για το στάδιο της εκκαθάρισης. Απαιτείται, προς τούτο, υποβολή δήλωσης μεταβολής στη ΔΟΥ για λύση της ΑΕ και θέση της υπό εκκαθάριση.

Κατά το στάδιο της εκκαθάρισης εκκινεί νέα διαχειριστική περίοδος˙ λήγει με το πέρας της σχετικής διαδικασίας. Εναλλακτικά, με απόφαση της ΓΣ για αναβίωση της εταιρείας.

Αναγκαία ενέργεια των εκκαθαριστών συνιστά η απογραφή των περιουσιακών στοιχείων της ΑΕ. Επίσης, η σύνταξη ισολογισμού έναρξης εκκαθάρισης˙ περιεχόμενο του αποτελεί η αποτύπωση της οικονομικής κατάστασης της εταιρείας  κατά τη δεδομένη χρονική στιγμή. Η σύνταξή του λαμβάνει χώρα με βάση τις συναφείς κανονιστικές ρυθμίσεις και υπόκειται σε δημοσιότητα (άρ. 12). Η απογραφή πρέπει να ολοκληρωθεί εντός τριών μηνών από την ημέρα ανάληψης των καθηκόντων από τους εκκαθαριστές. Αν δεν τηρηθεί η προθεσμία, μολονότι δεν προκαλείται ακυρότητα, γεννάται ευθύνη των εκκαθαριστών.

Επιμέρους Πράξεις Εκκαθάρισης

(α) Ρευστοποίηση Εταιρικής Περιουσίας

Η διενέργεια της εκκαθάρισης της ΑΕ και οι επιμέρους πράξεις της λαμβάνουν χώρα με σκοπό την ικανοποίηση των εταιρικών δανειστών και τη διανομή του εναπομένοντος προϊόντος της εκκαθάρισης στους μετόχους. Για την επίτευξη του συγκεκριμένου σκοπού, οι εκκαθαριστές προβαίνουν σε ρευστοποίηση της περιουσίας της. Δεν απαιτείται απόφαση της ΓΣ. Ο τρόπος που θα λάβει χώρα η ρευστοποίηση (για το σύνολο της εταιρικής περιουσίας ή μεμονωμένα στοιχεία του), επιλέγεται από τους εκκαθαριστές. Κριτήριο επιλογής αποτελεί η επωφελέστερη οικονομικά λύση.

Η ρευστοποίηση αναστέλλεται για τρεις μήνες από τη λύση. Αν λάβει χώρα κάποια πράξη ρευστοποίησης κατά τον εν λόγω χρόνο, αυτή δεν είναι άκυρη. Ωστόσο, οι εκκαθαριστές φέρουν ευθύνη. Εντός του συγκεκριμένου τριμήνου, οι μέτοχοι δικαιούνται να ζητήσουν από το αρμόδιο δικαστήριο (Μον. Πρωτοδικείο) τον καθορισμό κατώτατης τιμής πώλησης των προς εκποίηση περιουσιακών στοιχείων. Η αίτηση εκδικάζεται κατά την εκούσια δικαιοδοσία. Μολονότι στην εν λόγω δίκη η εταιρεία δεν είναι διάδικος, υποστηρίζεται η αναγκαιότητα κλήτευσής της. Το δικαστήριο οφείλει να δεχτεί την αίτηση εφόσον πληρούνται οι τυπικές προϋποθέσεις. Αφού λάβει χώρα σχετική πραγματογνωμοσύνη, υποχρεούται να προβεί στον καθορισμό της κατώτατης τιμής με την έκδοση απόφασης που δεν υπόκειται σε ένδικα μέσα. Κάθε πράξη εκποίησης σε κατώτερη από την καθορισμένη τιμή είναι άκυρη (κατ’ άρ. 176 ΑΚ). Στην περίπτωση που η επίτευξη της ρευστοποίησης σε αυτήν την τιμή δεν είναι δυνατή, η δικαστική απόφαση είναι δυνατό να αναθεωρηθεί (κατ’ άρ. 758 ΚΠολΔ).

Αν και οι εκκαθαριστές διαθέτουν ελευθερία κατά την επιλογή του τρόπου ρευστοποίησης, κάθε επιμέρους πράξη πρέπει να είναι αναγκαία. Σε διαφορετική περίπτωση γεννάται αποζημιωτική ευθύνη σε βάρος τους. Ανεπηρέαστο, ωστόσο, παραμένει το κύρος της εν λόγω πράξης.

(β) Εξόφληση Εταιρικών Χρεών

Υπέρτερος σκοπός της εκκαθάρισης είναι η εξόφληση των εταιρικών υποχρεώσεων. Ο χαρακτήρας της ΑΕ ως κεφαλαιουχικός και η απουσία ευθύνης των μετόχων για τα εταιρικά χρέη καθιστά (όχι μόνον λογική αλλά και) αναγκαία την εξασφάλιση ικανοποίησης των εταιρικών δανειστών. Απαραίτητη, λοιπόν, πράξη εκκαθάρισης είναι η εξόφληση των οφειλών της εταιρείας. Δεν υφίστανται συγκεκριμένοι κανόνες που πρέπει να ακολουθήσουν οι εκκαθαριστές. Η ικανοποίηση των δανειστών γίνεται κατά τη σειρά που εκείνοι (οι εκκαθαριστές) θα επιλέξουν. Αν η εταιρική περιουσία δεν επαρκεί για την ικανοποίηση όλων των δανειστών, μπορούν να προβούν σε σύμμετρη ικανοποίησή τους.

Για την εξόφληση των εταιρικών υποχρεώσεων δεν είναι δυνατή η αυτούσια διανομή περιουσιακών στοιχείων της ΑΕ. Παρέκκλιση από τον συγκεκριμένο κανόνα δεν είναι ανεκτή ούτε με ομόφωνη απόφαση των μετόχων. Κάθε άλλος τρόπος εξόφλησης είναι αποδεκτός.

(γ) Είσπραξη Απαιτήσεων

Για να καταστεί δυνατή η εξόφληση των εταιρικών χρεών, απαιτείται αντίστοιχο ενεργητικό. Αναζητείται στα  ταμειακά διαθέσιμα (εφόσον υφίστανται), στη ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων της ΑΕ αλλά και στην είσπραξη των εταιρικών απαιτήσεων-ανεξάρτητα από τον χρόνο γέννησης των τελευταίων). Στις απαιτήσεις συμπεριλαμβάνονται και οι οφειλόμενες εισφορές μετόχου. Η επιδίωξη της είσπραξής τους λαμβάνει χώρα δικαστικά ή εξώδικα.

Ενδιάμεσες Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις

Στην περίπτωση που η εκκαθάριση διαρκέσει περισσότερο από έναν χρόνο, απαιτείται σύνταξη ενδιάμεσων χρηματοοικονομικών καταστάσεων. Σκοπός της σύνταξής τους είναι η ενημέρωση όχι μόνον των μετόχων αλλά και των τρίτων για την πρόοδο της σχετικής διαδικασίας. Δεν νοείται διαπίστωση κέρδους ή ζημίας. Οι καταστάσεις αυτές συνοδεύονται από δήλωση του εκκαθαριστή για τα αίτια της μη περάτωσης της εκκαθάρισης.

Σημειώνεται ότι οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις δεν εγκρίνονται από τη ΓΣ˙ υποβάλλονται, απλά, σε αυτή και δημοσιεύονται στο ΓΕΜΗ.

Τελικές Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις

Μετά την ολοκλήρωση των πράξεων εκκαθάρισης, οι εκκαθαριστές οφείλουν να συντάξουν τελικές χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Από το περιεχόμενό τους θα προκύψει το τυχόν υπόλοιπο της εκκαθάρισης, το οποίο θα διανεμηθεί στους μετόχους.

Οι συγκεκριμένες καταστάσεις υπόκεινται σε έλεγχο από τον τακτικό ελεγκτή, εφόσον τέτοιος προβλέπεται (άρθρο 2 ν.4336/2015).  Υπογράφονται, πάντως, από τους εκκαθαριστές, τον υπεύθυνο λογιστή και δημοσιεύονται στο ΓΕΜΗ.

Σε αντίθεση με τις ενδιάμεσες, οι τελικές χρηματοοικονομικές καταστάσεις υπόκεινται σε έγκριση της ΓΣ. Με την έγκριση/απόφαση αυτή εγκρίνεται (ή μη) συνολικά το έργο των εκκαθαριστών και απαλλάσσονται (ή μη) από τη σχετικά διαχειριστική ευθύνη. Αν η ΓΣ αρνείται την έγκριση, οι εκκαθαριστές είναι δυνατό να ζητήσουν την καταδίκη της ΑΕ (δικαστικά) σε δήλωση βούλησης.

Διανομή Στους Μετόχους

Τη σύνταξη, έγκριση και δημοσίευση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων πέρατος της εκκαθάρισης, ακολουθούν η καταβολή των δαπανών δημοσίευσης, των αμοιβών τρίτων προσώπων αλλά και η διανομή του προϊόντος της εκκαθάρισης.  Με την έγκριση τους πιστοποιείται το προϊόν της εκκαθάρισης και καθίσταται ληξιπρόθεσμη η αξίωση καταβολής του. Προϋπόθεση, αυτονοήτως,  της διανομής είναι η ύπαρξη εναπομείνασας περιουσίας μετά την εξόφληση των εταιρικών δανειστών. Οι τελευταίοι προηγούνται σε κάθε περίπτωση. Στο προϊόν της διανομής συμπεριλαμβάνεται και το ποσό της εισφοράς του μετόχου.

Είναι δυνατή η αυτούσια διανομή περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας χωρίς ρευστοποίησή τους. Απαραίτητη, όμως, είναι η συμφωνία των μετόχων.

Ο αποκλεισμός του δικαιώματος συμμετοχής στη διανομή είναι δυνατός με συμφωνία των μετόχων. Κατ’ άλλη άποψη είναι δυνατό να προβλεφθεί και καταστατικά.  Δικαιούχοι διανομής είναι όσοι μέτοχοι έχουν εκπληρώσει την υποχρέωση καταβολής των εισφορών τους και αποδεικνύουν τη μετοχική τους ιδιότητα-κατά το ποσοστό συμμετοχής τους στο μετοχικό κεφάλαιο. Υπόχρεη καταβολής είναι η εταιρεία.

Κατά τη διανομή προηγούνται οι κάτοχοι προνομιούχων μετοχών με το αντίστοιχο προνόμιο. Εφόσον δεν υπάρξει διαφορετική συμφωνία με τον επικαρπωτή ή τον ενεχυρούχο δανειστή, αξίωση στο προϊόν της εκκαθάρισης έχουν ο ψιλός κύριος και ο ενεχυραστής. Η εταιρεία δεν δικαιούται εκκαθαριστικό περίσσευμα για τις ίδιες μετοχές. Επί αποσβεσμένων μετοχών χωρίς δικαίωμα επιστροφής εισφοράς, προηγούνται οι λοιποί μέτοχοι και μόνον εφόσον υπάρχει τυχόν υπόλοιπο διανέμεται στους κυρίους των εν λόγω μετοχών.

Υποστηρίζεται (αν και συζητήσιμο) ότι οι εταιρικοί δανειστές που δεν ικανοποιήθηκαν είναι δυνατό να στραφούν κατά των μετόχων στη βάση του αδικαιολόγητου πλουτισμού (άρ. 904 επ. ΑΚ).

Η αξίωση για την καταβολή του προϊόντος της εκκαθάρισης υπόκειται σε πενταετή παραγραφή (άρ. 250 περ. 15 ΑΚ). Αφετηρία της πενταετίας αποτελεί το τέλος του έτους εντός του οποίου εγκρίθηκαν οι ετήσιες χρηματοοικονομικές καταστάσεις.

Διενέργεια Εκκαθάρισης κατ’ άρθρο 1913επ. ΑΚ

Στις διατάξεις των άρ. 1913 επ. ΑΚ προβλέπεται η διαδικασία εκκαθάρισης της κληρονομίας. Πρόκειται για ένα είδος συλλογικής διαδικασίας και εξυπηρετεί τη σύμμετρη ικανοποίηση των εταιρικών δανειστών. Οι σχετικές διατάξεις είναι δυνατό να εφαρμοστούν και στην προκειμένη περίπτωση-ύστερα από αίτηση των εκκαθαριστών.

Η συγκεκριμένη διαδικασία εξυπηρετεί, κατά βάση, τις περιπτώσεις ανεπάρκειας της εταιρικής περιουσίας για την πλήρη ικανοποίηση των εταιρικών δανειστών. Η επιλογή της παρέχει συγκεκριμένα πλεονεκτήματα. Τα σημαντικότερα εξ αυτών είναι η απαλλαγή των εκκαθαριστών από το βάρος επιλογής της σειράς ικανοποίησης των δανειστών αλλά και από την ευθύνη τους από τυχόν λανθασμένες σχετικές αποφάσεις. Η εν λόγω διαδικασία χαρακτηρίζεται από ταχύτητα, καθώς λαμβάνει χώρα άμεση εκποίηση των περιουσιακών στοιχείων. Η μεταβίβαση των τελευταίων μάλιστα λαμβάνει χώρα ελεύθερων βαρών και με το μεγαλύτερο δυνατό τίμημα.

Η αίτηση των εκκαθαριστών υποβάλλεται στο Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της εταιρεία. Αίτημα αυτής αποτελεί η διενέργεια της εκκαθάρισης σύμφωνα με τα άρθρα 1913 επ. ΑΚ και η άδεια του δικαστηρίου για εκποίηση με πλειστηριασμό των περιουσιακών στοιχείων κατά το άρθρο 1021 ΚΠολΔ (άρθ. 1908 και 1918 § 4 ΑΚ). Εκδικάζεται κατά την εκουσία διαδικασία. Το δικαστήριο υποχρεούται, εφόσον πληρούνται οι τυπικές προϋποθέσεις, να κάνει δεκτή τη σχετική αίτηση.

Κατά τη μάλλον ορθότερη άποψη δεν απαιτείται δημοσίευση της απόφασης στο Γ.Ε.ΜΗ,  διότι οι δανειστές έχουν ενημερωθεί μέσω της διαδικασίας της προσκλήσεως και αναγγελίας των απαιτήσεων των άρθρων 1916 επ. ΑΚ. Σύμφωνα με αυτήν λαμβάνει χώρα δημοσίευση της περίληψης της απόφασης στον τύπο και πρόσκληση των δανειστών της κληρονομίας για αναγγελία των απαιτήσεών τους. Η αναγγελία πρέπει να λάβει χώρα εντός τεσσάρων μηνών από τη δημοσίευση αυτή (1917 ΑΚ). Εντός τριών μηνών από την παρέλευση της προθεσμίας για αναγγελία, οι εκκαθαριστές υποχρεούνται να ολοκληρώσουν την απογραφή της εταιρικής περιουσίας.

Σε περίπτωση ανεπάρκειας της εταιρικής περιουσίας, οι δανειστές, ικανοποιούνται σύμμετρα. Τυχόν προνόμια, υποθήκες και ενέχυρα δεν θίγονται (άρθ. 1920 §1 ΑΚ). Για τους μη προνομιούχους η διανομή θα γίνει κατά τον οριζόμενο από τη δικαστική απόφαση τρόπο. Όσον αφορά τους δανειστές που δεν αναγγέλθηκαν εμπρόθεσμα, ικανοποιούνται μόνο αν απομείνει εταιρική περιουσία, μετά την ικανοποίηση των εμπροθέσμως αναγγελθέντων (άρ. 1921 ΑΚ).

Τέλος, γίνεται δεκτό ότι εφόσον κατά τη διενέργεια του εκουσίου πλειστηριασμού το δικαστήριο κρίνει ότι συντρέχει υπέρτερη ανάγκη εξοικονόμησης χρόνου και κόστους, είναι δυνατή  η άμεση εκποίηση περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας χωρίς την τήρηση της διαδικασίας του πλειστηριασμού.

Καθώς είναι ιδιαίτερα σημαντικοί οι σκοποί που η διαδικασία της εκκαθάρισης υπηρετεί, δεν θα μπορούσε παρά να διέπεται και από συγκεκριμένους κανόνες. Ακόμα και τα περιθώρια τα οποία παρέχονται στους εκκαθαριστές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, δεν είναι δυνατό να εξέρχονται από το οριοθετημένο πλαίσιο. Η διαδικασία της εκκαθάρισης δεν μπορεί επ’ αόριστον να συνεχίζεται. Κι αν, σε κάθε περίπτωση, υπερβεί την τριετία, συγκεκριμένα μέτρα θα πρέπει να ληφθούν. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.

Σταύρος Κουμεντάκης

Managing Partner

Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).

Εκκαθαριστές ΑΕ

 (άρ. 167  ν. 4548/2018)

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε, γενικά, με τη διαδικασία της εκκαθάρισης. Στη διαδικασία, εξέλιξη και περάτωσή της, σημαντικός είναι ο ρόλος των εκκαθαριστών: η θέση, λειτουργία και αρμοδιότητές τους συνιστούν ιδιαιτέρως κρίσιμα ζητήματα. Περί αυτών, μεταξύ άλλων, το παρόν.

Γενικά

Οι εκκαθαριστές αποτελούν όργανα της ΑΕ. Οι αρμοδιότητες και ο ρόλος τους ταυτίζονται με τις αρμοδιότητες διαχείρισης και εκπροσώπησης (δικαστικής & εξώδικης) του ΔΣ. Διαφοροποιούνται, ωστόσο, στον σκοπό τους. Το ΔΣ διοικεί την ΑΕ με γνώμονα και στο πλαίσιο της επίτευξης του εταιρικού της σκοπού˙ οι εκκαθαριστές  υπηρετούν, αποκλειστικά, τον σκοπό της εκκαθάρισής της.

Η ομοιότητα της θέσης των εκκαθαριστών με τα μέλη του ΔΣ δικαιολογεί και την αναλογική εφαρμογή των διατάξεων, που ρυθμίζουν τα ζητήματα που αφορούν το ΔΣ.

Οι συζητήσεις και αποφάσεις των εκκαθαριστών (οφείλουν να) καταγράφονται στο βιβλίο πρακτικών του ΔΣ.

Πέραν της οργανικής σχέσης που συνδέει τους εκκαθαριστές με την ΑΕ υφίσταται, παράλληλα, και μια υποκείμενη. Η τελευταία μπορεί να είναι έμμισθη ή άμισθη. Συνίσταται, ενδεικτικά, σε σύμβαση παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών, εντολής και, γιατί όχι, εργασίας.

Ως προς την ευθύνη των εκκαθαριστών ισχύουν, αντίστοιχα, όσα και για τους τους διαχειριστές κατά την άσκηση των δικών τους καθηκόντων. Έναντι της εταιρείας η (εσωτερική αυτή) ευθύνη θεμελιώνεται στα άρθρα 102 και 103 ν. 4548/2018. Έναντι των τρίτων (εξωτερική ευθύνη) θεμελιώνεται στα άρ. 71 εδ. β’ και 75 ΑΚ (ΑΠ 718/2006 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Ιδιότητα Εκκαθαριστών

Προϋπόθεση για το διορισμό των εκκαθαριστών αποτελεί η πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητά τους. Είναι ενδεχόμενο το καταστατικό να αξιώνει περαιτέρω ιδιότητες και προσόντα (λ.χ. θεωρητική κατάρτιση ή εμπειρία στη διαδικασία της εκκαθάρισης).

Υπό την προϋπόθεση ότι δεν υφίστανται καταστατικοί περιορισμοί, εκκαθαριστές είναι ενδεχόμενο να διοριστούν μέτοχοι ή/και τρίτοι. Δεν αποκλείεται, αντίστοιχα, η ανάθεση των καθηκόντων και αρμοδιοτήτων του εκκαθαριστή σε ένα, και μόνον, πρόσωπο.

Διορισμός Εκκαθαριστών

Ο διορισμός των εκκαθαριστών εξαρτάται τόσο από το λόγο λύσης της ΑΕ όσο και από τυχόν καταστατικές προβλέψεις. Ειδικότερα:

(α) Προσωρινή Ανάληψη Καθηκόντων Εκκαθαριστή από το ΔΣ

Ο νομοθέτης κατανοώντας την ανάγκη διασφάλισης της συνέχειας και εύρυθμης λειτουργίας της ΑΕ όρισε ότι, ακόμα και στο στάδιο της εκκαθάρισης-μέχρι την οριστική ανάληψη αρμοδιοτήτων από τους εκκαθαριστές, τα χρέη τους εκτελούν τα μέλη του ΔΣ. Σχετικό ζήτημα ανακύπτει στις περιπτώσεις αυτοδίκαιης λύσης της εταιρείας˙ στην περίπτωση, λ.χ., λύσης της ΑΕ λόγω παρόδου του χρόνου διάρκειας (που προβλέπει το καταστατικό) αλλά και επί απόρριψης της αίτησης πτώχευσης, εξαιτίας ανεπάρκειας εταιρικής περιουσίας. Σε αυτήν την περίπτωση, εφόσον δεν υφίσταται σχετική καταστατική πρόβλεψη για την ανάθεση των αρμοδιοτήτων εκκαθάρισης άμεση, και αυτοδίκαιη, ανάληψη καθηκόντων εκκαθαριστή λαμβάνει χώρα από τα μέλη του ΔΣ. Με αυτόν τον τρόπο αποτρέπεται η, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα, λειτουργία της εταιρείας χωρίς όργανο διοίκησης και εκπροσώπησης.

Η εξουσία των μελών του ΔΣ, υπό την ιδιότητά τους ως εκκαθαριστές, περιορίζεται (αποκλειστικά) από τον σκοπό της εκκαθάρισης. Όλες οι διαχειριστικές τους ενέργειες εκεί, μόνον, μπορούν να κατατείνουν. Περιορισμός, ωστόσο, υφίσταται όσον αφορά και το χρονικό εύρος της άσκησης των σχετικών καθηκόντων τους. Η ΓΣ, ως αποκλειστικά αρμόδια να διορίσει τους εκκαθαριστές με απόφασή της, προβαίνει στον σχετικό διορισμό. Η παύση των συναφών καθηκόντων των μελών του ΔΣ είναι, τότε, άμεση. Κατ’ αποτέλεσμα, τυχόν πράξεις εκκαθάρισης από τα μέλη του ΔΣ μετά τον οριστικό διορισμό εκκαθαριστών, καθίστανται άκυρες-εκτός αν εγκριθούν εκ των υστέρων από τη ΓΣ. Παρ’ όλ’ αυτά, αν η συνέχιση άσκησης των καθηκόντων τους και μετά το διορισμό των εκκαθαριστών κρίνεται επιβεβλημένη για ζητήματα που θέτουν υπό διακινδύνευση τα συμφέροντα της εταιρείας, πρέπει να συνεχίσουν να τα ασκούν (και) μέχρι την πραγματική ανάληψη καθηκόντων από τους τελευταίους (εκκαθαριστές).

(β) Καταστατική Πρόβλεψη

Όπως και ανωτέρω αναφέρθηκε, στην περίπτωση που ελλείπει καταστατική πρόβλεψη, προσωρινά καθήκοντα εκκαθαριστή αναλαμβάνει το ΔΣ. Το καταστατικό είναι δυνατό να προβλέπει τα συγκεκριμένα πρόσωπα που θα αναλάβουν τα καθήκοντα και αρμοδιότητες του εκκαθαριστή ή τις ιδιότητες που πρέπει να διαθέτουν, τη χρονική διάρκεια της θητείας τους ή/και τον τρόπο διενέργειας της εκκαθάρισης. Δεν αποκλείεται ως (οριστικοί) εκκαθαριστές να ορίζονται τα ίδια τα μέλη του ΔΣ. Δεν είναι αναγκαία η τήρηση κάποιας διαδικασίας για την ανάληψη καθηκόντων εκκαθαριστή, πέραν της αποδοχής (έστω και σιωπηρής) του διορισμού από μέρους του εκκαθαριστή.

Το καταστατικό μπορεί να ορίζει τον τρόπο συνέχισης της εκκαθάρισης, σε περίπτωση παραίτησης ή απώλειας, με οποιοδήποτε τρόπο, της ιδιότητας του μόνου εκκαθαριστή. Κι όταν οι εκκαθαριστές είναι περισσότεροι του ενός, είναι δυνατή η πρόβλεψη πως οι λοιποί εκκαθαριστές θα εκλέξουν έτερο, σε αντικατάσταση του απωλέσαντος την ιδιότητά του ή θα συνεχίσουν το έργο τους χωρίς την εκλογή νέου.

(γ) Απόφαση ΓΣ

Στην αποκλειστική αρμοδιότητα της ΓΣ εναπόκειται ο διορισμός των εκκαθαριστών (άρ.117 §1 θ΄). Η σύγκληση της με θέμα την εκλογή τους διενεργείται από το ΔΣ, ως προσωρινό όργανο διαχείρισης κατά το στάδιο της εκκαθάρισης.  Η (με απλή απαρτία και πλειοψηφία) απόφαση για το διορισμό μπορεί να ταυτίζεται με την απόφαση για τη λύση της ΑΕ ή να είναι επιγενόμενη. Στην τελευταία περίπτωση, από την απόφαση για τη λύση μέχρι την εκλογή των εκκαθαριστών, τις σχετικές αρμοδιότητες αναλαμβάνουν, αυτοδίκαια, τα μέλη του ΔΣ.

Η ΓΣ διατηρεί τη συγκεκριμένη αρμοδιότητά της ακόμα κι όταν ο διορισμός των εκκαθαριστών γίνεται με καταστατική πρόβλεψη.  Η ΓΣ, κατά την κρατούσα (και ορθότερη) άποψη έχει τη δυνατότητα ανάκλησης των εκκαθαριστών -ακόμα και αν δεν διορίστηκαν με απόφασή της- χωρίς σπουδαίο λόγο.

(δ) Διορισμός με Δικαστική Απόφαση

Εξαιρετική περίπτωση κάμψης της αποκλειστικής αρμοδιότητας της ΓΣ για διορισμό εκκαθαριστών υφίσταται σε περίπτωση λύσης της ΑΕ με δικαστική απόφαση (άρ. 165 & 166). Η δικαστική απόφαση που κηρύσσει τη λύση της είναι δυνατό να διορίσει εκκαθαριστές αυτοδίκαια ή ύστερα από αίτηση εκείνου που υπέβαλε τη σχετική αίτηση. Η ευχέρεια του δικαστή να επιλέξει και διορίσει τους εκκαθαριστές περιορίζεται, πάντως, από τις καταστατικές προβλέψεις.

Δικαστικός διορισμός εκκαθαριστών λαμβάνει χώρα σε κάθε περίπτωση έλλειψης τους (ενδ.: θάνατος, παραίτηση, παύση, άκυρη απόφαση διορισμού κλπ). Σε αυτήν την περίπτωση αρμόδιο είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της ΑΕ, το οποίο δικάζει κατά την εκούσια δικαιοδοσία. Εφαρμόζεται, στην περίπτωση αυτή,  η διάταξη του αρ. 78 ΑΚ σε συνδυασμό με το άρ. 786 §§ 1 & 3 ΚΠολΔ. Εφόσον υφίσταται διαφωνία για την επιλογή των συγκεκριμένων προσώπων εφαρμόζεται το άρθρο 778 εδ. β’ ΑΚ ως ειδικότερη έκφανση του άρθρου 69 ΑΚ. Ο διορισμός του δικαστηρίου είναι προσωρινός και η ΓΣ διαθέτει δυνατότητα ανάκλησης τους και εκλογή νέων-οριστικών.

Στην περίπτωση υποβολής, δικαστικά, αίτησης για αντικατάσταση  των εκκαθαριστών, θα πρέπει να επιδοθεί και στους ίδιους.

Η απόφαση που εκδίδεται για διορισμό εκκαθαριστών έχει άμεση ισχύ και εκτελεστότητα: με τη δημοσίευσή της. Ωστόσο, αν και δηλωτικού χαρακτήρα, είναι υποχρεωτική η δημοσίευση της δικαστικής απόφασης στο ΓΕΜΗ για ενημέρωση των τρίτων (άρ. 13).

Συνδρομή ΔΣ

Τα μέλη του ΔΣ, παρά την παύση των καθηκόντων τους, φέρουν την υποχρέωση συνδρομής των εκκαθαριστών για την ομαλή πρόοδο και ολοκλήρωση της διαδικασίας εκκαθάρισης (άρ. 167 §7). Τα μέλη του ΔΣ, ως γνώστες των εταιρικών ζητημάτων-εξαιτίας του ρόλου τους στην ΑΕ, οφείλουν να παράσχουν τη βοήθειά τους στους εκκαθαριστές για την προσήκουσα εκπλήρωση του έργου τους. Το ΔΣ της ΑΕ υποχρεούται να παραδώσει στους εκκαθαριστές κάθε περιουσιακό στοιχείο της.

Αμοιβή Εκκαθαριστών

Υποστηρίζεται ότι οι αμοιβές των εκκαθαριστών προσδιορίζονται στη βάση όσων, γενικά, ισχύουν για τα μέλη του ΔΣ. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, και ο προσδιορισμός τους με το καταστατικό ή την απόφαση της ΓΣ που τους διορίζει. Σε περίπτωση έλλειψης σχετικής πρόβλεψης, είναι δυνατό το δικαστήριο να την προσδιορίσει (άρ.76, 1919 ΑΚ).

Οι εκκαθαριστές είναι ένα από τα όργανα της ΑΕ. Το γεγονός ότι δεν συνδέονται με τη γέννηση και ανάπτυξη της ΑΕ (αλλά με τη λύση και «θάνατό» της) καθόλου δεν απομειώνει το ρόλο και σημασία τους-μολονότι κανείς από εμάς δε τους προσδίδει την αξία που, πράγματι, έχουν (έναντι και των λοιπών οργάνων). Η αποστολή τους συνίσταται, αποκλειστικά, στην επιτυχή περάτωση του εξαιρετικά σημαντικού έργου της εκκαθάρισης της ΑΕ. Προβάλλει, κατά τούτο, ως αυτονόητο το γεγονός ότι ο ορισμός, πλαίσιο λειτουργίας και ανάκλησή τους ρυθμίζεται με σαφείς (και σε σημαντικό βαθμό λεπτομερείς) διατάξεις του νόμου. Αντίστοιχα και όσον αφορά τον τρόπο διενέργειας της εκκαθάρισης. Περί αυτού, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης

Managing Partner

Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).

Εκκαθάριση ΑΕ – Γενικά

 (άρ. 167  ν. 4548/2018)

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας αναφερθήκαμε στη λύση της ΑΕ. Με τη λύση, όμως, δεν επέρχεται αυτοδικαίως και η εξαφάνιση της εταιρείας καθώς, ανάμεσα σε αυτήν και το οριστικό τέλος της, μεσολαβεί το στάδιο της εκκαθάρισης. Επί του θέματος αυτού, το παρόν.

Εισαγωγικά

Η απόφαση (των μετόχων ή του δικαστηρίου) για τη λύση καθώς και η παρέλευση της διάρκειας της ΑΕ δεν οδηγούν, άμεσα, στην εξαφάνιση της εταιρείας από τον νομικό και συναλλακτικό κόσμο. Η λειτουργούσα  ΑΕ, ως οικονομική και νομική οντότητα με υποχρεώσεις και δικαιώματα, υπόκειται στη διαδικασία της εκκαθάρισης. Στόχος της τελευταίας η διευθέτηση των (νομικών και οικονομικών) εκκρεμοτήτων της.

Ως εκκαθάριση ορίζεται το σύνολο των πράξεων, νομικών και υλικών, που προορίζονται για την απόσβεση κάθε νομικής σχέσης της ΑΕ μέσω της διάσπασης του εταιρικού δεσμού των μετόχων και την εξαφάνιση του νομικού προσώπου.

Σκοπός Εκκαθάρισης

Σκοπό της εκκαθάρισης συνιστά η διευθέτηση των σχέσεων που εκκρεμούν κατά το παραγωγικό στάδιο της εταιρείας˙ η διανομή, επίσης, στους μετόχους της τυχόν εναπομένουσας περιουσίας. Οι εκκρεμείς σχέσεις που πρέπει να αποσβεστούν συνίστανται στις σχέσεις της εταιρείας με τρίτους, με τους μετόχους από την εταιρική σύμβαση (εσωτερικές σχέσεις) και σ΄ εκείνες που αναπτύσσονται κατά το στάδιο της ολοκλήρωσης της διαδικασίας εκκαθάρισης-ενόψει της διανομής του προϊόντος της. Σημειώνεται ότι η ίδια η διανομή δεν περιλαμβάνεται στην διαδικασία εκκαθάρισης.

Η διενέργεια της εκκαθάρισης δεν λαμβάνει χώρα με αποκλειστικό γνώμονα το εταιρικό συμφέρον ούτε και αυτό των μετόχων. Προτάσσονται τα δικαιώματα και το συμφέρον των εταιρικών δανειστών.

Υποχρεωτικότητα

Η εκκαθάριση αποτελεί λογικό «μονόδρομο» μετά τη λύση της εταιρείας. Η διαδικασία της εκκαθάρισης διενεργείται υποχρεωτικά και δεν είναι δυνατό να αποκλειστεί με απόφαση ΓΣ ή καταστατική ρύθμιση. Το σύνολο των διατάξεων που διέπουν τη εν λόγω διαδικασία αποτελούν αναγκαστικό δίκαιο.

Χρονικό Σημείο Εκκίνησης Εκκαθάρισης

Η μετάβαση στο στάδιο της εκκαθάρισης γίνεται αυτοδίκαια με τη λύση της ΑΕ, χωρίς τη μεσολάβηση διατυπώσεων ή την πλήρωση προϋποθέσεων. Το χρονικό σημείο έναρξης του σταδίου αυτού τοποθετείται (ανάλογα με το λόγο λύσης της ΑΕ) ως εξής: (α) στην περίπτωση λύσης λόγω παρέλευσης του προβλεπόμενου χρόνου στο καταστατικό, η εκκαθάριση αρχίζει από την επομένη ημέρα, (β) στην περίπτωση λύσης ύστερα από απόφαση της ΓΣ, εκκινεί με τη δημοσίευσή της (της εν λόγω απόφασης) στο Γ.Ε.ΜΗ. και (γ) στην περίπτωση λύσης με δικαστική απόφαση ύστερα από αίτηση του έχοντος έννομο συμφέρον ή των μετόχων, κατά την κρατούσα (και ορθότερη) άποψη με την τελεσιδικία της (της δικαστικής απόφασης που κηρύσσει τη λύση της).

Εξαίρεση Από το Στάδιο της Εκκαθάρισης

Εξαιρέσεις του κανόνα της υποχρεωτικής εκκαθάρισης συνιστούν δύο, αποκλειστικά, περιπτώσεις: (α) η περίπτωση της πτώχευσης και (β) η περίπτωση που αποφασιστεί η διακοπή της ή η παράλειψη του σταδίου αυτού από το αρμόδιο δικαστήριο (άρ.167 §6).

Ειδικότερα, ο νομοθέτης λαμβάνοντας υπόψη ότι η εκκαθάριση είναι μια δαπανηρή διαδικασία, χορήγησε δυνατότητα παράλειψης της εκκαθάρισης, όταν η ΑΕ δε έχει τη δυνατότητα να ανταποκριθεί στις σχετικές οικονομικές υποχρεώσεις εξαιτίας ανεπάρκειας του ενεργητικού. Η αλυσιτελής διατήρηση μιας εταιρείας υπό καθεστώς εκκαθάρισης, χωρίς την προσδοκία επίτευξης του σκοπού της, κρίνεται, εύλογα, άσκοπη από τον νομοθέτη. Σημειώνεται ότι η ανεπάρκεια του ενεργητικού αναφέρεται στα έξοδα της εκκαθάρισης και όχι την ικανοποίηση των εταιρικών δανειστών.

Σημειώνεται, μάλιστα, ότι δυνατή είναι όχι μόνον η παράλειψη της εν λόγω διαδικασίας αλλά και η διακοπή της-στην περίπτωση που έχει εκκινήσει. Για την εν λόγω παράλειψη ή διακοπή απαιτείται η έκδοση δικαστικής απόφασης, με πρωτοβουλία των εκκαθαριστών ή μετόχων που εκπροσωπούν ποσοστό τουλάχιστον ίσο με το 10% του μετοχικού κεφαλαίου (συνολικού και όχι καταβεβλημένου-ελλείψει ρητής αναφοράς της σχετικής διάταξη). Αρμόδιο δικαστήριο για την εκδίκαση μιας τέτοιας αίτησης είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της ΑΕ, το οποίο δικάζει κατά την εκούσια δικαιοδοσία (άρ. 739επ. ΚΠολΔ).

Η ανεπάρκεια της περιουσίας διαπιστώνεται από το δικαστήριο με απλή πιθανολόγηση, καθώς δεν είναι πάντα εφικτός ο ακριβής προσδιορισμός των δαπανών της διαδικασίας εκκαθάρισης ούτε και της ίδιας της εταιρικής περιουσίας. Τεκμήριο έλλειψης ενεργητικού αποτελεί η απόρριψη της αίτησης πτώχευσης με την ίδια αιτία (άρ.77 §4 του Κώδικα Αφερεγγυότητας). Πρόκειται για αμάχητο τεκμήριο, το οποίο ωστόσο δεν επαρκεί για την απευθείας διαγραφή της εταιρείας από το ΓΕΜΗ. Απαιτείται προηγουμένως η σχετική κρίση του δικαστηρίου.

Σε κάθε περίπτωση, για την εξέταση της αίτησης το δικαστήριο εκτιμά το ύψος της εταιρικής περιουσίας. Η απόφαση που κάνει δεκτή την αίτηση και διατάζει την παράλειψη του σταδίου εκκαθάρισης περιλαμβάνει και πρόβλεψη για τη διάθεση της εταιρικής περιουσίας˙ προκρίνεται, πάντως, η ικανοποίηση εργατικών απαιτήσεων, ασφαλιστικών ταμείων, φόρων και δικηγορικών αμοιβών.

Συνέπειες Εκκαθάρισης

(α) Ως προς την ΑΕ

Η ΑΕ όσο βρίσκεται υπό εκκαθάριση εξακολουθεί να υφίσταται ως νομικό πρόσωπο. Η εκκαθάριση, ωστόσο, οδηγεί στην παύση της παραγωγικής λειτουργίας της ΑΕ και στη μεταβολή του σκοπού της. Δεν (μπορεί να) επιδιώκει, πλέον, τους καταστατικούς της σκοπούς˙ αποκλειστικό  της αντικείμενο είναι η ολοκλήρωση της εκκαθάρισης.

Σημειώνεται ότι στην επωνυμία της εταιρείας προστίθεται η φράση «υπό εκκαθάριση», καθώς είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι συναλλασσόμενοι τη νομική της κατάσταση.

Η διαδικασία της εκκαθάρισης δεν στερεί από την ΑΕ τη δικαιοπρακτική της ικανότητα ούτε όμως και την εμπορική της ιδιότητα. Επίσης, εξακολουθεί να διαθέτει ικανότητα διαδίκου: οι εκκρεμείς δίκες εξελίσσονται ομαλά.

Σε ισχύ παραμένουν και τυχόν διαρκείς συμβάσεις που είχε συνάψει η εταιρεία-εκτός αν δυσχεραίνουν υπέρμετρα την επίτευξη του σκοπού της εκκαθάρισης, οπότε θα εγκαθιδρύεται σπουδαίος λόγος λύσης τους.

(β) Ως προς τα Όργανα της ΑΕ

Με την έναρξη της εκκαθάρισης παύει κάθε εξουσία του ΔΣ, εκτός αν κρίνεται απαραίτητη η συνέχιση άσκησης των καθηκόντων τους μέχρι την πραγματική ανάληψη των αρμοδιοτήτων τους από τους εκκαθαριστές. Αντίθετα, οι ελεγκτές, ως εταιρικά όργανα, εξακολουθούν να έχουν όλες τις εξουσίες που διέθεταν έως τότε.

Η ΓΣ δεν στερείται από οποιαδήποτε αρμοδιότητα και εξουσία της. Παραμένει το ανώτατο όργανο της εταιρείας. Ωστόσο, με ποινή ακυρότητας, όλες οι αποφάσεις που λαμβάνονται από τη ΓΣ κατά αυτό το στάδιο πρέπει να στοχεύουν στην επίτευξη του σκοπού της εκκαθάρισης.

(γ) Ως προς τους Μετόχους

Ανεπηρέαστη μένει η θέση των μετόχων στην εταιρεία, οι οποίοι διατηρούν το σύνολο των δικαιωμάτων τους. Αντίστοιχα διατηρούνται και οι υποχρεώσεις τους. Μια εξ αυτών είναι και η (ενδεχομένως εκκρεμούσα) υποχρέωση καταβολής του κεφαλαίου που αντιστοιχεί στις αναληφθείσες εκ μέρους τους μετοχές. Βέβαια, αυτή λαμβάνει χώρα στο μέτρο που απαιτείται για την εκπλήρωση του σκοπού της εκκαθάρισης.

Η λύση της ΑΕ δεν έχει σαν συνέπεια την εξαφάνισή της από το νομικό κόσμο. Μεσολαβεί, κατ’ ανάγκη το στάδιο της εκκαθάρισης στο πλαίσιο του οποίου εισπράττονται τυχόν υφιστάμενες απαιτήσεις, εξοφλούνται εκκρεμείς υποχρεώσεις και το (τυχόν) εναπομένον διανέμεται στους μετόχους. Το όλο έργο διεκπεραιώνουν οι εκκαθαριστές. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.

Σταύρος Κουμεντάκης

Managing Partner

Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).

Βιβλίο Μετόχων

(:Η Λύση Του Νόμου & Του Αποθετηρίου)

(άρθρ. 40 §2 ν. 4548/18)

Με αφορμή παλαιότερη αρθρογραφία μας για τη μεταβίβαση των μετοχών ήρθαμε σε επαφή με το βιβλίο μετόχων. Ποια, όμως, η νομική αξία και ποια η σημασία του; Τι συμβαίνει στην πράξη και ποια τα προβλήματα; Ποιες οι υφιστάμενες λύσεις;

Η αξία και σημασία του βιβλίου μετόχων

Το βιβλίο μετόχων ανέκαθεν ήταν (και πάντοτε παραμένει) ένα εξαιρετικά σημαντικό βιβλίο της ΑΕ. Κι είναι σημαντική η τήρησή του για την ΑΕ καθώς μέσω, κατά βάση, του εν λόγω βιβλίου προκύπτουν οι μέτοχοί της και οι μετοχές τους. Είναι, επίσης, σημαντική για τους μετόχους καθώς μέσω αυτού νομιμοποιούνται έναντι της ΑΕ. Είναι, τέλος, σημαντική η τήρησή του και για τους τρίτους (λ.χ. αρμόδιες αρχές, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, υποψήφιοι επενδυτές ή αγοραστές) καθώς από τις καταχωρίσεις του  προκύπτουν, με τρόπο αδιαμφισβήτητο, οι μέτοχοι της ΑΕ.

Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο

Κάθε Ανώνυμη Εταιρεία οφείλει να τηρεί βιβλίο μετόχων σε φυσική ή ηλεκτρονική μορφή. Στο βιβλίο αυτό καταχωρίζονται τα στοιχεία των μετόχων (:ονοματεπώνυμο/επωνυμία, διεύθυνση κατοικίας/έδρας, επάγγελμα και εθνικότητα). Για κάθε μέτοχο θα πρέπει να αναγράφεται ο αριθμός και η κατηγορία των μετοχών που κατέχει. Μέτοχος έναντι της ΑΕ θεωρείται εκείνος που είναι εγγεγραμμένος στο συγκεκριμένο βιβλίο.

Η εν ζωή μεταβίβαση μετοχών με καταχώριση στο βιβλίο μετόχων

Η μεταβίβαση των μετοχών, που δεν τηρούνται σε λογιστική μορφή γίνεται με καταχώριση στο βιβλίο μετόχων. Η συγκεκριμένη, όμως, καταχώριση είναι υποχρεωτικό να χρονολογείται και υπογράφεται από τον μεταβιβάζοντα και τον αποκτώντα (ή τους πληρεξουσίους τους).

Το βιβλίο μετόχων, όπως και εισαγωγικά αναφέρθηκε είτε (κατά κανόνα) δεν τηρείται είτε, στην καλύτερη περίπτωση, πλημμελώς τηρείται. Δεδομένων των ελλιπώς τηρούμενων, διαχρονικά και κατά κανόνα, βιβλίων μετόχων, θεσπίστηκαν, και ορθά, εξαιρέσεις από την υποχρέωση υπογραφής της (καταχωρισμένης στο βιβλίο μετόχων) μεταβίβασης. Συγκεκριμένα, όταν: (α) η εταιρεία λάβει αντίγραφο της σύμβασης μεταβίβασης μετοχών με τις υπογραφές των συμβαλλομένων ή πληροφορηθεί την κατάρτισή της με άλλο τρόπο-καταστατικώς προβλεπόμενο, (β) το βιβλίο μετόχων τηρείται ηλεκτρονικά από κεντρικό αποθετήριο τίτλων, πιστωτικό ίδρυμα ή από ΕΠΕΥ.

Η νομιμοποίηση του νέου κυρίου έναντι της ΑΕ˙ η καταχώριση στο βιβλίο μετόχων

Η ανωτέρω διαδικασία για την μεταβίβαση μετοχών (:εγγραφή και υπογραφή στο βιβλίο μετόχων) ρυθμίζει, στην πραγματικότητα, τη νομιμοποίηση έναντι της ΑΕ εκείνου που αποκτά τις μεταβιβαζόμενες μετοχές. Στο πλαίσιο αυτό και έναντι της ΑΕ, δικαιώματα ασκεί και υποχρεώσεις (απορρέουσες από τη μετοχική σχέση) αναλαμβάνει εκείνος που είναι εγγεγραμμένος στο βιβλίο μετόχων. (Και τούτο μολονότι η σύμβαση μεταβίβασης ανάμεσα στον μέτοχο που μεταβιβάζει και σ’ εκείνον που αποκτά δεσμεύει, κατά την κρατούσα άποψη, τα μέρη και δεν επηρεάζεται από την καταχώριση στο βιβλίο μετόχων)

Η νομιμοποίηση του κληρονόμου έναντι της ΑΕ˙ η καταχώριση στο βιβλίο μετόχων

Οι μετοχές (όπως εξάλλου και η μετοχική σχέση-ως περιουσιακή) αποτελούν αντικείμενο κληρονομικής διαδοχής. Εφαρμόζονται, στην περίπτωση αυτή, οι διατάξεις του κληρονομικού δικαίου. Κατά τον χρόνο επαγωγής της κληρονομιάς (1710 ΑΚ) λαμβάνει χώρα αυτοδικαίως η κληρονομική διαδοχή επί των μετοχών.  Προκειμένου ο κληρονόμος ή κληροδόχος να νομιμοποιηθεί έναντι της ΑΕ, απαιτείται (άρ. 42) η εγγραφή του στο υποχρεωτικώς τηρούμενο από την ΑΕ βιβλίο μετόχων. Ύστερα από τη συγκεκριμένη εγγραφή, ο κληρονόμος ή κληροδόχος έχει τη δυνατότητα να ασκήσει τα δικαιώματά του -αναλαμβάνοντας, βεβαίως, και τις όποιες  υποχρεώσεις- απορρέουν από τη μετοχική σχέση.

Η εγγραφή λαμβάνει χώρα μόλις προσκομιστούν στην εκδότρια ΑΕ, ή στο πρόσωπο που τηρεί το βιβλίο μετόχων, τα έγγραφα που αποδεικνύουν τη διαδοχή (λ.χ. κληρονομητήριο, δικαστική απόφαση δημοσίευσης διαθήκης, σχετικά νομιμοποιητικά έγγραφα κλπ).

Ηλεκτρονική (Ή Από Τρίτο) Τήρηση του Βιβλίου Μετόχων

Το καταστατικό μπορεί, κατά τον νόμο (αρ. 40 §2), να προβλέπει την ηλεκτρονική τήρηση του βιβλίου μετόχων ή/και την τήρησή του από κεντρικό αποθετήριο τίτλων, πιστωτικό ίδρυμα ή από επιχείρηση επενδύσεων, που έχουν το δικαίωμα να φυλάσσουν χρηματοπιστωτικά μέσα.

Η μη (ή πλημμελής) τήρηση του βιβλίου μετόχων

Όπως και εισαγωγικά αναφέρθηκε για το βιβλίο μετόχων, παρά τα όσα το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ορίζει και την πολλαπλή του αξία και σημασία, ο κανόνας είναι πως είτε καθόλου είτε πλημμελώς τηρείται. Κι αυτό γιατί, στην πράξη, είτε δεν γνωρίζουμε την ανάγκη της ύπαρξης και σημασία της τήρησής του είτε, ως πάρεργο, σε κάποιον (γνωρίζει-δεν γνωρίζει) την αναθέτουμε. Κι όταν τρίτοι (λ.χ. δημόσιες αρχές, τράπεζα, υποψήφιος επενδυτής, δικαστήριο κλπ) αξιώσουν επίδειξή του, τότε θα αναζητήσουμε την ύπαρξη και ορθή τήρησή του. Τότε, κατά κανόνα, θα είναι αργά˙ τότε, εναλλακτικά, θα επιχειρήσουμε την εκ του μηδενός ανασύνθεσή του. Τι θα συμβεί όμως με τις εκδόσεις τίτλων ή μεταβιβάσεις μετοχών που χάνονται στο βάθος του χρόνου; Τι θα συμβεί με τις ελλείπουσες υπογραφές;

Το Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων: η λύση στο πρόβλημα!

Το Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων έχει ήδη αναπτύξει σχετική υπηρεσία, που απευθύνεται στις Ανώνυμες Εταιρείες που επιθυμούν την αρχική καταχώριση των μη εισηγμένων τίτλων τους (μετοχές ή ομόλογα) με ψηφιακό τρόπο.

Τα οφέλη για τις ΑΕ είναι προφανή˙ ενδεικτικά: (α) η αξιόπιστη τήρηση του βιβλίου μετόχων (ή/και ομολογιούχων) στο Σύστημα Αΰλων Τίτλων, (β) η αξιόπιστη παρουσίαση της μετοχικής σύνθεσης (ή/και των ομολογιούχων) της ΑΕ όπου/όταν παρουσιάζεται σχετική ανάγκη (λ.χ. συμμετοχή σε διαγωνισμούς, εξαγορές, εταιρικοί μετασχηματισμοί, χρηματοδοτήσεις, (γ) η αποσύνδεση της τήρησης του μετοχολογίου από πρόσωπα που γνωρίζουν (ή όχι) τον τρόπο τήρησής του και την διατήρηση ή μη της παρουσίας τους στην επιχείρηση, (δ) η απαλλαγή από προβλήματα που συνδέονται με την ελλιπή γνώση ή άγνοια των εκάστοτε υπευθύνων για την τήρηση του βιβλίου μετόχων (ή/και των ομολογιούχων).

Τα οφέλη για τους μετόχους (και ομολογιούχους) είναι, επίσης, προφανή: (α)  η ευχερής απόδειξη της ιδιότητάς τους ως μετόχων (ή/και ομολογιούχων), (β) η ασφαλής τήρηση των τίτλων τους, (γ) η δυνατότητα τήρησης των τίτλων τους σε Κοινή Επενδυτική Μερίδα, (δ) η δυνατότητα δέσμευσης τίτλων για σκοπούς φύλαξης του δικαιούχου ή του πρώτου συνδικαιούχου σε περίπτωση της Κοινής Επενδυτικής Μερίδας, (ε) η διευκόλυνση της χρηματοδότησης από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μέσω της ενεχύρασης των τίτλων τους στο Σύστημα Αΰλων Τίτλων.

Η τήρηση του βιβλίου μετόχων δεν είναι μόνον, κατά νόμο, υποχρεωτική˙ η ορθή τήρησή του αποβαίνει πολύτιμη για τις ΑΕ, τους συναλλασσόμενους τρίτους και, ιδίως, τους ίδιους τους μετόχους της. Ειδικά μάλιστα για τους τελευταίους πολλαπλάσια αποδεικνύονται τα οφέλη μέσω της καταχώρισης των (μη εισηγμένων) τίτλων τους σε Κοινή Επενδυτική Μερίδα. Περί αυτής, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης

Managing Partner

Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο-με business view, πάντα, προσέγγιση, του νόμου για τις ΑΕ (:4548/2018).