Blog

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε η διάθεση μετοχών (με ή χωρίς αντάλλαγμα) σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, στελέχη και εργαζομένους της. Επίσης σ’ εκείνους που παρέχουν υπηρεσίες τους σε αυτή. Μας απασχόλησε, επίσης, το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους (:άρ. 113 ν. 4548/2018). Συγκεκριμένα, με τους δικαιούχους και τα αρμόδια όργανα για την έκδοσή του. Ποιο όμως μπορεί/οφείλει να είναι το περιεχόμενο μια τέτοιας απόφασης διάθεση μετοχών;

 

Υποχρεωτικό και Δυνητικό Περιεχόμενο

Το περιεχόμενο της απόφασης (της ΓΣ ή του ΔΣ) για την διάθεση μετοχών στο πλαίσιο προγράμματος ρυθμίζεται στο νόμο (άρ. 113 §2). Μια τέτοια απόφαση έχει ένα, κατ’ ελάχιστον, υποχρεωτικό περιεχόμενο, μπορεί όμως να έχει, επιπρόσθετα, και ένα δυνητικό, όμοιο.

 

Υποχρεωτικό (Ελάχιστο) Περιεχόμενο Απόφασης

Σύμφωνα με τον νόμο (άρ. 113 §2, εδ. β΄ και γ΄), ελάχιστο περιεχόμενο της απόφασης για τη διάθεση μετοχών αποτελούν:

(α) Η προέλευση (και κατηγορία) των προς διάθεση μετοχών

Ο προσδιορισμός της προέλευσης των μετοχών που πρόκειται να διατεθούν κρίνεται αναγκαίος (και) προκειμένου να καθίσταται σαφές το νομικό πλαίσιο που θα τίθεται σε  (συμπληρωματική) εφαρμογή σε κάθε μια περίπτωση.

Συγκεκριμένα, εάν το πρόγραμμα αφορά σε διάθεση ίδιων μετοχών (που κατέχει, ήδη, ή πρόκειται να αποκτήσει η ΑΕ), εφαρμόζονται -συμπληρωματικά- όσα ειδικά προβλέπει ο νόμος για τις ίδιες μετοχές (:άρ. 113 §2, εδ. β΄σε συνδυασμό με άρ. 49 και 50 ν. 4548/2018 περί ιδίων μετοχών). Στην περίπτωση αυτή πρόκεται για παράγωγη κτήση μετοχών από τους δικαιούχους.

Εάν, όμως, το πρόγραμμα αφορά σε μετοχές, οι οποίες πρόκειται να εκδοθούν ύστερα από αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ τότε θα εφαρμόζονται -συμπληρωματικά- οι αντίστοιχες προβλέψεις του νόμου (άρ. 23 επ.). Ενδεικτικά, η απόφαση θα περιλαμβάνει (μεταξύ άλλων) την ονομαστική αξία των μετοχών και την προθεσμία καταβολής του κεφαλαίου. Στην περίπτωση, πάντως, αυτή θα πρόκειται για πρωτότυπη κτήση, από μέρους των δικαιούχων.

Στο ανωτέρω πλαίσιο της συμπληρωματικής εφαρμογής διατάξεων του νόμου, επισημαίνεται πως σημαντικός είναι και ο προσδιορισμός της κατηγορίας των μετοχών που πρόκειται να διατεθούν. Και τούτο, παρά το γεγονός ότι ο νόμος δεν επιβάλλει, ως αναγκαίο, τον σχετικό προσδιορισμό. Η σχετική παράλειψη ορθά υποστηρίζεται ότι συνιστά ακούσια παραδρομή.

Στο ίδιο, ακριβώς, πλαίσιο, εφόσον αποφασιστεί η διάθεση προνομιούχων μετοχών, θα πρέπει να έχει ληφθεί, προηγουμένως, η σχετική έγκριση από τους μετόχους τυχόν υπάρχουσας ειδικής κατηγορίας.

(β) Ο ανώτατος αριθμός των προς διάθεση μετοχών

Το αρμόδιο εταιρικό όργανο (:ΓΣ ή ΔΣ) καλείται να προσδιορίσει, επίσης, τον ανώτατο αριθμό των προς διάθεση μετοχών. Ανεξάρτητα, πάντως, από την προέλευσή τους, η συνολική ονομαστική αξία των μετοχών που θα διατεθούν δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει, συνολικά, το ένα 1/10 του καταβεβλημένου (κατά τον χρόνο λήψης της απόφασης) μετοχικού κεφαλαίου (άρ. 113 §2, εδ. α΄).

(γ) Η τιμή διάθεσης

Η τιμή διάθεσης των εν λόγω μετοχών αποτελεί αναγκαίο στοιχείο της απόφασης του εκάστοτε αρμόδιου εταιρικού οργάνου-στην διακριτική ευχέρεια του οποίου, μάλιστα, επαφίεται. Το εν λόγω όργανο θα αποφασίσει, εναλλακτικά, είτε την τιμή διάθεσης είτε τη μέθοδο προσδιορισμού της. Όπως προκύπτει, πάντως, από το γράμμα του νόμου, δεν είναι αναγκαία η πρόβλεψη συγκεκριμένης τιμής. Είναι δυνατός ο προσδιορισμός εύρους τιμών (:κατώτατη και ανώτατη)  διάθεσης. Στην περίπτωση αυτή είτε η απόφαση της ΓΣ θα προβλέπει την τιμή διάθεσης, μέθοδο προσδιορισμού ή εύρος τιμών είτε το ΔΣ θα εξουσιοδοτηθεί για τον προσδιορισμό τους.

Ο προσδιορισμός, πάντως, των προαναφερθέντων τιμών δεν θα πρέπει να εξέρχεται των ορίων του νόμου. Εάν, λ.χ., πρόκειται για διάθεση νεοεκδιδόμενων μετοχών ύστερα από αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, η ελάχιστη τιμή των μετοχών δεν είναι δυνατό να υπολείπεται της ονομαστικής τους τιμής (άρ. 113 §2, με ρητή παραπομπή στο άρ. 35 §2).

Επιπλέον περιορισμούς θέτει και η φύση του δικαιώματος προαίρεσης. Ειδικότερα, δεδομένου ότι με την άσκησή του (ή ακριβέστερα, την περιέλευση της σχετικής δήλωσης του δικαιούχου στην ΑΕ) καταρτίζεται, αυτόματα, η σκοπούμενη σύμβαση ανάληψης (ή πώλησης, επί ίδιων) μετοχών, θα πρέπει η τιμή τους να είναι ορισμένη ή, κατ’ ελάχιστον, οριστή. Σαφώς, αρκεί -όπως ήδη διαπιστώσαμε- η πρόβλεψη στην απόφαση του εταιρικού οργάνου της μεθόδου προσδιορισμού της τιμής διάθεσης (λ.χ., επί εισηγμένων μετοχών, ως μέσος όρος (ή ποσοστού της) της αγοραίας τιμής σε συγκεκριμένη περίοδο αναφοράς). Η πρόβλεψη, ωστόσο, μεγάλων περιθωρίων διακύμανσης, ενδέχεται να αναιρεί εν τέλει, όπως ορθά υποστηρίζεται, το οριστό του περιεχομένου του δικαιώματος.

Δεδομένου, πάντως, του σκοπού του συγκεκριμένου, υπό εξέταση, θεσμού, ευκταίο είναι η διαμόρφωση της τιμής διάθεσης των μετοχών να καθιστά την απόκτησή τους ελκυστική για τους δυνητικούς δικαιούχους. Όσο η τιμή αυτή προσεγγίζει την εσωτερική, αγοραία (ή, κατά περίπτωση, χρηματιστηριακή) αξία της μετοχής, τόσο λιγότερο ελκυστικό θα καθίσταται το πρόγραμμα διάθεσης.

(δ) Οι δικαιούχοι (ή οι κατηγορίες των δικαιούχων)

Το αρμόδιο όργανο οφείλει, περαιτέρω, να καθορίζει τους δικαιούχους συμμετοχής στο πρόγραμμα διάθεσης μετοχών (είτε ατομικά είτε τις κατηγορίες τους).

Εφόσον το πρόγραμμα στοχεύει (και) στην παροχή κινήτρων σε πρόσωπα που συνδέονται με εργασιακή σχέση με την ΑΕ, το εταιρικό όργανο που αποφασίζει υποχρεούται να λάβει υπόψη κατά τον εν λόγω καθορισμό (και τους όρους συμμετοχής στο πρόγραμμα) τις αρχές που  διαπνέουν το Εργατικό Δίκαιο. Εν προκειμένω: την αρχή της ίσης μεταχείρισης (η οποία καταλαμβάνει και τις παροχές σε είδος, όπως οι μετοχές, ως αντάλλαγμα για την παροχή εργασίας). Επίσης, την απαγόρευση των διακρίσεων.

(ε) Η διάρκεια του προγράμματος

Μολονότι η διάρκεια του προγράμματος πρέπει να περιλαμβάνεται στην σχετική απόφαση του αρμόδιου οργάνου, ο νόμος δεν προβλέπει, καταρχήν, ελάχιστη ή μέγιστη διάρκεια. Συνήθως η διάρκεια κυμαίνεται, σε πρακτικό επίπεδο, μεταξύ τριών και πέντε ετών. Σε περίπτωση, όμως, που οι υπό διάθεση μετοχές είναι ίδιες της ΑΕ, ισχύουν οι ειδικότερες, γι’ αυτές, προβλέψεις και χρονικά όρια του νόμου (άρ. 49).

Η θέση σε ισχύ της απόφασης του εταιρικού οργάνου για τη θέσπιση του προγράμματος και η σύναψη των συμφώνων προαίρεσης με τους δικαιούχους τους σηματοδοτούν και την έναρξή του.

Η διάρκεια του προγράμματος απαρτίζεται, κατά κανόνα, από δύο, επιμέρους, περιόδους.

Η πρώτη αφορά την «περίοδο ωρίμανσης» (:«vesting period») μετά την πάροδο της οποίας οι δικαιούχοι έχουν δικαίωμα να ασκήσουν τα δικαιώματά τους. Η πρόβλεψη αυτής λειτουργεί, συχνά, σαν τρόπος ελέγχου και αξιολόγησης από την ΑΕ της αποδοτικότητας των δικαιούχων. Μάλιστα, η επιτυχής έκβαση του εν λόγω ελέγχου δεν αποκλείεται να έχει τεθεί ως αίρεση για την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης.

Η δεύτερη αφορά την «περίοδο άσκησης» (:«exercise date»). Εντός αυτής είναι που ο εκάστοτε δικαιούχος θα έχει τη δυνατότητα να ασκήσει (ή μη) το δικαίωμά του.

(στ) Οι όροι διάθεσης των μετοχών και λοιποί (συναφείς) όροι διάθεσης

Για λόγους εταιρικού συμφέροντος, στην απόφαση για διάθεση μετοχών δεν αποκλείεται να τίθενται επιπρόσθετοι όροι από το αρμόδιο όργανο. Η πλήρωσή τους, μάλιστα, είναι ενδεχόμενο (και, κατά την άποψή μας, επιβεβλημένο) να συνιστά προϋπόθεση για την απόκτηση των μετοχών.

Εκτός από την αποδοτικότητα, στην οποία ήδη αναφερθήκαμε, είναι ενδεχόμενο στο πρόγραμμα να προβλέπεται ως προϋπόθεση η διατήρηση της ιδιότητας του δικαιούχου (λ.χ. μέλος του ΔΣ, διευθυντικό στέλεχος, εργαζομένου κ.ο.κ) μέχρι την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης. Ή, ακόμη, η υποχρέωση διακράτησης των μετοχών για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα από την απόκτησή τους.

Πιθανό, επίσης, να τάσσεται συγκεκριμένη προθεσμία σ’ εκείνον που αποκτά για την καταβολή στην ΑΕ του ανταλλάγματος για την απόκτηση των μετοχών.

 

Δυνητικό Περιεχόμενο Απόφασης

Εκτός από όσα ανωτέρω αναφέρονται ως υποχρεωτικά (αλλά και δυνητικά) στοιχεία του περιεχομένου της απόφασης διάθεσης, στο δυνητικό της περιεχόμενο είναι δυνατό να συμπεριληφθεί (άρ. 113 §2, εδ. δ΄):

(α) Η ανάθεση στο ΔΣ του καθορισμού των δικαιούχων ή κατηγοριών τους. Στην πράξη, το ΔΣ εξειδικεύει απλώς τις ήδη διαμορφωθείσες από τη ΓΣ κατηγορίες, έχοντας λάβει υπόψη του κριτήρια επιλεξιμότητας (όπως η επιτυχής και αποτελεσματική παροχή των υπηρεσιών τους κ.α.).

(β) Ο τρόπος άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης. Λ.χ. το περιεχόμενο και ο τύπος της δήλωσης του δικαιούχου προς την ΑΕ για την άσκηση του δικαιώματός του.

(γ) Οποιοσδήποτε άλλος όρος του προγράμματος διάθεσης μετοχών. Λ.χ. η πρόβλεψη στους όρους διάθεσης των μετοχών επιφύλαξης της εταιρείας αναφορικά με τον έκτακτο και οικειοθελή χαρακτήρα του σχετικού προγράμματος. Ο σχετικός όρος αποκτά σημασία στο πλαίσιο του Εργατικού Δικαίου. Συγκεκριμένα, όταν δικαιούχοι καθίστανται εργαζόμενοι, ο όρος αυτός αποτρέπει την ίδρυση δέσμευσης της ΑΕ για εκ νέου θέσπιση του προγράμματος στο μέλλον, οπότε και σε περίπτωση παράλειψης να συντελείται μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας του δικαιούχου εργαζομένου.

 

Επαρκώς μας κατευθύνει ο νόμος αναφορικά με το υποχρεωτικό περιεχόμενο της απόφασης του αρμοδίου οργάνου της ΑΕ για τους όρους του προγράμματος διάθεσης μετοχών. Ασφαλώς θα πρέπει σ’ αυτό (:το υποχρεωτικό περιεχόμενο) να εστιάσουμε την προσοχή μας- προκειμένου, αυτονοήτως, να αποφύγουμε ακυρότητες και προβλήματα. Οι πρόσθετοι όμως (δυνητικοί) όροι-εκτός, δηλ., όσων ο νόμος αξιώνει, δεν είναι λιγότερο σημαντικοί για την ΑΕ. Μέσω αυτών, ιδίως, θα διασφαλίσουμε την επιτυχία του, την επίτευξη των στόχων και ικανοποίηση των επιχειρηματικών αναγκών και επιδιώξεων της ΑΕ. Από την πλευρά, πάντως, των δικαιούχων αυτοί έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν (ή μη) το σχετικό δικαίωμα (:δικαίωμα προαίρεσης) για την έναντι ανταλλάγματος απόκτηση των μετοχών της ΑΕ, στο πλαίσιο του προγράμματος διάθεσης-εκτός κι αν πρόκειται για δωρεάν διάθεση. Περί αυτών, πάντως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 20 Αυγούστου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Μας απασχόλησε, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, η διάθεση μετοχών (με ή χωρίς αντάλλαγμα) σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, στελέχη και εργαζομένους της. Επίσης σ’ εκείνους που παρέχουν υπηρεσίες τους σε αυτή. Θα μας απασχολήσει, εδώ, το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους (:άρ. 113 ν. 4548/2018). Οι δικαιούχοι, ειδικότερα, και τα αρμόδια όργανα για την έκδοσή του.

 

Δικαιούχοι Απόκτησης Μετοχών

Η ΑΕ (ακριβέστερα η ΓΣ ή, υπό προϋποθέσεις, το ΔΣ της) είναι δυνατό να θεσπίσει πρόγραμμα διάθεσης μετοχών, με τη μορφή χορήγησης δικαιώματος προαίρεσης (option) προς τον σκοπό απόκτησης μετοχών της (άρ. 113 §1 ν. 4548/2018).

Δικαιούχοι απόκτησης μετοχών στο πλαίσιο ενός τέτοιου προγράμματος είναι δυνατό να είναι τα μέλη του ΔΣ και το προσωπικό της ΑΕ που προβαίνει σε διάθεση μετοχών. Επίσης, φυσικά πρόσωπα που φέρουν τις αντίστοιχες ιδιότητες σε τυχόν συνδεδεμένα με την εν λόγω ΑΕ νομικά πρόσωπα (βλ. άρ. 32 ν. 4308/2014).

Στην έννοια του «προσωπικού» εντάσσονται τα φυσικά πρόσωπα που απασχολούνται στην ΑΕ με σχέση εξαρτημένης εργασίας (σύμφωνα με τις θεωρίες περί εξάρτησης  που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο του Εργατικού Δικαίου). Στην έννοια του «προσωπικού» εμπίπτουν, επίσης, και οι διευθύνοντες υπάλληλοι [παρά το γεγονός ότι κατέχουν «…θέσιν εποπτείας ή διευθύνσεως, ή θέσιν εμπιστοσύνης» (: άρ. 2 περ. α΄ της Διεθνούς Συμβάσεως της Διεθνούς Διασκέψεως της Ουασινγκτώνος, που κυρώθηκε με το άρ. πρώτο του ν. 2269/1920) και παρά την υψηλού βαθμού ανεξαρτησία τους και τις σημαντικά ανώτερες αποδοχές τους σε σχέση με το λοιπό προσωπικό].

Δικαίωμα απόκτησης μετοχών δεν αναγνωρίζεται, αντίθετα (κατά την ορθότερη άποψη-και παρά την έλλειψη σχετικής νομοθετικής πρόβλεψης), σε πρόσωπα που απασχολούνται στην εταιρεία σε προσωρινή, απλώς, βάση (λ.χ. σε περίπτωση εργαζομένου που απασχολείται στην ΑΕ στο πλαίσιο σύμβασης δανεισμού). Η συγκεκριμένη παραδοχή μοιάζει, μάλιστα, εύλογη καθώς τυχόν διάθεση μετοχών στους εργαζομένους αυτής της κατηγορίας δεν είναι δυνατό να ανταποκρίνεται στη δικαιολογητική βάση και τους σκοπούς του θεσμού: Την δημιουργία, δηλ. κινήτρων για την βελτιστοποίηση της απόδοσής τους και την εδραίωση ισχυρών δεσμών με την ΑΕ.

Εκτός από τα ανωτέρω πρόσωπα, το πρόγραμμα διάθεσης μετοχών -όπως ίσχυε και βάσει της προϋφιστάμενης διάταξης (:άρ. 13 §13 ν. 2190/1920)- είναι δυνατό να απευθύνεται, επιπρόσθετα, και σε όποιον παρέχει τις υπηρεσίες του στην ΑΕ (που διαθέτει τις μετοχές της) σε σταθερή (και όχι αποσπασματική) βάση (:άρ. 113 §1 in fine). Μεταξύ των δικαιούχων είναι δυνατό να συμπεριληφθούν πρόσωπα που συνδέονται με την εταιρεία με σχέσεις ανεξαρτήτων υπηρεσιών, έμμισθης εντολής έργου κ.ο.κ. Στους δικαιούχους, πάντως, δεν είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν όσοι παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε σταθερή βάση σε συνδεδεμένες με την ΑΕ εταιρείες.

Στην κατηγορία των δικαιούχων που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε σταθερή βάση είναι δυνατό να ενταχθούν, επομένως, τακτικοί συνεργάτες της εταιρείας  των οποίων η παροχή υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από επαναληπτικότητα. Ως τέτοιοι θα ήταν δυνατό να είναι νομικοί/δικηγόροι, λογιστές, προμηθευτές, διανομείς κ.ο.κ. Δεν αρκεί, αυτονόητα, η όποια αποσπασματική και τυχαία συνεργασία. Ακριβώς λόγω της πολύτιμης (συνήθως) συνεισφοράς των ως άνω προσώπων στην εταιρική ανάπτυξη, είναι εύλογο η ΑΕ να επιθυμεί όχι μόνο την ανταμοιβή τους, αλλά και τη σύσφιξη και διατήρηση των μεταξύ αυτής και εκείνων δεσμών.

 

Αρμόδιο Εταιρικό Όργανο

Αρμοδιότητα ΓΣ

Η αρμοδιότητα για τη λήψη απόφασης θέσπισης προγράμματος διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης ανήκει, κατά νόμο, στην (καταστατική) ΓΣ. Περίληψη της σχετικής απόφασης της ΓΣ δημοσιεύεται στη μερίδα της εταιρείας στο Γ.Ε.ΜΗ (άρ. 113 §1 εδ. α΄).

Η σπουδαιότητα της συγκεκριμένης απόφασης καθιστά κατανοητή την απαίτηση του νόμου για αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία όσον αφορά τη λήψη της (άρ. 113 § 1 εδ. α’ -όπως αντίστοιχα, απαιτείται και στην (τακτική) αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου). Μέσω της  απόφασης αυτής, εξάλλου, μεταβάλλεται η μετοχική σύνθεση της ΑΕ και διατίθενται μετοχές σε τρίτα πρόσωπα. Μια τέτοια μεταβολή δεν μπορεί παρά να προϋποθέτει ευρεία αποδοχή από μέρους των μετόχων.

Αξιοσημείωτο είναι πως στους μετόχους της ΑΕ δεν χορηγείται δικαίωμα προτίμησης σε περίπτωση αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου με σκοπό τη διάθεση των μετοχών που θα προκύψουν στους δικαιούχους ενός τέτοιου προγράμματος (άρ. 113 §3 in fine). Εξάλλου, θέμα ενδεχόμενου αποκλεισμού του δικαιώματος προτίμησης των παλαιών μετόχων δεν τίθεται όταν η διανομή μετοχών απευθύνεται στο προσωπικό της ΑΕ (:άρ. 27 §2 in fine). Και περαιτέρω: αφού δεν υφίσταται, εξ αρχής, δικαίωμα προτίμησης, δεν είναι δυνατό να τεθεί επιγενομένως (παρά την διατύπωση του νόμου) ζήτημα αποκλεισμού του.

Να σημειωθεί, τέλος, πως ανάγκη για την έγκριση προγράμματος διάθεσης μετοχών με απόφαση της ΓΣ δεν υφίσταται εάν αυτό έχει ήδη συμπεριληφθεί στην απόφαση της ΓΣ που εγκρίνει την Πολιτική Αποδοχών (βλ. Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 113 §5).

Αρμοδιότητα ΔΣ

Από τη διαδικασία θέσπισης προγράμματος διάθεσης μετοχών ο νομοθέτης δεν απέκλεισε την εμπλοκή του ΔΣ. Ειδικότερα, το ΔΣ της εταιρείας είναι δυνατό:

(α) Να αποκτήσει, κατ’ εξαίρεση, το ίδιο  το ΔΣ την αρμοδιότητα λήψης της σχετικής απόφασης, ύστερα από σχετική εξουσιοδότηση της ΓΣ, η οποία λαμβάνεται, επίσης, με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία (άρ. 113 §4).

Στόχος της συγκεκριμένης ρύθμισης είναι, αφενός, η ελάφρυνση του έργου της ΓΣ και αφετέρου η κατάστρωση ενός, κατά το δυνατόν, ελκυστικού (κατά τις επικρατούσες συνθήκες της αγοράς) προγράμματος. Η εξουσιοδότηση της ΓΣ ακολουθεί, ειδικότερα, το αντίστοιχο πρότυπο που ισχύει και στην, κατ’ εξουσιοδότηση, αρμοδιότητα του ΔΣ για έκτακτη αύξηση (άρ. 24) του εταιρικού κεφαλαίου. Ιδίως δε σχετικά με την, κατ’ ανώτατο όριο, πενταετή διάρκειά της. Οι προαναφερθείσες εξουσιοδοτήσεις του ΔΣ (:για θέσπιση προγράμματος διάθεσης μετοχών και έκτακτη αύξηση) δεν επηρεάζουν η μία την άλλη-παρά το γεγονός ότι είναι, δυνητικά, συντρέχουσες (άρ. 113 §4 εδ. β΄). Και, περαιτέρω: η συνδρομή (ή μη) των προϋποθέσεων  που ισχύουν, από τον νόμο, στη μία περίπτωση (λ.χ. οι ποσοτικοί περιορισμοί του άρ. 24) ουδόλως επηρεάζουν την πλήρωση (ή μη) εκείνων που εφαρμόζονται στην άλλη.

Παρόλο που σύμφωνα με το άρθρο 113 §4 εδ. γ΄ η απόφαση του ΔΣ «…λαμβάνεται με τους όρους που ισχύουν για την ΓΣ», απαιτείται συνήθης-μόνον, και όχι αυξημένη, απαρτία και (απόλυτη) πλειοψηφία των παρόντων και αντιπροσωπευομένων μελών του (:άρ. 92 §§1 και 2). Νομοθετική πρόβλεψη, εξάλλου, αυξημένων ποσοστών ως προς αποφάσεις του ΔΣ δεν υφίσταται.

(β) Να συμμετέχει, εν μέρει, στον καθορισμό του ελάχιστου περιεχομένου του προγράμματος, ύστερα από σχετική εξουσιοδότηση της ΓΣ (άρ. 113 §2 εδ. γ΄).

Η αποφασιστική αρμοδιότητα για τη διάθεση μετοχών δεν εκφεύγει, επομένως-εν προκειμένω, της ΓΣ. Στο ΔΣ είναι δυνατό, λ.χ., να ανατεθεί (και) ο προσδιορισμός των δικαιούχων.

(γ) Να λαμβάνει εκτελεστικής φύσεως αποφάσεις και να προβαίνει σε ενέργειες υλοποίησης του προγράμματος διάθεσης.

Η συγκεκριμένη αρμοδιότητα του ΔΣ δεν προϋποθέτει εξουσιοδότηση της ΓΣ. Προβλέπεται, αντίθετα, από τον νόμο.

Στο πλαίσιο αυτό, στις εξουσίες του ΔΣ ανήκει, μεταξύ άλλων, η έκδοση των πιστοποιητικών δικαιωμάτων απόκτησης μετοχών στους δικαιούχους του προγράμματος που άσκησαν το δικαίωμα προαίρεσης (άρ. 113 §3 εδ. α΄). Η φύση των εν λόγω πιστοποιητικών είναι, αποκλειστικά, αποδεικτική. Τούτο συνεπάγεται ότι ενσωματώνει, απλώς, την αξίωση του δικαιούχου επί των προς απόκτηση μετοχών.

Η έκδοση των συγκεκριμένων πιστοποιητικών δεν συνεπάγεται και την, αυτοδίκαιη, γέννηση της μετοχικής σχέσης. Τούτη εξαρτάται από την πλήρωση των προϋποθέσεων που έχουν τεθεί  στην εκάστοτε περίπτωση. Στο πλαίσιο αυτό, η έκδοση και παράδοση από το ΔΣ των προβλεπομένων από το πρόγραμμα μετοχών στους δικαιούχους τους καθώς και η κτήση, κατά συνέπεια, της ιδιότητας του μετόχου λαμβάνει χώρα, καταρχήν, με τη σύναψη της σύμβασης ανάληψης (νεοεκδιδόμενων) μετοχών ή πώλησης (των ήδη υπαρχουσών) ίδιων μετοχών της εταιρείας. Οι μετοχές που έχουν ήδη εκδοθεί παραδίδονται στους δικαιούχους τους ανά ημερολογιακό τρίμηνο-κατ’ ανώτατο όριο (άρ. 113 §3 εδ. α΄).

Σε περίπτωση που διατίθενται μετοχές που θα προκύψουν ύστερα από αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, το ΔΣ είναι υπεύθυνο για την πιστοποίηση της καταβολής του ποσού της αύξησης. Επίσης για την τροποποίηση του σχετικού άρθρου του καταστατικού της εταιρείας (άρ. 113 §3 εδ. α΄ και γ΄). Οι εν λόγω ενέργειες λαμβάνουν χώρα σε τακτική βάση- ανά ημερολογιακό τρίμηνο (κατά παρέκκλιση από τα οριζόμενα στο άρ. 20). Υπόκεινται, επίσης, στις συναφείς διατυπώσεις δημοσιότητας.

 

Δικαιούχοι προγράμματος διάθεσης μετοχών με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option) απόκτησής τους είναι, κατά κύριο λόγο, εργαζόμενοι, στελέχη και μέλη του ΔΣ της ΑΕ. Μπορεί όμως να είναι και στενοί συνεργάτες, σε τακτική βάση, της εταιρείας. Αρμόδιο όργανο για την έκδοση ενός τέτοιου προγράμματος είναι η ΓΣ-υπό προϋποθέσεις και το ΔΣ. Οι αποφάσεις τους όμως χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. (Κι όχι μόνον σε ουσιαστικό αλλά) και σε νομικό επίπεδο. Αντίστοιχα, σοβαρά, θέματα ανακύπτουν στην περίπτωση δωρεάν διάθεσης μετοχών. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 13 Αυγούστου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Η διάθεση μετοχών (με ή χωρίς αντάλλαγμα) σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, στελέχη και εργαζομένους της αποτελεί σύγχρονο και εναλλακτικό τρόπο (πρόσθετης-σε είδος) ανταμοιβής τους για τις υπηρεσίες τους. Ο θεσμός δεν είναι νέος. Η διάδοση και ανάπτυξή του, ωστόσο, στον ελληνικό εταιρικό κόσμο οφείλεται –θα έλεγε κανείς- στην (σχετικά πρόσφατη) κωδικοποίηση των (υπαρχουσών μεν διάσπαρτων όμως) συναφών ρυθμίσεων με τον νόμο για τις ΑΕ (άρ. 113 – 114 ν. 4548/2018). Τα οφέλη σημαντικά. Και οι κίνδυνοι, αντίστοιχα, όχι ήσσονος σημασίας.

 

Ιστορική Αναδρομή – Ισχύον Νομοθετικό Πλαίσιο

Ο θεσμός της διάθεσης μετοχών σε μέλη του ΔΣ της ΑΕ, σ’ εκείνους, γενικά, που ασκούν διοίκηση καθώς και στους εργαζομένους της εισήχθη στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Έκτοτε, όμως, γνώρισε πολλαπλές νομοθετικές παρεμβάσεις. Το βασικό πλέγμα διατάξεων θεσπίστηκε, κατ’ εξουσιοδότηση του αρ. 25 §2 ν. 1682/1987, με το π.δ. 30/1988. Το τελευταίο περιείχε ρυθμίσεις τόσο αναφορικά με τη δωρεάν παραχώρηση μετοχών τους εργαζομένους («stock awards»), όσο και τη χορήγηση δικαιωμάτων προαίρεσης απόκτησης μετοχών έναντι ανταλλάγματος («stock options») –(βλ. σχετικά, Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 114).

Ωστόσο, οι ρυθμίσεις του εν λόγω π.δ. για τα stock options (ορθά υποστηρίζεται πως) καταργήθηκαν σιωπηρά λόγω της ιδιαίτερης και λεπτομερούς ρύθμισης των δικαιωμάτων προαίρεσης από την (προϊσχύσασα, πλέον) παρ. 9 άρ. 13 του κ.ν. 2190/1920. Αντίθετα, μέχρι και τη θέση σε εφαρμογή του ν. 4548/2018, παρέμειναν σε ισχύ οι διατάξεις του ως άνω π.δ., οι οποίες σχετίζονταν με την απόκτηση και μετέπειτα διάθεση από την ΑΕ ίδιων μετοχών καθώς και την έκδοση και διάθεση μετοχών από κεφαλαιοποίηση κερδών (βλ. σχετικά, Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 114).

Σήμερα, η δυνατότητα θέσπισης «προγράμματος διάθεσης μετοχών στα μέλη του ΔΣ και το προσωπικό της εταιρείας με τη μορφή δικαιώματος προαίρεσης (option)» κατοχυρώνεται στον νόμο για τις ΑΕ (άρ. 113 ν. 4548/2018). Σύμφωνα με την Αιτ. Έκθεση του ν. 4548/2018 επί του συγκεκριμένου άρθρου, με την εν λόγω διάταξη επαναλαμβάνονται οι (ευέλικτες) προβλέψεις των παραγράφων 13 και 14 του άρθρου 13 κ.ν. 2190/1920 (όπως αυτές εισήχθησαν δυνάμει του άρθρου 19 ν. 3604/2007 και αντικατέστησαν την -ανωτέρω αναφερθείσα- παρ. 9 άρ. 13).

Ως προς το ρυθμιστικό πλαίσιο της δυνατότητας δωρεάν παραχώρησης μετοχών (εκτός, δηλαδή, προγράμματος), τούτο εξακολουθούσε να προσδιορίζεται, όπως και ανωτέρω ειπώθηκε, ακόμη και μετά τη θέση σε εφαρμογή της παρ. 9 άρ. 13 του κ.ν. 2190/1920, από το ως άνω π.δ. Οι συναφείς του ρυθμίσεις έπαψαν, ωστόσο, να ισχύουν, το πρώτον, με την εισαγωγή της ισχύουσας (σήμερα) διάταξης του άρ. 114, ν. 4548/2018.

Σύμφωνα με τον νόμο (:άρ. 114 §4 εδ. α΄4548/2018), επιτρέπεται η ΑΕ να αποφασίσει συνδυασμό των ως άνω εναλλακτικών συστημάτων διάθεσης μετοχών. Η συγκεκριμένη λύση εξυπηρετεί, θα έλεγε κανείς, ιδιαίτερα την (εκουσίως μη ρυθμιζόμενη-λόγω της πολυπλοκότητας που θα δημιουργούσε) περίπτωση διάθεσης μετοχών από την εταιρεία, όχι χωρίς αντάλλαγμα, αλλά, απλώς, σε χαμηλότερη τιμή της ονομαστικής τους αξίας (βλ. σχετικά, Αιτ. Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρ. 114).

 

Η Συστηματική Ένταξη Των Ισχυουσών Ρυθμίσεων

Τις ως άνω διακριτές διατάξεις περί διάθεσης μετοχών ο σύγχρονος νομοθέτης αποφάσισε να τις εντάξει, στο πλαίσιο του ν. 4548/2018, στην ενότητα περί αμοιβών των μελών ΔΣ.

Υπό το προϊσχύσαν καθεστώς, οι αντίστοιχες διατάξεις συνιστούσαν μέρος της διάταξης περί αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου. Η συστηματική ένταξη των, αυτοτελών πλέον, ρυθμίσεων περί διάθεσης μετοχών στην ενότητα περί αμοιβών των μελών ΔΣ καθίσταται ορθότερη υπό την ακόλουθη θέση: η διάθεση μετοχών δεν προϋποθέτει αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Είναι δυνατό, αντίθετα, να λάβει χώρα μέσω ήδη υφιστάμενων, ίδιων μετοχών.

Ωστόσο, η ως άνω συστηματική ένταξη δεν ανταποκρίνεται στο εξής: Τυχόν μετοχές (υφιστάμενες ή νεοεκδοθείσες) δύναται να διατίθενται σε πρόσωπα που δεν συνιστούν μέλη του ΔΣ της ΑΕ, αλλά εμπίπτουν στο προσωπικό της.

Σαφώς, η ως άνω συστηματική ένταξη γεννά το ζήτημα της εφαρμογής ή μη των λοιπών διατάξεων περί αμοιβών σε μέλη του ΔΣ (και εν γένει, στους διοικούντες την ΑΕ) στην περίπτωση της διάθεσης μετοχών. Εύλογα (υποστηρίζεται ότι) οι διατάξεις περί διάθεσης μετοχών είναι ειδικότερες και -καταρχήν- υπερισχύουν.

Δεδομένων των ως άνω, δέον να επισημανθεί ότι στο πλαίσιο των άρ. 113 και 114 η έννοια των «προκαταβολών» αμοιβών δεν απαντάται. Και τούτο διότι, (όπως θα διαπιστώσουμε σε επόμενη αρθρογραφία μας), τα χρονικά σημεία άσκησης των δικαιωμάτων προαίρεσης (στην περίπτωση «προγράμματος διάθεσης» του άρ. 113) ή απόκτησης των δωρεάν μετοχών (του άρ. 114) είναι προκαθορισμένα.

Επιπλέον, λόγω των αυξημένων-από τον νόμο, εξασφαλίσεων που διέπουν τη διάθεση μετοχών, δεν φαίνεται να καταλείπεται περιθώριο δικαστηριακής επέμβασης, με σκοπό τη μείωση της αμοιβής μέλους ΔΣ σύμφωνα με όσα ο νόμος προβλέπει (:άρ. 109 §5 ν. 4548/2018). Μία τέτοια απόφαση, θα αντιπαρατίθετο με τετελεσμένα αλλά και, μάλλον, μη αναστρέψιμα γεγονότα. Σε πρακτικό επίπεδο: θα απαιτούσε, στην πράξη, δυσανάλογες και μάλλον ανεφάρμοστες αποκαταστατικές ενέργειες (:επιστροφή των μετοχών που διατέθηκαν και, κατ’ αποτέλεσμα, περαιτέρω διατάραξη της μετοχικής σύνθεσης της ΑΕ).

Καταφάσκεται, όμως, η δυνατότητα εφαρμογής των διατάξεων που αφορούν στην πολιτική αποδοχών (άρ. 111) και την έκθεση αποδοχών (άρ. 112). Ως προς τις εισηγμένες εταιρείες, μάλιστα, υφίσταται, από τον νόμο, υποχρέωση ένταξης σε αυτές (πολιτική-έκθεση αποδοχών) των δικαιωμάτων συμμετοχής σε πρόγραμμα διάθεσης μετοχών ή/και κτήσης δωρεάν μετοχών σ’ εκείνους που ασκούν τη διοίκηση της ΑΕ (άρ. 109 §1 και άρ. 110 §1). Ως προς τις λοιπές ΑΕ αντίστοιχη υποχρέωση είναι δυνατό να γεννηθεί στη βάση καταστατικής πρόβλεψης (άρ. 110 §1 εδ. γ΄).

Είναι ενδεχόμενο η διάθεση μετοχών σε μέλος ΔΣ να λάβει χώρα στη βάση -όχι της οργανικής, αλλά- της τυχόν, ειδικής σχέσης που τον συνδέει με την ΑΕ (λ.χ. εργασίας). Ορθότερη κρίνεται στην περίπτωση αυτή η τήρηση -παράλληλα με τις διατάξεις για τη διάθεση μετοχών και- των ειδικών ρυθμίσεων που αφορούν συναλλαγές με συνδεδεμένα μέρη (:αρ. 99-101 ν. 4548/2018).

 

Δικαιολογητική Βάση & Σκοπός Ρυθμίσεων

Η διανομή μετοχών σε εργαζομένους, μέλη του ΔΣ ή/και στα πρόσωπα, γενικά, που παρέχουν υπηρεσίες προς την ΑΕ συνιστά διαφορετική (:διακριτή) μέθοδο αποζημίωσης και ανταμοιβής τους. Πρόκειται, κατά κανόνα, για ελκυστικό εργαλείο (ενεργούς) παραμονής των δικαιούχων στους κόλπους της εταιρείας. Συνιστά, όμως, και εργαλείο επίτευξης στόχων αλλά και σημαντικό κίνητρο ποιοτικότερης απόδοσης. Στο πλαίσιο όμως αυτό, δεν αποκλείεται να παρασυρθούν οι δικαιούχοι σε λήψη και εκτέλεση δυνητικά επωφελών επιχειρηματικών αποφάσεων, με σκοπό (και) την επίτευξη στόχων αλλά και τη αποκόμιση (και) άλλων-νέων μετοχών. Τέτοιες αποφάσεις ενέχουν, όμως, σημαντικούς επιχειρηματικούς κινδύνους-για τους οποίους στη συνέχεια του παρόντος.

Οι δικαιούχοι των μετοχών προσδοκούν (βάσιμα άλλωστε) την εδραίωση της σχέση τους με την ΑΕ (και) σε διαφορετικά/πρόσθετα θεμέλια-ύστερα από την από μέρους τους απόκτηση μετοχών της ΑΕ αλλά και την εδραίωση της ιδιότητας του «μετόχου-(συν)ιδιοκτήτη». Η σύγκρουση των συμφερόντων που εντοπίζεται ανάμεσα σ’ εκείνους που ασκούν τη διοίκηση της ΑΕ και την ίδια την ΑΕ (και τους μετόχους της) αμβλύνεται. Ειδικά ως προς τους εργαζομένους, η παραδοσιακή σχέση εξάρτησης μεταξύ αυτών και της εργοδότριας ΑΕ παύει να είναι ο μοναδικός δεσμός.

 

Πρόσθετο «εισόδημα» δικαιούχων και καταβολή του

Βασική στόχευση του ανωτέρω θεσμού (πέραν της δημιουργίας κινήτρων για τους δικαιούχους-προς όφελος της ΑΕ), δεν είναι η προσαύξηση της περιουσίας των τελευταίων. Αντίθετα, η δημιουργία εναλλακτικού (και συμπληρωματικού) εισοδήματος για τους δικαιούχους. Η καταβολή, μάλιστα, αυτού του είδους της αμοιβής από την ΑΕ -δεδομένου ότι δεν συνιστά μισθό ή κάποιου είδους αντάλλαγμα ή αποζημίωση- είναι ιδιαίτερα συμφέρουσα. Και τούτο γιατί δεν εντάσσεται στις πάγιες επιβαρύνσεις της αλλά εντοπίζεται στον χρόνο διάθεσης των δωρεάν μετοχών ή στη χορήγηση μερισμάτων στους μετόχους.

Από την άλλη πλευρά, οι δικαιούχοι της κατά τα άνω διανομής μετοχών προσβλέπουν (δευτερευόντως) στη σχετική «επένδυση» και στις προσόδους της (ενδ.: μερίσματα). Προσβλέπουν, όμως-σε κάθε περίπτωση, στη δυνατότητα ρευστοποίησης (και εν τέλει ρευστοποίηση) για την αποκόμιση του όποιου οικονομικού οφέλους. Στους μελλοντικούς αγοραστές των μετοχών-επενδυτές εναπόκειται η καταβολή του. Από εκείνους αναμένεται η από μέρους των δικαιούχων είσπραξη της διαφοράς που θα προκύψει μεταξύ του προνομιακού (ή ανύπαρκτου) τιμήματος κτήσης των μετοχών και του τιμήματος της μελλοντικής πώλησής τους.

Οι διατιθέμενες μετοχές είναι ενδεχόμενο να διαπραγματεύονται σε οργανωμένη αγορά. Το τίμημα που θα καταβληθεί στους ιδιοκτήτες των εν λόγω μετοχών εξαρτάται από την αγοραία-χρηματιστηριακή τους αξία. Βάσει (και) αυτής θα επιλέξουν τον χρόνο άσκησης του δικαιώματος πώλησής τους-όταν το επιδιωκόμενο όφελος κρίνουν ότι τους ικανοποιεί.

 

Οι (όχι αμελητέοι) κίνδυνοι για την ΑΕ και τους μετόχους της…

Η κατά τα άνω προνομιακή διάθεση μετοχών (κατ’ άρ. 113 & 114 ν. 4548/2018) είναι δυνατό να έχει σημαντικά (βραχυπρόθεσμα, ιδίως) οφέλη. Μεταξύ αυτών αξίζει να εστιάσει κάποιος στην ώθηση (κάποιες φορές σημαντική) της κερδοφορίας της ΑΕ. Επίσης στις υψηλές αποδόσεις για τους δικαιούχους. Είναι όμως πιθανό, μεσομακροπρόθεσμα, μια τέτοια προνομιακή διάθεση μετοχών να αποβεί βλαπτική για τα εταιρικά συμφέροντα. Ενδεχομένως, μάλιστα, και να προκαλέσει οικονομική ζημία στην εταιρεία και στους υφιστάμενους μετόχους. Ιδίως, όταν η εν λόγω διάθεση γίνεται κατά τρόπο αλόγιστο ή/και χωρίς επαρκείς διασφαλίσεις για την εταιρεία και τους μετόχους.

Για την άμβλυνση των συναφών κινδύνων, ευκταίο η απόφαση για διάθεση μετοχών να στηρίζεται σε ρεαλιστικές οικονομικές προοπτικές. Αντίστοιχα ρεαλιστικοί θα πρέπει να είναι και οι (ενδεχομένως) τιθέμενοι στόχοι. Επίσης να παρακολουθούνται στενά τα οικονομικά αποτελέσματα της εταιρείας αλλά και οι επιχειρηματικές αποφάσεις που λαμβάνουν οι δικαιούχοι. Να παρακολουθείται στενά και αξιολογείται, αδιάλειπτα, η απόδοση των τελευταίων.

 

…ειδικά για τις μη εισηγμένες ΑΕ

Όσον αφορά, πάντως, στις ΑΕ των οποίων οι μετοχές δεν αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οργανωμένη αγορά ελλοχεύουν ιδιαίτεροι κίνδυνοι από την (μελλοντική) ρευστοποίηση των μετοχών που αποτέλεσαν το αντικείμενο διάθεσης από μέρους της εν λόγω ΑΕ. Τα μέλη του ΔΣ ή οι εργαζόμενοι που τις απέκτησαν θα προσδοκούν να αποκομίσουν όφελος από τη ρευστοποίησή τους. Ακριβώς αυτό, όμως, είναι και το περισσότερο ευαίσθητο και επικίνδυνο σημείο: Δυνητικοί αγοραστές τους μπορούν να είναι επενδυτές, μέτοχοι της ίδιας της ΑΕ-ακόμα και ανταγωνιστές της. Δεν θα πρέπει, εξάλλου, να ξεχνάμε πως οι δικαιούχοι-αποδέκτες της διάθεσης των μετοχών είναι άνθρωποι˙ επομένως: δεκτικοί θανάτου, δικαιοπρακτικής ανικανότητας αλλά και μεταβολών ως προς αισθήματα και δεσμεύσεις τους απέναντι στην εταιρεία και τους ιδιοκτήτες της.

Κρίνεται, κατά τούτο, απολύτως αναγκαίο τυχόν κίνητρα υπέρ μελών ΔΣ ή εργαζομένων της ΑΕ για την απόκτηση μετοχών της να αφορούν δεσμευμένες και όχι ελεύθερα μεταβιβάσιμες μετοχές-εφόσον πρόκειται για εταιρείες με μετοχές εισηγμένες σε οργανωμένη αγορά.

 

Η δωρεάν (ή έναντι μειωμένου ανταλλάγματος) διάθεση μετοχών της ΑΕ σε μέλη του ΔΣ, της διοίκησης, στελέχη ή εργαζομένους της, μπορεί να καταστεί εργαλείο πολύτιμο για την ώθηση της κερδοφορίας και περαιτέρω ανάπτυξη της εταιρείας. Είναι, σε κάθε περίπτωση, εργαλείο ελκυστικό για τους αποδέκτες των μετοχών. Είναι όμως δεδομένο πως, ειδικά για τις ΑΕ των οποίων οι μετοχές δεν αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οργανωμένη αγορά οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν δεν είναι διόλου αμελητέοι. Και, σε κάθε περίπτωση, επιβεβλημένο να αντιμετωπισθούν. Περί της διαδικασίας, πάντως, και προϋποθέσεων διάθεσης των εν λόγω μετοχών, επόμενη αρθρογραφία μας.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 8 Αυγούστου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Η σύμβαση της χρηματοδοτικής μίσθωσης (όπως αποδόθηκε στα ελληνικά ο αγγλικός όρος «leasing») αποτελεί μία σύγχρονη μορφή σύμβασης, χρησιμοποιούμενη ευρύτατα σε πολλές  χώρες του κόσμου, επειδή συνιστά ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο χρηματοδότησης στα χέρια των επιχειρήσεων. Η χρηματοδοτική μίσθωση στην Ελλάδα διέπεται από το ν. 1665/1986, πλην όμως έμεινε αρρύθμιστη η περίπτωση της ανώμαλης εξέλιξης της σύμβασης. Μέχρι πρόσφατα χρηματοδοτική μίσθωση μπορούσε να συνάψει μόνο επιχείρηση ή πρόσωπο που ασκεί σχετικό επάγγελμα. Η δυνατότητα σύναψης χρηματοδοτικής μίσθωσης επεκτάθηκε πρόσφατα (:άρ. 131 του ν. 4887/2022 που τροποποίησε το άρ. 1 του ν. 1665/1986) και στους ιδιώτες.  Η χρησιμότητα, ωστόσο, της σύμβασης αυτής παραμένει, χωρίς αμφιβολία, ιδιαίτερης αξίας˙ κυρίως για τις επιχειρήσεις.

 

Χρησιμότητα της σύμβασης leasing

Η σύμβαση leasing παρέχει τη δυνατότητα στον επιχειρηματία, ο οποίος χρειάζεται για την άσκηση της δραστηριότητάς του, είτε κτιριακές εγκαταστάσεις (ενδ: γραφεία, αποθήκες, εργοστάσια) είτε επαγγελματικό εξοπλισμό (ενδ: οχήματα, ειδικά μηχανήματα ανάλογα με το αντικείμενό του) ενώ δεν ενδιαφέρεται, αρχικά τουλάχιστον, για την κτήση της κυριότητας επ’ αυτών, να αποκτήσει τη χρήση τους με τη μίσθωσή τους από την εκμισθώτρια (εταιρεία ειδικού σκοπού) καταβάλλοντας σε αυτή το συμφωνημένο μίσθωμα. Επιτυγχάνει, έτσι, να καλύψει τη σχετική λειτουργική του ανάγκη χωρίς να απαιτηθεί η εκ μέρους του εκταμίευση του ποσού (συνήθως ιδιαίτερα υψηλού) ή η έντοκη δανειοδότησή του για την απόκτηση της κυριότητας του ακινήτου ή κινητού πράγματος.

 

Αντικείμενο

Αντικείμενο της χρηματοδοτικής μίσθωσης μπορεί να είναι οποιοδήποτε κινητό πράγμα (συμπεριλαμβανομένων των αεροσκαφών και των ιδιωτικών ή επαγγελματικών πλοίων αναψυχής) ή ακίνητο.

 

Εκμισθωτής και μισθωτής

Εκμισθωτής μπορεί να είναι μόνο ανώνυμη εταιρεία ή χρηματοδοτικό/πιστωτικό ίδρυμα με αποκλειστικό σκοπό τη σύναψη συμβάσεων leasing (:άρ. 2 § 1 του ως άνω νόμου). Από την άλλη πλευρά, μισθωτής μπορεί να είναι οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, είτε επιχείρηση είτε και ιδιώτης  (σύμφωνα την ανωτέρω αναφερόμενη αλλαγή που επήλθε με τον ν. 4887/2022).

 

Η εμπλοκή της εταιρείας leasing

Η εταιρεία leasing – εκμισθώτρια συχνά αποκτά την κυριότητα του προς μίσθωση πράγματος, κατόπιν υπόδειξης από τον υποψήφιο μισθωτή, ο οποίος και καθορίζει τα ειδικότερα χαρακτηριστικά του. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, ο υποψήφιος μισθωτής αναλαμβάνει τις διαπραγματεύσεις με τον πωλητή – προμηθευτή, ο οποίος θα πωλήσει στην εταιρεία leasing το αντικείμενο της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης.

 

Το μίσθωμα

Το μίσθωμα υπολογίζεται με τρόπο, ώστε το ποσό που θα καταβληθεί συνολικά από τον μισθωτή καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης leasing να καλύπτει: (α) Το κεφάλαιο για την απόκτηση του πράγματος (ολικά ή κατά το μεγαλύτερο μέρος), (β) Τους τόκους, (γ) Τα λειτουργικά έξοδα της εκμισθώτριας και (δ) Το κέρδος της εκμισθώτριας

Ταυτόχρονα το μίσθωμα προσδιορίζεται σε ποσό, το οποίο ο επιχειρηματίας θα έχει -κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων- τη δυνατότητα να καταβάλλει καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης leasing.

 

Βασικοί όροι

Βασικοί (συνήθεις) όροι που περιέχονται στη σύμβαση leasing (:άρθρο 1 ν. 1665/1986) προβλέπουν ότι κατά τη λήξη της ο μισθωτής έχει τις εξής δυνατότητες:

(α) να ανανεώσει μονομερώς τη μίσθωση για ορισμένο χρόνο καταβάλλοντας ορισμένο (και πολύ μειωμένο σε σχέση με το αρχικά συμβατικώς συμφωνημένο) μίσθωμα

(β) να αγοράσει με δήλωσή του προς την εκμισθώτρια το αντικείμενο της σύμβασης leasing (ακόμη και πριν τη λήξη της σύμβασης) καταβάλλοντας ένα πολύ μειωμένο -σε σχέση με την εμπορική αξία του πράγματος- τίμημα, το οποίο καθορίζεται στη σύμβαση leasing

(γ) να επιστρέψει το αντικείμενο της σύμβασης στην εκμισθώτρια

Οι ως άνω (υπό α και β) δυνατότητες συνιστούν το λεγόμενο «δικαίωμα προαιρέσεως» του μισθωτή.

Η διάρκεια της χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι πάντα ορισμένη και μάλιστα προβλέπεται ελάχιστη διάρκεια τριών ετών για τα κινητά, πέντε ετών για τα αεροσκάφη και δέκα ετών για τα ακίνητα (:αρ. 3 § 1 του ν. 1665/1986).

 

Κατάρτιση

Τέλος, η σύμβαση leasing καταρτίζεται υποχρεωτικά εγγράφως. Σε περίπτωση που αφορά κινητό πράγμα αρκεί το ιδιωτικό έγγραφο ενώ σε περίπτωση μίσθωσης ακινήτου απαιτείται ο συμβολαιογραφικός τύπος. Όλες οι συμβάσεις leasing καταχωρίζονται σε ειδικό βιβλίο στο Πρωτοδικείο Αθηνών. Όταν αφορά ακίνητο, η σύμβαση εγγράφεται στα οικεία βιβλία μεταγραφών της περιφέρειας όπου βρίσκεται το ακίνητο. Αν αφορά αεροσκάφος, στα αντίστοιχα μητρώα αεροσκαφών.

 

Η οικονομική σημασία της σύμβασης leasing για την επιχείρηση

Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης αποτελεί μία ευέλικτη μορφή χρηματοδότησης με σημαντικά οφέλη για τις μικρομεσαίες, κυρίως, επιχειρήσεις. Τα οικονομικά πλεονεκτήματα της σύμβασης αυτής έχουν οδηγήσει πλήθος επιχειρήσεων στην επιλογή της. Ιδίως, όταν παρίσταται ανάγκη απόκτησης ή εκσυγχρονισμού του εξοπλισμού τους. Επίσης, σε περίπτωση που η επιχείρηση επιδιώκει την επέκταση ή ανανέωση των χώρων της επαγγελματικής της  εγκατάστασης.

Το βασικότερο ίσως πλεονέκτημα της σύμβασης αυτής συνίσταται στο ότι επιχείρηση μπορεί να αποκτήσει τη χρήση του αγαθού που χρειάζεται για την άσκηση (ή/και βελτίωση, αύξηση απόδοσης, επέκταση) της δραστηριότητάς της χωρίς την ταυτόχρονη διάθεση ίδιων κεφαλαίων (που θα απαιτούνταν για την αντίστοιχη αγορά) ή την προσφυγή σε τραπεζικό δανεισμό. Με τον τρόπο αυτό χρησιμοποιεί το πράγμα που χρειάζεται, αποκομίζει έσοδα (και) από την εκμετάλλευση του πράγματος τα οποία καλύπτουν, έστω μερικώς, το συμφωνημένο μίσθωμα. Παράλληλα, το ποσό που εξοικονομείται με τη σύναψη της χρηματοδοτικής μίσθωσης μπορεί να διατεθεί/επενδυθεί για άλλους, επιχειρηματικούς σκοπούς.

Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι το αντικείμενο της χρηματοδοτικής μίσθωσης, αφού δεν ανήκει στην περιουσία του μισθωτή, δεν μπορεί να κατασχεθεί από τους δανειστές του. Στο ίδιο πλαίσιο, τα αντικείμενα της χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν εμφανίζονται στους ισολογισμούς της επιχείρησης ως στοιχεία του ενεργητικού της.

 

Φορολογικά οφέλη

Η χρηματοδοτική μίσθωση είναι ελκυστική τόσο για τις εταιρείες leasing όσο και για τις επιχειρήσεις που θα την επιλέξουν ως μέσο χρηματοδότησης γιατί ο νόμος (αρ. 6, ν. 1665/1986) παρέχει πολλά φορολογικά οφέλη. Ειδικότερα:

Α. Απαλλάσσονται από οποιονδήποτε φόρο, τέλος, εισφορά, δικαίωμα υπέρ του Δημοσίου και γενικώς τρίτων (εξαιρουμένων του φόρου εισοδήματος και του ΦΠΑ):

(i) Οι συμβάσεις με τις οποίες περιέρχονται στις εταιρείες leasing (κατά κυριότητα ή κατοχή) τα κινητά πράγματα (εξαιρουμένων των μεταφορικών μέσων) που θα αποτελέσουν αντικείμενο χρηματοδοτικής μίσθωσης

(ii) Οι συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης

(iii) Οι συμβάσεις εκχώρησης δικαιωμάτων ή αναδοχής υποχρεώσεων από χρηματοδοτική μίσθωση

(iv) Τα μισθώματα από συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης και τα παραστατικά είσπραξής τους

(v) Το τίμημα της πώλησης του αντικειμένου της χρηματοδοτικής μίσθωσης από την εταιρεία leasing στον επιχειρηματία – μισθωτή

 

B. Απαλλάσσονται από το φόρο μεταβίβασης ακινήτων:

(i) Η μεταβίβαση του μισθίου ακινήτου από την εκμισθώτρια προς τον μισθωτή κατά τη λήξη της σύμβασης leasing

(ii) Η εξαγορά του μισθίου ακινήτου από τον μισθωτή πριν τη λήξη της χρηματοδοτικής μίσθωσης

(iii) Οι συμβάσεις αγοράς ακινήτων από εταιρείες leasing με σκοπό τη χρηματοδοτική μίσθωση του πωλητή του ακινήτου, ο οποίος αποκτά την ιδιότητα του χρηματοδοτικού μισθωτή (πρόκειται για την αντίστροφη χρηματοδοτική μίσθωση για την οποία θα γίνει λόγος σε επόμενο άρθρο).

 

Γ. Τα μισθώματα που καταβάλει η μισθώτρια επιχείρηση θεωρούνται λειτουργικές της δαπάνες και εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδά της

Δ. Τα δικαιώματα των συμβολαιογράφων ενώπιον των οποίων καταρτίζονται οι συμβάσεις leasing περιορίζονται στα κατώτατα όρια των δικαιωμάτων τους που ισχύουν για συμβάσεις δανείων ή πιστώσεων από τράπεζες επενδύσεων για παραγωγικές επενδύσεις

Ε. Σε περίπτωση σύστασης εμπράγματης εξασφάλισης για απαιτήσεις της εταιρείας leasing που απορρέουν από τη χρηματοδοτική μίσθωση, καθώς και για την εξάλειψη των σχετικών βαρών, προβλέπεται η καταβολή μειωμένων τελών για την καταχώρισή τους.

ΣΤ. Οι συμβάσεις δανείων και πιστώσεων προς εταιρείες leasing από τράπεζες καθώς και οι συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης μεταξύ τους και όλες οι συναφείς με αυτές πράξεις (ενδ: εξόφληση δανείου, καταβολή μισθώματος) απαλλάσσονται από κάθε φόρο, τέλος ή επιβάρυνση υπέρ του Δημοσίου.

Διευκρινίζεται, ωστόσο, ότι σε περίπτωση που η μισθώτρια επιχείρηση αγοράσει το μίσθιο ακίνητο πριν την πάροδο τριετίας από την έναρξη της μίσθωσης ή ο μισθωτής μεταβιβάσει τα απορρέοντα από τη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης δικαιώματα και υποχρεώσεις σε τρίτο ή το ακίνητο παραμείνει στην κυριότητα της εταιρείας leasing λόγω μη εξόφλησης του συμφωνηθέντος τιμήματος ή η τελευταία το μεταβιβάσει σε τρίτο αίρεται η απαλλαγή από το φόρο μεταβίβασης ακινήτων, ο οποίος πρέπει να καταβληθεί εφάπαξ.

 

Η σύμβαση leasing συνοδεύεται από σειρά πλεονεκτημάτων  (φορολογικών και όχι μόνον) για την επιχείρηση. Το εύρος και η αξία των συγκεκριμένων πλεονεκτημάτων αποτελούν αδιαμφισβήτητα ένα ισχυρό κίνητρο συνάψεως συμβάσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης για πλήθος ελληνικών επιχειρήσεων. Σ’ αυτά, εξάλλου, έγκειται και η επιτυχία του θεσμού στη χώρα μας. Η σύμβαση leasing παρουσιάζεται σε διάφορες μορφές και δημιουργεί διάφορους νομικούς (με πρακτική σημασία όμως) προβληματισμούς. Περί αυτών επόμενη αρθρογραφία μας.

Ευδοκία Κορνηλάκη
Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 23 Ιουλίου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε η ενδοεταιρική (εσωτερική) ευθύνη των διοικούντων την ΑΕ. Είναι άραγε δυνατό να αρθεί τέτοια ευθύνη με την από μέρους της ΓΣ έγκριση της συνολικής διαχείρισης των διοικητών της ΑΕ (άρ. 108 ν. 4548/2018); Και, περαιτέρω, ποιο το δυνατό ή ενδεδειγμένο περιεχόμενο μιας τέτοιας έγκρισης;

 

Η Ρύθμιση

Κατά το νόμο (αρ. 108 §1 εδ. α΄): «Με απόφαση της γενικής συνέλευσης, που λαμβάνεται με φανερή ψηφοφορία μετά την έγκριση των ετήσιων χρηματοοικονομικών καταστάσεων, μπορεί να εγκρίνεται η συνολική διαχείριση που έλαβε χώρα κατά την αντίστοιχη εταιρική χρήση».

Η ρύθμιση αυτή αποκλίνει σημαντικά από το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς. Η ΓΣ δεν «απαλλάσσει», όπως παλαιότερα, το ΔΣ «από πάσης ευθύνης» (:πρόβλεψη που είχε δημιουργήσει δυσεπίλυτα νομικά προβλήματα, ιδίως ως προς τη θέση της «απαλλαγής» αυτής στο σύστημα της ευθύνης του ΔΣ). Εγκρίνει, αντίθετα, τη «συνολική διαχείριση», τη διακυβέρνηση, δηλαδή, της εταιρείας γενικά. Δεν εγκρίνει επιμέρους πράξεις ή παραλείψεις που έχουν, τυχόν, βλάψει την εταιρεία. Η ευθύνη του ΔΣ παραμένει ακέραιη, και κρίνεται με βάση τις οικείες διατάξεις (ιδίως των άρθρων 102 επ.-βλ. και Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρθρου 108).

Με μια τέτοια απόφασή της η ΓΣ αξιολογεί και (κατά κανόνα/συνήθεια), εγκρίνει τον τρόπο διοίκησης της εταιρείας από το ΔΣ κατά την ελεγχόμενη εταιρική χρήση. Καταδεικνύει, δηλαδή-με την έγκρισή της, την ικανοποίηση (ή μη) της ΓΣ από τον τρόπο διοίκησης της ΑΕ. Χαρακτηρίζεται, για το λόγο αυτό, και ως «πολιτική απόφαση» ή απόφαση με «ηθική σημασία/αξία»).

Όπως και σε κάθε απόφασή της, η ΓΣ δεν υποχρεούται να αποφαίνεται αιτιολογημένα για την έγκριση (ή μη) της συνολικής διαχείρισης. Και, καθώς μια τέτοια (θετική) απόφαση δεν είναι δεσμευτική για τη ΓΣ, είναι δυνατό, να ανακαλέσει ελεύθερα, εκ των υστέρων, τα μέλη του ΔΣ (άρ. 77 §2 εδ. β΄).

 

Απόφαση Επί Της Συνολικής Διαχείρισης

Αντικείμενο

Η ανωτέρω απόφαση της ΓΣ έχει ως περιεχόμενο την έγκριση ή μη της διαχείρισης εκείνων που διοίκησαν την ΑΕ κατά τη διάρκεια της χρήσης που παρήλθε. Η αξιολόγηση αυτή είναι δυνατό να λάβει τον χαρακτήρα της επιβεβαίωσης ή, εναλλακτικά, της μομφής της επιχειρηματικής στρατηγικής και δράσης του ΔΣ. Η αρνητική απόφαση της ΓΣ, στην τελευταία περίπτωση, θα καταδεικνύει την ανεπιτυχή, υπό επιχειρηματικό πρίσμα, διαχείριση από μέρος των διοικούντων.

Χρόνος Λήψης Απόφασης

Η ΓΣ αποφασίζει επί του θέματος της έγκρισης (ή μη) της συνολικής διαχείρισης μετά την έγκριση των ετήσιων χρηματοοικονομικών καταστάσεων. Με τον τρόπο αυτό οι μέτοχοι έχουν στη διάθεση τους μια έγκυρη βάση και επαρκή, κατά τεκμήριο τουλάχιστον, πληροφόρηση, προκείμενου να λάβουν την εν λόγω απόφασή τους.

Η συνέλευση των μετόχων μπορεί να λάβει τη σχετική απόφαση είτε στην ίδια την τακτική ΓΣ που αφορά την έγκριση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων είτε σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο (:έκτακτη ΓΣ). Στην πρώτη περίπτωση (αναγκαίο είναι να) προηγείται στην ημερήσια διάταξη το θέμα των χρηματοοικονομικών καταστάσεων.

Υπενθυμίζεται πως απώτερο χρονικό σημείο για την έγκριση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων είναι, το συνηθέστερο, η 10η Σεπτεμβρίου του έτους που ακολουθεί τη λήξη της εταιρικής χρήσης-όταν η εταιρική χρήση λήγει την 31η Δεκεμβρίου. Αντίστοιχα η 10η Μαρτίου όταν η εταιρική χρήση λήγει την 30ή Ιουνίου (άρ. 119 §1). Δεν προκύπτει, όμως, από το νόμο κάποιος περιορισμός ως προς τον χρόνο λήψης της απόφασης για την έγκριση της συνολικής διαχείρισης.

Πρόσωπα Που Αφορά Η Απόφαση

Υπεύθυνο για τη διοίκηση της εταιρείας και, κατ’ επέκταση, τη διαχείριση της εταιρικής περιουσίας είναι το ΔΣ. Εύλογο, συνεπώς, η απόφαση της ΓΣ να αφορά τα μέλη του ΔΣ. Τούτο δε σημαίνει ότι η απόφαση κατονομάζει συγκεκριμένους συμβούλους αλλά, τουναντίον, αφορά όλο το ΔΣ συνολικά. Δεν αποκλείεται, πάντως, η έγκριση της διαχείρισης κάποιων μελών και μη έγκριση της διαχείρισης κάποιων άλλων. Η απόφαση έγκρισης της συνολικής διαχείρισης καταλαμβάνει (άρ. 102 §5), και τα τυχόν υποκατάστατα όργανα (άρ. 87).

Η σχετική απόφαση, όμως, δεν καταλαμβάνει τους ελεγκτές της εταιρείας για τους οποίους λαμβάνεται αυτοτελής απόφαση.

 

Ψηφοφορία

Διαδικασία

Όπως ρητά ορίζει ο νόμος, η ψηφοφορία είναι φανερή. Αυτό δικαιολογείται από τον χαρακτήρα της σχετικής απόφασης και της ανάγκης για διαφάνεια.

Υπό το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς, η αντίστοιχη διάταξη (άρ. 35 ν. 2190/1920) προέβλεπε ψηφοφορία με ονομαστική κλήση. Τούτο δεν σήμαινε, όμως-κατ’ ανάγκη, ότι η σχετική ψηφοφορία ήταν φανερή. Είχε υποστηριχθεί, τότε, ότι μετά την ονομαστική κλήση του, ο εκάστοτε μέτοχος ψήφιζε με ψηφοδέλτιο. Ωστόσο, η νέα πρόβλεψη ήρε προγενέστερες αμφισβητήσεις υπέρ της φανερής ψηφοφορίας.

Τέλος, η ψηφοφορία είναι ειδική. Η σχετική πρόβλεψη υφίστατο ήδη από το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς και εξακολουθεί να ισχύει (παρότι δεν προβλέπεται ρητώς). Τούτο σημαίνει ότι η απόφαση επί της έγκρισης της διαχείρισης είναι διακριτή. Αποτελεί, δηλ., ξεχωριστό θέμα ημερήσιας διάταξης από την έγκριση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, για το οποίο λαμβάνεται αυτοτελής απόφαση.

Δικαίωμα Συμμετοχής

Στη ψηφοφορία της ΓΣ για την έγκριση (ή μη) της συνολικής διαχείρισης μετέχουν, αυτονοήτως, οι μέτοχοι της εταιρείας. Δεν απαγορεύεται η συμμετοχή των συμβούλων ως μετόχων ή εκπροσώπων μετόχων στην εν λόγω ψηφοφορία. Μπορούν να ασκήσουν, κατ’ αρχήν, ακώλυτα το (ενδεχόμενο) δικαίωμα ψήφου τους.

Σύμφωνα, όμως, με ειδική ρύθμιση (άρ. 108 §2) στην ψηφοφορία αυτή δικαιούνται να μετέχουν τα μέλη του ΔΣ: (α) μόνο με μετοχές των οποίων είναι κύριοι ή (β) ως αντιπρόσωποι μετόχων, εφόσον όμως έχουν λάβει σχετική εξουσιοδότηση με ρητές και συγκεκριμένες οδηγίες ψήφου.

Επομένως, οι σύμβουλοι μπορούν να εξουσιοδοτούνται να ψηφίζουν για λογαριασμό (τρίτων) μετόχων. Η σχετική εξουσιοδότηση προϋποθέτει ρητές και συγκεκριμένες οδηγίες. Σκοπός είναι να αποφευχθεί η εξυπηρέτηση ίδιων συμφερόντων των μελών του ΔΣ και η εξασφάλιση ψήφου υπέρ της συνολικής διαχείρισης. Ως εκ τούτου, αναγκαίο είναι να μην καταλείπεται περιθώριο στον εξουσιοδοτούμενο-σύμβουλο να αποφασίσει αυτός περί της έγκρισης της διαχείρισης.

Τα αντίστοιχα ισχύουν και για την εξουσιοδότηση (και συμμετοχή στην σχετική ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης) των υπαλλήλων της εταιρείας. Και τούτο γιατί θα μπορούσαν, οι τελευταίοι να επηρεαστούν από την διοίκηση λόγω της εξαρτημένης φύσης της εργασίας τους και της ενδεχόμενης συμμετοχής τους στην υπό αξιολόγηση διαχείριση. Τα πρόσωπα αυτά μπορεί να είναι είτε απλοί υπάλληλοι της εταιρείας είτε υποκατάστατα όργανα (οπότε και ισχύει ότι ανωτέρω επισημάνθηκε για τα μέλη του ΔΣ), τα οποία καλούνται να ασκήσουν αυτοί το δικαίωμα ψήφου τρίτων μετόχων.

Έννομες Συνέπειες

Ο νόμος διακρίνει την απόφαση για την έγκριση της συνολικής διαχείρισης από την παραίτηση της εταιρείας από τις αξιώσεις της λόγω ευθύνης μέλους του ΔΣ ή τον συμβιβασμό της. Οι ενέργειες αυτές της εταιρείας μπορούν να λάβουν χώρα «…μόνο με τις προϋποθέσεις της παραγράφου 7 του άρθρου 102». Όπως ήδη, παραπάνω, διαπιστώσαμε, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο της απόφασης της ΓΣ, η ευθύνη του ΔΣ παραμένει ακέραιη. Κρίνεται κατά τις διατάξεις για την ευθύνη των μελών του ΔΣ.

Στο παραπάνω πλαίσιο, μοναδική έννομη (αλλά και πρακτική) συνέπεια της έγκρισης της συνολικής διαχείρισης είναι η συνεκτίμησή της σε τυχόν δίκη με αντικείμενο την αποκατάσταση της ζημίας της εταιρείας από πράξεις ή παραλείψεις μελών του ΔΣ. Η ενδεχόμενη έγκριση της συνολικής διαχείρισης θα συνεκτιμηθεί -εφόσον τούτη παρασχέθηκε- όταν θα κριθεί δικαστικά το θέμα της ευθύνης (βλ. Αιτιολογική Έκθεση ν. 4548/2018 επί του άρθρου 108). Κατ’ ουσίαν, το εναγόμενο μέλος ΔΣ μπορεί να επικαλεστεί, στη σχετική δίκη, προηγούμενη έγκριση της συνολικής διαχείρισης από τη ΓΣ. Μολονότι, βέβαια, τούτο δεν αποτελεί, αυτοδίκαια,  λόγο απαλλαγής από τυχόν ευθύνη του. Αντίστροφα, τυχόν μη έγκριση, δεν αποτελεί απόδειξη τυχόν ευθύνης ούτε όμως και προαπαιτούμενο για την κατάφασή της.

Σε κάθε περίπτωση, ενδέχεται η ΓΣ, παρά την έγκριση της συνολικής διαχείρισης, να προβεί μεταγενέστερα σε έγερση αξιώσεων κατά μελών του ΔΣ. Αν και μπορεί να φαίνεται (και υπό προϋποθέσεις να είναι) καταχρηστική μια τέτοια στάση, η έγερση αξιώσεων της εταιρείας μετά από μια θετική απόφασή της για την έγκριση της συνολικής διαχείρισης, ενδέχεται να δικαιολογείται. Για τους ακόλουθους, ιδίως, λόγους: Αφενός μπορεί οι μέτοχοι να έλαβαν γνώση, σε χρόνο μεταγενέστερο της έγκρισης της διαχείρισης, των πραγματικών γεγονότων που στοιχειοθετούν ευθύνη μελών του ΔΣ. Αφετέρου, δεν αποκλείεται την εναγωγή των μελών του ΔΣ να επιδιώκει, όπως έχει δικαίωμα, η μειοψηφία, που εκπροσωπεί το 1/20 του καταβεβλημένου κεφαλαίου (άρ. 104 §1). Μειοψηφία που ακόμη κι αν ήταν σχηματισμένη κατά το χρόνο έγκρισης της διαχείρισης, δε θα μπορούσε να έχει επηρεάσει τη σχετική ψηφοφορία και απόφαση.

Συνεπώς, προκειμένου να συνεκτιμηθεί η έγκριση της συνολικής διαχείρισης (και να θεωρηθεί καταχρηστική η έγερση αξιώσεων κατά των μελών Του ΔΣ), θα πρέπει η ΓΣ να έλαβε επαρκή, σχετική, πληροφόρηση και να αποφάσισε με βάση αυτή.

Τέλος, σκόπιμο να επισημανθεί ότι υπάρχει ανοικτή συζήτηση ως προς το χρόνο που μπορεί να συνεκτιμηθεί η έγκριση της συνολικής διαχείρισης. Μερίδα της θεωρίας υποστηρίζει ότι η συνεκτίμηση είναι δυνατή μόνο κατά το στάδιο της κύριας δίκης για την αποζημίωση της εταιρείας από μέλη του ΔΣ της-όπως, άλλωστε, προβλέπει και ο νόμος. Ορθότερη όμως φαίνεται η θέση πως μια τέτοια έγκριση μπορεί να συνεκτιμηθεί και κατά τα στάδια διερεύνησης της σκοπιμότητας άσκησης της εταιρικής αγωγής (άρ. 105 §2 εδ. γ΄ και 105 §6).

 

Με βάση το προγενέστερο δίκαιο οι Γενικές Συνελεύσεις των ΑΕ ελάμβαναν αποφάσεις «για την απαλλαγή του ΔΣ από κάθε ευθύνη». Τέτοιες αποφάσεις και διατυπώσεις δεν έχουν, πλέον, ούτε νομικό υπόβαθρο ούτε και νομική αξία. Η δυνατότητα που παρέχει ο νόμος για έγκριση της διαχείρισης των μελών του ΔΣ μπορεί, εκτός από την ηθική της αξία, να αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία σε μία δίκη για την αποκατάσταση της ζημίας της ΑΕ σε βάρος μέλους/μελών του ΔΣ. Θα πρέπει, κατά τούτο, να είμαστε απολύτως προσεκτικοί είτε ως παρέχοντες την έγκριση είτε/και ως αιτούντες τη λήψη της.-

Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner

 

Υ.Γ. Συνοπτική έκδοση του άρθρου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, στις 16 Ιουλίου 2023.

Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά (ούτε και έχει σκοπό να αποτελέσει) νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδιο δικηγόρο ο οποίος θα λάβει υπόψη του το σύνολο των δεδομένων που θα του εκθέσετε για την υπόθεσή σας. Αναλυτικά.